1 Psychologiczne aspekty tłumu

2 ZBIEGOWISKO przelotne skupienie osób zainteresowanych jednym zdarzeniem typowe - niepewność i brak wiedzy co do zachowania, postępowania PUBLICZNOŚĆ, KIBICE, AUDYTORIUM typowe - element motywacji, wyboru, efekt podjętej decyzji, oczekiwanie określonych przeżyć TŁUM typowe - doszło do stanu jedności przekonań, uczuć, reakcji i zachowań RODZAJE ZBIOROWOŚCI

3 Nawet tysiące, zgromadzonych w jednym miejscu i czasie osób, nie tworzy tłumu

4 Jego specyfiką jest brak jakiejkolwiek organizacji formalnej i racjonalnej kontroli TŁUM

5 Niepewność i potrzeba uzyskania informacji na temat zdarzenia powoduje, iż łatwiej, niż w innych sytuacjach są nawiązywane kontakty między jego uczestnikami. Zachowanie człowieka, na ogół uporządkowane i racjonalne, w obliczu wydarzeń, w których uczestniczy on jako członek zbiorowości, może stać się nieprzewidywalne i różne od dotychczasowego. ZACHOWANIA ZBIOROWE

6 Niepokój, podekscytowanie, niepewność sprawiają, że są „wrażliwi” na różnego rodzaju pogłoski, głównie na te rozpowszechniane przez innych uczestników. Skłonność do opierania opinii i zachowań na przesłankach racjonalnych ustępuje miejsca tendencji do podążania za większością. ZACHOWANIA ZBIOROWE

7 Postępowanie innych osób upewnia jednostkę, iż dokonuje ona właściwego wyboru (tzw. społeczne potwierdzenie słuszności). Osoba, która posiada / przekazuje sensacyjne informacje zyskuje uznanie zbiorowości i może stać się jej przywódcą. Rozpowszechnianie się pogłosek może wpływać na wystąpienie naruszeń porządku ZACHOWANIA ZBIOROWE

8 Jednostka, przeżywająca silne emocje ma tendencję do łączenia się z grupą Przeżywanie silnych emocji wywołuje większą otwartość i chęć porównania swoich odczuć z przeżyciami innych. Konsolidacja widowni może mieć charakter pozytywny lub negatywny. EFEKT - deindywidualizacja MECHANIZMY TWORZENIA SIĘ TŁUMU

9 - zagęszczenie - towarzyszy mu stan napięcia psychicznego, zmęczenia, lęku, - poczucie ograniczenia wolności - niemożność swobodnego poruszania się i uzależnienie od innych uczestników zbiorowiska, - dyskomfort w tłumie będą odczuwały głównie osoby, odznaczające się np. wrogością w stosunku do innych, niskim poziomem poczucia bezpieczeństwa, wysokim poziomem lęku, - fizyczne elementy otoczenia (np. oświetlenie, temperatura, hałas), OTOCZENIE

10 - Zanikanie własnego „JA”, poczucia tożsamości - Jednorodność psychiczna i umysłowa - Tendencja do naśladowania innych uczestników - Łatwowierność, uleganie sugestii UWARUNKOWANIA ZACHOWANIA SIĘ CZŁOWIEKA W TŁUMIE

11 Zaraźliwość: - idee i uczucia rozchodzą się w tłumie z bardzo dużą szybkością (jak epidemia), - brak mu krytycyzmu, jest łatwowierny, nie odróżnia faktów od sugestii, - niejasność i nagłość zdarzeń zwiększa podatność na sugestię, - fakty szerzą się tak, jak je przedstawi pierwsza osoba, zwłaszcza jeśli jest to coś, co inni chcą usłyszeć, CECHY TŁUMU

12 - kolejne osoby zostają zakrzyczane, - tłum nie ma wątpliwości, nie słucha argumentów coś jest oczywistą prawdą lub kłamstwem, - uczestnicy tłumu zmieniają swoje miejsca w przestrzeni, przekazują sobie wiadomości, wymieniają poglądy. CECHY TŁUMU c.d.

