1 Rola i znaczenie Unii Europejskiej w polityce globalnej Uniwersytet Warszawski Wydzial Prawa i Administracji 23 stycznia 2010

2 Podstawowe tezy UE jest aktorem o zasiegu globalnym UE ma znamiona imperium Sukces polityki imperialnej jest najbardziej widoczny na jej obrzezach w Europie Wschodniej, Balkanach i Afryce Pln Rosnacy w sile “nie-europejski” swiat stawia przed Unia powazne wyzwania Unijna “polityka przykladu” ma wieksze szanse niz “polityka sily”

3 Unia jako globalny actor 27 panstw, 500 milionow obywateli, ogromny obszar ¼ swiatowej produkcji, 40% swiatowego eksportu, drugi po Stanach swiatowy importer, lider w dziedzinie innowacji i technologii EURO jako druga na swiecie waluta (national reserve/trade currency) Wspolnie z USA najwiekszy regulator (80%): rynki finansowe, handel, ochrona wlasnosci intellectualnej, zdrowie, ochrona srodowiska i zywnosci Najwiekszy na swiecie dostawca pomocy rozwojowej i humanitarnej Uczestnictwo w misjach pokojowych na calym swiecie

4 Unia jako imperium Globalny zasieg w roznych obszarach: gospodarka, prawo, kultura, nawet sprawy militarne Ciagle powiekszajacy sie obszar Unii poprzez wchlanianie coraz wiekszej ilosci panstw Notoryczne mieszanie sie w wewnetrzne sprawy innych panstw prowadzace do faktycznego ograniczenia ich suwerennosci

5 Definicja imperium Imperium oznacza kontrolę sprawowaną przez metropolię nad peryferyjnymi podmiotami podporządkowanymi w wyniku formalnej aneksji lub rozmaitych form dominacji ekonomicznej i politycznej.

6 Rozne typy imperium Kontrola może być sprawowana przy pomocy różnych kombinacji instrumentów militarnych, ekonomicznych i kulturowych. Może mieć charakter formalny lub w większym czy mniejszym stopniu nieformalny. Może korzystać z przemocy, z zachęt lub odwoływać się do jakiejś kombinacji obydwu metod.

7 Rozne typy imperiow Różny może być także status peryferii w obrębie imperium. Niektóre podmioty mogą uczestniczyć w procesach decyzyjnych w metropolii i mieć dostęp do jej zasobów, inne zaś bywają trzymane na dystans albo nawet podlegają otwartej dyskryminacji i wyzyskowi.

8 Rozne typy imperiow Metropolia ma przeważnie scentralizowane rządy, rozwiniętą gospodarkę i ustaloną podległość polityczną, natomiast „podatne na imperializację peryferie”, posługując się określeniem Michaela W. Doyle’a, mają w zasadzie słabe rządy, nisko rozwiniętą gospodarkę i cechuje je brak jednej, wspólnej podległości politycznej. Imperialne metropolie mogą mieć jednak stosunkowo słabe, ograniczone i zdecentralizowane rządy, nieefektywny system ekonomiczny i zróżnicowaną tożsamość kulturową. Zwłaszcza imperia średniowieczne odznaczały się ograniczonymi i zdecentralizowanymi rządami, które wypełniały tylko kilka podstawowych funkcji władczych. Nękały je wewnętrzne konflikty pomiędzy królem czy cesarzem i arystokracją, bądź to feudalną, bądź urzędniczą, zaś trwały rozdźwięk lokalnych kultur, religii i tradycji podsycał spory polityczne w państwie.

9 Rozne typy imperiow Imperia różnią się także poziomem „kompletności, zaabsorbowania własnymi sprawami i stopniem uniwersalizmu” oraz hierarchią dzielącą „peryferyjny Chaos od centralnego Kosmosu”  (Ole Waever ). Niektóre imperia są spoiste i hierarchiczne, inne zaś zorganizowane w formie koncentrycznych kręgów albo nawet składają się z niezależnych, luźno połączonych podmiotów.

10 Rozne typy imperiow Metropolia niekoniecznie musi planować imperialne podboje. Państwa mogą stawać się imperiami z konieczności, na przykład usiłując zaprowadzić jakiś porządek u niestabilnych sąsiadów lub starając się przekształcić barbarzyńców w „dobrych” sąsiadów czy chrześcijan. Tak więc powstanie imperium nie musi być rezultatem otwartej agresji. Niektóre rodzą się bez rozgłosu albo nawet podstępnie w wyniku modernizacji słabszego partnera i różnicowania społecznego. Alexander Motyl: „Imperia mogą powstawać po cichu – bez hałaśliwych kampanii i bez patetycznego ogłaszania misji powierzonej przez Boga”

