1 REDAGOWANIE TEKSTU REDAGOWANIE PRZEDMIOTOWE: Weryfikacja logiczna Weryfikacja ś rodków wyrazu Weryfikacja tre ś ci dzie Ł a EWA DRAB UNIWERSYTET SLASKI

2 INFORMACJE WST Ę PNE Działania wydawnicze: przeobrażenie pracy autora w książkę (dbałość o estetykę i funkcjonalność) z położeniem nacisku na poprawność i jasność przekazu. Cel: przekazanie czytelnikowi w klarowny sposób przydatnych informacji. Wydawca: musi zadbać o przestrzeganie norm edytorskich

3 INFORMACJE WST Ę PNE: REDAKTOR Opiekun wydawniczy Obowiązki: 1. Redagowanie przedmiotowe 2. Opracowanie pozycji wydawniczej pod kątem językowym i edytorskim 3. Odpowiedzialność za merytoryczny kształt finalnego dzieła lub tłumaczenia 4. Przestrzeganie przepisów prawnych dot. wydawania

4 INFORMACJE WST Ę PNE: przepisy prawne Prawo autorskie określa ustawa z 4. lutego 1994 roku – Dziennik Ustaw nr 24, poz. 83 Prawo określa nienaruszalność treści i formy dzieła (konieczne uzgodnienia z autorem dzieła lub tłumaczem) oraz zapewnienie możliwości korekty autorskiej Prawo wewnętrzne nie daje pełnej ochrony międzynarodowej „Copyrighted by…” nie zwalnia wydawcy od innych procedur zabezpieczających Dzieła do tłumaczenia : określa się nienaruszalność treści!

5 WERYFIKACJA LOGICZNA Autor i redaktor są odpowiedzialni za: - Spojrzenie na pracę jako na całość (adekwatność tytułu) - Spojrzenie na pracę jako zestaw elementów: sieć rozdziałów i podrozdziałów powiązanych logicznie - Zbadanie poprawności następstw logicznych oraz hierarchii i odpowiedniości tytułów - Upewnienie się, że tekst pozbawiony jest powtórzeń, informacji zbyt ogólnych lub szczegółowych, zaburzających zrozumienie dygresji, nieadekwatnych ilustracji lub tabeli

6 WERYFIKACJA LOGICZNA - uniknięcie luk w treści utrudniających śledzenie wywodu autora i zrozumienie - Wytropienie niepełnych definicji lub ich braku - Skorygowanie niejednolitości oznaczeń - Wychwytywanie zaburzeń sensu i charabii - Dbanie o właściwy łańcuch przyczynowo- skutkowy

7 WERYFIKACJA LOGICZNA: B ŁĘ DY LOGICZNE Przykłady: Port lotniczy w Huntsville jest mały, lecz zatłoczony Jeżeli początkowe pomiary wykona się szybko, to następne będą łatwiejsze PRZYCZYNY: niewłaściwe związki wynikania lub ich brak Błędy logiczne są częstsze niż gramatyczne lub stylistyczne i są trudniejsze do wychwycenia

8 WERYFIKACJA LOGICZNA: STOSUNEK WYNIKANIA Sygnalizatory: czyli, więc, a zatem, dlatego, na skutek, to jest… Myśli następujące wynikają z myśli je poprzedzających Zapowiedniki: gdy, kiedy, jeżeli, dopóty, nie tylko, o ile, zarówno… Pojawiają się na początku zdania Następniki: wówczas, wtedy, to, dopóki, lecz także, o tyle… Dane wyrażenie z początku zdania pociągają swoje odpowiedniki w dalszej części zdania

9 WERYFIKACJA LOGICZNA: B ŁĘ DY PODZIA Ł U Podziału dokonuje się według jednolitego i spójnego kryterium: ludzie i kobiety Należy zachować hierarchię ważności, nadrzędności i podzielności według jaśnie określonego wcześniej kryterium

10 WERYFIKACJA LOGICZNA: B ŁĘ DNE KO Ł O Definiowanie poprzez użycia słowa lub słowa derywowanego ze słowa definiowanego Definiowanie przy użyciu równie niejasnych słów jak termin definiowany Przy definicji należy brać pod uwagę grupę docelową odbiorców: przeciętny czytelnik czy specjalista? „Kolchicyna to alkaloid występujący w roślinie Colchicum”