13 Anonimowość: człowiek w tłumie staje się anonimowy, a tym samym trudny do identyfikacji, tłum maskuje, ukrywa jednostkę, a tym samym daje jej poczucie bezkarności działania a jej lęk przed prawem ulega zmniejszeniu, u osób będących w tłumie wzmacnia się poczucie bezpieczeństwa, fakt uczestnictwa w dużej zbiorowości rodzi również poczucie siły (brak wątpliwości co do podejmowanych zachowań, ponieważ większość je aprobuje). CECHY TŁUMU c.d.

14 Facylitacja społeczna: wpływ otaczających osób, wykonujących takie same czynności, emocje powstałe w takiej sytuacji pobudzają osoby do intensyfikacji własnych zachowań, podniesiony poziom sugestywności i wzmożone dążenie do naśladownictwa (w tłumie występuje jako skłonność do podejmowania bez logicznego uzasadnienia działań zgodnych z oczekiwaniami zbiorowości). CECHY TŁUMU c.d.

15 Afiliacja Potrzeba psychiczna wyrażającą się w dążeniu do bycia razem z innymi ludźmi, przyłączenia się do osób i grup społecznych oraz poszukiwania ich akceptacji. Jej zasadniczym źródłem jest potrzeba bezpieczeństwa, jednostka przeżywająca silne emocje ma tendencję do łączenia się z grupą (redukcja poziomu emocji negatywnych). Przeżywanie silnych emocji pozytywnych wywołuje większą otwartość i chęć porównania swoich odczuć z przeżyciami innych. Pojawia się też pragnienie potwierdzenia i uzasadnienia intensywności doznań emocjonalnych jednostki. CECHY TŁUMU c.d.

16 Rozdzielenie odpowiedzialności - maleją szanse na udzielenie pomocy ofiarom zdarzeń (społeczny dowód słuszności). CECHY TŁUMU c.d.

17 Impulsywność: - jednostkę w tłumie cechuje spontaniczność, gwałtowność, okrucieństwo, bohaterstwo i entuzjazm; - osoby poddają się pierwotnym instynktom (są zdolne do okrutnych mordów)…; - w połączeniu ze środkami psychoaktywnymi może dać agresywną mieszankę wybuchową. CECHY TŁUMU c.d.

18 Rozumowanie tłumu: - tłum wykazuje niższy poziom intelektualny niż tworzące go jednostki; - nie ma równowagi między procesami intelektualnymi i emocjonalnymi, wyrażający się w zdecydowanej przewadze procesów emocjonalnych nad intelektualnymi. CECHY TŁUMU c.d.

19

20

21 - zacierają się intelektualne właściwości jednostek oraz ich indywidualności; - występuje zaraźliwość uczuć i czynów oraz ogromna podatność na sugestie i na frustracje; - zdecydowanie zmniejsza się poziom tolerancji jednostki nabywają specyficznego poczucia niezwyciężonej potęgi; - zredukowany jest tzw. dystans interpersonalny i poziom odczuwania strachu; - człowiek działa impulsywnie, destrukcyjnie i czuje się bezkarny. TŁUM - PODSUMOWANIE

22 - Wezwanie do zachowania spokoju; - Informowanie o charakterze zajścia; - Sprawne działanie sił porządkowych. Sposoby wpływania na tłum

23 - Postępowanie innych osób upewnia jednostkę, iż dokonuje ona właściwego wyboru (tzw. społeczne potwierdzenie słuszności). - Osoba, która posiada / przekazuje sensacyjne informacje zyskuje uznanie zbiorowości i może stać się jej przywódcą. Rozpowszechnianie się pogłosek może wpływać na wystąpienie naruszeń porządku. ZACHOWANIA ZBIOROWE

24 splot wydarzeń i okoliczności mogących prowadzić do utraty kontroli nad rozwojem sytuacji SYTUACJA KRYZYSOWA

25 sytuacja kryzysowa wywołuje: - totalne zaskoczenie, bezradność, utratę kontroli i niepewność; - bardzo realne poczucie zagrożenia życia; - przerażenie, szok, znieruchomienie; - strach; - walkę (agresję) lub ucieczkę. SYTUACJA KRYZYSOWA

26 - Ludzie nie potrafią prawidłowo ocenić sytuacji; - Często podejmują działania irracjonalne, które niekiedy kończą się śmiercią; - Utracona zostaje potrzeba przestrzegania zasad i norm społecznych; - Toczy się bezwzględna walka o własne życie; - Ratujących się nie interesuje los innych ludzi; - Zachowania agresywne skierowane są również w stosunku do służb porządkowych, ratowników. PANIKA

