1 Repozytoria Open Access a dostęp do wiedzy medycznejJolanta Przyłuska, Biblioteka Naukowa Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

2 Co to jest Open Access? Idea OA: Artykuły naukowe będące zwieńczeniem procesu badawczego (często finansowanego ze środków publicznych) powinny być dostępne bezpłatnie dla innych naukowców, jak też dla zwykłych czytelników. Ruch na rzecz powszechnego dostępu do cyfrowych publikacji naukowych Oznacza darmowy dostęp do dokumentów poprzez internet Pozwala na czytanie, kopiowanie, drukowanie pełnych tekstów

3 Co to jest Open Access? U podłoża ruchu OA tkwi rewolucja technologiczna, nowe możliwości dystrybucji dokumentów cyfrowych, usprawnienie procesu edytowania i publikowania. Łatwość dzielenia się publikacjami Zmiana sposobu komunikowania się środowiska naukowego

4 Co to jest Open Access? OA Czasopisma tradycyjne DrukowaneProces badawczy Publikacje naukowe Czytanie OA Czasopisma OA Repozytoria OA Elektroniczne Drukowanie Kopiowanie

5 Czasopisma i repozytoria OACzasopisma OA – nowy model finansowania i dystrybucji Opłata na etapie redakcji tekstu Udostępnianie bezpłatne Repozytoria OA Magazynowanie dokumentów cyfrowych

6 Repozytorium Małe kolekcjeFragmenty książek, pojedyncze artykuły, wyniki badań… Mniej sformalizowana struktura niż w bibliotece cyfrowej Aktywny udział autorów w tworzeniu kolekcji Wykorzystanie interaktywnych narzędzi

7 Repozytorium Magazyn, depozyt dokumentów cyfrowychZ wykorzystaniem odpowiedniego interfejsu Udostępniany sieciowo bez ograniczeń Może być gromadzony przez samych autorów Typy repozytoriów Tematyczne Instytucjonalne Regionalne, osobowe…

8 Po co? Magazynowanie i archiwizacjaCyfrowe zabezpieczenie wersji drukowanej Skrócenie procesu publikacyjnego Przyśpieszenie publicznego udostępniania Dzielenie się wynikami prac naukowych

9 Repozytorium w komunikacji naukowej

10 Elementy Web 2.0 Wpływ użytkowników na kształt i zawartość witrynyPolecanie publikacji znajomym do poczytania poprzez wysłanie linku na konkretny adres Korzystanie z kanałów RSS Współodpowiedzialność za zawartość, dzielenie się wiedzą Gromadzenie ludzi o podobnych zainteresowaniach Bezpłatne udostępnianie treści Prosta nawigacja, intuicyjna budowa Niższy poziom kontroli i nadzoru

11 Społeczność wirtualnaInstalacja oprogramowania do budowy repozytorium z narzędziami do zarządzania społecznością Wprowadzenie struktury instytucji i hierarchizacja jej Utworzenie wirtualnych uczestników społeczności (e-people) Uruchomienie narzędzi do interaktywnej komunikacji

12 Rola użytkownika Włączenie użytkownika w tworzenie treści serwisu wpływa na zmianę jego roli z biernego odbiorcy treści na aktywną formę z możliwością kreowania zawartości serwisu zgodnie z własnymi potrzebami.

13 Korzyści autoarchiwizacjiPodniesienie statusu własnych prac Zapewnienie wzrostu oddziaływania własnych prac i wzrost potencjalnych cytowań Umożliwienie łatwego wyszukiwania własnych prac przez wyszukiwarki typu Google, Yahoo, OAister, Driver …. Dokumentacja i zabezpieczenie bieżącej pracy naukowej w formie cyfrowej Utrzymywanie własnych prac w ciągłej dostępności i możliwości czytania ich

14 Zachowania wobec autoarchiwizacjiAlma Swan, What helps and what hinders science in an Open Access environment, Oslo, September, 2008

15 Unia Europejska a Open AccessEuropejska Przestrzeń Badawcza 2000 Europejski Zespół Doradczy ds. Nauki (European Research Advisory Board –EURAB) 2001 Europejska Rada ds. Badań (European Research Council - ERC) Publikacje naukowe będące wynikiem badań finansowanych z funduszy UE powinny być dostępne bezpłatnie dla społeczeństwa tak szybko jak jest to możliwe (najlepiej w ciągu 6 miesięcy od opublikowania i nie później niż w ciągu 12 miesięcy).

