1 „ruch naturalny ludności”Demografia „ruch naturalny ludności”

2 Potencjał demograficzny: najistotniejsze wskaźnikistopa urodzeń imigracja długość życia migracje Struktura wieku (zasoby pracy) Napływ ludzi: urodzenia, imigranci Odpływ ludzi: śmiertelność, migracje zewnętrzne

3 Kluczowe zachowania demograficzne...Dla stopy urodzeń: - stopa zawierania małżeństw - wolne związki (konkubinat) - urodzenia pozamałżeńskie - wiek zawierania małżeństw - wiek urodzenia 1-szego dziecka Im niższa stopa zawierania małżeństw, wyższy wiek zawierania małżeństw, wyższy wiek urodzenia 1-szego dziecka, tym z reguły niższy wskaźnik urodzeń

4 Zmiany demograficzne w PolsceMniej małżeństw Małżeństwa zawierane później Wzrost oczekiwanej długości życia Spadek stopy śmiertelności Spadek stopy urodzeń (od 2005 tendencja wzrostowa)

5 Małżeństwa

6 Wskaźniki demograficzne – małżeństwa (1)Związki partnerskie: Liczba zawieranych małżeństw Pierwszych czy kolejnych? Jeśli jest wysoka stopa rozwodów i kolejno zawieranych małżeństw, to liczba małżeństw może być zwodniczo wysoka! W ogóle, czy osobno przez kobiety i mężczyzn? To mężczyźni częściej zawierają kolejne związki małżeńskie, więc liczba małżeństw zawieranych przez K i M jest różna Czy odnosić do całej populacji, czy jedynie do osób w wieku umożliwiającym zawarcie małżeństwa (ale co z małżeństwami za zgodą sądu?) Czy do całej populacji, czy konkretnej płci? Jak uchwycić liczbę związków kohabitacyjnych? Nie są rejestrowane… W sondażach nie wszyscy się przyznają

7 Wskaźniki demograficzne – małżeństwa (2)Rozwiązanie małżeństwa Przez śmierć Przez rozwód/separację

8 Liczba zawieranych małżeństw spadała (obecnie już nie)Liczba małżeństw zawartych przez mężczyzn w latach w przeliczeniu na 1000 osób w wieku 15+ Aniu, dane które były na poprzednich wykresach lekko „odstawały” od danych z Rocznika Demograficznego dałam więc wszystkie liczby z jednego źródła (tzn. z tego Rocznika). Pomiarów jest mniej, ale przynajmniej jest pewność, że pokazują te same wartości dla różnych lat. Skąd były tamte dane? To samo dotyczy kolejnego wykresu Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

9 Liczba zawieranych małżeństw spadała (obecnie już nie)Liczba małżeństw zawartych przez kobiety w latach w przeliczeniu na 1000 osób w wieku 15+ Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

10 Małżeństwa zawarte - ogółem

11 Rozwody

12 Małżeństwa zawarte (-) rozwiązane

13 Spadek stopy małżeństw nie jest kompensowany przez kohabitacjęKohabitacja w Europie 2001 Spadek stopy małżeństw nie jest kompensowany przez kohabitację Nie znalazłam nowszych danych

14 Wiek zawierania małżeństwIm później, tym mniej dzieci…

15 Pojawia się trend odraczania małżeństwa ...Średni wiek wstępowania w pierwszy związek małżeński w latach Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

16 Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - mężczyźni... choć nadal pobieramy się wcześniej niż w „starej” Europie Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - mężczyźni Źródło: Eurostat

17 Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - kobiety... choć nadal pobieramy się wcześniej niż w „starej” Europie – cd Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - kobiety Źródło: Eurostat

18 Pytania Dlaczego rzadziej się pobieramy, i przybywa „singli”?Dlaczego pobieramy się później? Jakie ma to konsekwencje społeczne, ekonomiczne?

