1 RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH Porównanie Z RACHUNKIEM KOSZTÓW PEŁNYCH

2 RODZAJE RACHUNKU KOSZTÓWRachunek kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych (niepełnych)

3 RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCHOparty jest na następującej filozofii: Zostały poniesione określone koszty i wyprodukowane określone wyroby, dlatego wszystkie koszty, jakie powstały w przedsiębiorstwie są kosztami tych wyrobów. Ze względu na możliwość przypisania kosztów poszczególnym wyrobom w rachunku kosztów pełnych są one dzielone na koszty bezpośrednie i pośrednie. koszty całkowite dzieli się na koszty bezpośrednie  oraz koszty pośrednie produkcji(wolne).

4 założenia Rachunku kosztów pełnychRachunek kosztów pełnych jest oparty na kosztach historycznych, czyli kosztach już wcześniej poniesionych. Grupuje koszty według podmiotów, miejsc powstawania oraz wyrobów. Model rachunku kosztów pełnych zakłada, że na wysokość całkowitych kosztów danego przedsiębiorstwa wpływ ma tylko jedna zmienna - wielkość produkcji. Rachunek kosztów pełnych spełnia swoje zadanie w sposób właściwy wtedy, kiedy zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa będzie w pełni wykorzystana oraz kiedy udział kosztów pośrednich w kosztach całkowitych będzie relatywnie niski. k = kc * x koszt całkowity = jednostkowy koszt pełny * rozmiary produkcji

5 Założenia c.d. wszystkie koszty produkcji są rozliczane na wytworzone wyroby gotowe i produkcję w toku (uwzględnia się tutaj zasadę wyceny produktu według pełnego kosztu wytworzenia). koszty nieprodukcyjne nie są wliczane do kosztu wytworzenia produktu (są odnoszone bezpośrednio na wynik finansowy) W tym modelu koszt jednostkowy wyrobów odzwierciedla pełne zużycie zasobów jakie miało miejsce w celu wytworzenia tego wyrobu. Koszty bezpośrednie są identyfikowane na podstawie dokumentów źródłowych, natomiast wszystkie inne koszty stanowią koszty pośrednie produkcji. W rachunku tym stosuje się zasadę proporcjonalności kosztów pośrednich do wyceny produktów w jednostkowym koszcie pełnym. Tzn. koszt jednostkowy wyrobu ustalony na podstawie pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji. Rozliczenia kosztów pośrednich dokonuje się za pomocą różnych kluczy podziałowych, które mają zapewnić proporcjonalny podział kosztów pośrednich na wytworzone produkty.

6 Model rachunku kosztów pełnych zakłada, że na poziom kosztów wpływa tylko jedna zmienna objaśniająca, tj. rozmiary produkcji, co powoduje uśrednienie wszystkich kosztów, a przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, znaczną deformację kosztu jednostkowego. Wycena zapasów produkcji (wyrobów, półfabrykatów) następuje na poziomie pełnego kosztu produkcji, tj. wraz z kosztami stałymi (część kosztów wydziałowych). Założenia C.D. W systemie rachunku kosztów pełnych wynik operacyjny stanowi różnicę między przychodem ze sprzedaży a kosztami produkcji sprzedanych wyrobów i kosztami okresu. Uśrednione koszty jednostkowe będą tym wyższe im niższy jest poziom rozmiarów produkcji. Zatem przy niepełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych informacje kosztowe są zdeformowane, co może prowadzić do błędnych decyzji, np. cenowych. Im mniejszy popyt tym mniejsze wykorzystanie zdolności wytwórczych, a więc wyższe koszty jednostkowe z tytułu kosztów stałych pogotowia zdolności produkcyjnych, tym wyższe ceny na te produkty, jeszcze mniejszy popyt itd., co określa się mianem "błędnego koła". Wynika stąd, że w krótkim okresie przy niepełnym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego rachunek kosztów pełnych nie generuje informacji odpowiednich do podejmowania decyzji. Postanowiono więc odróżnić koszty produktów od kosztów gotowości do produkcji i to dało początek systemowi rachunku kosztów opartemu na kosztach zmiennych (częściowych) i marży (wkładzie na pokrycie kosztów stałych i zysku).