11 EU jako imperium neo-sredniowieczne kosmopolityczne normatywne post-modernistyczne

12 UE jako imperium Unia Europejska nie jest scentralizowanym państwem westfalskim jak imperium Brytykskie, czy Rosyjskie. Unia jest potęgą w większym stopniu cywilną niż militarną i zamiast eksploatować peryferie woli oferować im pomoc Jednak postępujące rozszerzanie granic UE i „agresywny” eksport unijnych zasad do sąsiednich krajów ograniczajace ich suwerennosc

13 UE jako imperium W wyniku procesu rozszerzeni UE faktycznie objęla polityczną i ekonomiczną kontrole nad niestabilna i uboga wschodnia częścia kontynentu,: the policy of conditionality (polityka i uwarunkowań). Państwa postkomunistyczne nie zostały „podbite” lecz zaproszone do przystąpienia, na co całkiem chętnie się zgodziły. Mało tego, pod koniec procesu akcesyjnego uzyskały możliwość korzystania z instrumentów decyzyjnych UE i dostęp do unijnych środków. Różnica sił między państwami kandydującymi i UE była jednak tak ogromna, że można się zastanawiać, jak duży był margines wolności, którym faktycznie dysponowały w trakcie negocjacji akcesyjnych. Wspólnota od początku stawiała przecież sprawę jasno: państwa kandydujące przed przystąpieniem muszą przyjąć całość europejskiego prawa.

14 Sukces na peryferiach Europy Rozszerzenia na panstwa Europy Srodkowo- Wschodniej: eksport 20.000 praw i regulacji, warunkowosc, stopniowosc Protektoraty balkanskie (bezpieczenstwo i stabilizacja, ustawodastwo, gospodarka) Polityka sasiedztwa: Partnerstwo Srodziemnomorskie i Wschodnie (nie separacja, lecz przygarniecie poprzez inwestycje, handel i prawna konwergencje)

15 Imperialny system w Europie System nie jest anarchiczny ale zorganizowany w okol glownych ośrodkow władzy w imperium, jakkolwiek rozproszonych i słabych Państwom przysługują formalnie nierówne prawa uczestnictwa w różnych dziedzinach zycia, a ich władza na danym terytorium jest ograniczona Ingerencjia jest dopuszczalna w obronie pewnych norm etycznych (np. praw człowieka) albo w celu egzekwowanie przestrzegania uzgodnionych umów W procesach decyzyjnych uczestniczą rozmaite władze narodowe, ponadnarodowe, regionalne i lokalne z zakresem uprawnień zależnym od konkretnego obszaru zycia (a nie tylko panstwa) Konflikty dotyczą przede wszystkim wykluczenia z centrow decyzyjnych i naruszenia uzgodnionych procedur (a nie granic i jurysdykcji nad obszarem, który obejmują) Istotę polityki międzynarodowej stanowią w miare jawne negocjacje i przetargi dotyczące praw, procedur i instytucji składających się na strukturę imperium

16 Promocja europejskich norm w polityce globalnej Handel pod warunkami: Singapore issues (normy ds konkurencji, rownosci inwestowania, otwartosci, korupcji, itd...patrz ponizej) Promocja ochrony srodowiska i standartow pracy Extra-terytorialna jurysdykcja (Microsoft, fuzja General Motors i Honewell Bull) Promocja praw czlowieka (kara smierci, prawa dzieci, prawa uchodzcow) Promocja prawa miedzynarodowego (International Criminal Court)

17 Problemy w polityce globalnej Brak postepu w globalnych negocjacjach dotyczacych handlu (Doha round) Fiasko negocjacji w Kopenhadze Nieakceptacja Trybunalu w Hadze Brak regulacji odnosnie migracji (Schengen) Powszechne gwalcenie praw czlowieka, pracownika, kobiet, dzieci

18 Przyczyny oganiczonych wplywow Europy Europejskie normy maja coraz mniejszy a nie wiekszy zasieg (Fukuyama) Konkurencja innych mocarstw (sila versus normy) Brak wiarygodnosci (altruizm vs protekcjonism, spadek po erze kolonialnej)

19 Wybor strategii na przyszlosc Polityka sily (Sarkozy: environmental tax) Polityka przykladu (Milliband) Koncentracja na sprawach wewnetrznych Unii (budowa federacji europejskiej)

20 Rola i znaczenie Unii Europejskiej w polityce globalnej Czesc II: Unia i jej konkurenci Uniwersytet Warszawski Wydzial Prawa i Administracji 23 stycznia 2010

21 Ewolucja systemu miedzynarodowego Zimna wojna: system dwubiegunowy Anarchia i sukcesy mini panstw Hegemonia Stanow Zjednoczonych: system jednobiegunowy Swiat konkurencyjnych imperiow: system wielobiegunowy

22 Definicja imperium Globalny zasieg gospodarczy, wojskowy, instytucjonalny Mozliwosc ingerencji w wewnetrzne sprawy innych panstw (peryferia) Misja civilizacyjna: wiara w mozliwosc poprawienia otaczajacego swiata

23 Rozne typy podmiotow miedzynarodowych Panstwa Westfalskie (mit rownosci i suwerennosci) Wielkie mocarstwo (czym sie roznia male i wielkie mocarstwa?) Hegemonia (sila bez agendy, Ferguson) Imperia

24 Niall Fergusson in Foreign Affairs: "What is this thing called hegemony? Is it a euphemism for "empire," or does it describe the role of a primus inter pares, a country that leads its allies but does not rule subject peoples? And what are the motives of a hegemon? Does it exert power beyond its borders for its own self-interested purposes? Or it is engaged altruistically in the provision of international public goods?”

