1 RADIOTERAPIA

2 Około 60-70% wszystkich chorych jest leczonych radioterapią z założeniem radykalnym z założeniem paliatywnym

3 RODZAJE PROMIENIOWANIA 1. Promieniowanie elektromagnetyczne promieniowanie X promieniowanie  2. Promieniowanie korpuskularne elektrony neutrony, protony.

4 RADIOTERAPIA - HISTORIA 1. W.C. Rontgen 1895 - promieniowanie jonizujące - rentgenowskie lub X 2. H. Becquerel 1896 - radioaktywność uranu 3. M. Skłodowska-Curie 1898 - naturalna promieniotwórczość - Polon, Rad

5 MARIA SKŁODOWSKA-CURIE Pierwsza kobieta, która obroniła w Europie doktorat została profesorem na Sorbonie otrzymała nagrodę Nobla (jako pierwszy człowiek 2x) została pochowana w paryskim Panteonie

6 RADIOTERAPIA - HISTORIA Pierwsze użycie promieni X u chorych na nowotwory 1895 – 65-letnia chora Rose Lee z nawrotem raka piersi Emil Grubbe (Chicago) Pierwsze użycie Radu u chorych na nowotwory 1901 – toczeń - dr Danlos St. Louis Hospital Paris Strebel – rak skóry – dr Strebel Monachium

7 RADIOTERAPIA - HISTORIA Pierwszy zakład radioterapii 1919 - Instytut Radowy w Paryżu

8 RADIOTERAPIA - HISTORIA Pierwszy zakład radioterapii w Polsce 1932 - Instytut Radowy w Warszawie

9 RADIOTERAPIA - HISTORIA Pierwsza bomba kobaltowa 1951 - Victoria Hospital, London Pierwszy akcelerator liniowy 1952 - Standford, California

10 ODDZIAŁYWANIE PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO NA KOMÓRKI Jonizacja (powstają jony i wolne elektrony) –Bezpośrednie uszkodzenie wskutek jonizacji atomów kluczowych cząsteczek w maszynerii komórki (DNA, błony komórkowe, enzymy) – rozerwanie wiązań chemicznych –Pośrednie uszkodzenia wywołane przez wolne rodniki (radioliza wody - H i OH), które wtórnie uszkadzają DNA,etc.

11 PROMIENIOWRAŻLIWOŚĆ Promieniowrażliwość komórki zależy od: jednorodności populacji komórek, zdolności do naprawy uszkodzeń popromiennych, fazy cyklu komórkowego, stopnia utlenowania komórki, stopnia uwodnienia komórki.

12 PROMIENIOWRAŻLIWOŚĆ Wrażliwość komórek na działanie promieniowania jonizującego jest wprost proporcjonalna do ich aktywności podziałowej odwrotnie proporcjonalna do stopnia ich zróżnicowania

13 PROMIENIOULECZALNOĆ Promieniouleczalność komórki zależy od: promieniowrażliwości nowotworu, wielkości nowotworu, obecności narządów krytycznych w sąsiedztwie nowotworu, współistniejących schorzeń, stosowanych jednoczasowo systemowych metod leczenia przeciwnowotworowego.

14 FRAKCJONOWANIA DAWKI Frakcjonowanie dawki polega na podawaniu dużej dawki w małych porcjach. Frakcjonowanie konwencjonalne - napromienianie jedną dawką frakcyjną1,8-2,5Gy dziennie, 5 razy w tygodniu Hiperfrakcjonowanie - napromienianie 2-3 razy dziennie dawką frakcyjną mniejszą niż 2Gy bez zmiany całkowitego czasu leczenia Frakcjonowanie przyspieszone - skrócenie całkowitego czasu leczenia bez zmiany dawki frakcyjnej Hipofrakcjonowanie - napromienianie wysokimi dawkami frakcyjnymi

15 JEDNOSTKI Dawka pochłonięta: 1Gy = 1J/kg

16 RADIOTERAPIA RADYKALNA Z założeniem uzyskania wyleczenia. Akceptujemy możliwość wystąpienia powikłań. Długie leczenie: 3-8 tygodni Wysoka dawka: 40-80 Gy podanych w 20-40 frakcjach.

