1 Redakcja i korekta Redakcja tekstów naukowych dla orientalistów Prowadząca: mgr Zuzanna Augustyniak
2 Korekta – sprawdzenie tekstów pod względem poprawności językowej i zaznaczenie (poprawienie) błędów ortograficznych, interpunkcyjnych, gramatycznych i (rzadziej) stylistycznych.
3 Redakcja tekstu - sprawdzenie tekstu pod względem spójności logicznej i treściowej oraz zmiana jego struktury lub stylistyki, jeśli zachodzi taka potrzeba. Ujednolicenie tekstu pod względem edytorskim.
4 Problemy związane z redakcją własnego tekstu 1. Habituacja (przywykanie). 2. Perspektywa autora (trudność w poprawianiu własnego tekstu). 3. Autorytaryzm odbioru 4. Zasada domykania figur.
5 Podczas redagowania tekstu należy zwrócić uwagę na: 1.Konsekwencję zapisu dat. 20.03.2010 r. – z kropkami, ponieważ są to cyfry arabskie 20 III 2010 r. – bez kropek, bo w środku jest cyfra rzymska 20 marca 2010 r. – również bez kropek, ponieważ miesiąc jest wyrażony słowem (jest to też wyjątek od reguły, która zaleca stawianie kropek po cyfrach oznaczających liczebniki porządkowe).
6 Podczas redagowania tekstu należy zwrócić uwagę na (cd.): 2. Konsekwencję zapisu skrótów. Ibidem lub tamże, dz. cyt. lub op.cit., s. 11f lub 11n. 3. Imiona i nazwiska (zwłaszcza obcojęzyczne). 4. Nazwy własne instytucji i organizacji.
7 Podczas redagowania tekstu należy zwrócić uwagę na (cd.): 5. Użycie wielkiej litery, szczególnie w poniższych przypadkach: w nazwach urzędów jednoosobowych w aktach prawnych w nazwach urzędów jednoosobowych w innych tekstach, zwłaszcza wtedy, gdy towarzyszy im imię i nazwisko w zwrotach do adresata: Szanowny Panie Dyrektorze…
8 Najczęstsze problemy w tekstach naukowych wtręty z innych odmian stylistycznych rozwlekłość i mętność, monotonie i upodobanie do frazesów, nadużywanie pewnych zwrotów i związanych z nimi struktur (np. w razie, w wypadku), wykolejenia składniowe, ciężki styl.
9 Najczęstsze błędy w tekstach naukowych 1. Konstrukcje pleonastyczne składają się często z wyrazów spokrewnionych słowotwórczo lub wyrazów obcych, których znaczenia nie rozumieją twórcy wadliwej wypowiedzi. Szczególnym rodzajem pleonazmów są takie połączenia wyrazów, w których ta sama treść jest wprowadzona za pomocą środków leksykalnych i gramatycznych, np. formy stopnia wyższego przymiotników niepotrzebnie uzupełniane przysłówkiem „bardziej”: bardziej zrozumialszy, bardziej odpowiedniejszy. Poprawa konstrukcji pleonastycznej polega na usunięciu z niej składnika podrzędnego, dublującego treść części nadrzędnej.
10 Najczęstsze błędy w tekstach naukowych (cd.) 2. Nominalność – nadużywanie rzeczowników odczasownikowych. Powoduje to znaczny wzrost długości zdań, lecz także bardzo utrudnia ich zrozumienie i naraża na powstanie rozmaitych błędów. W długich konstrukcjach nominalnych dochodzi do rozmaitych wykolejeń. Powtarzaniem słów niezwiązanych z tematem tekstu rządzi zasada: im rzadziej dane słowo występuje w języku ogólnym (im ma niższą pozycje na liście rangowej, określającej średnią częstość występowania w tekstach w danym okresie), tym rzadziej wolno nam je użyć w tekście.
11 Najczęstsze błędy w tekstach naukowych (cd.) 3. Problemy z łączliwością wyrazów i rekcją. Łączliwość – zjawisko logicznego bądź zwyczajowego ciążenia ku sobie pewnych wyrazów i wykluczania sie innych. Np. przymiotnik kary można obecnie łączyć tylko z maścią konia Przykład: Stanowisko się piastuje bądź zajmuje, ale nie można go pełnić czy sprawować. Pełni się funkcję. Godność lub dostojeństwo można tylko piastować. Urząd się piastuje lub sprawuje, ale sie go nie pełni ani nie zajmuje – przynajmniej w polszczyźnie wzorcowej.
12 Najczęstsze błędy w tekstach naukowych (cd.) Rekcja - składnia rządu, powiązanie dwóch członów wypowiedzi, w którym człon nadrzędny wyznacza określoną formę podrzędnego (np. kochał matkę; dom kolejarza; pełen strachu). Rekcja - rząd gramatyczny danego słowa, schemat połączeń przede wszystkim czasowników, rzeczowników odczasownikowych lub przyimków z formami innych wyrazów. Może on obejmować zastosowanie tego lub innego przypadka, zastosowanie określonych przyimków, może też być różny w zależności od znaczenia słowa.
13 Rekcja (cd.) Słowo używać łączy się z rzeczownikiem w dopełniaczu, a nie w bierniku, poprawne są więc konstrukcje: używać broni palnej, używać pocisków przeciwpancernych, błędne zaś: *używać broń palną, *używać pociski przeciwpancerne. Poprawna jest konstrukcja nadzorować kogo, co, niepoprawna zaś *nad kim, nad czym. Najczęstszym błędem jest niesprawdzenie czy dany czasownik rządzi dopełniaczem czy biernikiem.