27

28 Wybuch paniki: 378 zabitych, 755 rannych 23.11.2010 Do tragedii doszło na moście w stolicy Kambodży Phnom Penh podczas obchodów święta wody. Ludzie zostali stratowani przez tłum. Panika wybuchła w tłumie ludzi, którzy podczas ostatniego dnia święta kończącego porę deszczową próbowali przedostać się przez mały, oświetlony elektrycznymi lampionami most łączący Phnom Penh z wyspą, na której odbywały się uroczystości i zaplanowane były koncerty. Świadkowie relacjonują, że popłoch zaczął się, kiedy kilka osób poczuło porażenie prądem. Według policji niektórzy zaczęli krzyczeć, że most zaraz się zawali. Większość ofiar udusiła się lub została stratowana. Niektórzy z ocalałych twierdzą, że byli zaklinowani w tłumie przez kilka godzin.

29 Panika na stacji metra Niemiga w Mińsku Ofiary śmiertelne 53 osoby. Ranni ponad 250 rannych. Młodzież słuchająca koncertu, chcąc schować się przed niespodziewaną burzą z gradem, ruszyła do przejścia podziemnego na stacji metra "Niemiga". Z powodustacji metra "Niemiga" deszczu schody zrobiły się bardzo śliskie i wiele osób przewracało się, a potem nie mogło się podnieść. W wyniku stratowania zginęły 53 osoby, ponad 250 zostało rannych. Większość ofiar to nastolatki. Większość zmarła w wyniku uduszenia i ran. Mnóstwo ofiar miało głębokie rany kłute na ciele, zadane butami na wysokich obcasach. Według zeznań świadków, święto trwało jeszcze godzinę po tragedii.

30 Miała miejsce 24 lipca 2010 roku w Duisburgu w zachodnich Niemczech podczas festiwalu Love Parade. W następstwie paniki zginęło 21 osób, a 511 zostało rannych. Do wybuchu paniki doszło w tunelu w ciągu ulicy Karl-Lehr-Straße około godziny 17:00 czasu lokalnego. Prowadził on do wejścia na teren festiwalu, który znajdował się przed dawnym dworcem towarowym w Duisburgu. Duży ścisk na placu przed główną sceną spowodował, iż wiele osób chciało go opuścić. W tym samym momencie z drugiej strony tunelu na imprezę próbowali się dostać pozostali widzowie. Tunel stanowił jedyne wejście/wyjście. Wyjścia ewakuacyjne zainstalowane w tunelu były zablokowane. Zdaniem organizatorów, na imprezie bawiło się 1,4 mln osób.24 lipca2010Duisburgu NiemczechLove Paradetunelu Panika na Love Parade w Duisburgu

31 PAP 16.05.2009 21:27 Sceny zbiorowej paniki oraz ogromnego chaosu rozegrały się dziś po południu w wielkim centrum handlowym w dzielnicy Eur w Rzymie, gdzie nieznani sprawcy ogłosili fałszywy alarm. Przez 20 minut przez głośniki nadawano komunikat: "Natychmiastowa ewakuacja, niebezpieczeństwo". Ponad 5 tysięcy osób znajdujących się w nowoczesnym, trzypoziomowym centrum Euroma 2 rzuciło się do ucieczki. Jednocześnie w hipermarkecie doszło do masowych kradzieży, ponieważ niektórzy zabierali z półek towary, jakie tylko zdołali wrzucić do wózków i wybiegli z nimi korzystając z sytuacji. Alarm okazał się fałszywy, ale zanim to stwierdzono, powtarzany był wielokrotnie, a każdą chwilą ludzie byli coraz bardziej sterroryzowani i szukali dróg ucieczki. Zbiorowa panika w centrum handlowym w Rzymie

