1 Równe traktowanie w działaniach warszawskich NGOProjekt współfinansowany z budżetu m. st. Warszawy

2 CELE CELE wiedza motywacja dobre praktyki dyskryminacja mechanizmyzasada tolerancji i szacunku dobre praktyki rozpoznawanie przeciwdziałanie otwartość

3 METODY PRACY Wykład Ćwiczenia Dyskusja Dyskusja moderowanaAnaliza przypadków Gry symulacyjne Filmy dydaktyczne

4 Kontekst warsztatu W jakim celu potrzebna jest nam wiedza antydyskryminacyjna?

5 ZADANIA Wiedza i edukacja jest sprawą bardzo istotną dla:jakości świadczonych usług, podniesienia umiejętności, rozpoznawania i reagowania na dyskryminację rozwój wielokulturowego społeczeństwa

6 DZIAŁANIA Widzimy konieczność kreowania i realizowania takiej polityki społecznej, która zapewni wszystkim ludziom , niezależnie od ich narodowości czy pochodzenia etnicznego, przestrzeganie praw człowieka, w tym ochronę przed przemocą i dyskryminacją

7 TOŻSAMOŚĆ Tożsamość pierwotna:płeć, pochodzenie, (nie)pełnosprawność, orientacja seksualna, wiek Tożsamość wtórna: wykształcenie, stan cywilny, dochód, wyznanie, status matrymonialny i wiele innych

8 Tożsamość pierwotna i wtórna - przesłanki dyskryminacjiTożsamość to „suma wszystkich społecznych identyfikacji z jakich korzysta człowiek przy opisywaniu siebie”

9 PIRAMIDA znaczeń dyskryminacja wykluczenie marginalizacjaetykietowanie uprzedzenia stereotypizacja

10 Stereotypy Uproszczone opinie, przekonania, reprezentacje czy schematy poznawcze, których obiektami są inne osoby lub grupy społeczne czy kulturowe

11 Uprzedzenia Uprzedzenia wynikają ze stereotypów, jednak dla uprzedzeń kluczowe są osobiste emocje jednostki. Uprzedzenie to negatywna postawa wobec określonej grupy społecznej oraz jednostki postrzeganej jako jej członek/członkini. To skłonność do pochopnych, uproszczonych sądów na temat innych osób.

12 Dyskryminacja niewłaściwe, krzywdzące, nieuzasadnione oraz nieusprawiedliwione traktowanie osób z powodu ich przynależności grupowej

13 Przesłanki dyskryminacjiPrzesłanki dyskryminacji to cechy leżące u podstaw bądź będące przyczyną nierównego traktowania i dyskryminacji. Przesłankami dyskryminacji są to najczęściej cechy należące do tożsamości pierwotnej, a zatem takie, na które nie mamy wpływu, lub wpływ na ich zmianę jest mocno ograniczony.

14 Przesłanki dyskryminacjiWiek Pochodzenie etniczne Pochodzenie narodowe Płeć Przynależność do związków zawodowych Niepełnosprawność Pochodzenie społeczne Kolor skóry RELIGIA Orientacja seksualna

15 Ze względu na przesłankę najczęściej wyróżnia się następujące rodzaje uprzedzeń i związanej z nimi dyskryminacji: płeć – seksizm kolor skóry (dawniej: rasa) – rasizm niepełnosprawność – ableizm pochodzenie narodowe / etniczne – ksenofobia wiek – ageizm pochodzenie żydowskie – antysemityzm pochodzenie romskie – romofobia orientacja psychoseksualna / homoseksualna – homofobia wyznanie muzułmańskie – islamofobia

16 Mikronierówności Mogą stanowić zachowania takie jak:To sposoby wyrażania uprzedzeń wobec innych Mogą stanowić zachowania takie jak: ignorowanie, żartowanie, opowiadanie dowcipów zachowania niewerbalne np. mimika, gesty zachowania werbalne, np. obraźliwe komentarze, pogardliwe zwracanie się do innych itp.

