1 Rachunkowość finansowa - wykłady Dr inż. Karolina Bondarowska

2 Literatura Mantura W.: Elementy rachunkowości dla menadżerów, wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2004 Nowak E.: Rachunkowość kurs podstawowy, wydanie IV zmienione, PWE, Warszawa 2008 Praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, wydanie VI zmienione, PWE, Warszawa 2009 Kuczyńska-Cesarz A.: Podręcznik rachunkowości, część 1, Difin 2005, wydanie II Małkowska D.: Rachunkowość od podstaw, zbiór zadań, ODDK Gdańsk 2002

3 1.Zagadnienia ogólne – definicja, zadania i funkcje rachunkowości 2.Przedmiot i podmiot rachunkowości 3.Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza 4.Regulacje prawne rachunkowości 5.Elementy składowe rachunkowości 6.Cechy charakterystyczne dla rachunkowości 7.Podstawowe sprawozdania finansowe 8.Definicja i budowa bilansu Wykład 1 - Wprowadzenie do rachunkowości

4 Rachunkowość to system pomiaru i opisu działalności gospodarczej, którego głównym celem jest dostarczanie informacji finansowych o działalności przedsiębiorstwa. Ocena działalności gospodarczej polega na pomiarach rentowności i sytuacji finansowej jednostki. Pomiar rentowności sprowadza się do ustalenia wyniku finansowego a ocena sytuacji finansowej dokonywana jest w ujęciu bilansowym i prowadzi do ustalenia wartości kapitału własnego przedsiębiorstwa. Rachunkowość polega na obserwacji, badaniu, pomiarze, rejestrowaniu i przedstawianiu w postaci zestawień liczbowych zjawisk gospodarczych, które wywierają wpływ na majątek i wynik działalności jednostki gospodarczej. Definicja rachunkowości

5 Identyfikowanie, dokonywanie pomiaru i rejestrowanie zdarzeń i transakcji. Informowanie właścicieli jednostki o transakcjach dokonywanych w ciągu okresu sprawozdawczego oraz ich efektywności z punktu widzenia inwestora i jego kapitału. Wspomaganie zarządzania np. przez pomoc w planowaniu przyszłych zdarzeń, podejmowaniu decyzji, alokacji zasobów, kontrolowaniu działalności. Ciągłe dokonywanie pomiaru majątku i wyniku finansowego podmiotu. Zadania rachunkowości

6 Informacyjna – dostarcza informacji do podejmowania decyzji dotyczących przyszłych zdarzeń. Rozliczeniowa – dostarcza informacji uprawnionym podmiotom zewnętrznym czyli pozwala rozliczyć zarząd z efektywności zarządzania powierzonym kapitałem. Atestacyjna – wiąże się z poświadczeniem wierności odwzorowania rzeczywistego stanu podmiotu. Dzięki niej informacje generowane przez rachunkowość uzyskują atest wiarygodności udzielany przez niezależnych biegłych rewidentów po przeprowadzeniu badania sprawozdań finansowych. Podstawowe funkcje rachunkowości

7 Przedmiot i podmiot rachunkowości Przedmiotem rachunkowości są: –procesy gospodarcze zachodzące w jednostkach gospodarczych, –zasoby firmy biorące udział w procesach gospodarczych. Podmiot rachunkowości stanowią różnorodne pod wieloma względami (formy własności, formy organizacyjno- prawne, rodzaj działalności, wielkość firmy) jednostki prowadzące działalność gospodarczą. Przedmiot i podmiot rachunkowości

8 Rachunkowość finansowa to system informacyjny jednostki generujący dane finansowe dla użytkowników zewnętrznych. Zasadniczym zadaniem R.F. jest pomiar i prezentacja sytuacji finansowej jednostki. Rachunkowość zarządcza to system pomiaru, gromadzenia i prezentacji danych finansowych decydentom w celu wspomagania i koordynowania efektów podejmowanych działań dla realizacji strategicznych celów jednostki gospodarczej. Rachunkowość finansowa a zarządcza

9 Rachunkowość finansowaRachunkowość zarządcza OdbioryUżytkownicy zewnętrzni - informacje prezentowane głównie na zewnątrz organizacji Użytkownicy wewnętrzni – informacje przeznaczone głównie dla kierownictwa przedsiębiorstwa RegulacjeUstawa o rachunkowości, Kodeks Spółek Handlowych, prawo podatkowe, standardy rachunkowości Zarządzenia wewnętrzne kierownictwa przedsiębiorstwa CharakterystykaDokładność, rzetelność, wiarygodność, sprawdzalność, ciągłość Istotność, aktualność, koszt uzyskania informacji EfektUjawniane sprawozdania finansowe Raporty wewnętrzne dla celów sterowania, przeznaczone głównie do użytku wewnętrznego

