1 Rewitalizacja jako proces kompleksowych przemian ukierunkowanych na wyprowadzenie obszaru zdegradowanego z kryzysu dr Paulina Sikorska Jędrzejów, 20 października 2016 r.

2 PLAN PREZENTACJI 1.Czym jest rewitalizacja? 2.Program rewitalizacji – sposób planowania procesu rewitalizacji 3.Możliwości finansowania projektów rewitalizacyjnych 4.Zasady wsparcia projektów rewitalizacyjnych

3 1. Czym jest rewitalizacja?

4 proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie programu rewitalizacji. REWITALIZACJA

5 1.Rewitalizacja to proces. 2.Rewitalizacją nie są pojedyncze inwestycje lub działania, takie jak remont linii kolejowej, przebudowa budynku, otwarcie nowego przedsiębiorstwa. 3.Rewitalizacji nie prowadzi wyłącznie gmina – udział w niej biorą interesariusze, którymi mogą być podmioty publiczne, prywatne, organizacje pozarządowe, a przede wszystkim mieszkańcy. Rolą gminy jest koordynacja i odpowiednie zaprogramowanie tego procesu. 4.Partycypacyjny charakter rewitalizacji polega na tym, że proces ten programuje się, prowadzi i ocenia przy zapewnieniu aktywnego udziału interesariuszy. 5.Rewitalizacja jest procesem ciągłym. * Ustawa o rewitalizacji. Praktyczny komentarz. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Departament Polityki Przestrzennej, Warszawa 2016 REWITALIZACJA*

6 GMINA JAKO KOORDYNATOR REWITALIZACJI, A NIE TYLKO REALIZATOR TEGO PROCESU! DZIAŁANIA PROWADZONE SĄ KOMPLEKSOWO A NIE DORAŹNIE!

7 ISTOTA REWITALIZACJI CZŁOWIEK PRZESTRZEŃCZAS

8 ISTOTA REWITALIZACJI ?

9 REWITALIZACJA ZDEGRADOWANYCH OBSZARÓW MIAST NIK - Informacja o wynikach kontroli Dotychczasowe doświadczenia wskazują na brak zintegrowanego planowania i realizacji przedsięwzięć wpisywanych w proces rewitalizacji. W wielu przypadkach występował brak kompleksowości działań i zintegrowanego planowania przedsięwzięć przyjmowanych jako projekty rewitalizacji. Niski udział społeczeństwa w pracach na etapie powstawania Lokalnych Programów Rewitalizacji i tworzenia projektów, powodowały niską skuteczność prowadzonych działań wobec przeciwdziałania negatywnym lokalnym zjawiskom społecznym i gospodarczym. Zagadnienia te nabierają szczególnego znaczenia, ze względu na fakt, że w latach 2014–2020 rewitalizacja została uznana za jedno z ważniejszych zadań lokalnej polityki rozwojowej, na które zaplanowano środki w wysokości ok. 25–26 mld zł.

10 REWITALIZACJA – CZYM NIE JEST?

11 2. Program rewitalizacji – sposób planowania procesu rewitalizacji

12 SCHEMAT WSPARCIA JST Z POMOCY TECHNICZNEJ

13 Lista projektów zatwierdzonych Uchwałą nr 1579/16 z dnia 29 czerwca 2016 r. Zarządu Województwa Świętokrzyskiego do do dofinansowania w ramach organizowanego przez Województwo Świętokrzyskie wraz z Ministerstwem Rozwoju, konkursu dotacji na opracowanie lub aktualizację programów rewitalizacji przez gminy zlokalizowane na terenie Województwa Świętokrzyskiego. Dofinansowanie otrzymało 76 gmin, w tym Miasto i Gmina Jędrzejów Największe dofinansowanie - 114 120,00 zł Najniższe dofinansowanie - 10 800,00 zł DOFINANSOWANIE Z POMOCY TECHNICZNEJ PROGRAMÓ REWITALIZACJI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM

14 Procedura opracowania programu rewitalizacji

15 PROGRAM REWITALIZACJI opracowany zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446): - Okres przejściowy na realizację przedsięwzięć do 31 grudnia 2023 r. Od 1 stycznia 2024 r. jedyną podstawą realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w gminach będzie gminny program rewitalizacji przyjęty uchwałą gminy zgodnie z wymogami wskazanymi w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. - Szacowany czas wynikający z ustawy na opracowanie to - od 16 tygodni