14 Najczęstsze błędy leksykalne w tekstach naukowych 1. Tautologie - konstrukcje redundantne, czyli takie, w których występuje niepotrzebne powtórzenie jakiegoś członu. Wyrazy są względem siebie współrzędne. Np. ranga i znaczenie tego zawodu, względy gospodarcze i ekonomiczne 2. Pleonazmy - konstrukcje redundantne, czyli takie, w których występuje niepotrzebne powtórzenie jakiegoś członu. Jeden wyraz jest podrzędny względem innego (innych). Np. w miesiącu maju, w tym okresie czasu, akwen wodny
15 Najczęstsze błędy leksykalne w tekstach naukowych (cd.) 3. Pomyłki związane z użyciem zaimków (swój, który) SWÓJ - zaimek dzierżawczy zastępujący zaimki: mój, nasz, twój, wasz, jego, jej, ich, jeżeli odnosi się do przedmiotu będącego własnością osoby nazywanej przez podmiot. Zaimki swój, swoja, swoje nie są synonimami zaimków jego, jej, nie mogą wiec występować w tych samych konstrukcjach bez zmiany znaczenia. KTÓRY - w niektórych konstrukcjach nie musi on bezpośrednio sąsiadować z rzeczownikiem, do którego sie odnosi, wystarczy, że ma wspólne z nimi cechy gramatyczne — rodzaj i liczbę. Jeśli w zdaniu poprzedzającym są dwa (trzy) takie leksemy, to na ogół łączymy zaimek z tym spośród nich, który stoi najbliżej z lewej strony.
16 Najczęstsze błędy strukturalne 1. Błędy związane z nieprawidłowym szykiem zdania. Standardowy szyk zdania: Podmiot + przydawki z nim związane + orzeczenie + dopełnienia orzeczenia + okoliczniki + przydawki związane z okolicznikiem Np. Student studiów drugiego stopnia powinien doskonale znać co najmniej jeden język orientalny.
17 Zmiana szyku zdania Najważniejsze ograniczenie gramatyczne przy zmianie szyku zdania to struktura tematyczno – rematyczna zdania, czyli rozróżnienie tego, co jest znane od tego co jest nowe.
18 Zmiana szyku zdania (cd.) W języku polskim akcent logiczny pada na początek i koniec zdania. Tam powinny się znajdować rzeczy nowe i te, na których zależy autorowi żeby były wyeksponowane.
19 Wtórne związki składniowe Wtórne związki składniowe – związki wyrazów stojących obok siebie w zdaniu, które powstają w niezamierzony sposób i mogą zniekształcić jego odbiór. Powstają one często w dwóch przypadkach: w wyniku umieszczenia w środku rozbudowanego zdania informacji, które pod względem gramatycznym można powiązać zarówno z wyrazami poprzedzającymi, jak i następującymi po nich umieszczenie niewłaściwej części zdania nadrzędnego bezpośrednio przed zdaniem podrzędnym przydawkowym, zaczynającym sie od zaimka względnego ‘który’.
20 Homonimia Homonimia - zjawisko językowe polegające na tym, że dwa zupełnie różne wyrazy lub wyrażenia mają ten sam kształt. Homonimia leksykalna, np. bal – zabawa ale też kłoda drewna Homonimia fleksyjna, np. mam – od czasownika ‘mieć’ lub rzeczownika ‘mama’ Homonimia składniowa – szczególny układ zdania lub jego części, który sprawia, że można je zrozumieć na dwa zupełnie różne sposoby
21 Skróty składniowe Nie każdy skrót jest poprawny ze względów gramatycznych i informacyjnych. Autorzy tekstów naukowych, chcąc uniknąć błędów w tym zakresie, powinni zwrócić szczególnie uwagę na skróty, które powstają w wyniku dodania jednego dopełnienia do czasowników mających inną rekcję lub jednej przydawki do rzeczowników odsłownych o innym rządzie oraz na rekcje przyimków.
22 Rodzaje skrótów składniowych Skróty polegające na tym, że do dwóch czasowników dodajemy jedno (wspólne dla nich) dopełnienie – jest to możliwe tylko wtedy, gdy czasowniki te rządzą tym samym przypadkiem. Np. ściga (kogo? co?) i wykrywa (kogo? co?) sprawców przestępstw. Błąd: zapobiega i ściga przestępstwa.
23 Rodzaje skrótów składniowych (cd.) Poprawne są te skróty, w których jedna przydawka dodana jest do rzeczowników odczasownikowych o tej samej rekcji.
24 Rodzaje skrótów składniowych (cd.) Niepoprawne są skróty, w których jedna przydawka występuje przy rzeczownikach, które nie tylko rządzą innym przypadkiem, lecz także mają inny schemat rekcji (łączą sie z innymi przyimkami). W tym wypadku korekta powinna polegać na powtórzeniu przydawki w odpowiednim przypadku i na zastosowaniu odpowiednich przyimków.
25 Skróty składniowe a przyimki Problemy związane ze skrótami składniowymi dotyczą też użycia w zdaniu przyimków, które określają np. stosunki przestrzenne rzeczowników albo innych części mowy, przy których stoją. Maja one właściwie tylko jedną wyraźną cechę gramatyczną – rządzą określonym przypadkiem: Do – rządzi dopełniaczem (do kogo, czego) Ku – rządzi celownikiem (ku komu, czemu) Przed – rządzi narzędnikiem (przed kim, czym) Błędne jest przyporządkowanie dwóch przyimków rządzących różnymi przypadkami do jednego rzeczownika.
26 Skróty składniowe a przyimki-korekta Korekta polega na użyciu po drugim, mającym inną rekcje przyimku – zaimka zastępującego dane słowo. Oczywiście w konstrukcjach, w których przyimki rządzą tym samym przypadkiem, zmiany nie są konieczne. Nie wymagają ich także sformułowania, w których występują przyimki o różnej rekcji, ale bez rzeczowników.