1 RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH (pochodne, derywaty, futures, opcje) POCHODNE- bo ich wartość aktualna (cena) zawsze pochodzi od innego instrumentu (bazowego)

2 Dwa rodzaje rynków: RYNEK KASOWY RYNEK TERMINOWY Kryterium podziału: moment realizacji transakcji- teraz czy w przyszłości

3

4

5

6 Cechy instrumentów pochodnych (1)Pochodzą zawsze od jakiegoś instrumentu finansowego,dotyczącego wielkości realnej (towarowej) lub finansowej; (może być nim także już istniejący derywat) lub od jakiejś realnej lub umownej wielkości, wymiernej ilościowo i zmieniającej się obiektywnie (niezależnej)- np.. temperatury w przyszłości

7 Cena ustalona teraz, transakcja w przyszlości (2)W przypadku instrumentów pochodnych istnieje różnica w czasie pomiędzy: -Datą transakcji kupna sprzedaży i określenia ceny -Datą realizacji- dokonania dostawy i ostatecznego rozliczenia transakcji t 0 t 1 kupno wykonanie transakcji

8 (3) Pochodne obarczone są duzym ryzykiem –w związku z tym ich okres życia jest krótki (zwykle nie dłużej niż do roku) Pochodne tworzą pewne prawa, np.. zakupu w przyszłości instrumentów bazowych po już określonej cenie. Wartośc tych praw zależy od zmiany kursów tych instrumentów bazowych a nie od wartości samych instrumentów (np.. Pochodne na akcje nie zależą od wartości samych akcji ale od ryzyka zmiany kursów akcji)

9 Motywy operacji terminowych Zarządzanie ryzykiem portfela (bierne- hedging) Zabezpieczenie przed niekorzystną zmianą wartości kontraktu czy danego parametru w przyszłości, poprzez odpłatne przeniesienie ryzyka na drugą stronę Osiąganie zysków spekulacyjnych (aktywne )

10

11 Zmienność kursów procentowych jest największa w systemie kursów elastycznych

12  DERYWATY Transakcje sztywneTransakcje warunkowe Bezwarunkowe(dają prawo ale nie zobowiązania obuobowiązek wyko- Stron do wykonania nania transakcji opcje

13 Generalnie kontrakty pochodne umożliwiają: ograniczenie ryzyka kursowego (walut, kursów papierów wartosciowych) ograniczenie ryzyka zmian stopy procentowej (zysk spekulacyjny) informują o trendach na rynkach pieniężnych i kapitałowych, co pozwala na większą przewidywalność.

14 Typowe kontrakty pochodne (ogólna nazwa: futures)

15 FORWARD i FUTURES Wszystko zaczęło się od kontraktów forward – które z czasem zostały zastąpione przez typowe kontrakty futures, którtymi można obrać na giełdach towarowych i rozliczać tylko różnicą (w dawnej Polsce –”sprzedaż na pniu”) Powód zawierania: ceny towarów się wahają – i lepiej teraz zawrzeć transakcję

16 Prosty forward Chcę mieć pewność że kupię/ sprzedam w przyszłości po danej cenie – bez straty w wyniku zmiany ceny ale już się zobowiązałem i muszę wykonać transakcję

17

18 Kontrakt forward, np. na dostawę pszenicy : gwarancją jego dotrzymania jest tylko zaufanie stron; strona która w momencie dostawy może stracić będzie skłonna uchylać się od wykonania może istnieć trudność ze znalezieniem partnera, potrzeby obu stron mogą być niedopasowane (np. co do ilości czy terminu) jeżeli pojawi się trudność realizacji fizycznej kontraktu rozliczenie tylko finansowe wymaga zgody obu stron.

19

20 Koszty ogółem

21 Jak to jest w praktyce:

22 Futures Gram na zmianie cen w przyszłości bo chcę zarobić, zazwyczaj nie potrzebuję dostawy –realizacji kontraktu Rozliczam tylko różnicę między ceną kontraktu a obecną

23 Wartośc kontraktu futures można precyzyjnie określić Dane: - Wartość ogółem: aktualna rynkowa towaru - Czas do upływu -konieczne koszty (np. magazynowania)

24 Kontrakty futures, ograniczające się tylko do rozliczenia róznicy, są dużo prostsze i znacznie zwiększają liczbę uczestników. Mogą przy tym dotyczyć bardzo różnych rzeczy - a zwłaszcza instrumentów finansowych (np. akcji, walut obcych także pożyczek po danej stopie procentowej. Wymagają jednak: pełnej standaryzacji i publicznego wyznaczania ceny (a nie w drodze rokowań stron) pośrednika w rozliczeniach; rolę tę przejmuje Izba Rozliczeniowa gwarancji wykonania (pokrycia finansowego), co zapewnia obowiązek każdego uczestnika umieszczenia pewnej sumy w depozycie; w razie straty danego uczestnika pokrycie zobowiązania następuje z jego depozytu. Takie warunki może zapewnić tylko zorganizowana giełda.