16 Unia Europejska a Open Access

17 Zobowiązanie do modelu otwartego publikowaniaUSA ( ) prezydencki mandat dotyczący całości publikacji NIH w repozytorium otwartym (do 12 mcy embarga) ERC ( ) mandat (do 6 mcy) Komisja Europejska (przygotowywany mandat otwarty dla całego FP7) BWN: i co dalej? czyli: Przyszłość komunikowania naukowego jest otwarta i wolna Marek Niezgódka ICM, Uniwersytet Warszawski, KRUP, Toruń,

18 Mandat European University Association: Council EUA jednomyślnie przyjmuje Mandat Cytat 1: all European Universities should create institutional repositories and should mandate that all research publications must be deposited in them immediately upon publication (and made Open Access as soon as possible thereafter) Cytat 2: (EUA recommends that) these (funder) self-archiving mandates should also be extended to all research results arising from EU research programme/project funding BWN: i co dalej? czyli: Przyszłość komunikowania naukowego jest otwarta i wolna Marek Niezgódka ICM, Uniwersytet Warszawski, KRUP, Toruń,

19 Zalecenia European University AssociationRecommendations from the EUA Working Group on Open Access adopted by the EUA Council on the 26th of March 2008 (University of Barcelona, Spain) …repositories should be establised and managed according to current best practices (following recomendations and guidelines from DRIVER and similar projects) complying with the OAIPMH protocol and allowing interoperability and future networking for wider usage.

20 OA na świecie

21 OA w Polsce

22 Repozytoria na świecieWzrost liczby repozytoriów medycznych (wg DOAR, )

23 Repozytoria na świecieRepozytoria medyczne na świecie (wg DOAR, )

24 Repozytoria na świecieRepozytoria medyczne w poszczególnych krajach (wg DOAR, )

25 Repozytoria na świecieZawartość repozytoriów medycznych (wg DOAR, )

26 ECNIS Sieć Doskonałości ECNIS Environmental Cancer Risk,Nutrition and Individual Susceptibility Rak Środowiskowy, Dieta i Indywidualna Wrażliwość

27 Sieć Doskonałości – ECNISWpływ różnorodnych warunków ekspozycji środowiskowej na rozwój nowotworów (uwarunkowania genetyczne, zanieczyszczenia środowiska, nawyki żywieniowe, klimat) Multidyscyplinarny zespół 200 naukowców z 24 instytucji partnerskich z 13 krajów Europy Tematyka: toksykologia, epidemiologia, żywienie i żywność, chemia, biologia molekularna

28 Sieć Doskonałości – ECNISPolska Włochy Węgry Finlandia Francja Holandia Hiszpania Niemcy Grecja Szwecja Wlk. Brytania Dania Belgia

29 Sieć Doskonałości – ECNISInne działania Sieci ECNIS: Szkolenie nowych kadr naukowych Informowanie opinii publicznej o metodach zapobiegania powstawania nowotworów Doradztwo w zakresie oceny ryzyka raka Współpraca z organizacjami pozarządowymi, przedstawicielami przemysłu

30 ECNIS Repository

31 Konfiguracja repozytoriumWybór oprogramowania – DSpace (z OAIPMH) Ustawienia dla administratora: rejestracja przy pomocy adresu i dowolnego hasła Ustawienia indywidualne dla danego repozytorium: definiowanie tzw. Zespołów i Kolekcji (Communities & Collections) Rozbudowa hierarchicznej struktury repozytorium

32 Typy użytkowników Administrator RedaktorKonfiguruje ustawienia repozytorium Redaktor W repozytorium ECNIS zadania redaktora i administratora wykonuje pracownik Biblioteki IMP Depozytariusz Deponowania publikacji może dokonać sam autor lub za pośrednictwem redaktora Użytkownik końcowy Dowolny użytkownik wyszukujący informacji w repozytorium bez dodatkowych uprawnień (bez logowania do bazy) z dodatkowymi uprawnieniami na podstawie logowania

33 Hierarchiczna strukturaZespół Podzespół Kolekcja Dokument (item) Dane cyfrowe (bitstream) Możliwość poruszania się w dół i w górę w hierarchii danych Dokument (item) może być przypisany do więcej niż jednej kolekcji

34 Formaty dokumentów do archiwizacji

35 Zasady archiwizacji Akceptując umowę licencyjną autor udziela organizatorom repozytorium praw niewyłącznych na udostępnianie dzieła w dowolnym formacie cyfrowym i poświadcza oryginalność pracy. Repozytorium DSpace dostarcza przykładową wersję umowy licencyjnej, którą można dostosować do własnych potrzeb. Zasady dotyczące archiwizacji w repozytoriach Open Access wg zaleceń wydawców w bazie: SHERPA/ROMEO SHERPA/JULIET

36

37 Deponowanie publikacjiLogowanie w systemie Opracowanie opisu bibliograficznego (metadane standard Dublin Core) Podłączenie pełnego tekstu dokumentu Weryfikacja wprowadzonego opisu Akceptacja licencji na udostępnianie dokumentu online Po zatwierdzeniu dokument widziany jest w repozytorium z możliwością wyszukiwania i publicznego udostępniania

38 Cyfrowa identyfikacja obiektówWykorzystanie systemu cyfrowej identyfikacji obiektów CNRI Handle System (Corporation for National Research Initiatives Handle System) Przydzielenie każdej pracy stałych identyfikatorów umożliwia wyszukiwanie ich w Internecie

39 Strona główna repozytorium ECNIS

40 MeSH Keywords

41

42 Serwisy społecznościowe

43

44

45

46 Trochę statystyki

47 Trochę statystyki

48 Open DOAR √

49 Open DOAR √

50 ROAR √

51 DRIVER – integracja repozytoriów √

52 OAIster ?

53 DRIVER – integracja repozytoriów

54