16 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI opracowany zgodnie z art.14-24 ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777) - Zastrzeżona nazwa - Gminny Program Rewitalizacji (art. 14 ust. 2) - szacowany czas wynikający z ustawy na pracowanie to 36-60 tygodni

17 OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI - pełen zakres z ustawy o rewitalizacji - gmina nie posiada aktualnej diagnozy lub jest w trakcie opracowywania diagnozy / programu rewitalizacji I. Opracowanie diagnozy zgodnie z art. 4 uor i Wytycznymi - ok. 18 tygodni: Pozyskanie danych Analizy Geokodowanie danych Sporządzenie map, w tym mapy obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w skali co najmniej 1:5000 z wykorzystaniem treści mapy zasadniczej / ewidencyjnej Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

18 OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI – CD. II. Przyjęcie uchwał rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji (prawo miejscowe) - art. 8 ust. 1 uor - ok.23- 25 tygodni (przy założeniu braku uwag Wojewody): Analizy w zakresie ew. uwzględnienia w uchwale rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji: prawa pierwokupu na rzecz gminy wszystkich nieruchomości położonych na obszarze rewitalizacji i/lub zakazu wydawania decyzji WZ. Przygotowanie konsultacji społecznych uchwały rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Przygotowanie projektu uchwały rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Ogłoszenie o rozpoczęciu konsultacji społecznych projektu uchwały rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji.

19 OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI – CD. II. Przyjęcie uchwał rady gminy cd.: Konsultacje społeczne projektu uchwały rady gminy ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji (7 dni + co najmniej 30 dni) - Opracowanie i opublikowanie w BIP informacji podsumowujących każdą z form konsultacji - art. 7 uor - Wprowadzenie zmian do projektów uchwały wynikających z konsultacji Przyjęcie przez radę gminy uchwały ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Potwierdzenie legalności uchwały ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przez wojewodę Opublikowanie uchwały ws. wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji.

20 III. Przyjęcie uchwał rady gminy cd. ws. przystąpienia do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji - art. 17 ust. 1 uor Ogłoszenie informacji o podjęciu uchwały ws. przystąpienia do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji (BIP+prasa lokalna+obwieszczenie). OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI – CD.

21 IV. Powołanie Komitetu Rewitalizacji - w trakcie tworzenia GPR lub po zakończeniu lecz nie później niż 3 m-ce - ok 15 tygodni Projekt uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji; Konsultacje społeczne projektu uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji (7 dni + co najmniej 30 dni) Opracowanie i opublikowanie w BIP informacji podsumowującej konsultacje Wprowadzenie ew. zmian do projektu uchwały wynikających z konsultacji Przyjęcie uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji Wybór członków Komitetu Rewitalizacji zgodnie z zasadami przyjętymi w uchwale rady gminy. Powołanie Komitetu Rewitalizacji

22 OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI – CD. IV. Sporządzenie gminnego programu rewitalizacji - ok 30 tygodni Wybór ekspertów / wykonawcy GPR w trybie pzp Prace nad GPR - etap 1. - opracowanie projektu GPR zgodnie z zakresem określonym w art. 15 uor, w tym nabór przedsięwzięć w drodze otwartego konkurs Ogłoszenie o rozpoczęciu konsultacji społecznych projektu GPR Konsultacje społeczne projektu GPR (7 dni + co najmniej 30 dni) Opiniowanie projektu GPR – obligatoryjne( 9 instytucji) i fakultatywne (8 instytucji) Procedura oceny oddziaływania na środowisko: wystąpienie do RDOŚ i PWIS → w przypadku konieczności sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko: uzgodnienie zakresu prognozy z RDOŚ i PWIS. Prace nad GPR - etap 2. - wprowadzenie zmian do projektu GPR wynikających z konsultacji i opinii właściwych organów; Przyjęcie uchwały rady gminy ws. gminnego programu rewitalizacji.