32 Do tragicznego zdarzenia doszło tuż przed północą czasu lokalnego. Tłum oczekujący na pokazy sztucznych ogni nagle zaczął się tratować. Oficjalnie nie ustalono jeszcze przyczyn wybuchu paniki. Nieoficjalnie zaś mówi się, że zdarzenie zostało sprowokowane. Według chińskiej telewizji CCTV do zdarzenia doszło o godzinie 23.35 w licznie odwiedzanej przez turystów dzielnicy Bund w centrum Szanghaju. Jak podaje BBC, powołując się na głosy z mediów społecznościowych, zamieszanie mogło wybuchnąć po tym, gdy ktoś zaczął rozrzucać pliki fałszywych banknotów z balkonu jednego z klubów nocnych. Ludzie mieli zacząć się tratować, chcąc zbierać pieniądze. Policja usiłowała zapobiec panice, formując "żywy łańcuch" z funkcjonariuszy, jednak napierający tłum przerwał go w kilku miejscach. Według chińskich władz 36 osób zginęło, a około 47 zostało rannych.Jak podaje BBC Policja Dramat podczas zabawy sylwestrowej w Szanghaju. Nie żyje 36 osób. Zostały stratowane. Powód?

33 Holenderskie uroczystość ku czci ofiar wojny zakończyły się dramatem. Wybuchła panika, gdy pewien mężczyzna wywołał fałszywy alarm bombowy. Rannych zostało 50 osób. Ochroniarze ewakuowali królową Beatrix. Z udziałem królowej Beatrix we wtorek odbywały się w Amsterdamie uroczystości ku czci holenderskich ofiar obu wojen światowych. Nagle w wielotysięcznym tłumie wybuchła panika. Przerażeni ludzie krzyczeli, biegali w różnych kierunkach, przewracali się nawzajem na ulicę, tratowali. Ponad 50 osób odniosło obrażenia. Dramat zaczął się od okrzyków przebranego za ortodoksyjnego żyda mężczyzny. Dołączył do niego drugi. Wskazując na walizkę krzyczał: - Bomba, bomba! Uciekać! Jak się potem okazało, walizka była pusta. Ochroniarze natychmiast otoczyli królową Beatrix i członków rządu i wyprowadzili ich w bezpieczne miejsce. Policjanci zatrzymali mężczyznę podejrzanego o wywołanie paniki. To 39-letni Holender, karany już za akty przemocy i narkotyki.Amsterdamie ludzie Holender Panika i 50 rannych w Holandii

34 PAP 30.07.2014 07:10 Nagły wybuch paniki na koncercie w stolicy Gwinei Konakry doprowadził we wtorek wieczorem do śmierci co najmniej 24 osób - poinformowali lekarze. Po tej tragedii władze ogłosiły tygodniową żałobę. Koncert zorganizowano na plaży z okazji zakończenia ramadanu. Według źródeł, na której powołuje się agencja AFP, do wybuchu paniki doszło, gdy tłum zebrał się na plaży w północnej dzielnicy Ratoma, gdzie odbywał się koncert bardzo popularnego w kraju zespołu hiphopowego "Instinct Killers". Tego wieczoru zaplanowano także występy innych grup. Koncerty zorganizowano dzień po rozpoczęciu Id al-Fitr, święta obchodzonego przez muzułmanów na zakończenie ramadanu, czyli świętego miesiąca postu. Muzułmanie stanowią większość mieszkańców Gwinei. Agencja Reutera przypomina, że do tragedii doszło w czasie, gdy lekarze w Gwinei walczą z epidemią wirusa Eboli, w wyniku której w tym kraju, a także w Liberii i Sierra Leone zmarło już ponad 670 osób.(PAP) Gwinea. Wybuch paniki na koncercie na plaży, co najmniej 24 zabitych.

35 Do tragedii doszło w Nigerii w czasie całonocnego czuwania wiernych przed dniem Wszystkich Świętych. Nad ranem wybuchła panika, po tym gdy ktoś najprawdopodobniej krzyknął, że na placu wybuchł ogień. 100 tys. ludzi przyszło na mszę, wybuchła panika. 24 osoby nie żyją, dziesiątki są ranne

36 13.10.2013 Co najmniej 109 pielgrzymów zginęło zadeptanych przez tłum w pobliżu świątyni Ratangarh niedaleko miasta Datia w stanie Madhja Pradeś. Sto osób zostało rannych, część z nich była w stanie krytycznym. Jak co roku tłumy zebrały się w całych Indiach na modlitwach. Tragedia w Indiach. 109 osób zadeptanych na śmierć podczas święta religijnego