7 ZALETY RACHUNKU Kosztów PEŁNYCHpodkreślenie znaczenia kosztów stałych lepsza kalkulacja kosztów wytworzenia wyrobu (wkalkulowanie w koszt produktu zarówno kosztów zmiennych jak i kosztów stałych) niwelowanie wpływu sezonowych zmian sprzedaży na wynik ze sprzedaży. Jeżeli zastosujemy rachunek kosztów zmiennych do jednostki której sprzedaż cechuje się sezonowością, to wynik ze sprzedaży poza sezonem będzie niższy niż sprzedaż w sezonie. jest on przystosowany do wymogów sprawozdawczości zewnętrznej. możliwość zastosowania rachunków kosztów działań sporządzanie sprawozdań finansowych analiza różnych rodzajów produktów lub form działalności Należy podkreślić również, że rachunek kosztów pełnych jest przydatny w podejmowaniu decyzji długookresowych, ponieważ w długim okresie przychody ze sprzedaży powinny pokryć wszystkie koszty przedsiębiorstwa.

8 koszty a) Koszty produkcyjne: Materiały bezpośrednieRobocizna bezpośrednia Pozostałe koszty bezpośrednie b) Koszty nieprodukcyjne Koszty zarządu Koszty sprzedaży Dlatego też sposób ustalenia wyniku finansowego jest następujący: PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – KOSZTY WYTWORZENIA WYROBÓW GOTOWYCH = WYNIK BRUTTO NA SPRZEDAŻY - KOSZTY ZARZADU I SPRZEDAŻY = WYNIK NA SPRZEDAŻY

9 Wady rachunku kosztów pełnychSztuczny charakter podziału kosztów pośrednich na poszczególne wyroby. Koszty pośrednie ponoszone przez jednostkę są niezależne od wielkości produkcji poszczególnych wyrobów. Trudność w ocenie wpływu poszczególnych działów na wynik ze sprzedaży całego przedsiębiorstwa. Ograniczanie kosztów do kategorii bezpośrednich i pośrednich Jego przydatność do zarządzania przedsiębiorstwem funkcjonującym w warunkach gospodarki rynkowej uległa znacznemu ograniczeniu. Był bowiem bardziej nastawiony na wspomaganie przedsiębiorstwa funkcjonującego w trudnych warunkach rynkowych. Rachunek ten pozbawia przedsiębiorstwo wiedzy o zachowaniu się kosztów pod wpływem wahań w wykorzystaniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa.

10 RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCHKosztami stałymi są koszty, które nie reagują na zmiany wielkości produkcji lub działalności w pewnym okresie takie jak amortyzacja środków trwałych obliczana metodą liniową, wynagrodzenia stałego personelu. Kosztów stałych nie rozlicza się na poszczególne produkty (wyroby; półfabrykaty, roboty), lecz wlicza się je w całości do kosztu własnego sprzedaży danego okresu. Koszty zmienne charakteryzują się tym, że reagują na zmiany wielkości produkcji lub działalności. Typowymi pozycjami kosztów zmiennych są koszty zużycia surowców i materiałów bezpośrednich, wynagrodzenia pracowników akordowych, zwłaszcza w systemie akordu prostego, gdy płaca jest obliczana proporcjonalnie do liczby wykonanych jednostek produkcji itp. Kalkulacja produktów gotowych i produkcji nie zakończonej obejmuje tylko ustalanie kosztów zmiennych, co ułatwia czynności kalkulacyjne. RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH Historycznie późniejszy wykształcił się na bazie krytyki kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych w praktyce gospodarczej to najwcześniej stosowany rachunek do bieżącego zarządzania firmą w krótkim horyzoncie czasowym. Opiera się na rozdzieleniu kosztów na koszty stałe i zmienne. zmierza do przypisania wyrobom tylko części poniesionych w przedsiębiorstwie kosztów, a mianowicie kosztów zmiennych. Koszty stałe są w rachunku kosztów zmiennych traktowane nie tyle jako koszty produkcji, ile jako koszty gotowości do produkcji. W związku z tym są przyjmowane jako koszty okresu i bezpośrednio odnoszone na wynik finansowy Podział kosztów na koszty stałe i koszty zmienne oraz wycena produktów tylko na podstawie kosztów zmiennych , czyli tych kosztów które są bezpośrednio związanych z wytworzonymi produktami. Nadwyżka przychodów nad kosztami zmiennymi , nazywana marża brutto ma pokryć koszty stałe i zapewnić przedsiębiorstwu zysk . funkcja kosztów całkowitych ma postać k = kz * x + ks koszty całkowite = jednostkowe koszty zmienne * rozmiary produkcji + koszty stałe

11 ZAŁOŻENIA RACHUNKU KOSZTOW ZMIENNYCHkoszty całkowite przedsiębiorstwa są dzielone na koszty stałe i koszty zmienne koszty podmiotów wewnętrznych są agregowane również zgodnie z ich charakterem zmienności względem stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych. produkty finalne, półfabrykaty i produkcja niezakończona są wyceniane tylko w kosztach zmiennych wytworzenia. produkty sprzedane są wyceniane w koszcie zmiennym sprzedanych produktów. grupowane dla podmiotów wewnętrznych koszty stałe tworzą łączną sumę kosztów okresu. W rachunku kosztów zmiennych wszystkie koszty przedsiębiorstwa najczęściej odzwierciedlane są w ujęciu rodzajowym (rachunek kosztów rodzajowych), podmiotowym (podmiotowy rachunek kosztów) i przedmiotowym (rachunek kosztów nośników).

