1 Psychologia przemocy Syndrom wyuczonej bezradności. Proces wiktymizacji – techniki kontroli umysłu Zespół Stresu Pourazowego

2 Obrażenia psychiczne szkody powodujące obniżenie możliwości intelektualnych lub psychicznych jednostki, w wyniku czego następuje wyraźne pogorszenie się jej funkcjonowania, w porównaniu z typowymi dla danej kultury standardami osiągnięć i zachowania.

3 Teoria wyuczonej bezradności. Martin Seligman Podstawową przyczyną wszystkich deficytów zaobserwowanych u ludzi po kontakcie ze zdarzeniami niekontrolowalnymi jest przekonanie, że także w przyszłości nie będzie żadnego związku między reakcją a zamierzonym wynikiem. Oczekiwanie daremności wysiłków powoduje: Spadek motywacji do reakcji Trudność w dostrzeżeniu związku między reakcją a pożądanym skutkiem

4 Teoria wyuczonej bezradności. Atrybucje bezradności Atrybucja - wyjaśnianie przyczyn wydarzeń. Wymiar 1. Wewnętrzności -Zewnętrzności Apatia i spadek aktywności pojawiają się gdy jednostki ponoszą porażki w w ważnych dla siebie zadaniach, a przy tym dokonują wewnętrznych atrybucji tego niepowodzenia. „Ja jestem…” „Ja nie umiem…” Kiedy tłumaczą porażkę przyczynami zewnętrznymi - pojawia się bierność ale samoocena pozostaje nienaruszona. „Sytuacja jest…”, „To jest niewykonalne..”

5 Teoria wyuczonej bezradności. Atrybucje bezradności 2.Stałości Ocena przyczyny porażki – atrybucje stałe, powodują utrwalenie deficytu „Ja zawsze”, „Ja nigdy” 3.Ogólności –Specyficzności Kiedy ludzie dokonują ogólnych atrybucji swych porażek „Ja niczego nie potrafię..”, „ Ja nie mam zdolności do tego i innych zadań”

6 Wyuczona bezradność prowadzi do: deficytów poznawczych: które polegają na ogólnym przekonaniu, że nie ma takich sytuacji, których możliwa jest zmiana; że w konkretnej sytuacji nic nie można zrobić; deficytów motywacyjnych: brak motywacji do działania i umiejętności angażowania się; długi czas dochodzenia do równowagi po porażce ; deficytów emocjonalnych: które objawiają się stanami apatii, depresji, lęku, uczucia zmęczenia, niekompetencji i wrogości; deficytów społecznych: wycofanie z kontaktów społecznych.

7 Umiejętności życiowe są to umiejętności umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym może skutecznie radzić sobie z zadaniami, wymaganiami codziennego życia. Są to umiejętności psychospołeczne. ( definicja Światowej Organizacji Zdrowia z 1993 r.)

8 Kontrola za pomocą przymusu. Zdarzenie traumatyczne może wydarzyć się praktycznie wszędzie. Natomiast długotrwałego, powtarzającego się urazu doświadczyć można tylko w warunkach niewoli. Sposoby przejmowania kontroli nad inną osobą opierają się na systematycznym, powtarzającym się wywoływaniu urazu psychicznego

9 Kontrola za pomocą przymusu. Techniki „prania mózgu” 1.Szereg zabiegów, które są stosowane przez grupę lub jednostkę, by zmienić czyjeś przekonania, nastawienia, światopogląd. 2.Szereg zabiegów stosowanych w celu zmiany osobowości, aby osoba manipulowana działała zgodnie z oczekiwaniami manipulatora.

10 Kontrola za pomocą przymusu. Techniki „prania mózgu” Izolacja Monopolizacja uwagi Doprowadzenie do wyczerpania fizycznego i psychicznego Wywoływanie lęku i depresji Przemienność kar i nagród Demonstrowanie wszechmocy i wszechwładzy Wymuszanie drobnych usług

11 Kontrola za pomocą przymusu. Techniki „prania mózgu” Zorganizowane techniki osłabiania ofiary i pozbawiania Jej związków z innymi ludźmi. Metody psychologicznej kontroli są ukierunkowane na wywołanie w ofierze przerażenia i bezradności oraz zniszczenie jej poczucia własnego,ja" w relacjach z innymi.

12 Kontrola za pomocą przymusu. Techniki „prania mózgu” Zorganizowane techniki osłabiania ofiary i pozbawiania Jej związków z innymi ludźmi. Metody psychologicznej kontroli są ukierunkowane na wywołanie w ofierze przerażenia i bezradności oraz zniszczenie jej poczucia własnego,ja" w relacjach z innymi.