23 Zawartość i cechy programu rewitalizacji

24 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Kompleksowość programu rewitalizacji Program rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków unijnych oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektu społecznego oraz gospodarczego lub przestrzenno- funkcjonalnego lub technicznego lub środowiskowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Koncentracja programu rewitalizacji Co do zasady projekty rewitalizacyjne realizowane są na obszarach rewitalizacji. Do objęcia wsparciem można jednak dopuszczać także projekty rewitalizacyjne zlokalizowane poza tym obszarem, jeśli służą one realizacji celów wynikających z programu rewitalizacji. Komplementarność projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych Wymogiem koniecznym dla wspierania projektów (a także szerzej: przedsięwzięć) rewitalizacyjnych jest zapewnienie ich komplementarności w różnych wymiarach. W szczególności dotyczy to komplementarności: przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania. Realizacja zasady partnerstwa i partycypacja Prace nad przygotowaniem programu, bądź jego aktualizacją, jak również wdrażanie (realizacja) programu oparte są na współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym szczególnie z mieszkańcami obszarów rewitalizacji, innymi ich użytkownikami, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi. WYMAGANE CECHY PROGRAMÓW REWITALIZACJI:

25 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Wzajemne dopełnianie się działań w przestrzeni gminy Zapobieganie przenoszeniu problemów na inne tereny Ciągła analiza następstw podejmowanych decyzji dla polityki przestrzennej gminy Komplementarność przestrzenna Wzajemne dopełnianie się działań sektorowych Parametryzacja pożądanego stanu, do którego osiągnięcia prowadzi realizacja programu Ocena spójności działań z efektami analiz na obszarze województwa Komplementarność problemowa Efektywny system zarządzania rewitalizacją Spójność działań i procedur Wypracowanie trwałych standardów Komplementarność proceduralno- instytucjonalna Analiza dotychczasowych działań gminu, ocena skuteczności, osiągnięć i efektywności Wykorzystanie wniosków z dotychczasowych działań i ewaluacji Komplementarność międzyokresowa Uzupełnianie i łączenie form wsparcia (EFRR, EFS, FS, publiczne środki krajowe) Tworzenie warunków do włączenia środków prywatnych w finansowanie procesów rewitalizacji Komplementarność źródeł finansowania WYMAGANE CECHY PROGRAMÓW REWITALIZACJI – C.D.:

26 Wałbrzych, 21 września 2016 r. 1.opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy; 2.diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych, zawiera także analizę lokalnych potencjałów; 3.zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów zdegradowanych, tj. określenie, w oparciu o inne dokumenty strategiczne gminy lub diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych, terytorium/terytoriów wymagających wsparcia; 4.wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji (planowany efekt rewitalizacji); 5.identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych; 6.wykaz dopełniających się wzajemnie najważniejszych przedsięwzięć i głównych projektów rewitalizacyjnych dotyczących obszaru zdegradowanego, które będą realizowane w ramach danego programu rewitalizacji MINIMALNA ZAWARTOŚĆ PROGRAMÓW REWITALIZACJI:

27 7. ogólny (zbiorczy) opis innych, uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych - tzn. takich, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować indywidualnie, a są oczekiwane ze względu na realizację celów programu rewitalizacji. 8. mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji; 9. indykatywne ramy finansowe w odniesieniu do przedsięwzięć, o których mowa w pkt. 7 oraz 8, z indykatywnymi wielkościami środków finansowych z różnych źródeł (także spoza funduszy polityki spójności na lata 2014-2020 – publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowości środków UE); 10. mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji; 11. system realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji; 12. system monitoringu skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu. MINIMALNA ZAWARTOŚĆ PROGRAMÓW REWITALIZACJI - C.D.:

28 Program rewitalizacji w systemie zarządzania gminą i w dokumentach strategicznych

29 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Diagnoza Wizja przyszłości Plan zmian Wprowadzanie zmian Utrzymanie zmian Dla prowadzenia rewitalizacji wymagane jest uwzględnienie rewitalizacji jako istotnego elementu całościowej wizji rozwoju gminy.

30 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Program rewitalizacji to dokument operacyjny, podrzędny w stosunku do strategii rozwoju gminy. Program rewitalizacji nie zastępują strategii, ale wpisuje się w jej cele związane z rozwojem gminy. Działania rewitalizacyjne prowadzone są kompleksowo a nie doraźnie!