25

26 Kontrakt futures daje dodatkowo możliwość arbitrażu cenowego

27

28 Kontrakt futures: ZŁ USD Kurs kontraktu: 3,0155/USD (Obecnie: 3,0476 /USD) Nabywca kontraktu obawia się dalszego wzrostu kursu dolara (do 3,2800/USD (jeśli kurs spot okaże się większy niż kurs kontraktu nabywca zarobi (kupi dolary po cenie kontraktu- niższej), może też sprzedaż kontrakt na rynku kasowym. Jeśli kurs spot okaże się niższy nić cena kontraktu- nabywca kontraktu straci koszty kontraktu 3,2300 3,2200 3,0155 3,0476 3,0100 2,9800 nabywca kontraktu zarabia nabywca traci sprzedawca kontraktu traci sprzedawca kontraktu zarabia

29 Kontrakty forward i futures - porównanie KONTRAKTY FORWARDKONTRAKTY FUTURES 1.PRYWATNA UMOWA MIĘDZY DWOMA STRONAMI 2.BRAK STANDARYZACJI 3.ZWYKLE JEDNA DATA DOSTAWY 4.ROZLICZENIE FINANSOWE NA ZAKOŃCZENIE KONTRAKTU 5.ZWYKLE DOCHODZI DO DOSTAWY LUB KOŃCOWEGO ROZLICZENIA GOTÓWKOWEGO 1.SĄ PRZEDMIOTEM OBROTU GIEŁDOWEGO 2.KONTRAKTY STANDARYZOWANE 3.DOSTAWA MOŻLIWA W PRZEDZIALE DAT 4. ROZLICZANY CODZIENNIE 5. ZAZWYCZAJ POZYCJA JEST ZAMYKANA PRZED TERMINEM REALIZACJI

30

31 FRA Kontrakt FRA = umowa o rozliczenie różnic odsetkowych Zakładamy niekorzystną zmianę stóp procentowych i zabezpieczamy się Liczonych od umownej kwoty transakcji

32

33

34 Prosty hedging; zawarcie transakcji na rynku kasowym i odwrotnej na rynku terminowym

35

36 Hedging zakupowy (buying hedge)- na rynku terminowym zajmuję pozycję długą (kupuję) Hedging prosty- wykorzystuję tylko jeden rodzaj derywatów Hedging sprzedażowy -na rynku terminowym zajmuję pozycję krótką Hedging kombinowany- wykorzystanie wielu rodzajów derywatów

37 ARBITRAŻ Arbitraż na rynkach finansowych oznacza dokonywanie obrotu tym samym instrumentem na różnych rynkach. Arbitraż oznacza wykorzystanie aktualnych różnic cen czy kursów na ten sam instrument pomiędzy różnymi rynkami. Zyskuje się wówczas różnice między cenami, tzw. marżę (spread). Najprostszym przykładem jest arbitraż walutowy; kupno tańszej waluty (względem jakiejś waluty porównywalnej) na rynku A i sprzedaż jej na rynku B, gdzie w stosunku do tej waluty porównywalnej jest droższa.

38 Działanie arbitrażu Założenie: ceny na rynku kasowym i terminowym zmieniają się równolegle Rezultat ( w wyniku działania arbitrażystów): różnica cen na rynku kasowym i terminowym odzwierciedla, w tendencji, stopę procentową (F - S)/S = i x t/360 F-cena na rynku terminowym S-cena aktualna i- stopa procentowa t- ilośc dni

39 Kontrakt futures daje dodatkowo możliwośc arbitrażu cenowego

40

41

42

43 Część II OPCJE

44

45 OPCJE Opcja jest droga, jest realnym wydatkiem a skorzystamy z niej tylko w pewnych warunkach Może działać jak „ polisa ubezpieczeniowa” przed niekorzystnym wzrostem/spadkiem ceny Można oszczędzić częśc kosztów równocześnie wystawiając opcję odwrotną - ale jest to duże ryzyko

