1 Rozmowy o śmierci i umieraniuNorbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

2 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyTezy Jeśli rozmawialibyśmy z własną śmiercią, moglibyśmy lepiej zarządzać tematem śmierci. Kiedy towarzyszę umierającym, mogę lepiej zrozumieć i zaakceptować problem „umierania”. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

3 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyRefleksja o śmierci Decydującą cechą śmierci jest to, że jest nieunikniona. Nikt nie może przejść obok niej. Ta nieuniknioność nas przytłacza, wydaje się bardzo ciężka i smutna. Granica śmierci jest nie do ruszenia jest nieprzenikniona, ciemna i niepotrzebna. Co oznacza „poddać się”, poddać się poszukując? Może moglibyśmy kiedyś spróbować zrozumieć niektóre sekrety śmierci gdybyśmy pozwolili śmierci mówić. Możemy pozwolić jej mówić do nas osobiście. Co ma nam do powiedzenia? Być może to: Tak, ty też nie przejdziesz obok. Wiem jak cię przestraszyć. Jestem cały czas u progu twoich drzwi i nie chcesz o mnie nic wiedzieć, kłamiesz i nic o mnie nie mówisz. Rozumiem. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

4 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyRefleksja o śmierci I śmieć może jeszcze powiedzieć: Może przystaniesz choć na chwilę. Może znajdziesz chwilę czasu dla siebie i dla mnie, śmierci. Spróbuj już teraz zbadać tą granicę i trochę też strach i presję. Spróbuj poczuć co daje ci siłę i wiarę w tych chwilach: władza, posiadanie, pieniądze, jedzenie lub picie? Czy może: doświadczenie, zrozumienie, bliskość i dotyk? Oczywiście, ja, śmierć pozotanę tak jak zawsze twardą granicą. Ale być może dla twojego życia jestem kopniakiem: wypycham cię na głębię, wypycham na istotę, na współczucie i miłość - już teraz, podczas życia, a nie dopiero w chwili śmierci. Zawsze jest tu mowa o życiu. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

5 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyRefleksja o śmierci W ten lub podobny sposób mogła by mówić do nas śmierć, tak by zmiękczyć choć trochę naszą obawę i strach. I granica śmierci może stać się kopniakiem dla naszego życia, dla ludzkiej godności w podporządkowaniu się. Dobrze jest pozwolić rzeczom mówić, nawet śmierci. Dobrze jest być otwartym na duchu na wszystko co chce do nas mówić i wszystko co ma do nas przyjść. Przeczytajcie ten tekst i pozwólcie się poprowadzić pytaniom, które się pojawiają Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

6 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyRefleksja o śmierci Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

7 l. Prawo człowieka do pozostania człowiekiem w czasie śmierci.Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

8 Szczególowe wymagania:- chcę być traktowany/traktowana jak istota ludzka aż do śmierci; - zachować swoją indywidualność i wolność decyzji nawet wtedy kiedy nie zgadzam się z innymi; - godność, pokój, brak bólu, szczerość, nietykalność mojego ciała aż do śmierci. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

9 Zasady właściwej opieki:- wyobraź sobie zawsze człowieka bez jego choroby. - nie porównuj go do jego stanu lub choroby; szanuj go takim jaki jest. - nie atakuj integralności i wolności pacjenta; powstrzymaj się od jakiegokolwiek rodzaju przemocy: nie mieszaj się w sprawy osobiste, zwłaszcza w jego osobistą śmierć. - pozwól mu mówić o wszystkim; o tym co się z nim dzieje, tak jak on/ona tego chce - współpracuj z pacjentem we wszystkim Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

10 2 Prawo człowieka do bycia pod ciągłą i adekwatną opieką innych ludzi.Nawet wtedy gdy zdrowie umyka gdzieś za „dobrym samopoczuciem”. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

11 Szczególowe wymagania:- nie chcę umierać w samotności; - chcę by ludzie którzy mnie otaczają działali kompetentnie i chętnie, gdyż mogą mi w ten sposób pomóc odnaleźć moją śmierć Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

12 Zasady właściwej opieki:- szanuj jego /jej suwerenność i traktuj ją/jego na równi z sobą. - ważne w życiu pacjenta osoby postaraj się włączyć do relacji z nim poprzez ich obecność lub poprzez ich wspominanie. - bądź (w miarę możliwości) zawsze dostępny, jak tylko możesz sobie na to pozwolić. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

13 3 Prawo do nadziei i marzeńniezależnie od dego jakie by one nie były. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

