1 Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata 2014 – 2019KORUPCJA Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata 2014 – 2019

2 Korupcja wg Cywilnoprawnej Konwencji o korupcjiKorupcja jest to - żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie, bezpośrednio lub pośrednio, łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku lub też zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę, nienależną korzyść lub jej obietnicę.

3 Oszustwo Każdy bezprawny czyn charakteryzujący się celowym wprowadzeniem w błąd, zatajeniem prawdy lub nadużyciem zaufania. Czyny te nie są dokonane pod wpływem przemocy ani groźby użycia siły. Oszustwa są popełniane przez osoby i organizacje w celu zdobycia pieniędzy, majątku lub świadczeń, w celu uniknięcia płatności lub utraty świadczeń, a także w celu uzyskania korzyści osobistych lub biznesowych.

4 Korzyść majątkowa Korzyść majątkowa – (art. 115 § 4 k.k.) to każde dobro, które jest w stanie zaspokoić określoną potrzebę, a jego wartość da się wyrazić w pieniądzu. Korzyścią tą może być nie tylko przyrost majątku, ale i wszystkie korzystne umowy (np. pożyczka udzielona na preferencyjnych warunkach, darowizna, zwolnienie z długu, wygranie przetargu).

5 Korzyść osobista Korzyść osobista – (art. 115 § 4 k.k.) to świadczenie o charakterze niemajątkowym, polepszające sytuację osoby, która je uzyskuje (np. obietnica awansu, odznaczenie orderem, wyuczenie zawodu, ograniczenie obowiązków zawodowych, przyjęcie na praktykę, na staż, wysłanie na zagraniczne stypendium, wykreowanie korzystnego wizerunku w mediach).

6 Karalne formy korupcji: sprzedajność urzędniczaArt. 228 k.k. [sprzedajność urzędnicza] – przestępstwo to polega na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej. Korzyść można przyjąć zarówno przed, jak i po dokonaniu czynności służbowej, natomiast w wypadku uzależnienia wykonania czynności od wręczenia korzyści majątkowej, przyjęcie korzyści jest warunkiem podjęcia czynności. Sprawcą tego przestępstwa (podmiotem) może być osoba pełniąca funkcję publiczną oraz tzw. zagraniczny funkcjonariusz publiczny.

7 Sankcje: sprzedajność urzędnicza§ 1 – typ podstawowy; sprawca czynu podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8; § 2 – typ uprzywilejowany (wypadek mniejszej wagi) – czyn zagrożony jest grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2; § 3 – przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej w związku z naruszeniem przepisów prawa; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10; § 4 – uzależnienie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10; § 5 – przyjęcie korzyści majątkowej znacznej wartości lub jej obietnicy; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 2 do 12 lat;

8 Karalne formy korupcji: przekupstwoArt. 229 k.k. [przekupstwo] – polega na umyślnym udzieleniu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji. Udzielenie korzyści polega na bezpośrednim lub pośrednim wręczeniu korzyści. Natomiast udzielenie obietnicy oznacza, że sprawca działa również np. używając powszechnie zrozumiałych gestów. Sprawcą tego przestępstwa może być każdy. Wręczający korzyść lub jej obietnicę odpowiada tak samo jak ten, który korzyść przyjmuje.

9 Sankcje: przekupstwo § 1 – typ podstawowy; sprawca czynu podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8; § 2 – typ uprzywilejowany (wypadek mniejszej wagi) – czyn zagrożony jest grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2; § 3 – udzielenie lub obietnica korzyści majątkowej w zamian za naruszenie przepisów prawa; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10; § 4 – udzielenie lub obietnica korzyści majątkowej o znacznej wartości; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 2 do 12 lat;

10 Przekupstwo: klauzula bezkaralnościArt. 229 k.k., § 6 Nie podlega karze sprawca przestępstwa (…) jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

11 Karalne formy korupcji: płatna protekcjaArt. 230 k.k. [płatna protekcja] – podjęcie się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej lub samorządu terytorialnego (…) w zamian za korzyść majątkową lub osobistą bądź jej obietnicę. Działanie sprawcy może polegać jedynie na powoływaniu się na wpływy lub na wywołaniu u osoby zainteresowanej przekonania o istnieniu takich wpływów albo na utwierdzeniu jej w takim przekonaniu, bowiem dla bytu przestępstwa nieistotne jest, czy osoba powołująca się na wpływy takie posiada i czy rzeczywiście zostaną podjęte działania pośrednictwa.