19 Dzieci

20 Urodzenia Współczynnik dzietności (reprodukcji): Przyrost naturalny:Brutto: liczba dzieci przypadających na 1 kobietę w wieku reprodukcyjnym; wskaźnik określany jako Total Fertility Rate Netto: liczba córek przypadających na 1 kobietę w wieku reprodukcyjnym Stopa urodzeń pozamałżeńskich Przyrost naturalny: Stosunek liczby zgonów do liczby urodzin Uwaga: nie musi być równy dynamice populacji (migracje)

21 Urodzenia i TFR

22 Współczynniki dzietności miasto - wieśŹródło: GUS

23 TFR Polska - Europa

24 … wciąż coraz później decydujemy się na urodzenie pierwszego dzieckaŚredni wiek kobiet rodzących pierwsze dziecko w latach 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2006 Źródło: GUS

25 Wiek matki i TFR

26 Coraz więcej dzieci rodzi się poza małżeństwemŹródło: Michał Boni, Perspektywa strategiczna – Polska 2030

27 Urodzenia pozamałżeńskie – Polska i Europa

28 TFR a (nie)równość płci

29 Ruch naturalny

30 Migracje

31 Napływ i odpływ

32 Prognoza GUS z roku 2002…

33 Struktura ludności Polski w roku 2002 i 2030 (prognoza)Źródło: GUS

34 Trendy w zakresie długości życiaStarsze pokolenia Trendy w zakresie długości życia

35 Żyjemy coraz dłużej... Przeciętna długość trwania życia w momencie urodzenia Źródło: GUS

36

37

38 Choć nadal krócej niż inni...Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE - kobiety UWAGA: dane z lat dla UE15, z roku 2006 UE27 Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE - mężczyźni Źródło: M. Johann; Eurostat

39 Jesteśmy coraz starsi Mediana wieku populacji Polski w latach ...i w latach Źródło: GUS

40 Maleje obciążenie demograficzne dziećmiWspółczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku przedprodukcyjnym Aniu, nie potrafię znaleźć aktualnych danych dla tego wskaźnika. To co jest w GUS jako współczynnik obciążenia demograficznego (czasami ekonomicznego ?) nie pasuje do tych miar.

41 Zaczyna wzrastać obciążenie „starszymi”Współczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym j.w.

42 A tak będzie wyglądało w roku 2030Współczynniki obciążenia demograficznego ludnością w wieku przed – i po - poprodukcyjnym

43

44

45

46

47 Obciążenie demograficzne,a zabezpieczenia społeczne

48 Dlaczego „obciążenie demograficzne”?Zagrożenie chorobą i bezrobociem linia ubóstwa Budowanie rodziny, jeden dochód, dzieci na utrzymaniu Kilka dochodów, dzieci odchowane Pracujące dzieci odchodzą z domu, obniżenie dochodów z wiekiem starość Źródło: Tone Cole: Whose Welfare, str tłumaczenie własne Ubóstwo w cyklu życia

49 Po co nam przymusowa składka na ZUS?Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Benio, 1999, str. 196 i Cole, 1990, str. 67 Potrzeby i możliwości ich zaspakajania w cyklu życia młodość nadwyżka deficyt starość dzieciństwo Potrzeby = wydatki Możliwości zarobkowe = dochody dojrzałość II młodość

50 Ryzyko społeczne i dylematy rozdawnictwa versus zagrożenia niespójnością-20% okres trwania ryzyka Dochód rzeczywisty Wydatki hipotetyczne Wydatki rzeczywiste Skutki zajścia ryzyka społecznego Dochód hipotetyczny

51

52

53

54 Presje i „facylitatory”wzrost konkurencyjności na rynku pracy (mobilność, kształcenie ustawiczne, dyspozycyjność) wydłużanie się czasu kształcenia i stabilizacji na rynku pracy wzrost kosztów małżeństwa i dziecka niedorozwój sektora usług (odciążających od prac domowych) niedostatek polityk sprzyjających rodzinie (elastyczność zatrudnienia, praca z domu, świadczenia i urlopy macierzyńskie itp.) postępy medycyny – możliwość „odłożenia” reprodukcji nowe ideologie rodziny (partnerstwo, „przestrzeń emocjonalna”, single zamiast starych panien itp.); spadek społecznej presji na zawieranie małżeństw i posiadanie dzieci; od wspólnego „pchania wózka” do „rozwijającej miłości” nowe wzory socjalizacyjne (dziecko w centrum rodziny); dziecko jako dzieło (i wyzwanie) racjonalizacja i urefleksyjnienie

55 Czy kryzys rodziny? Efekty makro: spadek populacji, obciążenie demograficzne, konieczność „importu” migrantów, w tym „importu opieki” (nad starszymi); problemy polityczne z akulturacją migrantów Efekty mikro: jakie są skutki socjalizacji w małych rodzinach (bez rodzeństwa), w niepełnych rodzinach, w rodzinach „złożonych”? Jakie są skutki oddzielenia domu od życia społecznego?