17 Dyskryminacja wielokrotnaDyskryminacja wielokrotna jest pojęciem odnoszącym się do wszystkich sytuacji, w których dyskryminacja pojawia się ze względu na więcej niż jedną przesłankę/cechę  Rodzaje dyskryminacji wielokrotnej: Dyskryminacja wielokrotna sensu stricto: ze względu na kilka cech, jednak zdarzenia dyskryminacyjne zachodzą w różnym czasie. Dyskryminacja sumowana: zachodzi ze względu na kilka przesłanek w jednym czasie. Dyskryminacja krzyżowa: kilka cech przenika się jednocześnie (inaczej: krzyżuje) w taki sposób, że otrzymujemy specyficzny obraz dyskryminacji.

18 Reagowanie na dyskryminacjęReagowanie na dyskryminację to podjęcie działania mającego na celu uświadomienie sprawcom, że ich zachowanie jest dyskryminacją i jest niewłaściwe oraz przerwanie tego procesu

19 Prawo antydyskryminacyjne

20 Źródła ochrony przed dyskryminacją w prawie polskimPodstawą prawnej ochrony przed dyskryminacją w polskim systemie prawnym są przede wszystkim przepisy Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art.32 Konstytucji Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

21 Obszary w których może dochodzić do dyskryminacjiZatrudnienie Dostęp do dóbr i usług inne Opieka zdrowotna Edukacja Zatrudnienie niepracownicze Ubezpieczenia społeczne

22 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracyKodeks cywilny Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania 22

23 Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniuUstawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz.U nr 24 poz. 141

24 Nie każde nierówne traktowanie będzie dyskryminacjąUWAGA Nie każde nierówne traktowanie będzie dyskryminacją Aby mówić o dyskryminacji - nierówne traktowanie musi: Być nieuzasadnione Spowodowane tzw. cechą prawnie chronioną np. rasą, pochodzeniem narodowym

25 Rodzaje dyskryminacji w świetle przepisów kodeksu pracyDyskryminacja bezpośrednia Dyskryminacja pośrednia Molestowanie Molestowanie seksualne Zachęcanie do dyskryminacji

26 Dyskryminacja bezpośrednia (art. 183a § 3 kodeksu pracy)Ma miejsce wówczas, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy Pomocą przy ustaleniu czy w sprawie istnieje uzasadnione podejrzenie dyskryminacji bezpośredniej, jest przeprowadzenie testu „gdyby nie…” Musimy zadać sobie pytanie np. Czy zostałbym zwolniony gdybym nie był cudzoziemcem? Czy zarabiałabym więcej, gdyby pracodawca nie wiedział, że jestem żydowskiego pochodzenia?

27 Dyskryminacja pośrednia (art. 183a § 4 kodeksu pracy)Ma miejsce gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn.

28 Molestowanie (art. 183a § 3 kodeksu pracy)Niepożądane zachowanie związane z cechą prawnie chronioną, którego celem lub skutkiem jest: naruszenie godności osoby i stworzenie zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

29 Molestowanie seksualne (art. 183a § 6 kodeksu pracy)Każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika CEL LUB SKUTEK: naruszenie godności tworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery

30 Zachęcanie do dyskryminacji (art. 183a § 5 kodeksu pracy)Przejawem dyskryminowania jest także: działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub nakazaniu jej naruszenia tej zasady „Zachęcanie” może polegać zarówno na komunikacie przekazanym wprost, w trakcie rozmowy, czy na piśmie, jak również na cichym przyzwoleniu, tolerowaniu pewnych zachowań oraz ułatwianiu ich podejmowania Pracodawca, który nie reaguje na zachowania naruszające zakaz dyskryminacji podwładnych, to pracodawca, który się na nie godzi Działaniem zabronionym w świetle art. 183a §5 k.p. jest sam akt wydania polecenia, czy też zachęcania do określonych zachowań, niezależnie od tego, czy zachowanie to miało miejsce

31 Obowiązek jednakowego wynagradzania - art. 183c kodeksu pracyPracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości Wynagrodzenie, o którym mowa, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna.

32 Roszczenia antydyskryminacyjneZgodnie z treścią art. 18 3d k.p. osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

33 Ciężar dowodu Regulacja zawarta w art. 18 3b § 1 k.p. stanowi odstępstwo od tej zasady i w sporze z powództwa pracownika ciężar dowodu przenosi na pracodawcę. Artykuł 183b § 1 k.p. stanowi, że za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się „różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18 3a § 1 k.p., którego skutkiem jest w szczególności odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy, niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą, pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe, chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami”.