12 Sankcje: płatna protekcja§ 1 – typ podstawowy; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8; § 2 – typ uprzywilejowany; czyn zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

13 Karalne formy korupcji: czynna płatna protekcjaArt. 230a k.k. [czynna płatna protekcja, handel wpływami] – przestępstwo to polega na udzieleniu lub obietnicy udzielenia pośrednikowi korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, samorządowej (…). Działanie sprawcy ma skłonić pośrednika do bezprawnego wywarcia wpływu na decyzję osoby pełniącej funkcję publiczną. Celem działania sprawcy jest opłacenie pośrednictwa, a niekoniecznie osoby podejmującej decyzję. Sprawcą tego przestępstwa może być każdy.

14 Sankcje: czynna płatna protekcja§ 1 – typ podstawowy; czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8; § 2 – typ uprzywilejowany; czyn zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3 - Klauzula niekaralności

15 Karalne formy korupcji: przekroczenieKaralne formy korupcji: przekroczenie uprawnień, niedopełnienie obowiązków Art. 231 k.k. [przekroczenie uprawnień, niedopełnienie obowiązków] – przestępstwo to może popełnić wyłącznie funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub niedopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego.

16 Sankcje: przekroczenie uprawnień, niedopełnienie obowiązków§ 1 – typ podstawowy; czyn zagrożony karą pobawienia wolności do lat 3; § 2 – typ kwalifikowany, sprawca dopuszcza się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej; sprawca czynu podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10; § 3 – typ uprzywilejowany, nieumyślne wyrządzenie istotnej szkody, za którą ustawodawca przewidział karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

17 Karalne formy korupcjiArt. 250a k.k. [korupcja wyborcza] § 1 Kto, będąc uprawniony do głosowania, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo takiej korzyści żąda za głosowanie w określony sposób, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2 Tej samej karze podlega, kto udziela korzyści majątkowej lub osobistej osobie uprawnionej do głosowania, aby skłonić ją do głosowania w określony sposób lub za głosowanie w określony sposób. § 3 W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

18 Karalne formy korupcji: poświadczenie nieprawdyArt. 271 § 3 k.k. : przestępstwo poświadczenia nieprawdy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej; Warunkiem karalności sprawcy na podstawie tego przepisu nie jest uzyskanie określonej tam korzyści, ale działanie w celu jej osiągnięcia; podmiotem przestępstwa poświadczenia nieprawdy może być tylko osoba, która jest upoważniona do wystawienia konkretnego dokumentu w cudzej sprawie. Czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

19 Karalne formy korupcji: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemuArt. 296a k.k. § 1. Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w § 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.

20 Karalne formy korupcji: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemuArt. 296a k.k. § 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 5. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 2 albo w § 3 w związku z § 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

21 Karalne formy korupcji: udaremnianie lub utrudnianie przetargu publicznegoArt. 305 § 1 k.k. § 1 – przestępstwo to polega na udaremnianiu lub utrudnianiu przetargu publicznego albo wchodzeniu w porozumienie z inną osobą, przez co sprawca działa na szkodę właściciela mienia albo osoby bądź instytucji, na rzecz której przetarg jest organizowany; Do dokonania przestępstwa nie jest potrzebne osiągnięcie przez sprawcę korzyści majątkowej; czyn dokonany jest już z chwilą udaremnienia bądź utrudnienia przetargu; może być dokonany zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie. Czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 3.