31 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Zarządzanie bezpieczeństwem publicznym; Zarządzanie czystością i porządkiem; Wspólna, zintegrowana promocja oferty usługowej obszaru; Budowa jego tożsamości; Aktywne zarządzanie lokalami usługowymi miasta; Aktywne włączenie właścicieli nieruchomości w proces estetyzacji obszaru; Rozwój kultury i sztuki, w tym prywatnej oferty kulturalnej; Gospodarka nieruchomościami komunalnymi; Organizacja biura zarządzania zmianą w jednym z lokali usługowych; REWITALIZACJA W SYSTEMIE MYŚLENIA O MIEŚCIE – PRZYKŁADY DZIAŁAŃ

32 Źródło: http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/1,35771,18859155,ile-miejsca-zajmuja-samochody-tramwaj-i- rowerzysci.html REWITALIZACJA W SYSTEMIE MYŚLENIA O MIEŚCIE

33 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Uniwersalne projektowanie to projektowanie produktów oraz otoczenia tak, aby były one dostępne dla wszystkich ludzi, w największym możliwym stopniu, bez potrzeby adaptacji bądź wyspecjalizowanego projektowania Źródło: Fundusze bez barier PROJEKTOWANIE UNIWERSALNE

34 Diagnoza

35 DIAGNOZA I WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALZIACJI Diagnoza wykonywana jest dla całej gminy. Diagnoza do programu powinna stanowić efekt rzeczywistego przeanalizowania określonych zjawisk. Z diagnozy i analizy danych statystycznych potwierdzonych konsultacjami społecznymi kształtuje się obszar zdegradowany. Wybór metody Podział gminy Wybór wskaźników

36 Podział gminy: -Ulicami -Jednostkami urbanistycznymi -Obwodami wyborczymi -Osiedlami -Parafiami -Sołectwami -Obwodami szkolnymi -Siatką heksagonalną -itd. ANALIZY – DANE

37 Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji

38 Obszar zdegradowany – obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najczęściej obszarów miejskich, ale i wiejskich. Może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów. Obszar rewitalizacji – obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym nieposiadające wspólnych granic, ale nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkanych przez więcej niż 30% jej mieszkańców. WYZNACZANIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

39 OBSZAR REWITALIZACJI A ISTOTNE ZNACZENIE Z PUNKTU WIDZENIA ROZWOJU GMINY Rewitalizacja nie jest walką z patologiami, to długoletnia inwestycja w zmiany w obszarze zdegradowanym, które mają przynieść rozwój tego obszaru i całego miasta. Dlatego obszar rewitalizacji: – nie powinien być wyznaczany jedynie na podstawie danych ilościowych pokazujących najbardziej intensywną degradację. ale – Jego granice powinny zostać wyznaczone w taki sposób, aby umożliwić obszarowi rewitalizacji rozwój z wykorzystaniem lokalnych czynników rozwoju.

40 Łódź, http://centrumwiedzy.org/delimitacja-obszaru/ WYZNACZANIE OBSZARU – PROJEKTY PILOTAŻOWE ŁÓDŹ

41 WYZNACZANIE OBSZARU – PROJEKTY PILOTAŻOWE BYTOM Bytom, http://www.bytomodnowa.pl/rewitalizacja-srodmiescia

42 WYZNACZANIE OBSZARU – PROJEKTY PILOTAŻOWE WAŁBRZYCH

43 OBSZAR REWITALIZACJI – JĘDRZEJÓW Obszar rewitalizacji PowierzchniaLiczba mieszkańców Dane obszaru rewitalizacji 35,43 ha3633 osób Udział % obszaru rewitalizacji w powierzchni miny i liczbie mieszkańców gminy 0,16 %12,73 %

44 WYZNACZANIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI – JĘDRZEJÓW

45 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne

46 PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE Projekty główne - projekty bez których realizacja celów programu rewitalizacji nie będzie możliwa i obszar rewitalizacji nie będzie w stanie wyjść z sytuacji kryzysowej. Pozostałe przedsięwzięcia rewitalizacyjne - obszary tematyczne, zagadnienia istotne z punktu widzenia potrzeb obszaru rewitalizacji.