10 ustawa o rachunkowości z dn. 29.09.94, znowelizowana obowiązuje od 1.01.2002 r. ustawa o podatku od towarów i usług VAT ustawa o podatku dochodowym rozporządzenie Min. Fin. dotyczące amortyzacji standardy ustawy i kodeksy związane ze sprawozdawczością finansową Przepisy prawne regulujące rachunkowość

11 1. Wszystkie procesy i operacje gospodarcze wyraża się w mierniku pieniężnym. 2. Dokonywanie zapisów księgowych odbywa się na podstawie dokumentów. 3. Do zapisów operacji używa się specyficznych urządzeń księgowych – kont. 4. Realizuje zasadę podwójnego zapisu. 5. Zachowuje ciągłość ewidencji księgowej. 6. Wykorzystuje inwentaryzację (spis z natury). Cechy charakterystyczne dla rachunkowości

12 A RACHUNKOWOŚĆ KsięgowośćRachunek kosztów Rachunek finansowy Księgi rachunkoweZestawieniaobrotów i saldInwentaryzacjaWycena aktywów ipasywówKlasyfikacja ipomiarRozliczanieKalkulacjaAnalizaSprawozdawczośćfinansowaAnaliza finansowa dokumentacja emisjaobieg, wykorzystaniearchiwizacja Elementy składowe rachunkowości

13 Księgowość Księgowość jest sformalizowanym systemem ewidencji operacji gospodarczych danej jednostki i polega na: prowadzeniu ksiąg rachunkowych, przeprowadzaniu inwentaryzacji, dokonywaniu wyceny składników bilansu, sporządzaniu dokumentacji księgowej, ustalaniu wyniku finansowego. Operacja gospodarcza jest to każda zmiana stanu bilansowego zachodząca w określonym momencie. Operacje gospodarcze mają swoje odzwierciedlenie w odpowiednich dokumentach określających: rodzaj operacji, rozmiar, miejsce zmian, strony uczestniczące, termin wystąpienia.

14 Główne zasady obowiązujące w księgowości Zasada podwójnego zapisu Zasada ciągłości Zasada ostrożności Zasada okresowego sprawdzania zgodności ewidencji księgowej z rzeczywistością Zasada niezmienności reguł księgowania i sporządzania sprawozdań

15 Główne zasady obowiązujące w księgowości Zasada memoriałowa - polega na ujęciu w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu, obejmujących wszystkie osiągnięte przychody i poniesione koszty niezależnie od terminu ich spłaty. Zasada współmierności - polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. Dotyczy to głównie kosztów bezpośrednich (np. kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów).

16 Główne zasady obowiązujące w księgowości Złota reguła bilansowa – zasada polegająca na tym, że całość posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów trwałych powinna być finansowana z kapitałów własnych. Powyższa reguła powinna być stosowana przez przedsiębiorstwa stosujące konserwatywną, bezpieczną politykę finansową.

17 Stanowią efekt końcowy systemu rachunkowości przedstawiając wynik pomiaru działalności gospodarczej. Najważniejsze sprawozdania, zawierające zbiór informacji o sytuacji finansowej jednostki, to bilans, rachunek wyników i przepływy finansowe. Bilans to odpowiednio uporządkowane rzeczowe i finansowe zestawienie składników majątku jednostki gospodarczej (aktywów) ze źródłami ich pochodzenia (pasywami), sporządzane na konkretny dzień. Podstawowe sprawozdania finansowe

18 Istota i klasyfikacja zasobów majątkowych Zasoby majątkowe są to kontrolowane przez jednostkę składniki o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń. Ponadto muszą spełniać następujące warunki: muszą być kontrolowane przez jednostkę, powinny spowodować korzyści finansowe, muszą podlegać precyzyjnemu pomiarowi wartości. Zasoby majątkowe mogą mieć postać zasobów rzeczowych, finansowych, pieniężnych, należności lub inwestycji.

19 Bilans Bilans przedsiębiorstwa XXX sporządzony na dzień XX.YY.ZZ AKTYWAPASYWA A. Aktywa trwałeA. Kapitał/fundusz własny I. Wartości niematerialne i prawneWartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałeRzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminoweNależności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminoweInwestycje długoterminowe I. Kapitał zakładowyKapitał zakładowy II. Należne wpłaty na kapitał zakładowy (-)Należne wpłaty na kapitał zakładowy (-) III. Akcje własne do sprzedaży (-)Akcje własne do sprzedaży (-) IV. Kapitał zapasowy/rezerwowyKapitał zapasowy/rezerwowy V. Wynik finansowy z lat ubiegłychWynik finansowy z lat ubiegłych VI. Wynik finansowy z roku bieżącegoWynik finansowy z roku bieżącego VII. Kapitał z aktualizacji wycenyKapitał z aktualizacji wyceny B. Aktywa obrotoweB. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. ZapasyZapasy II. Należności krótkoterminoweNależności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminoweInwestycje krótkoterminowe I. Rezerwy na zobowiązaniaRezerwy na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminoweZobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminoweZobowiązania krótkoterminowe SUMA AKTYWÓWSUMA PASYWÓW