46

47

48 Uwaga na podwójne zabezpieczenie: casus polskich opcji firm w kryzysie

49 Warrant Jest zawsze papierem wartościowym, którego wartośc zależy od instrumentu bazowego, jest bezwarunkowym zobowiązaniem do rozliczenia z właścicielem warrantu w dniu wykonania (wypłacenia kwoty rozliczenia). Jest rozliczany między stronami, bez pośrednictwa izby rozrachunkowej

50 Klasyfikacja warrantów Ze względu na podmiot emitujący: - warrant opcyjny- wystawcą jest bank, biuro maklerskie lub instytucja finansowa warrant subskrypcyjny- wystawcą jest spółka akcyjna, na własne akcje przyszłej emisji Ze względu na termin: warrant europejski: w dniu wykonania warrant amerykański-w dowolnym dniu do wygaśnięcia

51 Klasyfikacja warrantów (2) Warrant kupna (CALL): daje posiadaczowi prawo do kupna określonej ilości instrumentu bazowego, w ustalonym okresie i po ustalonej cenie Np: cena akcji w t 1 – cena wykonania t 1 Warrant sprzedaży (PUT): umozliwia inwestorowi sprzedaż instrumentu podstawowego po ustalonej cenie, w dniu wygaśnięcia Np: cena wykonania w t 1 – cena akcji,t 1

52 Warrant kupna; cena wykonania 10,cena warrantu:2,musi być pokryta cena warrantu 1 3 5 7 9 10 12 14 16 8 6 4 2 0 -2 -4 strata zysk

53

54

55

56

57

58 Gra firm w opcje walutowe euro Firma eksportująca widzi trend aprecjacji zł.(mniej pieniędzy za eksport),już 3,45 PLN/EUR Zawiera opcję put na euro np. 3,80 PLN/EUR co daje jej gwarancję że uniknie dalszego spadku kursu euro z eksportu Bank proponuje firmie transakcję odwrotną –bankowy call na kurs np. 4,2 PLN/EUR Dodatkowo inne warunki obciążają firmę (np. wielkośc oferowanych walut –X-przy call) kurs złotego bardzo spada i firma w transakcji call ponosi duże straty (4,9-4,2 * X)

59 SWAP zamieniamy się aktywami –na jakiś czas potem się rozliczamy

60

61 Przykład:Non-Delivery Forward (kontrakt terminowy bez dostawy) Kontrakt NDF = umowa o rozliczenie róznic kursowych Liczonych od umownej kwoty transakcji

62 Swap walutowy - przykład Amerykańska spółka ALFA działa w Niemczech. Chce zaciągnąć kredyt:75 mln. USD. Kurs:1,2 EUR za USD =90 mln.EUR. ALFA ma wybór: -kredyt w USA, LIBOR 6 M +0,5% Kredyt w Niemczech, 10% -------------------------------------------------------------- BETAniemiecka, działa też w USA, ubiega się o kredyt 75 mln.USD. Ma wybór: -Kredyt w USA, LIBOR 6 M + 0,5% -Kredyt w Niemczech, 9 %. -------------------------------------------------------------- Obu firmom opłaca się zamiana –SWAP; uzyskują walutę w krajach działalności na lepszych warunkach

63 Etap I: kredyty na własnych rynkach i wymiana kwot bazowych Etap II: okresowe płatności odsetek ALFA BETA 75 mln.USD 90 mln.EUR 75 mln.USD 90 mln.EUR ALFA LIBOR 6 M+0,5 9 % BETA 9 %

64 Etap III: wymiana kwot bazowych i spłata kredytów ALFABETA 75 mln. USD 90 mln.EUR 75 mln.USD 90 mln.EUR

65 Swap procentowy -przykład A bierze kredyt, zmienna stopa, ma wybór: -przy zmiennej stopie % WIBOR(10) +2 % -przy stałej stopie :10 % A przy stałej stopie zyskuje 2 % --------------------------------------------------- ------ B bierze kredyt,stała stopa, ma wybór: -przy zmiennej stopie :WIBOR(8%) +3 % - przy stałej stopie: 12 % B przy zmiennej stopie zyskuje 1% ------------------------------------------------ ----------------- A ma komparatywną przewagę, każda ze spółek zyskuje na zamianie

66 Swap procentowy, 2 A bierze kredyt na rynku stóp stałych B bierze kredyt na rynku stóp zmiennych A B 10% 11% WIBOR +2,5% WIBOR +3 % Płatności między pośrednikami kalkulowane są odrębnie niż stopy na rynku