17 RADIOTERAPIA RADYKALNA Samodzielna jako jedyne leczenie Czasami równie skuteczna jak leczenie chirurgiczne. Czasami mniej powikłań niż po leczeniu chirurgicznym. Czasami lepsze zachowanie narządów i ich funkcji Np. rak krtani rak gruczołu krokowego

18 RADIOTERAPIA RADYKALNA Przedoperacyjna Usuwa subkliniczne ogniska raka. Niszczenie potencjalnych przerzutów w węzłach chłonnych. Zwiększa szansę radykalnej operacji Np. rak jelita grubego

19 RADIOTERAPIA RADYKALNA Pooperacyjna Usuwa rezydualne subkliniczne ogniska raka. Jako uzupełnienie po operacji mikroskopowo nieradykalnej. Niszczenie potencjalnych przerzutów w węzłach chłonnych. Np. rak piersi

20 RADIOTERAPIA RADYKALNA Radio-chemioterapia RTH - zniszczenie guza pierwotnego CTH - eliminacja hipotetycznych odległych mikroognisk nowotworu 1. Równoczasowa 2. Sekwencyjna 3. Naprzemienna

21 RADIOTERAPIA PALIATYWNA Zmniejszenie dolegliwości np.: ból, krwawienie, duszność. Nie przedłuża życia. Minimalne powikłania. Krótki czas leczenia. Niższe dawki: 30Gy/10fr. 20Gy/4-5fr. 8Gy/1fr.

22 RADIOTERAPIA PALIATYWNA 1.Zaawansowany guz pierwotny, np.: rak płuca – zespół żyły głównej górnej, rak pęcherza moczowego – krwawienie, rak odbytnicy – ból. 2.Przerzuty, np. do: mózgu, kości, tkanek miękkich.

23 RADIOTERAPIA PALIATYWNA 3. Objawowe krwawienie ból zaburzenia neurologiczne duszność

24 STEREOTAKSJA RADIOCHIRURGIA

25 STEREOTAKSJA Precyzyjna lokalizacja zmiany chorobowej przy użyciu przestrzennie zlokalizowanych znaczników tworzących system trójwymiarowych współrzędnych. Podanie pojedynczej wysokiej dawki promieniowania jonizującego.

26 STEREOTAKSJA – INNE WSKAZANIA Niezłośliwe nowotwory mózgu –Nerwiaki nerwu VIII –Oponiaki –Niezłośliwe guzy siodła tureckiego i okolicy nadsiodłowej –Wysoko zróżnicowane glejaki

27 STEREOTAKSJA – INNE WSKAZANIA Nienowotworowe schorzenia mózgu Przetoki tętniczo żylne (arterio-venous malformations- AVM) Neuralgia n. V Choroba Parkinsona Padaczka

28 RADIOTERAPIA ŚRÓDOPERACYJNA

29 INTRABEAM (promienie X 30-50kV)

30 RADIOTERAPIA ŚRÓDOPERACYJNA MOBETRON (elektrony)

31 TERAPIA PROTONWA Bronowice pod Krakowem Protony przyspieszane są w cyklotronie do prędkości bliskiej połowie prędkości światła. Uzyskuje się energię rzędu 230 MeV Wskazania: czerniak błony naczyniowej gałki ocznej guzy umiejscowione na podstawie czaszki

32 BRACHYTERAPIA

33 “leczenie z bliska” - materiał radioaktywny umieszcza się w tkance guza lub w jej bezpośrednim pobliżu

34 BRACHYTERAPIA 1. śródtkankowa 2. śródjamowa 3. powierzchowna/kontaktowa

35 BRACHYTERAPIA Czasowa Na stałe