37 PAP 25.08.2014 09:24 Co najmniej 10 osób zginęło nad ranem, gdy w hinduistycznej świątyni w środkowych Indiach wśród wiernych wybuchła panika - poinformowała miejscowa policja. Kilkadziesiąt osób zostało rannych. Do tragedii doszło w świątyni Kamtanath Pahad w stanie Madhja Pradeś, gdzie obchodzono święto Somvati Amavasya, czyli dzień nowiu poświęcony bóstwu Śiwie. Najprawdopodobniej przyczyną paniki był podłączony do prądu przewód elektryczny, który zerwał się i spadł na pielgrzymów. Rażona prądem została jedna kobieta - podał przedstawiciel miejscowej policji. Według "Times of India" po tym zdarzeniu kilka osób upadło na ziemię. Tratowanie jest stosunkowo częste Tratowanie ludzi na śmierć w świątyniach jest stosunkowo częste w Indiach, gdzie na małym terenie gromadzą się często setki, a nawet tysiące wiernych, ale brakuje przepisów bezpieczeństwa regulujących takie zgromadzenia. W październiku ub. roku ponad 110 osób zostało stratowanych, gdy panika wybuchła wśród pielgrzymów w hinduistycznej świątyni również w Madhja Pradeś. Indie: Panika w hinduistycznej świątyni. Jest 10 ofiar śmiertelnych

38 PAP 13.10.2013 13:08 Co najmniej 91 osób poniosło śmierć, a ponad 100 odniosło obrażenia w wyniku paniki, która wybuchła wśród tysięcy wiernych stłoczonych niedaleko świątyni hinduistycznej w okręgu Datia w stanie Madhja Pradeś w środkowych Indiach - poinformowała lokalna policja, zastrzegając, że bilans ofiar może wzrosnąć. 10 rannych jest w stanie krytycznym. Do tragedii doszło w pobliżu świątyni Ratangarh, około 60 km od miasta Datia, kiedy pielgrzymi próbowali przejść przez most na rzece Sindh. Większość ofiar została stratowana na śmierć na moście, inni utonęli w rzece, gdy - skacząc z mostu - chcieli się ratować. "Times of India" podaje, że panika wybuchła w chwili, gdy ktoś rozpuścił plotkę o tym, że most jest bliski zawalenia się. Według innych relacji to policja spowodowała panikę, bijąc pielgrzymów pałkami, żeby się nie tłoczyli. Indie: panika wiernych koło świątyni. 91 osób zginęło

39 PAP 10.02.2008 W wyniku paniki, jaka wybuchła na koncercie rockowym w wielkim mieście Bandung na indonezyjskiej wyspie Jawa 10 osób zostało zadeptanych na śmierć, a wiele innych zostało rannych - podała w niedzielę rano miejscowa policja. Większość ofiar to nastolatki - podano. Policja rozpoczęła przesłuchiwanie świadków oraz 15 organizatorów koncertu - informuje indonezyjska agencja prasowa Antara, cytowana przez Reutera. Policjanci interesują się w szczególności, czy prawdziwa jest pogłoska, że organizatorzy rozdawali młodym darmowe drinki. Panika wybuchła w sobotę późnym wieczorem na zatłoczonym do granic wytrzymałości holu, gdzie zgromadziła młodzież usiłująca dostać się na koncert stosunkowo mało znanej grupy rockowej. Policja twierdzi, że po tragedii na miejscu czuć było wyraźnie opary alkoholu. Podobne tragedie związane z lekkomyślnością i złą organizacją młodzieżowych imprez zdarzają się stosunkowo często w Indonezji. Indonezja: 10 stratowanych na śmierć po wybuchu paniki na koncercie

40 Co robić?

41 Źródła agresji: - Źródła agresji: - lęk - sytuacje nieokreślone, nieznane (wywołują poczucie zagrożenia i nastawienie obronne); - kontakt z agresją; - środki odurzające; - brak umiejętności odreagowania napięcia - odreagowanie wrogości i złości; - spostrzeganie ograniczeń, zakazów, zasad jako naruszenie swojej integralności, terytorium, praw; - frustracja potrzeb, przeciążenie, przemęczenie; - przekonanie, że atak to najlepsza forma obrony; - ukrywanie niewiedzy i niepewności; Agresja

42 Czynniki sytuacyjne mające wpływ na pojawienie się/ zwiększenie agresji:

43 Praca nad sobą  Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, co zrobisz, gdy zostaniesz zaatakowany?  Czy wiesz, jak reagujesz w sytuacji zagrożenia?  Czy posiadasz umiejętność przewidywania kolejnych stadiów zachowań agresywnych?  Czy posiadasz wiedzę na temat zasad i motywów, jakimi mogą się kierować osoby niebezpieczne, stosujące przemoc?

