1 Renaturyzacja rzeki Nidy na odcinku delty śródlądowej wraz z koncepcją budowy zbiornika. Promotor pracy: Prof. dr hab. inż. Wojciech Bartnik Pracę wykonuje: Paweł Bik

2 Plan prezentacji 1.Definicja renaturyzacji. 2.Ogólny schemat i kierunki działań renaturyzacji rzeki Nidy. 3.Charakterystyka obszaru. 4.Skutki regulacji rzeki Nidy. 5.Włączenie starorzeczy jako podstawowy zabieg renaturyzacji rzeki Nidy. 6.Koncepcja budowy zbiornika. 7.Wnioski. Literatura. Zdjęcia z Ponidzia.

3 1.Definicja renaturyzacji Renaturyzacja oznacza odtworzenie na pewnym obszarze warunków (najczęściej wilgotnościowych), które istniały w ostatnim etapie naturalnego rozwoju danego siedliska, wraz z charakterystycznymi dla tego etapu zbiorowiskami roślinnymi. W literaturze można spotkać inne nazwy renaturyzacji:  renaturalizacja  restytucja  restauracja  regeneracja  rewitalizacja (przywrócenie rzece jej funkcji ekologicznych)

4 2.Ogólny schemat i kierunki działań renaturyzacji rzeki Nidy na podstawie opracowania Kerna (Żelazo J., Popek Z. 2002)

5 3.Charakterystyka obszaru Obszar, którego będzie dotyczyć renaturyzacja należy do Niecki Nidziańskiej – jednego z regionów Polski południowej. Niecka Nidziańska jest obszarem o wyjątkowych walorach krajobrazowych i stanowi jedno z najcenniejszych przyrodniczo miejsc w Polsce.

6 Chmielnik Jędrzejów Garb Pińczowski 291 m n.p.m Obszar Delty Śródlądowej Projektowany zbiornik

7 Delta śródlądowa to teren charakteryzujący się wieloramiennym korytem, licznymi, krętymi starorzeczami i otwartymi rozlewiskami. Cały obszar poprzecinany jest siecią małych powierzchniowych cieków, którymi woda przepływa między głównymi zbiornikami wody i odgałęzieniami rzeki.

8 Prace regulacyjne na rzece Nidzie były przeprowadzone głównie w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia. Prace te wywołały następujące skutki:  ograniczenie powierzchni bagien  fragmentacja pozostałych obszarów  obniżenie poziomu wody w starorzeczach (zamulanie i eutrofizacja)  straty gatunkowe fauny i flory  przesuszenie gleb (słabe plony, pożary)  brak retencji dolinowej 4.Skutki regulacji rzeki Nidy

9 Rodzaj robótEfekt hydraulicznyEfekt morfologicznyEfekt ekologiczny Pogłębienie lub/i poszerzenie koryta - obniżenie poziomu wody - obniżenie częstości wylewów wód wielkich - erozja koryta na odcinku robót regulacyjnych -erozja wsteczna na odcinku powyżej miejsca robót regulacyjnych -akumulacja rumowiska na odcinku poniżej miejsca robót regulacyjnych - na odcinkach erodowanych na skutek obniżenia się dna możliwa jest utrata kontaktu z wodami dolinowymi (starorzecza, odnogi itp.) - na odcinkach obwałowanych brak kontaktu z wodami dolinowymi lezącymi poza wałami - degradacja biotopów korytowych (dennych i brzegowych) - zmiany uwilgotnienia skarp i terenu zalewowego – zmiany roślinności - zanikanie wód dolinowych i mokradeł Skracanie koryta (prostowanie rzeki) - wzrost spadku i prędkości przepływu - utrata naturalnego układu poziomego - degradacja biotopów korytowych (dennych i brzegowych) - zanikanie wilgotnych biotopów dolinowych Wały przeciwpowodziowe- zmniejszenie retencji dolinowej - podniesienie poziomu wód wielkich w korycie głównym - wzrost prędkości przepływu w korycie głównym - degradacja biotopów korytowych i dolinowych w międzywalu - zanikanie wilgotnych biotopów dolinowych leżących poza wałami Wpływ robót regulacyjnych na zmiany morfologiczne i ekologiczne koryta i doliny rzeki

10 5.Włączenie starorzeczy jako podstawowy zabieg renaturyzacji rzeki Nidy. Istniejące starorzecza można połączyć z korytem głównym powodując lokalne zróżnicowanie szerokości rzeki lub tworząc struktury korytowe w postaci wysp. Połączenie koryta głównego ze starorzeczem Od strony dolnej wody Od strony górnej wody koryto główne starorzecze koryto łączące próg wyspa

