1 SAMOKSZTAŁCENIE

2 SAMOKSZTAŁCENIE samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu - kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału. Nazywane również "samouctwem". Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces ten rzadko występuje w czystej postaci, często bywa powiązany z tradycyjną nauką w szkole bądź kształceniem korespondencyjnym.

3 WSPÓŁCZESNE UZASADNIENIE SAMOKSZTAŁCENIA:Samokształcenie jest kluczową dla XXI wieku kompetencją społeczeństwa wiedzy. W tym społeczeństwie, które przebyło drogę od społeczeństwa feudalnego, poprzez społeczeństwo przemysłowe, społeczeństwo ryzyka cenniejsze są kompetencje intelektualne, niż kapitał i akt pracy. Społeczeństwo wiedzy/informacji/uczenia się nosi cechy otwartości, wolności, demokracji, samorządności, co wymaga od ludzi nieustannie samodzielnych decyzji i odpowiedzialności, krytycyzmu i racjonalizmu myślenia, wskazując na konieczność ciągłego samokształcenia. Wskazania dla edukacji XXI wieku” podkreśla się, że samokształcenie jako główną strategią edukacji ustawicznej, ponieważ nie można jednostki zmusić do ciągłego uczenia się w zinstytucjonalizowanych formach kształcenia. Nie bez znaczenia jest także to, że współcześnie drogi kształcenia, rozwój osobisty i zawodowy są wysoce zindywidualizowane, dlatego standardowe usługi edukacyjne nie są w stanie sprostać specyficznym potrzebom jednostki. Możliwości samokształcenia wzmacniają nowoczesne środki kształcenia, takie jak komputer i internet.

4 SAMOEDUKACJA Nadrzędnym wobec samokształcenia pojęciem jest samoedukacja. W rzeczywistości oba procesy nakładają się na siebie, co sprawia, że najczęściej rozpatruje się je łącznie, tradycyjnie pod pojęciem samokształcenia lub aktualnie także pod pojęciem autoedukacji. W jago zakres wchodzą dwa procesy:

5 SAMOWYCHOWANIE samowychowanie: ma doprowadzić do przyswojenia sobie hierarchii wartości, wypracowania wartościowych poglądów, przekonań, postaw, ukształtowania charakteru moralnego, wysokiego stopnia kultury estetycznej oraz sprawności fizycznej.

6 samokształcenie poznanie rzeczywistości, rozwój sfery intelektualnej, zdobycie operatywnej wiedzy, wyrobienie określonych umiejętności.

7 1) potrzeby poznania świata, 2) potrzeby sprawnego działania, Bogdan Suchodolski wymienia cztery grupy głównych potrzeb kierujących dążeniami samokształceniowymi, są to… 1) potrzeby poznania świata, 2) potrzeby sprawnego działania, 3) potrzeby poznania siebie, 4) potrzeby własnego rozwoju.

8 Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, najczęściej jest uwikłany w inne procesy oświatowe, do których należy kształcenie programowe, wychowanie w środowisku i udział w różnych formach działalności pozaszkolnej. Uwzględniając różne zewnętrzne uwarunkowania można wyróżnić następujące rodzaje samokształcenia:

9 samokształcenie wspomagane bądź kierowane: przyjmuje formę poradnictwa, konsultacji, a niekiedy fragmentarycznego kierownictwa bezpośredniego (np. kształcenie korespondencyjne)

10 samokształcenie kierowane pośrednio: występuje głównie ze strony autorów, twórców i redaktorów źródeł informacji, z których korzystają osoby uprawiające samokształcenie; do źródeł tych należą podręczniki, przewodniki metodyczne, programy i pakiety multimedialne oraz różnego rodzaju materiały pomocnicze (np. rysunki, wykresy, tablice).

