1 Rachunek narodowy Ruch okrężny w gospodarcePodstawy Ekonomii Rachunek narodowy Ruch okrężny w gospodarce

2 Rachunek narodowy

3 Systemy rachunków narodowychMPS – Material Product System System MPS wykorzystywany jest przy obliczaniu dochodu narodowego w krajach o gospodarce centralnie planowanej i opiera się na klasyfikacji gospodarki narodowej, w której wyróżnia się dwie sfery*: Produkcyjną – wytwarza DN Nieprodukcyjną – wpływa na sferę produkcyjną SNA – System of National Accounts System stosowany do obliczania dochodu narodowego w krajach gospodarki rynkowej, w których zarówno sfera materialna jak i niematerialna tworzy dochód narodowy * Zalega T., Makroekonomia, Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego w Warszawie, Warszawa,2001, s.22

4 Dobra pośrednie a dobra finalneDobra pośrednie służą do produkcji dóbr finalnych, czyli takich, które są sprzedawane odbiorcy końcowemu. Przykład: Mleko sprzedawane w osiedlowym sklepie osobie fizycznej jest dobrem finalnym. Mleko sprzedawane do zakładów produkujących sery jest dobrem pośrednim.

5 Metody ustalania PKB Metoda sumowania produktów – polega na sumowaniu wartości produkcji dóbr i usług wytwarzanych w gospodarce w ciągu roku. Metoda sumowania dochodów – polega na zsumowaniu płac i zysków, jakie uzyskiwane są przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające PKB Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych

6 Metody ustalania PKB Dobro Sprzedawca Nabywca Wartość transakcjiWartość dodana Wydatki na dobra finalne Dochody czynników wytwórczych Stal Producent stali Producent maszyn 1000 - Producent samochodów 3000 Maszyna 2000 Opony Producent opon 500 Samochody konsumenci 5000 1500 Całkowita wartość transakcji 11500 Produkt Krajowy Brutto 7000

7 Metody ustalania PKB PKB w cenach rynkowychJest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców, a więc obejmujących podatki pośrednie (VAT, akcyza). Wyraża ją równanie PKB = C + I + G + NX PKB w cenach czynników produkcji Jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i z uwzględnieniem subsydiów. Ta kategoria PKB odpowiada obliczaniu PKB metodami sumowania produktów i sumowania dochodów. Wyraża ją równanie PKB = C + I + G + NX – Te Gdzie: C – konsumpcja I – inwestycje G – wydatki rządowe NX – eksport netto (eksport – import) Te – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

8 PKB a PNB Produkt Krajowy Brutto (Gross Domestic Product - GDP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Produkt Narodowy Brutto (Gross National Product – GNP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez rezydentów danego kraju (niezależnie od lokalizacji produkcji)

9 PNB – produkt narodowy bruttoPNB = C + I + G + NX + DN gdzie, DN – dochód netto z tytułu własności za granicą DN = DU – DZ DU – dochody z tytułu własności lub pracy za granicą rezydentów DZ – dochody z tytułu własności lub pracy w kraju nierezydentów

10 PNN – produkt narodowy nettoPNN = PNB – A gdzie, A - amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)

11 Inwestycje IN = IB – A gdzie, IN – Inwestycje nettoIB – Inwestycje brutto A – Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)

12 DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednieDN – Dochód narodowy DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednie

13 Rachunek dochodu narodowegoPNB (w cenach rynkowych) Dochód netto z własności za granicą Dochód netto z własności za granicą Amortyzacja NX PKB (w cenach rynkowych) PNN (w cenach rynkowych) TE Podatki firm i zyski niepodzielone G I DN = PNN (w cenach bazowych) DO Podatki osobiste C RDO

14 Deflator nominalny PNB Deflator PNB = realny PNB X 100Deflator PNB wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PNB w danym roku w stosunku do kosztu nabycia tych samych pozycji w tym samym roku lecz skalkulowanych wg cen bazowych (cen stałych z danego roku).