34

35 Zmiany w prawie 1) osób fizycznych, 2) osób prawnych,Ustawa antydyskryminacyjna obowiązuje od dnia 1 stycznia 2011 roku Ustawę stosuje się do: 1) osób fizycznych, 2) osób prawnych, 3) jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawna.

36 Zakres ochrony przed dyskryminacjąPrzesłanki dyskryminacji: płeć kolor skóry pochodzenie etniczne narodowość religia wyznanie, światopogląd niepełnosprawność wiek orientacja seksualna KATALOG ZAMKNIĘTY!!!

37 Zakres ochrony przed dyskryminacjąObszary: Zatrudnienie niepracownicze - wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych – np.: umowa zlecenie, umowa o dzieło Ochrona zdrowia Dostęp i warunki korzystania z usług, w tym z usług mieszkaniowych Oświata i szkolnictwo wyższe Dostęp i warunki korzystania z zabezpieczenia społecznego Kształcenie zawodowe, w tym dokształcanie, doskonalenie, przekwalifikowanie zawodowe oraz praktyki zawodowe Warunki podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej Dostęp i warunki korzystania z instrumentów i usług rynku pracy aktywizujących osoby bezrobotne Przystępowanie i działanie w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców

38 Złamanie zakazu = sankcja Przeniesienie ciężaru dowoduArt Każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona, ma prawo do odszkodowania. 2. W sprawach naruszenia zasady równego traktowania stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny. (Ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254 poz. 1700)) Złamanie zakazu = sankcja Przeniesienie ciężaru dowodu 38 38

39 Art. 24.  § 1. kodeksu cywilnego: Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. (…) Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. … a dobra osobiste ?

40 Papierek lakmusowy testy dyskryminacyjneCzy cel jest zgodny z prawem? Czy środki do osiągnięcia celu są właściwe? Czy nie jest to nazbyt uciążliwe?

41 MOBBING 1. Działanie lub zaniechanie 2. Dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi 3. uporczywe i długotrwałe (dotkliwe) 4.nękanie lub zastraszanie 5. wywołujące lub mające na celu: - obniżenie poczucia przydatności zawodowej - poniżanie - ośmieszanie - izolacja - eliminacja z zespołu współpracowników

42

43 CZY TO JUŻ PRZEKROCZENIE PRAWA?Omawianie przykładów CZY TO JUŻ PRZEKROCZENIE PRAWA? 43

44 KARTA RÓWNOŚCI Europejską Kartę Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym wprowadziła w 2006 r. Rada Gmin i Regionów Europy – stowarzyszenie utworzone przy Radzie Europy. Jej podpisanie ma być formalnym wyrazem zaangażowania władz lokalnych w propagowanie zasady równości kobiet i mężczyzn, a także deklaracją wdrażania na własnym terenie wynikających z niej zobowiązań.

45 KARTA RÓWNOŚCI Podpisując kartę, każdy samorząd zobowiązuje się uchwalić Równościowy Plan Działania, który zawierać powinien opis działań, priorytetów i środków, jakie należy na nie przeznaczyć. Główne zasady kreowane przez Kartę: równość kobiet i mężczyzn w poszanowaniu podstawowych praw, poruszanie kwestii dyskryminacji opartej na uprzedzeniach rasowych, niepełnosprawności, orientacji seksualnej, religii i sytuacji społeczno – ekonomicznej, zrównoważony udział kobiet i mężczyzn w procesie podejmowania decyzji w demokratycznym społeczeństwie, wykluczenie wszelkich stereotypów dotyczących płci oraz stosunków i uprzedzeń z nich wynikających, obowiązek uwzględniania przez władze lokalne i samorządowe potrzeb obu płci w równym stopniu przy podejmowaniu jakiejkolwiek decyzji. Jednocześnie, sygnatariusze Karty podejmują się zaangażować wszelkie instytucje i organizacje na swoim terenie, aby w praktyce promować prawdziwą równość.

46 Stowarzyszenie PRO HUMANUM www.prohumanum.orgDZIĘKUJEMY Stowarzyszenie PRO HUMANUM