22 Niekaralne formy korupcjiNepotyzm: nadużywanie zajmowanego stanowiska poprzez protegowanie krewnych. Kumoterstwo: faworyzowanie oparte nie na pokrewieństwie, ale na powiązaniach towarzyskich. Konflikt interesów: pełnienie przez osobę publiczną albo członków jej najbliżej rodziny funkcji lub utrzymywanie kontaktów o charakterze prywatnym, które mogą wpływać na treść urzędowych zachowań w sposób rodzący wątpliwości co do ich bezstronności.

23 Korupcja: sankcje w praktyceNajczęściej orzekaną karą za przestępstwa korupcyjne było: •pozbawienie wolności z warunkowym zawieszeniem jego wykonania – w okresie ponad 90%; •bezwzględna kara pozbawienia wolności - w okresie około 5%; •grzywna samoistna - w okresie około 2-4% skazanych;

24 Kto najczęściej popełnia nadużycia?Ponad 80% nadużyć które były objęte badaniami ACFE zostało popełnionych przez personel w jednym z sześciu działów: • księgowości, • w działach operacyjnych, • w dziale sprzedaży, • w dziale zakupów, • w dziale obsługi klienta, • przez wyższą kadrę zarządzającą.

25 Kto najczęściej popełnia nadużycia?•Ponad 85 % osób popełniających nadużycia nie była wcześniej skazana lub zwolniona za tego typu działalność. •Do najczęściej widocznych „czerwonych flag” należą takie sygnały jak życie ponad stan (43% przypadków) lub kłopoty finansowe (36% przypadków).

26 Korupcja Korupcja jest definiowana jako czyn polegający na użyciu przez sprawcę jego wpływu na przebieg transakcji w sposób naruszający jego obowiązki wobec pracodawcy, w celu osiągnięcia nienależnego osobistego zysku dla siebie lub innej osoby nieuprawnionej.

27 Sprzeniewierzenie Sprzeniewierzenie majątku – to nadużycia, których sprawca kradnie lub w niewłaściwy sposób używa majątku jednostki zatrudniającej. Częste przykłady sprzeniewierzenia majątku to fałszowanie faktur, oszustwa na listach płac i ukrywanie przychodów.

28 Oszukańcze oświadczenia finansoweOszukańcze oświadczenia finansowe – to umyślne składanie fałszywych oświadczeń lub opuszczanie istotnych informacji finansowych: to właśnie przykłady „kreatywnej księgowości”, które często trafiają na czołówki gazet. Oszukańcze oświadczenia finansowe często polegają na zgłaszaniu nieistniejących dochodów lub ukrywaniu wydatków i zobowiązań tak, by podmiot wydawał się bardziej atrakcyjny finansowo niż w rzeczywistości.

29 Co prowokuje nadużycie?SYTUACJA MOTYWACJA UZASADNIENIE

30 Jak może to przebiegać w praktyce?Motywacja (mam długi) Sytuacja (słabość systemu kontroli, zachęta od klienta) N a d u ż y c i e (np. sfałszowanie dokumentacji) Uzasadnienie (nie robię nikomu krzywdy, w dodatku spełnię oczekiwania szefa)

31 Co prowokuje nadużycie?Do typowych pokus wpływających na chęć popełnienia nadużycia można zaliczyć: – chęć poprawy statusu materialnego – brak perspektyw awansu – niska płaca i brak perspektyw na jej wzrost – działania konkurencji – przekupstwo – urażona ambicja – brak docenienia ze strony pracodawcy – brak identyfikowania się z organizacją jej celami

32 Co prowokuje nadużycie?Co może wzmóc bodziec do nadużycia: – pieniądze – zmowa – kontakty, układy towarzyskie – prestiż, poważanie społeczne – brak kar

33 Co ułatwia nadużycie? • brak lub nieefektywne kontrole,• decentralizacja powodująca, że Kierownictwo nie zna działań podejmowanych na niższych szczeblach • brak podziału obowiązków • nieograniczony dostęp do aktywów lub danych IT • błędy w zapisie transakcji • dokonywanie transakcji bez autoryzacji • niedobory personelu / kwalifikacji • brak nadzoru nad obszarem IT • korzystanie z nietestowanego i nieautoryzowanego oprogramowania