1 Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego SZANSE OSÓB BEZDOMNYCH na reintegrację społeczno-zawodową w województwie śląskim Konferencja „Nowoczesne metody wspierania reintegracji osób bezdomnych”, Zabrze, 15 czerwca 2016 r.

2 Do głównych przyczyn bezdomności zalicza się:  ubóstwo  nadużywanie alkoholu  bezrobocie  problemy rodzinne W 2014 roku w województwie śląskim udział osób w gospodarstwach domowych znajdujących się poniżej minimum egzystencji (ubóstwo skrajne) kształtował się poniżej średniej dla kraju (7,4%) i wynosił 4,7% Przyczyny bezdomności Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

3 W nocy z 27 na 28 stycznia 2016 roku na zlecenie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego przeprowadzono liczenie osób bezdomnych na terenie województwa śląskiego Liczba osób bezdomnych wyniosła 4 945 w tym 3 892 mężczyzn, 779 kobiet i 274 dzieci Liczba osób bezdomnych w województwie śląskim

4  85% to osoby bezdomne, które w czasie badania przebywały w ogrzewalniach, noclegowniach, schroniskach, domach dla osób bezdomnych, hostelach, tzw. mieszkaniach wspieranych, szpitalach, hospicjach, zakładach karnych czy też izbach wytrzeźwień na terenie województwa śląskiego.  15% osób spisano w miejscach, które nie są przystosowane do stałego przebywania (np. pod mostem lub w pustostanach).  Niepokojący jest wzrost liczby bezdomnych dzieci. Liczba osób bezdomnych w województwie śląskim

5 Liczba osób bezdomnych 2013 rok2015 rokw 2016 roku wzrost o ogółem w tym: 3 8054 415530 mężczyzn3 1053 575317 kobiet528625154 dzieci16721559 Liczba osób bezdomnych w województwie śląskim

6 Liczba rodzin 6 172 6 172 Liczba osób w rodzinach 7 502 Najwięcej osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezdomności w 2015 roku było w miastach na prawach powiatu. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezdomności Źródło: Sprawozdanie MPiPS-03 za 2015 rok

7 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezdomności

8 Zasoby instytucjonalne w województwie śląskim w 2015r. 66 noclegowni, schronisk, domów dla bezdomnych z 3 019 miejscami 8 ogrzewalni z 200 miejscami 80 placówek prowadzących ośrodki wsparcia doraźnego 30 KIS 18 CIS Zasoby instytucjonalne przeznaczone dla osób bezdomnych Źródło: dane Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach

9  Schroniska – 26  Noclegownie – 23  Hostele/domy dla bezdomnych – 17  Ogrzewalnie – 8 (udzielają pomocy wszystkim osobom potrzebującym, także znajdującym się pod wpływem alkoholu i innych środków psychoaktywnych, o ile nie zagrażają bezpieczeństwu innych osób przebywających w placówce) Placówki te świadczą różnego rodzaju wsparcie dodatkowe:  pomoc rzeczowa – 61  pomoc finansowa – 16  posiłek raz dziennie – 18  posiłek kilka razy dziennie – 38 (w schroniskach udzielane jest pełne wyżywienie, w tym 1 ciepły posiłek)  pomoc w zdobyciu mieszkania, pracy itp. – 28 Stan na dzień 21.10.2015r. Schroniska i noclegownie

10 W województwie śląskim 80 placówek prowadzi ośrodki wsparcia doraźnego dla osób bezdomnych, tj.:  jadłodajnie  punkty wydawania paczek żywnościowych  punkty wydawania odzieży  punkty pomocy medycznej  pralnie  łaźnie Najwięcej tego typu placówek jest zlokalizowanych w Katowicach (13) oraz Częstochowie (12). Ośrodki wsparcia doraźnego Stan na dzień 15.09.2015r.

11 13 placówek w Katowicach świadczy osobom bezdomnym doraźną pomoc przede wszystkim w formie wydawania żywności i odzieży, prowadząc:  4 jadłodajnie – wydawanych 900 posiłków dziennie  11 punktów wydawania odzieży  7 punktów wydawania paczek żywnościowych  1 łaźnię  1 punkt pomocy medycznej Żadna placówka nie prowadzi pralni. Ośrodki wsparcia doraźnego w Katowicach

12 12 placówek w Częstochowie świadczy osobom bezdomnym doraźną pomoc głównie w formie wydawania żywności i odzieży, prowadząc:  4 jadłodajnie – wydawanych 750 posiłków dziennie  9 punktów wydawania paczek żywnościowych  4 punkty wydawania odzieży  2 punkty pomocy medycznej Żadna placówka nie prowadzi pralni, łaźni. Ośrodki wsparcia doraźnego w Częstochowie

