1 Rola czynników środowiskowych w alergiachProf. Witold Lukas Zakład Medycyny Rodzinnej, Śląski Uniwersytet Medyczny

2 Czynniki ryzyka nasilające prawdopodobieństwo wrażliwości alergicznejCzas ekspozycji na czynniki egzogenne i endogenne (ciąża, okres neonatalny, wczesne dzieciństwo). Różna ekspozycja (od wymienionych powyżej na infekcje wirusowe (zwiększona częstotliwość RSV) i bakteryjne (większa częstotliwość Gram (-)). Rodzaj i natężenie ekspozycji na: pyłki (traw i drzew), roztocza, grzyby, pleśnie i dym tytoniowy.

3 Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergicznąCiąża Przestawienie odporności z komórek typu Th1 na Th2 (po urodzeniu noworodki mają głównie komórki Th2). Karmienie piersią Mleko kobiet chorujących na choroby atopowe zawiera mniejszą ilość wydzielniczych IgA, jak również wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

4 Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergicznąNoworodki z chorobami atopowymi Opóźnione dojrzewanie limfocytów T i B W niektórych przypadkach – nadmierna produkcja IgE poprzedza początek pojawienia się objawów alergii. Flora jelitowa noworodka: zdrowa – przewaga Lactobacillus – ma działanie stymulujące komórki Th1 w układzie immunologicznym z chorobami atopowymi – niedobór Lactobacillus

5 Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. Spożywanie (od wczesnego okresu noworodkowego) produktów żywnościowych przygotowywanych w warunkach jałowych. Poprawa higieny osobistej, brak częstych bakterii w środowisku. Wczesne stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania. Istotny spadek częstotliwości występowania chorób zakaźnych, wywoływanych przez większość drobnoustrojów, spowodowany powszechnym stosowaniem szczepień ochronnych.

6 Mniej dzieci w rodzinach. Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych. Poprawa warunków prowadzenia gospodarstw domowych – wyższy standard życia – lepsze uszczelnienie okien w domach – gorsza wentylacja, stosowanie klimatyzatorów, coraz większa ekspozycja na grzyby i pleśnie. Mniej dzieci w rodzinach. Mniejszy kontakt dzieci ze swoimi rówieśnikami.

7 Marsz alergiczny – cykl życia alergii0 – 6 miesiąc – przewaga objawów ze strony przewodu pokarmowego, możliwe zmiany skórne miesiąc - objawy atopowego zapalenia skóry noworodków, objawy żołądkowo-jelitowe 2-3 rok życia – astma we wczesnym dzieciństwie 4-7 rok życia – alergiczny nieżyt nosa 8-14 rok życia – astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa

8 Egzogenne czynniki ryzyka wywołujące wrażliwość alergicznąPyłki Trawy – tymotka łąkowa Chwasty - krostawiec Drzewa – brzoza, klon, dąb Sierść zwierząt (zwierzęta domowe – np. chomiki, koty) Zanieczyszczenia przemysłowe i gazy drażniące (ozon, dwutlenek siarki, tlenek azotu, formaldehyd) Wyziewy silników samochodowych

9 Objawy przedmiotowe pomocne w rozpoznaniu chorób alergicznychPozioma „bruzda” na nosie podkrążone oczy Linie Denis-Morgana na powiekach Twarz adenoidalna Wydzielnicze zapalenie ucha środkowego Zapalenie zatok obocznych nosa Język geograficzny

10 Objawy alergii górnych dróg oddechowychŚwiąd i łzawienie Napady kichania Niedrożność nosa Surowiczy nieżyt nosa „Łaskotanie i drapanie” w gardle Duszność krtaniowa (skrócenie oddechu)

11 Nadwrażliwość na pyłkiOkresy pylenia: Koniec stycznia do początku marca – np. olcha Kwiecień – np. brzoza, klon Maj do końca czerwca – np. trawy (w tym zboża) Sierpień do września – np. chwasty Występują różnice regionalne

12 Nadwrażliwość na alergenyNadwrażliwość na chwasty - lato Nadwrażliwość na roztocza w kurzu – cały rok, z nasileniem podczas zimy (z powodu sezonu grzewczego) Nadwrażliwość na sierść i skórę zwierząt – cały rok lub przypadkowo

13 Alergie na pyłki traw i drzewDziałania profilaktyczne: Unikaj spania przy otwartym oknie Unikaj spacerów między 12:00 a 15:00 Unikaj jazdy samochodem przy otwartym oknie Unikaj jeżdżenia na rowerze Unikaj ekspozycji na dym (palonego drewna lub grilowanego jedzenia)

14 Alergie na pyłki traw i drzewZalecenia Spacery po deszczu Ubieranie koszul z długim rękawem i spodni, aby zapobiegać wypryskom skórnym. Codzienny prysznic lub kąpiel (i mycie głowy) oraz zmiana ubrania po spacerze lub czynnościach wykonywanych na zewnątrz Wietrzenie domu w trakcie i po deszczu Stworzenie dzienniczka samokontroli Korzystanie z monitora zapylenie online lub śledzenie komunikatów radiowych lub TV i prasowych Korzystanie z europejskiego kalendarza pylenia

15 Alergie na pyłki traw i drzewZalecenia Spędzanie czasu miejscach zawierających (teoretycznie) niewielkie ilości pyłków, np. kryte baseny, przestrzenie bez okien, miejsca w pobliżu dużych zbiorników wodnych Planując wakacje, uwzględnienie różnic w okresie pylenia w różnych rejonach geograficznych kraju Unikanie jedzenia miodu, picia herbat ziołowych, zażywania leków ziołowych lub stosowania aromatycznych kremów i płynów ziołowych. Przekazywanie informacji o możliwych alergiach krzyżowych, np. na pyłki brzozy. Unikanie silnych aromatów – eliminacja płynów do kąpieli i pod prysznic, kosmetyków ziołowych, sprayów do włosów i perfum.