47 PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy Protagoras Włączenie społeczne, walka z ubóstwem, aktywizacja zawodowa, itp. Edukacja, kultura, zdrowie, mieszkalnictwo, przedsiębiorczość itp.

48 Partycypacja społeczna

49 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Partycypacja społeczna to udział jednostek, grup i całych społeczności lokalnych w podejmowaniu decyzji publicznych w sprawach ich dotyczących – w całym procesie rewitalizacji

50 Wałbrzych, 21 września 2016 r. PARTYCYPACJA W USTAWIE O REWITALIZACJI Art. 5. 1. Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym poprzez uczestnictwo w konsultacjach społecznych oraz w pracach Komitetu Rewitalizacji, o którym mowa w art. 7. Art. 6. 1. Konsultacje społeczne prowadzi wójt, burmistrz albo prezydent miasta. 2. O rozpoczęciu konsultacji społecznych oraz formach, w jakich będą prowadzone, powiadamia się nie później niż w terminie 7 dni przed dniem ich przeprowadzenia, w sposób zapewniający udział w nich możliwie szerokiego grona interesariuszy, co najmniej poprzez obwieszczenie, ogłoszenie w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie oraz ogłoszenie na stronie podmiotowej gminy w Biuletynie Informacji Publicznej. […] 7. Niezwłocznie po zakończeniu każdej z form konsultacji społecznych opracowuje się informację podsumowującą jej przebieg, zawierającą dane o miejscu i czasie jej przeprowadzenia i omówienie jej przebiegu, a w przypadku formy, o której mowa w ust. 3 pkt 1 – również wszystkie uwagi wraz z odniesieniem się do nich

51 Wałbrzych, 21 września 2016 r. INTERESARIUSZE W REWITALIZACJI Art. 2. 2. Interesariuszami rewitalizacji, zwanymi dalej „interesariuszami”, są w szczególności: 1.mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego; 2.mieszkańcy gminy inni niż wymienieni w pkt 1; 3.podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą; 4.podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne; 5.jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne; 6.organy władzy publicznej; 7.podmioty, inne niż wymienione w pkt 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa.

52 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Istnieje wiele różnych form, które mogą angażować mieszkańców w proces podejmowania decyzji, m.in.: –Spacery badawcze –Mobilne punkty konsultacyjne –Stały punkt konsultacyjno-informacyjny –Wizyty w podwórkach lub mikro-festyny sąsiedzkie –Wywiady (badania jakościowe) –Sondy, ankiety (badania ilościowe) –Pula środków, o której decydują sami mieszkańcy (jak budżet partycypacyjny) –Możliwość zgłoszenia własnych zadań przy wkładzie koncepcyjnym lub niematerialnym (inicjatywa lokalna) –Debaty METODY PARTYCYPACJI:

53

54 Warszawa, Praga WałbrzychParnawa

55 Wałbrzych, 21 września 2016 r. INICJATYWY LOKALNE - BUDŻET PARTYCYPACYJNY Budżet partycypacyjny to proces, w trakcie którego mieszkańcy decydują o wydatkowaniu części budżetu dzielnicy lub miasta. Najpierw mieszkańcy zgłaszają propozycje zadań/projektów, które następnie zostaną poddane pod głosowanie wszystkich mieszkańców.

56 Wałbrzych, 21 września 2016 r. KOMITET REWITALIZACYJNY Art. 7. 1. Komitet Rewitalizacji stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję opiniodawczo-doradczą wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Dopuszcza się powołanie osobnych Komitetów Rewitalizacji dla wyznaczonych podobszarów rewitalizacji.