13 Placówki prowadzące ośrodki wsparcia doraźnego dla bezdomnych

14 Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006-2020 Dokumentem o charakterze regionalnym, który określa priorytetowe działania na rzecz osób bezdomnych jest „Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006-2020. Aktualizacja 2015”, przyjęta przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą nr V/11/6/2015 w dniu 31 sierpnia 2015 roku

15 Kierunek działań: 4.2. Wspieranie programów i inicjatyw z zakresu poprawy warunków życia osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. Podejmowanie działań na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Działanie: 4.2.1. Tworzenie programów wsparcia dla osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym i społecznie wykluczonych, w tym bezdomnych. Cel strategiczny 4 Poprawa warunków i jakości życia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i społecznie wykluczonych

16 Kierunek działań: 4.3. Zmniejszanie poziomu bezrobocia i sfery wykluczenia społecznego poprzez tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości i aktywności zawodowej. Działania: 4.3.7. Podejmowanie współpracy na rzecz osób bezrobotnych, w tym długotrwale, bez prawa do zasiłku i niepełnosprawnych przez Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy, organizacje pozarządowe i sektor biznesu. 4.3.8. Wzmacnianie aktywności i potencjału Klubów Integracji Społecznej i Centrów Integracji Społecznej. Cel strategiczny 4 Poprawa warunków i jakości życia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i społecznie wykluczonych

17  Uczestnikami KIS mogą być w szczególności osoby bezdomne, realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności (IPWzB)  Z danych sprawozdawczych 26 KIS wynika, że w 2015 r. zajęcia w klubach rozpoczęło 1 566 osób  w tym osoby bezdomne – 26 (KIS Chorzów, KIS Pszczyna, KIS Sosnowiec, KIS Zabrze, KIS Szczekociny)  w tym osoby bezdomne nierealizujące IPWzB – 13 (KIS Bytom)  Zajęcia ukończyły 1 352 osoby, w tym 42 bezdomne i 24 bezdomne nierealizujące IPWzB Kluby integracji społecznej Źródło: Centralna Aplikacja Statystyczna, sprawozdanie KIS za I-XII 2015 r.

18 Z danych sprawozdawczych 15 CIS wynika, iż osoby bezdomne, realizujące IPWzB stanowiły 4,4% spośród wszystkich uczestników, którzy rozpoczęli zajęcia w 2015 roku Centra integracji społecznej Źródło: Centralna Aplikacja Statystyczna, sprawozdanie CIS za I-XII 2015 r.

19 Centra integracji społecznej Źródło: Centralna Aplikacja Statystyczna, Sprawozdania CIS za I-XII 2013-2015 r., dane sprawozdawcze 15 CIS w 2015 r., 15 CIS w 2014 r, 12 CIS w 2013 r.

20 Kierunek działań: 4.7.Poprawa warunków mieszkaniowych i rozwój socjalnego budownictwa mieszkaniowego. Działania: 4.7.1.Tworzenie czytelnej polityki mieszkaniowej województwa śląskiego w odniesieniu do mieszkań socjalnych. 4.7.2.Tworzenie warunków do rozwoju mieszkań chronionych i treningowych. 4.7.3.Pomoc w ekonomicznym usamodzielnianiu się lokatorów zajmujących mieszkania socjalne. Cel strategiczny 4 Poprawa warunków i jakości życia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i społecznie wykluczonych

21 Mieszkania komunalne oddane do użytkowania w województwie śląskim w latach 2000-2014 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

22 Mieszkania chronione w 2015 roku Źródło: Sprawozdanie MPiPS-03 za 2015 rok.

23 – to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność ekonomiczną, działalność pożytku publicznego służy: integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Definicja na podstawie Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej z dnia 12 sierpnia 2014 r. Ekonomia społeczna

24 Specyfika PES nastawienie na cele społeczne współpraca z samorządami, innymi instytucjami i organizacjami oddolny, obywatelski charakter inicjatywy Podmioty sektoraekonomiispołecznej Podmioty sektora ekonomii społecznej Otoczenie sektora ES Podmioty wsparcia ES Podmioty ES - integracyjne Podmioty ES - rynkowe – przedsiębior stwa społeczne