11 Włączenie starorzeczy ma wpływ na zmianę układu poziomego i spadek podłużny.

12 Nida – trasa istniejąca Renaturyzacja Koncepcja odtworzenia starorzeczy i meandrów na rzece Nidzie.

13 6.Koncepcja budowy zbiornika. Dokonując analizy schematu przedstawiającego rodzaje działań i przedsięwzięć renaturyzacyjnych rzeki Nidy proponuję koncepcję budowy zbiornika retencyjnego jako jeden ze sposobów na zwiększenie retencji dolinowej.

14 Rodzaje działań i przedsięwzięć renaturyzacyjnych rzeki Nidy na podstawie opracowania Kerna (Żelazo J., Popek Z. 2002)

15 Pod budowę zbiornika wytypowany został obszar Rębów – Motkowice. Teren ten użytkowany jest rolniczo z przewagą łąk. Droga nr78 Obwałowanie rzeki Nidy Teren pod zbiornik

16 W koncepcji zaproponowano wykorzystanie jazu w Rębowie do spiętrzenia wody. Kierunek przepływu wody Kliszów

17 Spiętrzona woda będzie kierowana do śluzy wałowej położonej bezpośrednio przy jazie. Wlot Wylot

18 Woda po przejściu przez śluzę wałową będzie kierowana przez przepust pod drogą do rowu melioracyjnego.

19 Rowem melioracyjnym woda będzie doprowadzana na obszar przyszłego zbiornika.

20 Jaz Rębów Proponowany zbiornik Doprowadzenie wody do zbiornika.... Obszar zbiornika Odprowadzenie wody ze zbiornika Wały przeciw - powodziowe Drogi Rzeka Nida Plan sytuacyjno - wysokościowy Zbiornik nie jest zbiornikiem przepływowym. Nie zostaje przerwana ciągłość rzeki. Powierzchnia zbiornika: ok.150 ha. Pojemność zbiornika przy zalewie gł.1m: ok.15 mln m 3. Potrzebna długość wałów: ok. 3600 m.

21 Wnioski Renaturyzacja rzeki Nidy przyniesie ze sobą następujące wymierne skutki:  zahamowanie procesu degradacji środowiska naturalnego na omawianym obszarze,  ochrona wielu gatunków roślin i zwierząt,  wzrost retencji dolinowej,  poprawa ochrony przed powodzią,  zmniejszenie erozji wgłębnej i transportu rumowiska wleczonego Ewentualna budowa zbiornika poprawi retencję dolinową oraz może być na wyodrębnionej części miejscem rekreacji.

22 Literatura Bartnik W., Deńko S., Strużyński A., Zając T., 2004. Renaturyzacja rzeki Nidy dla potrzeb ochrony przyrody w związku z programem „NATURA 2000”. Monografia Kielce – Kraków. Wydawnictwo DRUKROL s.c. Kraków. Bartnik W., Deńko S., Strużyński A., Zając T., 2004. Renaturyzacja rzeki Nidy na odcinku delty środkowej. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Bliskie Naturze Kształtowanie Dolin Rzecznych” Rajgród, 2004. Jędryka E., 2003. Renaturyzacja małych cieków nizinnych. Falenty 2003. Żelazo J., Popek Z., 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. Wydawnictwo SGGW Warszawa.

23 Zdjęcia z Ponidzia

24 Rębów

25 Nida przed jazem w Rębowie

26 Nida poniżej jazu w Rębowie

27 Panorama łąk kliszowskich wykonana z wałów przeciwpowodziowych – miejsce proponowanego zbiornika

28

29

30

31 Koryto uregulowane rzeki Nidy Międzywale

32

33

34

35 Umianowice

36 PANORAMA UMIANOWIC WYKONANA Z NASYPU KOLEJKI EXPRES PONIDZIE

37

38

39

40

41

42

43 Skowronno - delta śródlądowa

44 PANORAMA DELTY ŚRÓDLĄDOWEJ WYKONANA Z DROGI ZNAJDUJĄCEJ SIĘ TUŻ POD GARBEM PIŃCZOWSKIM (291 m n. p. m.) Droga do Pińczowa

45

46

47

48

49 Ciuchcia Expres Ponidzie (trasa Pińczów – Jędrzejów)

50

51

52

53

54

55 Obszar największych walorów faunistycznych

56

57

58

59 KONIEC