57 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Powołanie Komitetu Rewitalizacji - w trakcie tworzenia GPR lub po zakończeniu lecz nie później niż 3 m-ce Projekt uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji; Konsultacje społeczne projektu uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji (7 dni + co najmniej 30 dni) -Opracowanie i opublikowanie w BIP informacji podsumowującej konsultacje - Wprowadzenie ew. zmian do projektu uchwały wynikających z konsultacji Przyjęcie uchwały rady gminy ws. zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji Wybór członków Komitetu Rewitalizacji zgodnie z zasadami przyjętymi w uchwale rady gminy Powołanie Komitetu Rewitalizacji- zarządzenie wójta/burmistrza/prezydenta

58 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Struktury organizacyjne wdrażania rewitalizacji

59 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji: przygotowanie, koordynowanie, tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy są zadaniami własnymi gminy. USTAWA O REWITALIZACJI – ZAKRES DZIAŁAŃ ZARZĄDCZYCH W REWITALIZACJI

60 Wałbrzych, 21 września 2016 r. WDRAŻANIE PROGRAMU REWITALIZACJI MOŻE ODBYWAĆ SIĘ POPRZEZ RÓŻNE STRUKTURY: Zespół zadaniowy Gdzie w strukturach urzędu? Jaka rola? Jakie kompetencje? Z kim współpracuje? Kto koordynuje? Kto decyduje? Ocena potencjału Ocena potrzeb Ocena zakresu zadań Operator Gdzie w strukturach? Jaka rola? Jakie kompetencje? Czynny czy bierny?

61 Monitoring i ewaluacja

62 Skuteczny system monitoringu i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu PR. MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU REWITALIZACJI

63 Rodzaje wskaźników: -wskaźniki realizacji projektów – pokazują nam stopień realizacji poszczególnych projektów (najczęściej wskaźniki produktu, rezultatu); -wskaźniki realizacji Programu rewitalizacji – pokazują nam zmianę tj. spadek lub wzrost zjawisk kryzysowych występujących (zdiagnozowanych) na obszarze rewitalizacji, który nastąpił w wyniku realizacji Programu rewitalizacji. Wskaźniki mają pokazać w jakim stopniu zrealizowane zostały cele wyznaczone w wyniku przeprowadzonej diagnozy: MONITORING PROGRAMU REWITALIZACJI

64 KRYTERIUM:OPIS: TRAFNOŚĆ (relevance) Ocenia adekwatność planowanych celów rewitalizacji i metod jej wdrażania do problemów i wyzwań społeczno-ekonomicznych, które zostały zidentyfikowane w diagnozie. Analiza tego kryterium jest prowadzona przed rozpoczęciem programu (w ramach ewaluacji ex ante). SKUTECZNOŚĆ (effectiveness) Ocenia (np. procentowo) stopień realizacji zakładanych celów rewitalizacji (czy osiągnięto to, co zaplanowano), skuteczność użytych metod, narzędzi oraz wpływ czynników zewnętrznych na ostateczne efekty. EFEKTYWNOŚĆ (efficiency) Ocenia relację między poniesionymi nakładami (finansowymi, ludzkimi, administracyjnymi itp.) a osiągniętymi efektami (rezultatami) rewitalizacji. UŻYTECZNOŚĆ (utility) Ocenia całość rzeczywistych efektów wywołanych przez rewitalizację (zarówno tych planowanych, jak i nieplanowanych, tzw. ubocznych), odnosząc je do wyzwań społeczno-ekonomicznych (często już zmienionych w czasie). W odróżnieniu od kryterium trafności, ocena użyteczności jest prowadzona po zamknięciu interwencji (w ewaluacji ex post). TRWAŁOŚĆ (sustainability) Ocenia ciągłość efektów (przede wszystkim pozytywnych) danej interwencji w perspektywie średnio i długookresowej (a więc po zakończeniu interwencji – wskaźniki oddziaływania). MONITORING PROGRAMU REWITALIZACJI

65 3. Możliwości finansowania projektów rewitalizacyjnych

66 Wałbrzych, 21 września 2016 r. Jedno z głównych pytań w procesie rewitalizacji przed którym stają interesariusze tego procesu: Jak sfinansować to przedsięwzięcie – w domyśle jakich instrumentów finansowych (finansowania) użyć. Instrumenty komercyjne  Kredyty i pożyczki;  Obligacje komunalne i korporacyjne;  Akcje i dopłaty do kapitału;  Instrumenty pochodne (zabezpieczające) Instrumenty niekomercyjne:  Budżet jednostek samorządu terytorialnego;  Fundusze Europejskie (w tym dotacje);  Rezerwy przedsiębiorstw. FINANSOWANIE REWITALIZACJI

