1 Rozwiązywanie problemu niepełnosprawności w Polsce i w Europie – dylematy wyboru Marek Rymsza ISNS Uniwersytet Warszawski Konferencja z okazji Jubileuszu 25-lecia systemu wsparcia osób niepełnosprawnych Warszawa, 26 września 2016 roku, Sejm RP

2 (1) Niepełnosprawność jako problem społeczny. (2) Dylematy polityki państwa. (3) Specyfika modelu polskiego.

3 ( 1) Jest uciążliwy - dezorganizuje życie społeczne. (2) Narusza istotną wartość społeczną. (3) Dotyczy bezpośrednio znacznej liczby ludzi, a pośrednio całego społeczeństwa. (4) Jest rozwiązywalny, ale wymaga to zorganizowanej interwencji (polityki państwa). (5) Nierozwiązywany – rośnie i uruchamia inne problemy.

4 (1) Wina jednostki czy wina systemu? model medyczny  model społeczny – ogólny kierunek rozwoju systemów wsparcia w państwach europejskich. Znaczenie Konwencji ONZ z 2006 roku o prawach osób niepełnosprawnych. polska szkoła rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

5 ( 2) Wyodrębniony system czy działania ogólne? Wyodrębniony system rozwiązywania określonego problemu społecznego to: (i) adresowane programy wsparcia, (ii) specjalistyczne placówki, (iii) wydzielone służby społeczne, (iv) wyodrębnione źródła finansowania, (v) odrębne regulacje prawne. Polska stworzyła w 1991 roku wyodrębniony system oparty o PFRON – ale uruchamiano też programy wsparcia poza tym systemem. Ratyfikacja Konwencji ONZ uruchamia działania środowiskowe o charakterze powszechnym.

6 ( 3) Działania opiekuńcze czy działania aktywizujące ? Właściwe adresowanie obu działań znoi ten dylemat; Perspektywa starzejących się społeczeństw dobrobytu. Wsparcie bezpośrednie osób niepełnosprawnych czy państwo opiekuńcze zorientowane na pracodawcę?

7 (4) Rehabilitacja zawodowa czy rehabilitacja społeczna? Strategia „po pierwsze praca” i strategia inkluzji społecznej; Podejście upodmiotowiające (empowerment) wzmocnienie i uprzedmiotawiające (zarządzanie underclass)

8 (5) Zatrudnienie osób niepełnosprawnych: chroniony czy otwarty rynek pracy? Preferencje dla aktywizacji zawodowej czy długookresowe zatrudnienie? Od chronionego do otwartego rynku pracy (i z powrotem?) Trenerzy pracy i zatrudnienie wspomagane.

9  Wykorzystanie dorobku polskiej szkoły rehabilitacji.  Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych uruchomiona wbrew ogólnym preferencjom dla działań osłonowych (ustawa 1991) – restrukturyzacja systemu spółdzielczości inwalidzkiej.  Rosnące znaczenie rehabilitacji społecznej – (ustawa 1997).  Wdrażanie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (2007/2012).

10  Osoby niepełnosprawne mogą korzystać aż z czterech (pod)systemów wsparcia: 1. rehabilitacja (PFRON) 2. usamodzielnienie (pomoc społeczna), 3. zatrudnienie (służby zatrudnienia i ARP), 4. reintegracja (instytucje zatrudnienia socjalnego)  „Perpetum mobile” czy (za) krótka kołdra? – finansowanie działań (PFRON).  Wysoki stopień instytucjonalizacji działań, ale niedrożność ścieżek wsparcia (vide ZAZ to zakład aktywności nie aktywizacji zawodowej.

11 kontakt: [email protected]