25 CEL GŁÓWNY RPRES wzmocnienie roli przedsiębiorczości społecznej w integracji społeczno-zawodowej oraz dostarczaniu usług użyteczności publicznej w regionie. Włączenie polityki ekonomii społecznej do głównego nurtu polityki społecznej województwa śląskiego CELE SZCZEGÓŁOWE RPRES I.Zwiększenie udziału podmiotów ekonomii społecznej w procesie integracji i reintegracji społecznej oraz zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. II.Rozwój międzysektorowej współpracy podmiotów ekonomii społecznej. III.Podniesienie poziomu wiedzy i upowszechnienie umiejętności praktycznych w sektorze ekonomii społecznej i jego otoczeniu. IV.Podniesienie poziomu świadomości społecznej dotyczącej sektora ekonomii społecznej oraz utrwalenie jego pozytywnego wizerunku. Regionalny Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

26 Zwiększenie liczby osób zatrudnionych w PES o charakterze rynkowymi integracyjnym (w tym osób bezdomnych) Zwiększenie liczby funkcjonujących PES o charakterze rynkowym i integracyjnym Wzrost ilości i jakości usług świadczonych przez PES o charakterze rynkowym i integracyjnym Zwiększenie liczby produktów/usług zleconych podmiotom ES o charakterze rynkowym i integracyjnym przez samorządy terytorialne Wzrost świadomości społecznej o korzyściach związanych z działalnością sektora ES Upowszechnianie stosowania klauzul społecznych Złagodzenie lokalnych problemów społecznych Rezultaty RPRES

27 Ekonomia społeczna może odegrać ważną rolę w procesie włączenia społecznego, walce z ubóstwem, marginalizacją, dyskryminacją. Pozwala na:  skuteczne wsparcie osób narażonych na wykluczenie społeczne  zwiększa ich szanse na zatrudnienie  ułatwia dostęp do usług społecznych  stymuluje rozwój lokalny  zapewnia powstawanie nowych miejsc pracy  angażuje osoby w trudnej sytuacji, umożliwia ich aktywizację, usamodzielnienie i integrację społeczną i zawodowa Integracja i reintegracja społeczna i zawodowa – Priorytet II RPRES

28 Cel szczegółowy 2 Zwiększenie udziału podmiotów ekonomii społecznej w procesie integracji i reintegracji społecznej oraz zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Kierunek działania 2.1 wsparcie osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez rozwój przedsiębiorczości społecznej Działania  Inicjowanie tworzenia nowych przedsiębiorstw społecznych generujących miejsca pracy  Wsparcie dla tworzenia podmiotów o charakterze reintegracyjnym  Wdrożenie stabilnego systemu współfinansowania wspierającego tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych obejmującego m.in. dotacje, pożyczki niskoprocentowe, staże Priorytet II RPRES – cel, kierunek i działania

29 Priorytet II RPRES – rezultaty Nazwa wskaźnikaWartość do 2020 Liczba miejsc pracy utworzonych w PS1982 Liczba osób zatrudnionych w PES (nie będących PS)1500 Liczba wspartych projektów z zakresu PS6 Liczba powstałych spółdzielni socjalnych100 Liczba utworzonych PES o charakterze reintegracyjnym22 Liczba miejsc pracy powstałych w PES w wyniku udzielonych dofinansowań 1784

30 ES dzięki odpowiednim regulacjom prawnym umożliwia szerokie wsparcie stwarzając warunki do skutecznej reintegracji zawodowej nawet w przypadku osób dotkniętych zaawansowaną marginalizacją społeczną poprzez:  poradnictwo psychologiczne, prawne, zawodowe (KIS, CIS)  szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe i umiejętności społeczne (KIS)  możliwość podejmowania zatrudnienia wspieranego (prace społecznie użyteczne)  praktyczna nauka zawodu pod okiem nauczyciela zawodu (CIS)  możliwość zatrudnienia na otwartym rynku pracy (spółdzielnie socjalne) Ekonomia społeczna jako instrument aktywizacji osób bezdomnych

31 Przywraca umiejętności funkcjonowania i pełnienia ról społecznych w pracy i otoczeniu społecznym (społeczności lokalnej, towarzyskim, rodzinnym) Podnosi poczucie wartości, przywraca poczucie sprawstwa i kontroli Podnosi aktywność w życiu społeczności lokalnej poprzez dostarczanie usług na jej rzecz Przywraca zdolność do zatrudnienia Daje miejsca pracy Pozwala przełamywać bariery nieufności i braku akceptacji Przyczynia się do destygmatyzacji ułatwiając proces reintegracji Jest otwarta na szczególnie trudne grupy ponieważ nie kładzie tak dużego nacisku na wydajność i efektywność jak w przedsięwzięciach rynkowych Ekonomia społeczna jako instrument aktywizacji osób bezdomnych

32 Dziękuję za uwagę Bożena Borowiec Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Województwa Śląskiego