67 KOMERCYJNE - NP. FUNDUSZ TERMOMODERNIZACJI I REMONTÓW (FTIR) - BGK Wałbrzych, 21 września 2016 r. PREMIA TERMOMODERNIZACYJNA bezzwrotne wsparcie sięgające do 20% kwoty kredytu, zaciągniętego na realizację przedsięwzięcia. PREMIA REMONTOWA bezzwrotne wsparcie sięgające do 20% kwoty kredytu, zaciągniętego na realizację przedsięwzięcia, nie więcej niż 15% wartości przedsięwzięcia (dla budynków przed sierpniem 1961r.) PREMIA KOMPENSACYJNA bezzwrotne wsparcie stanowiące iloczyn wskaźnika kosztu przedsięwzięcia oraz kwoty wynoszącej 2% wskaźnika przeliczeniowego za każdy 1 m2 powierzchni użytkowej lokalu (liczone za każdy rok ograniczeń w czynszu).

68 Wałbrzych, 21 września 2016 r. KOMERCYJNE - KREDYTY, OBLIGACJE KREDYTY KOMERCYJNE (TBS, SPÓŁKI KOMUNALNE) okres spłaty do 30 lat, atrakcyjne oprocentowanie WIBOR + marża, możliwość finansowania przebudowy, adaptacji, rozbudowy itp., możliwość finansowania lokali użytkowych i miejsc Postojowych EMISJE OBLIGACJI ZABEZPIECZONE HIPOTECZNIE (TBS, SPÓŁKI KOMUNALNE) okres wykupu do 25 - 30 lat, atrakcyjne oprocentowanie WIBOR + marża, tryb bezprzetargowy zagwarantowany zapisami ustawy o zamówieniach publicznych, duża elastyczność instrumentu (wypłaty, transze).

69 REWITALIZACJA W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ UNII EUROPEJSKIEJ 2014-2020 -WYTYCZNE W ZAKRESIE REWITALIZACJI W PROGRAMACH OPERACYJNYCH NA LATA 2014- 2020

70 REWITALIZACJA W RPO WŚ 2014-2020 Oś priorytetowa 6. Rozwój miast Priorytet inwestycyjny 9b wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich Inwestycje infrastrukturalne w ramach interwencji nakierowane będą na działania, których wynikiem będzie rozwiązywanie zdiagnozowanych problemów społecznych. Cel szczegółowy: Wzmocniony rozwój społeczno- gospodarczy, fizyczny i przestrzenny obszarów miejskich, w tym poprzemysłowych.

71 HARMONOGRAM NABORU WNIOSKÓW NA 2016 R. OŚ PRIORYTETOWA 6. ROZWÓJ MIAST

72 KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW DZIAŁANIE 6.5.

73

74

75

76

77

78 ŚRODKI Z BUDŻETU PAŃSTWA NA PROJEKTY REWITALIZACYJNE

79 ETAPY REALIZACJI PRZY WSPARCIU FUNDUSZY UNIJNYCH Wałbrzych, 21 września 2016 r. Etap I Stworzenie programu rewitalizacji Etap III Złożenie wniosku do naboru na rewitalizację Etap IV Znalezienie się na liście rankingowej wniosków do dofinanso- wania Etap V Otrzymanie dofinansowa- nia + budżet Państwa jako część wkładu własnego Konkursy dedykowane lub preferencje dla projektów rewitalizacyjnych Gminny program rewitalizacji w rozumieniu ustawy oraz inne programy rewitalizacji zgodne z Wytycznymi Etap II Ocena programów rewitalizacji

80 PROJEKTY PARTNERSKIE Art. 33. 1. W celu wspólnej realizacji projektu, w zakresie określonym przez instytucję zarządzającą krajowym programem operacyjnym albo instytucję zarządzającą regionalnym programem operacyjnym, może zostać utworzone partnerstwo przez podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólnie projekt, zwany dalej „projektem partnerskim”, na warunkach określonych w porozumieniu albo umowie o partnerstwie. […] 7. Stroną porozumienia oraz umowy o partnerstwie nie może być podmiot wykluczony z możliwości otrzymania dofinansowania.