67 Swap procentowy – z udziałem banku A B Kwoty będą nieco inne bo pośrednik policzy,którymi wymieniają się A i B, marżę każdej ze stron bank

68 Interest Rate Swap (IRS) Mamy obligacje 5-letnie Sfinansowane odnawialną 3 mies. pożyczką Zabezpieczamy się przed ryzykiem spadku ceny obligacji Kontrakt IRS o nominalnej wartości 5 mln. zł -co 3 miesiące będzie rozliczana różnica między WIBOR 3 mies. a 5 letnią stopą procentową

69

70 Derywaty można kombinować powstają 2-3 piętrowe kombinacje derywatów opartych na derywatach

71

72

73

74

75 Pochodne w Polsce

76

77

78

79

80

81 Kontrakty terminowe w Polsce 51% wartości kontraktów to inwestorzy indywidualni( na giełdach zachodnich- ok..10 %) 4 miejsce w Europie Zachętą dla inwestorów indywidualnych jest dźwignia finansowa –ale niesie za sobą ryzyko!

82 Od 1.1.2014 WIG30short odzwierciedla zmiany cen spółek odwrotnie proporcjonalnie do WIG30. Oznacza to, że jego wartości kształtują się symetrycznie do indeksu WIG30 - przy spadku WIG30 o 10 pkt, WIG30short rośnie o 10 pkt, tym samym indeks ten może stanowić podstawę do oceny inwestycji w ramach krótkiej sprzedaży. Wartości historyczne indeksu WIG30short przeliczone zostały od 31 grudnia 2007 roku. Pierwsza wartość indeksu wynosiła 3409,54 pkt, zaś na koniec listopada 2013 r. wartość tego indeksu wyniosła 4650,28 pkt, podała giełda.

83 Indeks WIG30lev odzwierciedla zmiany cen spółek z uwzględnieniem dźwigni finansowej. Wzrost indeksu WIG30 pociąga za sobą dwukrotnie większy wzrost indeksu WIG30lev - przykładowo wzrost WIG30 o 10 pkt. powoduje wzrost WIG30lev o 20 pkt. Wartości historyczne indeksu WIG30lev zostały przeliczone za taki sam okres jak dla WIG30short. Wartość tego indeksu 31 grudnia 2007 r. wynosiła 3409,54 pkt, zaś na koniec listopada 2014 1196,88 pkt.

84 Część III Wykorzystanie derywatów, - instytucje - typowe transakcje na wspólczesnym rynku, -zagrożenia

85 Fundusze hedgingowe są najbardziej nastawione na czystą spekulację Nie podlegały dotąd nadzorowi. Powodowały masowe przemieszczanie się, w krótkim okresie czasu, olbrzymich aktywów Obecnie,po kryzysie, panuje opinia że powinny być nadzorowane

86 F.Inwestycyjne a hedgingowe Otwartość dla inwestora Brak limitów ilosciowych inwestowania Silne ograniczenia inwestowania aktywów Licencjonowanie, nadzór - wyłączenie derywatów - brak krótkiej sprzedazy Brak/ograniczenia dźwigni Plynnośc (otwarte) Wolne, brak licencji Wąskie drzwi (kto?) Duży próg wejścia (suma) Brak ram inwestowania Bardzo duże ryzyko Spekulacja (np..waluty) Ponadprzeciętny zysk (cel) Brak nadzoru Brak transparentności i informacji

87 F. Hedgingowe Alteratywna forma inwestycji Nie idą z rynkiem, czasem przeciw Szukają okazji Założone duże ryzyko… i zysk Wykorzystanie arbitrażu, dużej dźwigni,pozycji krótkich, hedgingu Wykorzystują matematyczne modele ryzyka,algorytmy transakcji To wolny, nie regulowany rynek

88 F.hedgingowe typowe Krótka sprzedaż Long/short Gra przeciw rynkowi Hedging jako zabezpieczanie pozycji Funds of hedge funds W niepłynne aktywa (kupuje zdyskontowane długi) W rynki wschodzące; rynki surowcowe, geograficzne (ryzyko brak płynności) Arbitrażowe (aktywa ale na różnych rynkach) Makro- przeciw tręndom,także światowym Gra na niezwykłe zdarzenia (np..przejęcia)

89 Fundusze hedgingowe- historia Pierwszy w USA,1949 Rozkwit po 1971 (koniec stałych kursów) Podaż derywatów, masowe wykorzystywanie Po 1990 r.:Rekordy zyskowności Deregulacja rynków finansowych Wchodzą klasyczni inwestorzy (f.emerytalne) Boom po 2000 (2006-2007:14,5 % ;av.S&P 7%) 2008: r. - kryzys. Obecnie projekty regulacji?