13 Kontrola za pomocą przymusu. Chociaż przemoc stanowi uniwersalny sposób terroryzowania ofiar, bywa, że sprawca używa jej bardzo rzadko i często tylko jako środka ostatecznego. Aby utrzymać kogoś w stanie ciągłego strachu, nie trzeba ciągle stosować siły. Groźby dotyczące innych osób są z reguły równie skuteczne, co groźby adresowane bezpośrednio do ofiary.

14 Kontrola za pomocą przymusu. Obdarzanie sporadycznymi łaskami w celu przywiązania ofiary do kata Walker zauważa, że faza „pojednania" stanowi decydujący moment w procesie przełamywania psychicznego oporu maltretowanej kobiety

15 Cykl przemocy w rodzinie- Leonora. E. Walker 1.Faza narastania napięcia 2.Faza gwałtownej przemocy 3.Faza miodowego miesiąca

16 Zespół stresu pourazowego -PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) Pojecie zespołu stresu pourazowego, czy też zaburzenia po stresie traumatycznym, zostało wprowadzone do DSM III w roku 1980.

17 Stres – Hans Selye. Organizm reaguje szeregiem zmian mających znaczenie przystosowawcze. Fazy alarmowa- mobilizacja organizmu odporności – aktywizacja mechanizmów przystosowawczych, przeciwdziałających sytuacji stresowej wyczerpania – spadek aktywności gdy stresor jest zbyt silny lub długotrwały.

18

19 Reakcja stresowa Reakcja stresowa Stephen Hobfoll odpowiedź na : zakłócenie lub zapowiedź zakłócenia równowagi pomiędzy zasobami czy możliwościami jednostki z jednej strony, a wymaganiami otoczenia z drugiej. Psychologiczne uwarunkowania stresu : Psychologiczne uwarunkowania stresu : wysokie wymagania wysokie wymagania duże ograniczenia duże ograniczenia brak wsparcia brak wsparcia

20 MODEL ZACHOWANIA ZASOBÓW Stephena Hobfolla Zasoby przedmiotowe mają charakter fizyczny i często służą jako symbol statusu. mają charakter fizyczny i często służą jako symbol statusu.Warunki są to cenione przez nas „stany posiadania". są to cenione przez nas „stany posiadania". Właściwości osobiste odnoszą się do stałych cech i umiejętności jednostki. odnoszą się do stałych cech i umiejętności jednostki. Źródła energii obejmują takie zasoby, jak czas, pieniądze i wiedza. obejmują takie zasoby, jak czas, pieniądze i wiedza.

21 Model stresu - Model stresu - Albert Ellis F1 Życiowe wydarzenie lub czynnik zewnętrzny F2 Odebranie ich jako stresujących F3 Reakcja na stres – psychologiczna, behawioralna i fizjologiczna behawioralna i fizjologiczna F4 Ponowna ocena sytuacji F5 Reakcje na stres okazują się nieskuteczne F6 Choroba fizyczna lub psychiczna

22 PTSD- pierwsze medyczne obserwacje Zespół nazwany „sercem żołnierskim” lub „sercem Da Costy” “Da Costa’s heart” – (okres wojny secesyjnej,1861-1865 lekarz Jacob Mendez Da Costa). „railway spine’’ zwanego także chorobą Erichsena W roku 1875 angielski chirurg John Eric Erichsen opisał objawy psychiczne następujące po wypadku.,,shell-shock’’ (szok artyleryjski) Charles Samuel Myers -brytyjski psychiatra wojskowy dostrzegał duże podobieństwo nerwicy wojennej do histerii Janet, Freud, Breuer- centralne miejsce urazów w seksualnych z okresu dzieciństwa w etiologii nerwic (Studia nad Histerią 1895)

23 Zespół stresu pourazowego -PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) W roku 1941 Abram Kardiner opublikował swoją pracę pt.,,The Traumatic Neuroses of War’’ (,,Wojenna nerwica pourazowa’’). Praca ta była owocem jego doświadczeń wynikających z leczenia weteranów I Wojny Światowej i obserwacji pacjentów podczas II Wojny Światowej. W roku 1959 w Klinice Krakowskiej rozpoczęto badania dotyczące stanu psychicznego i somatycznego osób dotkniętych prześladowaniami reżimu nazistowskiego Zajmowano się tematyką obozów koncentracyjnych, także losu dzieci, ofiar eksperymentów pseudonaukowych, Wtedy też powstało pojęcie astenii postępującej nazywanej też KZ- syndromem.