25 Co pokazuje analiza imperiow? Wplyw formy rzadow i typu granic na tresc polityki imperialnej (states are black boxes) Nature, strukture i motywacje globalnych pol magnetycznych Wspolzaleznosc miedzy peryferiami i metropolia (niezaleznie od formalnej i materialnej asymetrii) Znaczenie ideologii, kultury i historii w ksztaltowaniu misji ciwilizacajnej Skomplikowanie post-modernistycznej rzeczywistosci: cascading economic interdependence, transnational jurisdictions, and multiple cultural loyalties

26 Katalog wspolczesnych imperiow USA, UE, Rosja, Chiny Japonia (sila materialna i historyczne ograniczenia) Indie (silna gospodarka i dyplomacja ale slabe instytucje) Brazylia, Afryka Poludniowa, Niemcy

27 Typy rzadow imperialnych Hierarchiczne i policentryczne Piramida czy kosz na smieci? Voice vs exit

28 Hierarchical vs polycentric governance hierarchical governance is better suited for projecting power abroad in an instrumental fashion than is the case with polycentric governance (USA) polycentric governance is more suited for creating institutional structures and setting up rules of legitimate behaviour than the hierarchical governance. It facilitates deliberation and participation of all parties involved (UE)

29 Voice vs exit Actors that do not offer voice to their constituent parts are faced with their threat of exit with serious political implications (Russia, China) Polycentric governance with ample opportunity for rising voice makes it difficult to articulate a single notion of common interest; what French call raison d’état. (UE) Hierarchical governance with little opportunity for rising voice tends to produce a definition of state (national) interest that is not being shared by all the constitutive parts. (China, Russia, to some extend USA but mitigated by checks and balances)

30 Granice imperium: Fixed vs fuzzy The fuzzy borders of Russia, China and the EU make them preoccupied if not obsessed with their immediate neighbourhood US stable borders allow a truly global perspective on international affairs. The fuzzy borders of Russia, China and the EU confuse their respective notion of interests because it is not entirely clear which territory and people belong to the core of empire. The US does not experience similar problems in defining its interests. Interdependence prompted by the fuzzy borders of Russia, China and the EU allow peripheries to have a considerable influence on the empire’s centre. The US hard and stable borders imply much more asymmetry and hierarchy in relations between the empire’s periphery and centre. Above all, the US hard and stable borders create a different notion of periphery than is the case of other discussed empires.

31 mission civilisatrice : US The US normative agenda is framed in universal terms to make it suited for application in various cultural and geographic contexts (Bush on freedom) all people are born to be like Americans, and the surest way for them to progress is to embrace the American model of democracy and capitalist economy The United States makes its power safe for the world and in return the world agrees to live within the American-led international order (Ikenberry) legitimizing strategy : might is right

32 mission civilisatrice : US only the US has a claim to primacy in world affairs. Russia, China and the EU merely demand respect and equal treatment from other empires without necessarily claiming primacy even in their respective pripheries only the US normative agenda is truly global and multidimensional embracing all public spheres from culture and economics to politics and the military only the US has revolutionary objectives: regime change

33 mission civilisatrice : EU less confidence in the universal application of their mission (colonial legacy and the legacy of wars) claim to technocratic or institutional superiority legitimizing strategy: our norms are right

34 mission civilisatrice: China feel superior in cultural terms, but haunted by the historical memory of failure Mandate from Heaven; harmonious world; responsible power; peaceful rise mentality of a “Middle Kingdom” – the world revolves around China; internal development first

35 mission civilisatrice: Russia self-image: culturally superior but shaken by the abrupt dissolution of the Soviet empire claim to primacy in its backyard and equality in global terms (G-8) pacifying power centre taming the barbarian forces of chaos, nationalism and religious fundamentalism

36 Konkurencja w tych samych dziedzinach i obszarach Globalne peryferium Ameryki Wspolne sasiedzwo UE i Rosji Rosja i Chiny: surowce i demografia Pacyfic jako obszar pokoju, czy konfliktu?

37 Konflikt, czy pokojowe wspolistnienie? Nie widac tradycyjnego balansowania, nawet super Ameryki Zadne z imperiow nie podwaza dzis racji istnienia konkurentow Podobne hasla normatywne (choc inna interpretacja)