90 Prowizje funduszu hedge Za zarządzanie |(management fee), np.2% Za sukces powyżej pewnego limitu; ok..20 % Ustanawia się limit (minimum wartości) Wynagrodzenie za sukces dopiero od osiągnięcia limitu Min. 2 lata Olbrzymie dochody z prowizji stały się celem krytyki w USA (we Francji i W. Brytanii opodatkowanie 50%)

91 ETF-y Exchange Trade Funds

92 Czy można połączyć cechy funduszu inwestycyjnego otwartego i zamkniętego? ETF-Exchange Trade Funds Jednostki funduszu otwartego mają każdego dnia net value –ale nie można nimi swobodnie obracać Certyfikaty funduszu zamkniętego mogą być handlowane (nie zawsze ciągle) ale mają tylko aktualną wartość rynkowa (może być większa lub mniejsza niż wynikająca z pokrycia danymi aktywami)

93 ETF-y; historia Powstanie:USA,1993 r. W Europie- od 1999 r Pierwszy replikujący indeksy:2002 r. W Polsce- na razie brak odpowiedniej regulacji (potrzebna zmiana ustawy o f. inwestycyjnych i o ofercie publicznej z 2005 r.) W 2010 r. ETF WIG-u 20? Początkowo były tworzone dla inwestorów instytucjonalnych Wysoka płynnośc, niskie koszty zarządzania

94 ETF jest zbiornikiem aktywów dobranych wg.danego kryterium,np.: ETF kraju ETF przemysłu komputerowego ETF złota ETF akcji małych firm Aktywami mogą być akcje, obligacje, indeksy. ETF umożliwia inwestowanie w dany aktyw bez jego bezpośredniego nabycia; nabywa go sam fundusz a inwestor nabywa jednostki funduszu Jednostki funduszu są wyceniane tak jak aktywa które posiada fundusz

95 Fundusz zakupuje dane aktywa (np.akcje kopalń złota) Dzieli na jednostki i oferuje dużym nabywcom,ci dalej rozprowadzają małym inwestorom Jednostki funduszu są wyceniane każdego dnia wg. cen (kursów) aktywów Są dopuszczone do obrotu giełdowego i tam notowane i handlowane Zwykle zarządzane sa pasywnie (trzymają dane aktywa) Większość ETF działa na rynkach międzynarodowych W USA tworzenie jest wolne, nie są licencjonowane

96 USAświat W USA to 25% transakcji Wartośc aktywów:800 mld.USD w 2007 r. Bardzo szybki wzrost W kryzysie wykazały się dochodowością (w przeciwieństwie do inwestycyjnych)

97 Fundusze ETF na świecie 10 tys.- 30 tys.? Brak ewidencji Aktywa: ponad 1 bln,USD Obecnie b. popularne, wśród zwyłych inwestorów i instytucji finansowych Najwięcej USA, W. Brytania, także Azja W Europie dążenia do regulacji (UCITS) Czy po kryzysie będzie nadzór???

98

99 Produkty strukturyzowane Prezentacja

100

101

102 Produkty strukturyzowane w 2007 r: 7,5 mld.zł. Po kryzysie i stratach (giełda, fundusze inwestycyjne) stają się popularne!

103

104

105 Koszty Sprzedawca produktu strukturyzowanego („struktury”) może wziąć znaczną częśc zysku Jeśli inwestycja jest prosta (np. lokata ) to inwestując sami możemy zatrzymać cały zysk

106

107

108

109 Spekulacja na rynku terminowym Wynik finansowy = X róznice cenowe Spekulacja posługuje się dużą dźwignią (np..1:30); depozyt zabezpieczający to mały procent całej kwoty inwestycji depozyt Nominalna kwota kontraktów

110 Wzrost lewarowania,USA 2003- 2014

111 Czy spekulanci są pożyteczni? Spekulanci świadomie przejmują (kupują ) ryzyko dzięki czemu strona zabezpieczająca się przed ryzykiem znajduje partnera kontraktu; gdyby nie było spekulantów nie byłoby możliwe zawieranie wielu kontraktów terminowych Spekulanci zabezpieczają płynnośc rynku, zarówno kasowego jak i zwłaszcza terminowego; dzięki nim funkcjonuje rynek wtórny kontraktów terminowych W sensie makroekonomicznym spekulanci koncentrują ryzyko w gospodarce,zwłaszcza na rynkach finansowych.

