1 S PÓR O UNIWERSALIA

2 Spór o uniwersalia - filozoficzny problem dotyczący statusu pojęć ogólnych (uniwersaliów, powszechników), historycznie przybierał formę dyskusji wokół istnienia idei. Współcześnie problem także dotyczy psychologii poznawczej, która zajmuje się m.in. pochodzeniem pojęć w umyśle i ich adekwatnością. Biorąc pod uwagę, jak ważny jest to aspekt, powstało na jej temat wiele teorii, zarówno w opozycji jak i w poparciu dla Platona, twórcy idei.

3 Skrajny realizm pojęciowy Realizm umiarkowany Nominalizm Sermonizm Konceptualizm Św. Tomasz z Akwinu T EORIE : Koniec Audiatur et altera pars!

4 P LATON - POCZĄTEK Skrajny realizm pojęciowy jest to uznanie realne istnienia odpowiedników pojęć ogólnych (cech, relacji), związanych z uniwersaliami. Realizm w ogólnym znaczeniu oznacza przekonanie o powszechnym i wszechobejmującym charakterze zjawisk, norm praw, postępowaniu. W sporze o uniwersalia realizm oznacza stanowisko zgodnie, z którym wszystkie pojęcia ogólne (uniwersalia) istnieją w rzeczywistość poza rzeczami jednostkowymi (np. konkretne krzesło) i niezależnie od nich.

5 A RYSTOTELES - REFLEKSJA Realizm umiarkowany-według tego poglądu nazwom i pojęciom ogólnym przysługują korelaty w postaci przedmiotów ogólnych. Inaczej niż w realizmie skrajnym, przedmioty te nie istnieją jako byty realne i niezależne od podmiotu, lecz jako byty idealne, tj. będąc zależnymi w istnieniu od podmiotu poznającego rzeczywistość. Dzięki takiemu ujęciu możliwe jest tworzenie wiedzy ogólnej (niemożliwe w nominalizmie), będącej wynikiem procesu poznawczego, a nie twórczego procesu podmiotu (z czym można ją pomylić w konceptualizmie).

6 J.S.M ILL - NOWE POKOLENIE POTWIERDZA Nominalizm inaczej antyrealizm stanowisko w sporze o uniwersalia, neguje istnienie realnych odpowiedników pojęć ogólnych (cech, relacji, praw nauki), uznając istnienie jedynie przedmiotów konkretnych desygnat. odmawiający realnego (to znaczy poza umysłem i poza mową ludzką) istnienia pojęciom ogólnym (uniwersaliom), uznający je za nazwy, służące jedynie komunikacji językowej.

7 P IERRE A BELARD - KOMPROMIS Sermonizm jest to kompromis pomiędzy realizmem a nominalizmem. Uznający powszechniki za wypowiedzi posiadające znaczenie, którego podstawą jest wspólna forma ( forma communis ) przedmiotów, poznawana rozumowo dzięki abstrahowaniu cech wspólnych. Pojęcia ogólne nie są jedynie wymawianymi dźwękami (vox), lecz wyrazami (sermo). Głównym przedstawicielem był Pierre Abelard, stanowisko właściwe XII-wiecznej filozofii.

8 W ILIAM O CKHAM - RADYKALNE SPOJRZENIE Konceptualizm stanowisko przeciwne realizmowi pojęciowemu. Konceptualiści utrzymywali, iż powszechniki nie posiadają realnego bytu, lecz są jedynie tworami ludzkiej wyobraźni. Jest to przypisywanie ogólności jedynie pojęciom jako zjawiskom psychicznym. W. Ockham wysuną też koncepcję brzytwy Ockhama.brzytwy Ockhama

9 B RZYTWA O CKHAMA - PRÓBA ZAKOŃCZENIA Jest to nazwa sformułowanej przez Wiliama Ockhama zasady, wg której „bytów nie należy mnożyć ponad konieczność”; wysunięta w związku ze sporem o uniwersalia, ucinała nie kończące się rozróżnienia pojęciowe.

10 Ś W. T OMASZ - INACZEJ NA TEN SAM TEMAT Św. Tomasz z Akwnu przyjął trzy postacie i formy istnienia uniwersaliów: ante rem : wszystkie pojęcia ogólne istnieją jako wzory w umyśle Boga in re : uniwersalia istnieją jako istoty konkretnych rzeczy, zawarte w ich substancji jednostkowej ( universale directum ); post rem : uniwersalia pojawiają się jako rezultat abstrakcji, wytwór umysłu ( universale reflexivum ).

11 A RS LONGA, VITA BREVIS ! Autorzy: Karolina Skoniecka Mateusz Biały II C