11 samokształcenie samoistne / właściwe: osoby uczące się samodzielne czerpią wiedzę ze źródeł naukowych, materiałów i komunikatów nie przeznaczonych do samokształcenia, a także bezpośrednio z obserwacji otaczającej rzeczywistości; wymaga to dużej dojrzałości intelektualnej, umiejętności wnikliwej obserwacji, właściwej interpretacji wyników, umiejętności systematyzowania i strukturyzowania uzyskanych danych.

12 Wpływ na samokształcenie mają dwie inne grupy czynników:

13 Osobowe - wewnętrzne: wcześniejsze doświadczenia edukacyjne,indywidualne upodobania i preferencje dotyczące form i metod uczenia się, sposobów zdobywania i wykorzystania źródeł wiedzy, indywidualnego tempa i intensywności nauki, postawa wobec wiedzy (wertykalna – „mieć wykształcenie”, horyzontalna „być wykształconym”), sądy wartościujące na temat pracy samodzielnej i prowadzonej pod kierownictwem, ocena własnej samodyscypliny, umiejętność organizowania czasu wolnego, wpływy wychowawcze.

14 Sytuacyjne - zewnętrzne:dostępność źródeł wiedzy, sytuacja rodzinna, sytuacja finansowa, możliwości czasowe, wymogi środowiska (zawodowego, szkolnego, rodzinnego, towarzyskiego)

15 Uwarunkowania osobowe i sytuacyjne wpływają na motywację do samokształcenia. Wśród motywów rozwijania aktywności autoedukacyjnej wyróżnić można dwie grupy:

16 kierowanie się autoteliczną wartością samodoskonalenia (npkierowanie się autoteliczną wartością samodoskonalenia (np. rozwój zdolności, zainteresowań, sprawdzenie siebie, zaspokojenie ciekawości, zyskanie indywidualnego oblicza, odnalezienie sensu życia) - tzw. motywacja wewnętrzna.

17 kierowanie się intencjami utylitarnymi (akceptacja w środowisku, awans, zlikwidowanie wad, sława) – tzw. motywacja zewnętrzna.

18 Oba rodzaje motywacji mają dużą wartość dla samokształcenia, ale motywacja wewnętrzna gwarantuje większą trwałość i efektywność tego procesu, uniezależnia od „zewnętrznych” nagród. Ważnym zadaniem oświaty jest dążenie, by motywacja zewnętrzna przekształcała się pod wpływem oddziaływań edukacyjnych w motywację wewnętrzną.

19 Samokształcenie nie jest wyłącznie indywidualnym procesem, posiada także wymiar społeczny – z jednej strony korzysta z pomocy nauczycieli instytucji oświatowych, z drugiej przygotowuje do pełnienia w społeczeństwie różnych ról i zadań.

20 Wybór drogi samokształceniowej jest funkcją „gry”, jaką od dziecka toczy jednostka z dostępnym jej systemem oświatowym, systemem społecznym, własną antycypacją przyszłej i możliwej rzeczywistości, z samy sobą – poszukiwaniem samowiedzy, ustalaniem adekwatnej samooceny, uświadamianiem własne tożsamości, własnych ideałów i planów życia. Szczególną rolę ma w tym zakresie do odegrania edukacja, która powinna przyczynić się do ukształtowania postawy autoedukacyjnej - społecznie dojrzałej, biorącej odpowiedzialność za swój rozwój.

21 PODSUMOWANIE: Wytrwali w dążeniach samokształceniowych mogą liczyć na następujące rezultaty: postępująca autonomizacja i indywidualizacja jednostki, rozwój dyspozycji twórczych, samodyscyplina i wytrwałość w dążeniach osobowościowych, wyraźna dynamika rozwojowa, wyższy stopień integracji osobowości, pełniejsze wykorzystanie wewnętrznych (dyspozycjonalnych) i zewnętrznych (sytuacyjnych) możliwości rozwoju. By osiągnąć takie efekty należy stawiać sobie wysokie wymagania, stawiać sobie ciągle nowe pytania, uruchamiać akt woli i autentycznego wysiłku, być gotowym do poniesienia ryzyka zburzenia posiadanych schematów.