112 Sekuratyzacja Powołujemy spółkę specjalnego znaczenia Wyposażamy ją w pewne aktywa przekazujemy należnosci z kredytów (upoważnienie do pobierania) Trzeba uzyskać rating SIV emituje papiery dłużne zabezpieczone ciągłym spływem naleznosci Przepakowanie, podział, ew.grupy ryzyka Emisja papierów dłużnych,szukamy nabywcy Efekt: aktywa (należności przyszłe) zmieniają się w płynny kapitał, dalej można nim obracać

113 Sekuratyzacja - schemat

114 Dalsze slaidy mają tylko wartość informacyjną Pokazują wielkość, historię derywatów,zakres stosowania i niektóre konsekwencje derywatów A także głosy krytyczne i związek nadmiernego stosowania derywatów z przerostem sektora finansowego w niektórych krajach (finansjalizacja)

115 Derywaty -USA Przyczynek do kryzysu finansowego

116

117 CDS CREDIT DEFAULT SWAPS -INSTRUMENTY ZABEZPIECZAJĄCE PRZED RYZYKIEM NIESPLACENIA (DEFAULT) PAPIERTU DŁUZNEGO, np. obligacji

118

119

120

121

122 CDS 10-letnich obligacji USA jako dolny poziom ceny CDS innych krajów

123

124

125 Derywaty na świecie 700-1200 bln.USD

126

127 Na giełdzie i OTC

128 Jak rozwijał się rynek terminowy Instrumenty terminowe mają starą tradycję

129

130

131

132

133 Dane o derywatach na świecie ISDA BIS

134 W 2008 r. wartośc derywatów na światowych rynkach szacowano na 500 bln. USD. Przekracza to ośmiokrotnie globalny PKB i globalną podaż pieniądza (pieniędzy w obiegu i depozytów) Obecnie 2012 :700-1000 bln.USD

135 JAKA JEST WARTOŚĆ AKTYWÓW FINANSOWYCH NA ŚWIECIE? GLOBALNA WARTOŚC M0 :ok.5 BLN. USD Globalna wartość akcji i obligacji: 120 bln.USD GLOBALNA WARTOŚC WSZYSTKICH AKTYWÓW (akcje, obligacje,forex, derywaty kredytowe, opcje, futures, swapy, hybrydowe, nieruchomości, etc.) :1000 BLN. USD Źródło:Gold Transforming into a Completely Demonetized Wealth Asset, Seeging Alpha,Nov.06,2009. htttp://seekingalpha.com/article/171741-gold-transforming- in…..

136 Jaka jest wartość derywatów istniejących na świecie? 600 bln.USD? 1000 bln.USD? 1400 bln.USD? Nominalna wartość derywatów:1,4 tryliona USD ; to znaczy: 40 razy światowy rynek akcji 10 razy światowy rynek (akcje + obligacje) 23 razy światowy PKB

137

138

139

140

141

142

143 Pochodne a obecny kryzys Do kryzysu w USA w znaczny sposób przyczyniły się sekuratyzowane kredyty mieszkaniowe zabezpieczone hipotecznie(CDO), kolejnych generacji (o coraz większym ryzyku kredytobiorcy); następnie na nich tworzono pochodne – opcje(CDS) dające ochronę przed ryzykiem kredytowym; emitowały je na masową skalę banki inwestycyjne których kapitał był mniejszy niż zobowiązania

144 Czy derywaty są tyle warte co dym? Uwaga KAZDY DERYWAT TO PO PROSTU ZAKŁAD KTOŚ MUSI STRACIĆ ABY DRUGA STRONA MOGŁA WYGRAĆ jeśli DRUGA STRONA NIE ZREALIZUJE UMOWY TO WARTOŚĆ DERYWATU= 0

145 Czy uregulować obrót derywatami? Poddać ich obrót izbie rozliczeniowej? Lobby finansowe sprzeciwia się Czy możliwe jest całkowite unikniecie ryzyka straty na rynku ? –jeśli nie to derywaty tworzą fikcyjną pewność

146 Wnioski z kryzysu Konieczny jest nadzór nad rynkiem pochodnych Konieczne jest monitorowanie stosowania dźwigni (wymagany stosunek kapitału własnego do przyjętego ryzyka Niebezpieczne są instrumenty całkowicie nie podlegające nadzorowi (fundusze hedgingowe,CBS-y) Sekuratyzacja przerzuca całe ryzyko papieru na inne podmioty które go nabyły