81 KWALIFIKOWANIE WYDATKÓW Wałbrzych, 21 września 2016 r. Ocena kwalifikowalności wydatku polega na analizie zgodności jego poniesienia z obowiązującymi przepisami prawa unijnego i prawa krajowego, umową o dofinansowanie, regulaminem konkursu i Zasadami oraz innymi dokumentami, do których stosowania beneficjent zobowiązał się w umowie o dofinansowanie. Wydatkiem kwalifikowalnym jest wydatek spełniający łącznie następujące warunki: został faktycznie poniesiony w okresie wskazanym w umowie o dofinansowanie, jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa unijnego oraz prawa krajowego, w tym przepisami regulującymi udzielanie pomocy publicznej, jeśli mają zastosowanie, jest zgodny z RPO i SZOOP RPO, został uwzględniony w budżecie zawartym we wniosku o dofinansowanie z zastrzeżeniem sekcji 8.3, został poniesiony zgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie, jest niezbędny do realizacji celów projektu i został poniesiony w związku z realizacją projektu, został dokonany w sposób przejrzysty, racjonalny i efektywny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, został należycie udokumentowany, zgodnie z wymogami w tym zakresie określonymi w Zasadach oraz Wytycznych PT, został wykazany we wniosku o płatność, jest zgodny z innymi warunkami uznania go za wydatek kwalifikowalny określonymi w Zasadach i Wytycznych PT oraz regulaminie konkursu lub dokumentacji dotyczącej projektów zgłaszanych w trybie pozakonkursowym.

82 INNE ŹRÓDŁA Wałbrzych, 21 września 2016 r.  Podatek od nieruchomości  Opłata planistyczna  Opłaty adiacenckie  Dochody związane z obrotem nieruchomościami (podatek od czynności cywilnoprawnych)

83  NFOŚ, WFOŚ  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko  Ministerstwo Kultury i dziedzictwa Narodowego  Środki prywatne INNE ŹRÓDŁA – C.D.

84 POZAFINANSOWE FORMY WSPARCIA Ograniczanie barier wejścia dla nowych firm: –Zwolnienia z obowiązku wpłacenia kaucji, lub zmiana jej formy i wielkości –Wprowadzenie czynszu kroczącego (tzw. step-rent), –Wprowadzenie w zapisach umownych tzw. „break-option”, –Wakacje czynszowe, Uzależnienie wysokości czynszu od: –potencjału lokalizacji - czynsz od obrotów, –wielkości wynajmowanego lokalu, –roli najemcy w strukturze centrum (generator czy konsument ruchu) Obniżki czynszu –w okresie prowadzenia prac remontowych na nieruchomości –W okresie prowadzenia prac remontowych w sąsiedztwie nieruchomości, –Uzależnione od realnego spadku obrotów, zmiany przychodów. Promowanie i ochrona lokalnego rzemiosła

85 4. Zasady wsparcia projektów rewitalizacyjnych

86 DOFINANSOWANIE DLA PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH BĘDZIE MOŻLIWE WYŁĄCZNIE DLA PROJEKTÓW, KTÓRE: wynikają z obowiązującego (na dzień składania wniosku o dofinansowanie projektu) programu rewitalizacji; program rewitalizacji, z którego wynika składany projekt rewitalizacyjny, spełnia wymagania tj. posiada określone cechy i elementy; program rewitalizacji, z którego wynika składany projekt rewitalizacyjny znajduje się w wykazie programów rewitalizacji na terenie województwa mazowieckiego prowadzonym przez Urząd Marszałkowski.

87 Program rewitalizacji opracowany zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446), lub Gminny program rewitalizacji opracowany zgodnie z art.14-24 ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777). PROGRAM REWITALIZACJI UPRAWNIAJĄCY DO WSPARCIA Z RPO WŚ 2014-2020 87

88 KARTA OCENY PROGRAMÓW REWITALIZACJI

89

90

91

92 Kluczem do dobrej rewitalizacji jest umiejętne dostosowanie przedsięwzięcia do lokalnych potrzeb i uwarunkowań.* *”Ludzie, przestrzeń, zmiana – dobre praktyki w rewitalizacji polskich miast” Ministerstwo Rozwoju