14 Szczególowe wymagania:- mam prawo mówić o moich doświadczeniach duchowych i religijnych, niezależnie od tego jak reagują na nie inni; - mam prawo wyrażać moje uczucia, obawy, radości i.t.d. wobec mojej śmierci. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

15 Zasady właściwej opieki: Pozwól pacjentowi podejmować możliwie jak najwięcej decyzji, jeśli to (jeszcze) możliwe. - pomóż człowiekowi zaakceptować jego życie i śmierć, ale uważaj na wszelkie komplikacje i własne wrażenia. - pomóż człowiekowi żyć i umrzeć tak jak to sobie wyobraził (przynajmniej w swoim podejściu do niego). - skoryguj swoje uczucia i podążaj za swoimi uczuciami wobec umierającego; spróbuj być „obiektywny/obiektywa” ale nie bądź niewrażliwy.  za: Kohlhammer Franco, Pomoc i towarzyszenie umierającym Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

16 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyTrzy „złote zasady” Nie oddalaj się od umierającego, śmiertelnie chorego i ich bliskich! Nie ma żadnego przymusu żeby słuchał/ słuchała Pani wypowiedzi w rodzaju „i ty się tego nauczysz” „przy piątym umierającym, przestajesz cokolwiek odczuwać” Pani/Pan też ma prawo się wygadać jeśli czujecie przygnębienie (poprzez rozmowę z koleg/koleżanką, księdzem) Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

17 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

18 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyStraty życiowe W środku życia jesteśmy objęci przez śmierć.... Tak jak mówi stara pieśń religijna W naszym życiu cierpimy już nasze małe „śmierci”, bolesne dla nas straty Jak zbilansować te straty, Ćwiczyć smutek/żałobę? Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

19 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyEwidentne staty - śmierć ukochanej osoby - koniec związku - rozłąka - rozwód Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

20 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyStraty podobne - przeprowadzka - choroba zmiana nauczyciela, szkoły - utrata pracy - kradzież - sukces, przegrana walka - utrata ważnych ideałów - utrata miłości rodziców - zmiana relacji z dzieckiem - utrata celu przez dłuższy czas - utrata dostępu do wymarzonego zawodu Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

21 Straty charakterystyczne dla danego wieku - utrata dziecięcych marzeń - utrata dziecięcej nieodpowiedzialności - pierwszego dnia w przedszkolu - pierwszego dnia w szkole - uniesienia - uroku - młodzieńczej miłości - ukończenie szkoły, uzyskanie dyplomu, rozłam - przejście na emeryturę - wyprowadzka z domu rodzinnego - utrata młodości - utrata piękna - utrata ochoty na seks - utrata sił młodzieńczych / witalności - utrata integralności cielesnej Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

22 Refleksja na temat własnej śmierci1. Jeśli można by było sobie wybrać porę roku, miejsce, pokój w którym się umrze, co Pan /Pani by wybrała? Dlaczego? 2. Co chciałby Pan/Pani mieć przed oczami w czasie śmierci? 3. Kogo chcielibyście mieć obok siebie w czasie swojej śmierci? Czy powiedzieliście to już tym osobom? Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

23 Refleksja na temat własnej śmierci4. Czy wolelibyście przed śmiercią dostać ostrzeżenie w postaci nieuleczalnej choroby, czy raczej wolelibyście jej nagły atak? Czy chcielibyście znać prawdę jeśli byście cierpieli na nieuleczalną chorobę? Dlaczego? 6. O czym chcielibyście porozmawiać jako umierający? Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

24 Refleksja na temat własnej śmierci7. Czy są takie rzeczy praktyczne lub uczuciowe, które chcielibyście rozwiązać, załatwić przed śmiercią? 8. Jak chcielibyście spędzić czas przed śmiercią? Czy rozmawialiście już o śmierci ze swoim partnerem/partnerką, rodziną, przyjaciółmi? Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny

25 Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalnyProśba Hilde Domin Zostaniemy zanużeni I obmyci w wodach potopu Zostaniemy przemoczeni Aż po serce Chęcią zobaczenia Co znajduje się ponad granicą łez Nie widać Chęci dotykania wiosennych kwiatów Chęci bycia dokończonym Pojawia się prośba Którą o wschodzie słońca, gołębica Zanosi gałązce oliwnej, By jej owoce były tak kolorowe, jak kwiaty, Tak jak liście róży Uszyły świetlistą koronę. Jak my z upływu czasu, Jak my z grobu lwa I z pieca buchającego ogniem, Jeszcze bardziej okaleczeni i uleczeni Zawsze, Na nowo wyzwalamy się. Norbert Heyman Katolicki kapelan szpitalny