11 WERYFIKACJA LOGICZNA: SZYK WYRAZÓW Zastosowany szyk wyrazów musi zapewnić ciągłość logiczną wewnątrz zdań i między kolejnymi zdaniami Musi zostać zachowana płynność wywodu W celu ocenienia szyku wyrazów należy zapoznać się z całym akapitem i ew. go przebudować

12 WERYFIKACJA LOGICZNA: PRAWA LOGIKI Konieczna jest znajomość dziedziny i wiedza pozawydawnicza, ponieważ: Poprawienie zdania według praw logiki może doprowadzić do zdania niekoniecznie merytorycznie poprawnego

13 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU Jak przekazać treść? Język literacki: - Właściwy utworom literackim i do nich zbliżonym - Lekki i poprawny pod względem stylistyczno- językowym - Leksykalnie urozmaicony - Bogaty w ciekawe związki frazeologiczne - Żywe porównania - Przenośnie, żarty, gry słowne

14 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU Językowy aparat pomocniczy i terminy specjalistyczne czyli zwroty i wyrażenia mające zapewnić jednoznaczność i jasność Należy używać ich konsekwentnie Należy unikać zbędnego słowotwórstwa i urozmaiceń językowych Należy unikać wypełniania tekstu TKANKĄ ŁĄCZNĄ czyli bogactwem językowym

15 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU: APARAT POMOCNICZY Językowy aparat pomocniczy: wyrażenia i zwroty zaczerpnięte z języka potocznego, ale odwieloznacznione. Nieużywane jak w dziele literackim Homonimia: używanie tylko jednego znaczenia Synonimia: wybranie jednego i jego konsekwentne używanie. Precyzja, a nie urozmaicenie

16 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU: TERMINY SPECJALISTYCZNE Terminy właściwe danej dziedzinie Terminy specj. lub słowa języka potocznego w zależności od rodzaju tekstu. Synonimy terminów często wskazują na inne zjawiska (biologia: rodzaj i gatunek) W przypadku świeżych terminów wywodzących się z języków obcych  podanie w nawiasie wersji oryginalnej W opisie jednej dziedziny pojawiają się terminy z innej dziedziny  weryfikacja terminów w dziełach już wydanych na rodzimym rynku

17 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU: TERMINY SPECJALISTYCZNE Tworzenie nowego terminu dla danego zjawiska: - Sprawdzenie czy zjawisko nie zostało już nazwane - Dobranie nazwy z wyrazów już istniejących w języku polskim - Stworzenie terminu w oparciu o polski źródłosłów - Przy odpowiedniej etymologii obcego terminu stworzenie terminu w oparciu o źródłosłów łaciński lub grecki - Stworzenie terminu ze sprawdzeniem formowania wyrazów pochodnych: komputer a maszyna cyfrowa - Opisanie lub definicja nowopowstałego terminu Nie należy tworzyć nowego terminu, jeśli już istnieje polska nazwa! (krawat – zwis męski)

18 WERYFIKACJA Ś RODKÓW WYRAZU: TERMINY SPECJALISTYCZNE Przymiotnik i rzeczownik: Miejsce przymiotnika zależy od kontekstu: - Rzeczownik + przymiotnik  nacisk na cechę szczególną np. prąd stały - Dwa przymiotniki: jeden przed rzeczownikiem, drugi po rzeczowniku - Więcej przymiotników: po rzeczowniku, ale w określonej hierarchii Symetria w antonimach: nie używać antonimów z różnych par, np. aktywny i bierny Kalki: używać polskich wyrazów  kompatybilny-zgodny

19 WERYFIKACJA TRE Ś CI DZIE Ł A Redagowanie merytoryczne Sprawdzanie treści i tłumaczenia należy do konsultantów czyli przedstawicieli środowisk naukowych i zawodowych Kierowanie do opinii Sprawdzanie czy po poprawkach autorskich nie ma już błędów Mniej zaznajomiony z dziedziną target  dokładniejsza weryfikacja treści

20 WERYFIKACJA TRE Ś CI DZIE Ł A Czynności redagowania merytorycznego: - Porównanie treści dzieła ze stanem wiedzy - Analiza danych faktograficznych - Sprawdzenie poprawności zastosowanych terminów - Eliminacja luk i powtórzeń - Zadbanie o jednolitość tekstu - Przeniesienie do dodatków rozbijających wywód dygresji - Sprawdzenie czy dzieło jest kompletne i samowystarczalne

21 BIBLIOGRAFIA Prezentacja przygotowana na podstawie: Osuchowska, B. 2005. Poradnik autora, tłumacza i redaktora. Warszawa: Inicjał Andrzej Palacz.