20 Stanowią je nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż jeden rok. W szczególności są to: Autorskie prawa majątkowe (oprogramowania komputerowe), licencje, koncesje Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych Know-how, np. wiedza techniczna Inne wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne

21 Są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Należą do nich: Nieruchomości (grunty, budynki i lokale) Środki trwałe (maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia i wyposażenie, aparatura) Rzeczowe aktywa trwałe

22 To kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki wartości ekonomicznych. Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek (z wyjątkiem należności długoterminowych z tytułu dostaw i usług) Należności długoterminowe

23 To aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów, uzyskania z nich przychodów w postaci odsetek lub dywidend, w szczególności aktywa finansowe oraz nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia wyżej określonych korzyści. Nieruchomości, środki trwałe Wartości niematerialne i prawne Długoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje i inne długoterminowe papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe) Inwestycje długoterminowe

24 To aktywa obrotowe, które charakteryzuje krótki okres użytkowania – nie dłuższy niż jeden rok. Podlegają więc one stałemu procesowi zużywania się i związane są z działalnością operacyjną jednostki. Należą do nich: Materiały (podstawowe, pomocnicze, części zamienne, paliwa, opakowania) Półprodukty i produkty w toku Towary Wyroby gotowe Zapasy

25 Są to kwoty należne z tytułów lub od: Dostaw i usług –o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy –o terminie spłaty do 12 miesięcy Podatków Ubezpieczeń społecznych Pracowników Dochodzonych na drodze sądowej Należności krótkoterminowe

26 Inwestycje krótkoterminowe do których zalicza się: Krótkoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe) Udzielone pożyczki krótkoterminowe Środki pieniężne na rachunkach bankowych Środki pieniężne w kasie

27 Kapitał zakładowy Wnoszony przez wspólników w momencie zakładania firmy, na podstawie umowy, w postaci aportów rzeczowych lub środków finansowych Kapitał akcyjny (spółki akcyjne) Kapitał udziałowy (spółki z o.o.) Kapitał właścicieli (spółki jawne) Fundusz założycielski (przedsiębiorstwa państwowe)

28 Należne wpłaty na kapitał zakładowy (-) To wartość zadeklarowana a faktycznie nie wniesiona przez właściciela w momencie tworzenia bilansu otwarcia. Wyrażana jest w bilansie jako wartość ujemna pomniejszająca wartość kapitałów własnych.

29 Akcje własne do sprzedaży (-) Wartość akcji do sprzedaży wyrażana jest jako wartość ujemna pomniejszająca wartość kapitałów własnych.

30 Kapitał zapasowy To wartość, której wysokość określa ustawa o rachunkowości lub umowa spółki lub tworzona jest z częśi wygenerowanego wcześniej zysku. W ależności od formy prawnej przybiera różne nazwy: Kapitał zapasowy lub rezerwowy (spółki) Fundusz przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwa państwowe)

31 Wynik finansowy z lat ubiegłych To różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a poniesionymi kosztami w określonym okresie sprawozdawczym. Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów.

32 Wyniki finansowy z roku bieżącego To różnica pomiędzy uzyskanymi w bieżącym roku przychodami a poniesionymi kosztami. Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów.

33 Kapitał z aktualizacji wyceny To kapitał, który powstaje między innymi z: aktualizacji wyceny wartości posiadanych środków trwałych tytułu aktualizacji inwestycji długoterminowych wyceny aktywów zaklasyfikowanych do kategorii aktywów finansowych do sprzedaży

34 Rezerwy na zobowiązania Najważniejsze z nich to: rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego rezerwy na świadczenia emerytalne pozostałe rezerwy

35 Zobowiązania długoterminowe Dzielą się na zobowiązania: Wobec jednostek powiązanych Wobec pozostałych jednostek (z wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług): –kredyty i pożyczki długoterminowe –zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych.

36 Zobowiązania krótkoterminowe –z tytułu dostaw i usług: –o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy –o terminie spłaty do 12 miesięcy –z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek krótkoterminowych –z tytułu podatków –z tytułu ubezpieczeń społecznych –z tytułu wynagrodzeń –zobowiązania wekslowe –inne zobowiązania