12 koszty a) Koszty produkcyjneb) Koszty pośrednie, które dzielą się na wydziałowe, czyli: Pośrednie koszty zmienne produkcji Pośrednie stałe koszty produkcji c) Koszty nieprodukcyjne -Koszty zarządu -Koszty sprzedaży Ustalenie wyniku na sprzedaży to: PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – ZMIENNE KOSZTY WYTWORZENIA WYROBÓW SPRZEDANYCH - ZMIENNE KOSZTY ZARZĄDU I SPRZEDAŻY = Marża na pokrycie( marża brutto) – stałe pośrednie koszty produkcyjne- stałe koszty zarządu i sprzedaży =WYNIK NA SPRZEDAŻY.

13 ZALETY RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCHgenerowanie informacji potrzebnych w procesie podejmowania decyzji, zwłaszcza w krótkim okresie (szczególnie przydatny w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych) wyeliminowanie wpływu poziomu zapasów na wynik finansowy. uproszczenie oceny efektywności wyników osiąganych przez różne jednostki wewnętrzne z punktu widzenia zysku i marży pokrycia. odzwierciedlenie wpływu zmian stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych na poziom kosztów. ułatwienie podejmowania decyzji, które pozwalają na dostosowanie się przedsiębiorstwa do zmian rynkowych, kontrolę procesu tworzenia się kosztów w przedsiębiorstwie, a zwłaszcza wielkość i strukturę kosztów stałych, które są w dużym stopniu zależne od posiadanego potencjału produkcyjnego. ułatwia ocenę rentowności produktów.

14 emituje realne informacje o jednostkowym koszcie zmiennym wyrobu oraz kosztach zmiennych całego przedsiębiorstwa; te ostatnie wynikają z zależności wielkości produkcji i wielkości zużycia czynników produkcji.   kontroluje proces tworzenia się kosztów w przedsiębiorstwie. ułatwia przedsiębiorstwu podejmowanie bardziej trafnych decyzji cenowych dostarcza rzetelnego kryterium decyzyjnego w postaci jednostkowej marży brutto umożliwia syntetyczną i szybką ocenę przedsiębiorstwa z punktu widzenia dwóch kryteriów - zysku i marży brutto ułatwia przedsiębiorstwu podejmowanie decyzji pozwalających na szybsze dostosowanie się do zmian zachodzących na rynku. NADWYŻKA PRZYCHODÓW NAD KOSZTAMI ZMIENNYMI, NAZYWANA MARŻĄ BRUTTO MA POKRYĆ KOSZTY STAŁE I ZAPEWNIĆ PRZEDSIĘBIORSTWU ZYSK!!!

15 umożliwia szybką ocenę przedsiębiorstwa z punku zysku i marży bruttoW rachunku kosztów zmiennych istotną rolę odgrywa marża brutto (marża pokrycia kosztów stałych i zysku ze sprzedaży) równa różnicy między przychodami ze sprzedaży a kosztami zmiennymi sprzedanych produktów. Marża brutto stanowi podstawę oceny rentowności produktów. Ze sprzedaży produktów jednostka gospodarcza powinna uzyskać taką marżę, która nie tylko zapewni pokrycie kosztów stałych, lecz również pozwoli na osiągnięcie zysku. Jeżeli całość kosztów stałych zostaje pokryta z marży brutto, to przy niezmiennych cenach, strukturze asortymentowej, gatunkowości produkcji itp. wielkość zysku ze sprzedaży zależy bezpośrednio od wytworzonej i sprzedanej produkcji. zmniejsza niebezpieczeństwo zamrożenia środków finansowych w zapasach produkcji nie zakończonej. stwarza podstawy do decentralizowania procesu zarządzania w przedsiębiorstwie i tym samym tworzy warunki do ustalania odpowiedzialności poszczególnych jednostek wewnętrznych za uzyskane przychody i poniesione koszty. kontroluje proces tworzenia się kosztów w przedsiębiorstwie , zwłaszcza wielkość i strukturę kosztów stałych umożliwia szybką ocenę przedsiębiorstwa z punku zysku i marży brutto

