1 Racjonalizm Relatywizm Indywidualizm ObiektywizmKarol Dzięcioł Przygotowano na podstawie: A. Chalmers, Czym jest to, co zwiemy nauką rozdz. 9 i 10

2 Racjonalizm Racjonaliści uważają, że istnieje jedno ponadczasowe i uniwersalne kryterium, które służy do oceny konkurencyjnych teorii Cechą charakterystyczną racjonalnego kryterium jest jego uniwersalność i ahistoryczność

3 Racjonalizm Przykład kryteriów: Dla indukcjonisty będzie to stopień, w jakim została ta teoria potwierdzona przez uznane fakty Dla falsyfikacjonisty – stopień falsyfikowalności

4 Racjonalizm  Decyzje i wybory naukowca kierowane są uniwersalnym kryterium Teorie nie spełniające go są odrzucane Z teorii konkurencyjnych naukowiec wybiera tą, która odpowiada najlepiej danemu kryterium Teorie spełniające uniwersalne kryterium są uznawane za prawdziwe lub prawdopodobnie prawdziwe

5 Racjonalizm Różnica między nauką i nie-nauką Te teorie są naukowe, które są zgodne z uniwersalnym kryterium Wysoką wartość posiada wiedza rozwijana zgodnie z tym kryterium

6 Relatywizm Odwrotność racjonalizmu Nie ma jednego kryterium wartościującego teorie Decyzje o uznaniu teorii za lepsze czy gorsze zależą od jednostek lub społeczności Cel poszukiwania wiedzy zależy od tego co dana jednostka (społeczność) uznaje za ważne lub wartościowe

7 Relatywizm Kryteria oceny wartości zależą od konkretnych jednostek, społeczności Są względne Decyzje i wybory naukowe również zależą od samych uczonych i ich własnych kryteriów Wybór zależy od tego co uznawane jest za ważne i nie ma tu jednego uniwersalnego wzorca

8 Relatywizm Różnica między nauką i nie-nauką Różnica jest względnaRóżnica jest względna Kryterium to w zależności od wartości i potrzeb będzie ulegać zmianom Jest to bardzo płynna granica

9 Lakatos i jego poglądy Racjonalista Główny problem nauki to ustalenie uniwersalnych warunków, w których teoria jest naukowa Skąd się bierze naukowy postęp

10 Lakatos i jego poglądy Krytyka podejścia relatywistycznego brak odpowiedniego systemu oceny W tym wypadku : „prawda zależy od siły, zmiana naukowa staje się kwestią „psychologii tłumu”, a postęp naukowy jest w istocie „wynikiem propagandy”” Nauka rozwija się poprzez rywalizację pomiędzy programami badawczymi

11 Lakatos i jego poglądy Odwołuje się do nauk ścisłych i ich metodologii jako przykładu dobrej metodologii „Fizyka stanowi paradygmat racjonalności i dobrej nauki” Każdy rodzaj badań, który nie posiada głównych cech fizyki, nie jest nauką i z racjonalistycznego punktu widzenia jest gorszą, niższą formą wiedzy

12 Kuhn i jego poglądy Pogląd relatywistyczny Kryteriami oceny teorii mogą być: poprawność przewidywań, równowaga pomiędzy problemami ezoterycznymi i kwestiami codziennymi, ilość różnych rozwiązywanych problemów, prostota, zakres i zgodność z innymi specjalnościami

13 Kuhn i jego poglądy Powinny być to kryteria uznawane przez daną społeczność naukową Wartości uznawane na podstawie standardów społeczności Standardy ulegają zmianą wraz z kulturowym i historycznym otoczeniem Nie ma przekonywujących logicznie teorii wyboru Istnieją grupowo wyodrębnione, uznawane wartości w konkretnych społecznościach

14 Kuhn i jego poglądy Uczeni wyznający te same wartości mogą dokonywać różnych wyborów, ponieważ mogą przypisywać różne znaczenie rożnym wartościom Rozróżnienie nauki i nie-nauki Stopień w jakim działalność podtrzymuje tradycje nauki normalnej Wartości istotne dla postępu naukowego można zidentyfikować w drodze psychologicznej i socjologicznej analizy wspólnoty naukowej

15 Przedstawione poglądy skupiają się na ocenie i sądach na temat różnych aspektów wiedzyMówią o kryteriach wartościowania Określanie co jest a co nie jest nauką

16 Indywidualizm Wiedza jest szczególnym zbiorem przekonań, głoszonych przez jednostki ludzkie Przekonani muszą być w odpowiedni sposób udokumentowana Odwołanie się do przekonujących faktów

17 Indywidualizm Problem regresu racji Trzeba stworzyć „fundament wiedzy”Trzeba stworzyć „fundament wiedzy” Zbiór zdań, których nie trzeba uzasadniać, a za pomocą których można by uzasadnić każde przekonanie naukowe

18 Indywidualizm Dla racjonalisty:Fundamenty wiedzy poznawane za pomocą umysłu Dla empirysty: Fundament wiedzy poznać można za pomocą zmysłów

19 Obiektywizm Wszystkie składniki wiedzy posiadają własności i cechy, dzięki którym wykraczają poza dziedzinę przekonań i obserwacji tworzących je osób Prezentowane poglądy mogą zawierać sprzeczności i konsekwencje, których autor sam nie jest w pełni świadom Obiektywista zwraca uwagę na cechy teorii Nie zwraca uwagi na przekonania i postawy jednostek lub grup uczonych

20 Obiektywizm Zdania wypowiadane posiadają swoje konsekwencje niezależnie od tego czy zdajemy sobie z tego sprawę czy nie Argument za: to dodatkowe konsekwencje, niektórych teorii naukowych, które zostały odkryte później

21 Nauka jako praktyka społecznaW ujęciu obiektywistycznym teorie to słowne lub matematyczne sformułowania określonej wiedzy Nauka na pewnym etapie rozwoju staje się zbiorem technik formułowania, stosowania i sprawdzania teorii Praktyczną stroną nauki jest jej weryfikowalność za pomocą eksperymentów, doświadczeń

22 Przedstawiciele myśliObiektywizm przyjęty został przez Lakatosa, Poppera, Marksa Popper: „wiedza w obiektywnym sensie jest wiedzą bez tego, który wie, jest wiedzą bez podmiotu poznającego” Marks: „To nie świadomość określa byt, lecz byt społeczny określa świadomość społeczną.” Lakatos: „Poznawcza wartość teorii nie ma nic wspólnego z jej psychologicznym oddziaływaniem na ludzkie umysły. Wiara, zaangażowanie, rozumienie – to stany ludzkiego umysłu.... Ale obiektywna, naukowa wartość teorii... jest niezależna od ludzkiego umysłu, który ją tworzy lub rozumie.”