44 Ocena ryzyka użycia przemocy Im częściej odpowiesz „TAK,” tym większe może zagrażać ci niebezpieczeństwo:  Czy osoba znajduje się pod wpływem alkoholu lub podobnie działającego środka?  Czy osoba wykazuje oznaki niezwykłej bierności lub wysokiego pobudzenia, oznaki nagłych zmian, wahań nastroju?  Czy osoba reaguje na jakąkolwiek sugestię lub krytykę w sposób nieadekwatny, nadwrażliwy?

45 Ocena ryzyka użycia przemocy  Czy jesteś sam, bez żadnego wsparcia ze strony innych?  Czy brak Ci jakichkolwiek możliwości i środków do wszczęcia alarmu, jeśli zostaniesz zaatakowany?  Czy możesz znaleźć się w pułapce bez możliwości wycofania, jeśli osoba zacznie zachowywać się gwałtownie?

46 Naczelne zasady działania  Profesjonalizm nakazuje, aby to, co w rzeczywistości sądzi się o osobie zachować dla siebie  W działaniu zawsze uwzględnić należy tzw. aspekt „utraty twarzy”

47 Zalecane sposoby działania  Zadbaj o wrażenie osoby spokojnej, opanowanej, nastawionej na pomoc.  Nie narzucaj od razu własnego sposobu rozwiązania.  Mów normalnym tonem głosu - zmieniaj go jedynie w celu skoncentrowania uwagi osoby, adekwatnie do zaistniałej sytuacji.  Unikaj znalezienia się w miejscu uniemożliwiającym obronę, wycofanie się, ucieczkę.  Dbaj o zachowanie właściwego dystansu między tobą, a osobą w stosunku do której podejmujesz działania.  Wolno powtarzaj kierowane do osoby polecenia, instrukcje.

48 c.d.  Używaj tzn. „fraz wyrównawczych,” (np. to nie twoja wina, rozumiem, dlaczego jesteś taki wściekły). Wzbudzają zaskoczenie, chwilowe zawahanie i zaburzają jego schemat ataku. Instynktownie wytrącasz go z myślenia „napastnik – ofiara.”  Stosuj zdania rozpoczynające się od „daj” lub „pozwól” (np. proszę dać mi zrozumieć...., pozwoli Pan, abym pomógł...). Ich zastosowanie z reguły obniża poziom emocjonalnego napięcia.

49 Sposoby pomocne w tonowaniu zachowań agresywnych u innych osób: budowanie wizerunku osoby opanowanej, stanowczej, modelowanie pożądanych zachowań poprzez np. spokojny ton głosu i naturalne tempo wypowiadanych słów, zmniejszoną gestykulację, słuchanie, przytakiwanie, stanowcze wydawanie poleceń, „wentylowanie” - jeśli to możliwe to dać czas na wypowiedzenie się, odreagowanie.

50 Zachowania redukujące agresję Aktywne słuchanie  Ustaw się odpowiednio w przestrzeni,  Koncentruj się na rozmówcy i na tym, co mówi - dajesz mu możliwość wygadania się,  Nie przerywaj rozmówcy,  Unikaj kończenia za niego wypowiedzi,  Potwierdzaj, że usłyszałeś to, co zostało powiedziane,  Zadawaj pytania wyjaśniające wątpliwości,  Nie mów dłużej od osoby słuchanej.

51 WOLONTARIUSZ - powinien przede wszystkim zadbać o swoje potrzeby dla efektywnego wykonywania zadań i aby nie ulec presji tłumu; - reagować adekwatnie do swoich możliwości i umiejętności i w sytuacjach trudnych podejmować współpracę z Policją i innymi służbami; - nie ulegać presji tłumu i emocjom, które wyraża tłum.