16 WADY RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCHniedostosowanie do zasady współmierności kosztów i przychodów wymaganej w rachunkowości finansowej praktyczne problemy z obiektywnym podziałem kosztów całkowitych na stałe i zmienne, utrudnione możliwości zastosowania w procesie podejmowania decyzji długookresowych. możliwość wystąpienia praktycznych trudności z podziałem kosztów na koszty stałe i koszty zmienne. skracania horyzontu czasowego w podejmowaniu decyzji, co może mieć niekorzystny wpływ na decyzje długookresowe, które są podejmowane na podstawie kosztów pełnych skupianie uwagi na marży brutto, co może być przyczyną nienależytego dowartościowania rangi kosztów stałych, które w wielu przedsiębiorstwach mają tendencje wzrostu odchodzenie od zasady przeciwstawiania przychodom kosztów uzyskania przychodów, wymaganej w rachunkowości finansowej i sprawozdaniach finansowych kompletność marży brutto / marża ma pokryć koszty i zysk / zbyt duża grupa kosztów stałych konieczność stosowania dualnego rachunku kosztów i wyników dla sprawozdawczości finansowej mała przydatność do rozwiązywania problemów długookresowych

17 RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCHPorównanie rachunków RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH w rachunku kosztów zmiennych wynik zależy tylko od wielkości sprzedaży produktom, przypisuje się tyko koszty zmienne( koszty stałe nie obciążają produktów lecz są traktowane jako koszty okresu sprawozdawczego i w całości odnoszone na wynik tego okresu. służy do analizowania możliwości obniżki kosztów Zestawia przychody z kosztami zmiennymi co pozwala na korzystanie z marży na pokrycie kosztu jednostkowego i globalnego Jest elastyczny w decyzjach krótkookresowych Jest prosty i daję sygnały alarmowe o rynku Jest przydatny w planowaniu krótkookresowym Pozwala na poszukiwanie optymalnych wyborów Służy sprawozdaniom wew. Kontrolo - wynikowym Wynik finansowy jest funkcją wielkości sprzedaży , co oznacza ,ze wzrost sprzedaży przy stałej strukturze kosztów i stałej cenie zawsze powoduje wzrost zysku. w rachunku kosztów pełnych wynik zależy od wielkości produkcji i sprzedaży Produkty są obciążone zarówno kosztami zmiennymi jak i stałymi Pozwala na precyzję rozliczonych kosztów Zestawia koszty pełne z przychodami co może być przyczyna zdeformowania kosztu jednostkowego wyrobu i zysku jednostkowego. Zachowuje relację pomiędzy produkcją , a sprzedażą w długim okresie. Nieelastyczny w decyzjach krótkookresowych Jest skomplikowany i nastawiony na dokładną kontrolę procesów produkcji Jest przydatny w planowaniu długookresowym Pozwala na wybór decyzji w długim okresie Służy sprawozdaniom finansowym zew. Wynik finansowy jest funkcją wielkości produkcji co może przejawiać się w spadku zysku przy wzroście sprzedaży

18 Wpływ systemu rachunku kosztów na wynik finansowyOdmienne podejście r.k.p. i r.k.z. do wyceny zapasów powoduje zróżnicowanie wielkości WF w obu rodzajach rachunków Jednakowy wynik finansowy otrzymuje się tylko wtedy kiedy wielkość sprzedaży odpowiada wielkości produkcji, czyli kiedy nie ulegają zmianie zapasy wyrobów gotowych. Natomiast konsekwencja zmiany zapasów jest odmienna wielkość wyniku finansowego w obu rodzajach kosztów

19 Jeżeli wielkość wytworzonej produkcji jest większa o wielkości sprzedaży wyrobów to WF na sprzedaży ustalony w rachunku kosztów pełnych jest wyższy od wyniku obliczonego za pomocą rachunku kosztów zmiennych. Jeżeli rozmiary sprzedaży wyrobów przewyższają rozmiary produkcji to WF na sprzedaży ujęty w rachunku kosztów pełnych jest niższy od wyniku rachunku kosztów zmiennych Kiedy rozmiary produkcji w poszczególnych okresach są sobie równe , wówczas WF na sprzedaży jest jednakowy zarówno w r.k.p. jak jak r.k.z. Natomiast w odniesieniu do wyceny zapasów wyrobów nie sprzedanych należy stwierdzić ,ze ich wartość jest zawsze niższa w rachunku kosztów zmiennych ze względu na przyjęty sposób wyceny.

20 Patrycja PszczółkowskaDziękuję za uwagę  Patrycja Pszczółkowska