15 Ruch okrężny w gospodarce

16 Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa – wstęp do ruchu okrężnegoDysponują czynnikami produkcji dostarczanymi przedsiębiorstwom (własna praca, kapitał, ziemia) Otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze Wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr i usług Płacą gospodarstwom domowym za wykorzystywanie czynników wytwórczych Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym

17 Ruch okrężny (1) - przedsiębiorstwa i gospodarstwa domoweWydatki na dobra i usługi Dobra i usługi Przedsiębiorstwa Gospodarstwa domowe Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

18 Ruch okrężny (2) Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Wydatki nadobra i usługi Inwestycje Dobra i usługi Oszczędności Produkty inwestycyjne dla przedsiębiorstw Przedsiębiorstwa Gospodarstwa domowe Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

19 Produkcja globalna Y= C + I Dochód gospodarstw domowych Y = C + SWielkość produkcji Produkcja globalna Y= C + I Dochód gospodarstw domowych Y = C + S To, co wydają gospodarstwa domowe na konsumpcję To, co wydają przedsiębiorstwa na inwestycje Cześć dochodu gospodarstw domowych, które wydają na konsumpcję Cześć dochodu gospodarstw domowych, które oszczędzają

20 I = S Kluczowe założenie Skoro: Y= C + I oraz Y = C + STo przyrównując do siebie równości otrzymujemy: C + I = C + S czyli I = S

21 Ruch okrężny (3) + PaństwoWydatki na dobra i usługi Wydatki państwa Inwestycje Dobra i usługi Podatki pośrednie Oszczędności Płatności transferowe Podatki bezpośrednie Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Państwo Podatki bezpośrednie Subsydia Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

22 Równowaga w modelu trzysektorowymPKB w cenach rynkowych = C + I + G Y = PKB w cenach czynników produkcji = C + I + G – Te, gdzie Te – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia Rozporządzalne dochody osobiste Y + B – Td, gdzie: B – płatności transferowe, Td – podatki bezpośrednie S = (Y + B – Td) – C Y = (C + S – B + Td) C + S – B + Td = Y = C + I + G – Te S + Td + Te = I + G + B S – I = G + B – Td - Te

23 Równowaga w modelu trzysektorowym= S + Td + Te I + G + B Łączny odpływ Łączny dopływ W sektorze prywatnym jako całości może istnieć nadwyżka tylko wówczas, gdy w budżecie państwa występuje deficyt i odwrotnie S - I G + B – Td - Te Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe jako jedna zbiorowość Dopływy netto pochodzące od państwa

24 Równowaga w modelu trzysektorowymZałożenie: Planowane odpływy z ruchu okrężnego muszą się równać planowanym dopływom*: S + T = G + I Implikacja: S - I = G - T Deficyt budżetowy T – podatki netto, czyli wpływy podatkowe pomniejszone o płatności transferowe * Na podstawie: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa

25 Model czterosektorowyEksportem (X lub E) nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę. Import (Z lub Im) nazywamy dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej Gospodarstwa domowe, przedsiębiorcy i państwo mogą dokonywać importu, który nie jest częścią produkcji krajowej i nie kreuje dochodów czynników wytwórczych. Dobra importowane nie zostają wykazane w PKB, ujmowanym od strony produkcji, który odnosi się tylko do wartości dodanej przez producentów krajowych. Import zostaje jednakże ujęty w wydatkach na dobra finalne.

26 Model czterosektorowyEksport Import Nie zmienia się główne założenie: Planowane odpływy z ruchu okrężnego muszą się równać planowanym dopływom: S + T + Z = G + I + X Uwaga: Różnica między eksportem (X) a importem (Z) to Eksport netto (NX): NX = X - Z

27 Równowaga ogólna – sektorowe bilanse0 = ( I – S) + (G – T) + (X – Z) Deficyt sektora prywatnego Deficyt sektora publicznego Deficyt „reszty świata”/ w relacjach z zagranicą T – podatki netto, czyli wpływy podatkowe pomniejszone o płatności transferowe