24 Zespół stresu pourazowego -PTSD 1976 roku teoria Horovitza. Opisuje on reakcje na ekstremalny uraz psychiczny. Brak możliwości przetwarzania informacji przesuwa ją poza świadomość uruchamiając mechanizmy obronne (zaprzeczenie i odrętwienie). Traumatyczna informacja przedostając się do świadomości jest po pewnym czasie przetworzona (określane jest to jako intruzja)

25 o PTSD – kryteria rozpoznawania A.Osoba (1) doświadczyła lub była świadkiem zdarzenia będącego realnym lub potencjalnym zagrożeniem śmiercią, poważnego zranienia, lub naruszenia w inny sposób fizycznej integralności. (2) Jej reakcją był strach, bezsilność lub przerażenie.

26 PTSD – kryteria rozpoznawania B. Wydarzenie to przeżywa na nowo w postaci : (1) wspomnienia – obrazu lub myśli; (2) snu o zdarzeniu; (3) przejawia uczucia lub działa tak, jakby zdarzenie miało miejsce aktualnie – iluzje, halucynacje, epizody rozczepienia świadomości, (4) reaguje lękiem na bodźce przypominające zdarzenie, (5) przejawia reaktywność fizjologiczną na bodźce przypominające zdarzenie.

27 PTSD – kryteria rozpoznawania C. Unika bodźców związanych ze zdarzeniem i wykazuje obniżenie reaktywności: (1)unika uczuć, myśli i tematów rozmów związanych ze zdarzeniem, (2) działań, miejsc i ludzi przypominających je, (3) nie może przypomnieć sobie ważnych aspektów zdarzenia, (4) wykazuje zmniejszenie zainteresowania lub nie uczestniczy w ważnych dotąd aktywnościach, (5) odczuwa poczucie dystansu lub obcości wobec innych, (6) wykazuje ograniczoną skalę przeżywania emocji, (7) oraz poczucie ograniczonego życia - brak planów na przyszłość.

28 PTSD – kryteria rozpoznawania D. Przejawia uporczywe objawy podwyższonego pobudzenia przejawiające się przynajmniej na dwa z następujących sposobów: (1)trudności zaśnięcia lub pozostawania w stanie czuwania, (2) podirytowanie lub wybuchy gniewu, (3) trudności w skoncentrowaniu uwagi, (4) nadmierna czujność, (5) nadmierne reagowanie strachem.

29 PTSD – kryteria rozpoznawania E. Objawy występują dłużej niż miesiąc. F. Objawy powodują cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania społecznego lub zawodowego.

30 PTSD – częstość zaburzeń PTSD występuje od kilku do ponad 50% ofiar traumy (średnio 20%-30%; Częstość występowania PTSD zależy od rodzaju tego wydarzenia - od kilku do około 20% w przypadku katastrofy naturalnej (np. powodzi) aż do ponad 50% w przypadku ofiar gwałtu. Występuje u 1%-3% populacji Kobiety dwukrotnie częściej rozwijają to zaburzenie niż mężczyźni Spośród osób doświadczających wydarzeń traumatycznych 25 % rozwija zaburzenie stresu pourazowego Co wskazuje, że nie samo wydarzenie traumatyczne jest przyczyną wystąpienia zaburzenia.

31 Poczucie koherencji A. Antonovsky'ego „Poczucie koherencji jest globalną, złożoną orientacją człowieka, która powoduje, iż ma on poczucie, że świat zewnętrzny i wewnętrzny jest przewidywalny oraz istnieje prawdopodobieństwo, iż zdarzenia i procesy będą przebiegały zgodnie z własnym oczekiwaniem".

32 Poczucie koherencji stanowi uogólnione i względnie trwałe nastawienie decydujące o zasadniczym sposobie spostrzegania, odczuwania i rozumienia świata, jest złożoną zmienną, składa się z trzech zasadniczych komponentów: 1.Zdolność do rozumienia 2.Zaradność Sensowność

33 PSYCHOTERAPIA Przywrócenie porządku świata. Przywrócenie jednostce wiary we własne siły i poczucia autonomii.

34

35 PSYCHOTERAPIA 1. Bezpieczeństwo Nazwanie problemu Przywracanie poczucia kontroli Tworzenie bezpiecznego otoczenia Ukończenie pierwszego etapu 2. Wspominanie i żałoba Rekonstrukcja historii urazu Przekształcanie traumatycznych wspomnień Żałoba po traumatycznej stracie 3. Odbudowywanie związków Nauczenie się walki Pogodzenie się ze sobą Odzyskiwanie kontaktu z innymi Odnajdowanie misji życiowej Uporanie się z urazem

36 Dziękuje za uwagę. Halina Bulska- Sobusik Psycholog, Psychoterapeuta