16 Alergie na roztocza kurzuObjawy: Nieżyt nosa Kaszel nocny Duszność Objawy całoroczne z nasileniem podczas sezonu grzewczego, tzn. zimą (zwłaszcza w nocy i nad ranem).

17 Alergie na roztocza kurzu – działania profilaktyczneZalecenia dla pacjentów: Zmniejszenie wilgotności w domu i miejscu pracy dzięki zainstalowaniu wydajnych filtrów powietrza lub utrzymaniu odpowiedniego przepływu powietrza. Częsta zmiana pościeli (1x w tygodniu), częste „mrożenie” pościeli podczas zimy, stosowanie antyalergicznych poszewek na poduszki i materace. Unikanie ekspozycji na tkaniny welwetowe, futra, meble gromadzące kurz, zasłony, narzuty wełniane, dywany. Nieprzebywanie na miejscu podczas sprzątania domu lub biura, powrót dopiero po upływie przynajmniej dwóch godzin od sprzątania lub odkurzania.

18 Alergie na roztocza kurzu – Działania profilaktyczneZalecenia dla pacjentów: Unikanie przebywania na poddaszu lub w piwnicy. Korzystanie z testu Acarex w celu określenia rodzaju roztoczy. Co 4-6 miesięcy miejscowe stosowanie preparatu Acarosan na materace, tkaniny meblowe, dywany i chodniki. Stosowanie płynu Acaril do płukania pościeli wypranej w temperaturze do 60ºC.

19 Alergie na przetrwalniki grzybówObjawy: Zapalenie spojówek (cały rok z okresami sezonowego nasilenia objawów) Niedrożność nosa (obrzęk śluzówki nosa) Astma Objawy całoroczne Pacjenci z alergią na grzyby nie mają objawów w okresie zimowym.

20 Alergie na przetrwalniki grzybówDziałania profilaktyczne w domach/ pomieszczeniach : Usunięcie roślin doniczkowych. Usunięcie nawilżaczy powietrza. Unikanie pracy w bibliotekach, bankach. Unikanie przebywania obok miejsc rozbiórki. Unikanie zbierania grzybów lub spacerów po lesie po deszczu Wykluczenie z diety serów pleśniowych, suszonych owoców, grzybów, wina i piwa Unikanie przebywania w szklarniach i w pobliżu kompostowników. Unikanie miejsc klimatyzowanych.

21 Alergie na sierść i skórę zwierząt i zwierząt domowychGłówny związek z: chomikami, kotami lub ptakami (papugi i kanarki) Działania profilaktyczne: Usunięcie tych zwierząt, zwłaszcza z sypialni. Mycie kotów.

22 Alergia na produkty żywnościowe ObjawySkóra Pokrzywka – ostra i ostra nawracająca Układ oddechowy Nieżyt nosa, świsty oddechowe lub duszność Zapalenie gardła, zapalenie krtani Zapalenie ucha Zapalenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc Astma oskrzelowa

23 Alergia na produkty żywnościowe ObjawyPrzewód pokarmowy Nawracające biegunki lub zaparcia Bóle brzucha Bóle kolkowe w okresie neonatalnym Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD - gastroesophageal reflux) Układ nerwowy Ogólne zmęczenie, nasilona bezsenność Zaburzenia uwagi Zaburzenia o charakterze nadaktywności, agresja bóle głowy Padaczka

24 Alergia na produkty żywnościowe ObjawyUkład mięśniowo-szkieletowy Ból kończyn Obrzęk stawów Układ moczowy Białkomocz Krwiomocz

25 Pyłki i różne rodzaje pokarmówReakcje krzyżowe między alergenami pokarmowymi i pyłkami (obecność profiliny w pyłkach i pokarmach) Pyłki i różne rodzaje pokarmów Trawy Surowe owoce lub warzywa – jabłka, marchewki, ziemniaki, pomidory Olcha, brzoza Orzechy, jabłka, brzoskwinie, ananasy, marchewki Życica Mąka żytnia Chwasty Seler, melony, pietruszka, zioła Lateks Banany, kiwi, awokado

26 Żywność modyfikowana genetycznie (ang. GMO – genetically modified food)Alergia na zboże zawierające peptycydy wprowadzane do roślin (ang. PIP - Plant Incorporated Pepticide) Alergia na soję zawierającą gen orzechów brazylijskich

27 Odżywianie jako profilaktyka alergiiKarmienie piersią – co najmniej do 6 miesiąca Dieta hipoalergiczna u kobiet karmiących piersią – wyłączenie: Mleka Jaj Orzechów Kakao Ryb Owoców cytrusowych Dieta bezglutenowa i dieta hipoalergiczna do 1 roku Mieszanka hipoalergiczna dla noworodków z wywiadem rodzinnym obciążonym alergiami