1 Sebze Zararlısı Akarlar, Orthopterler ve Thysanopterler
2 Şube: Arthropoda (Eklembacaklılar)Sınıf: Arachnida (Örümcekler) Takım: Acarına (Akarlar) Tetranychus urticae (İki benekli kırmızıörümcek) Tanınması: Vücut oval, esas rengi yeşilimsi sarı olup, ergin dişilerin boyu mm kadardır. Vücut ortasına yakın mesafede iki tarafta birer adet siyah leke vardır. Erkekler dişilerden daha küçük ve abdomenleri arkaya doğru incedir. Birinci dönem larva üç çift bacaklı, nimf ve erginler ise dört çift bacaklıdır. Yumurtaları küresel olup, başlangıçta cam gibi şeffaftır, açılmaya yakın koyulaşırlar. Çapı 0.1mm dir.
3 Yayılışı: Başta Ege, Akdeniz, Trakya ve Orta Anadolu olmak üzere ülkemizin hemen hemen her tarafında bulunur. Biyolojisi ve zararı: Polifag bir zararlıdır. Sebzelerin çoğunda, bir çok endüstri ve süs bitkisinde ve meyve ağaçlarında zarar yapmaktadır. Sebzelerden domates, kavun, karpuz, hıyar, kabak, biber, patlıcan, fasulye, bezelye ve börülcede zararlıdır. Seralarda özellikle fasulye, hıyar, domates patlıcan ve kabakta zararı önemlidir. Dişiler, yumurtalarını yaprak alt yüzeyine, yaprak damarları boyunca yaptıkları ağlar arasına bırakırlar. Bir dişi yumurta bırakabilir. Yumurtalar sıcaklığa bağlı olarak 3-5 günde açılır. Yumurtadan çıkan larva protonimf ve deutonimf dönemlerini geçirerek ergin olur. Larvalar ergin oluncaya kadar 3 durgun devre geçirir günde ergin olurlar. Döl sayısı bulundukları bölgenin iklimine ve konukçusuna bağlı olarak değişmektedir. Gelişme kuru ve sıcak havalarda hızlanır. Bir dölünü 1-4 haftada tamamlar. Yılda döl verebilirler.
4 Üzerinde yaşadığı bitkinin yaprak özsuyunu emerek beslenirlerÜzerinde yaşadığı bitkinin yaprak özsuyunu emerek beslenirler. Emgi sonucu yaprakta sararma olur. Özümleme geriler, yapraklar kıvrılır, dökülür. Ürün verimi ve kalitesi düşer. Zararlının yoğun olduğu durumda bitkinin sürgün ve dalları ağ ile kaplı hale gelir, yapraklarda ve bitkide kuruma meydana gelir. Tetranychus türleri aynı zamanda Patates Y virusu ve Tütün halka leke virusunun vektörüdür.
5 Doğal düşmanları: Kırmızıörümceklerin ülkemizde saptanan doğal düşmanları şunlardır:Phytoseilus persimilis, Thyphlodromus similis, T. pyri (Acarina: Phytoseiidae); Scolothrips longicornis (Thys.: Thripidae); Hyperaspis reppensis, Scymnus rubromaculatus, S. pallipediformis, Stethorus punctillum, S. gilvifrons) (Col.:Coccinellidae), Oligota flavicornis (Staphylinidae); Piocoris erythrooephala (Het.: Lygaeidae), Deraeocoris serenus, D. punctatus, D. pallens , Macrolopus caliginosus (Miridae), Orius niger, O. minitus (Anthocoridae), Nabis pseudoferus (Nabidae); Chrysoperla carnea (Neur.: Chrysopidae); Therodiplosis persicae . (Dip.: Cecidomyiidae).
6 Savaşı Kültürel önlemler İklim ve doğal düşmanlar kırmızı örümcek yoğunluğunu etkileyen iki önemli faktördür. Temmuz ve Ağustos aylarında tarladaki su stresi özellikle sıcak, rüzgarlı ve kuru havalar kırmızı örümcekler için çok uygun olup onların ekonomik zarar oluşturan popülasyonlara ulaşmalarına sebep olur. Zaralı ile bulaşık sebze artıkları ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Hasattan sonra tarla sürülerek tarla içinde kışı geçirdiği yabancı ot ve bitki artıkları temizlenmelidir. Azotlu gübreler fazla kullanılmamalıdır. Kırmızı örümcekler tarla kenarındaki yabancıotlarda kışı geçirmesine rağmen, bu yabancıotların doğal düşmanlara barınak olması nedeniyle korunması yararlı görülmektedir.
7 Biyolojik savaşımı: Doğal düşmanlarından, özellikle phytoseidler, coccinellidler ve predatör tripsler biyolojik mücadele açısından çok önemlidir. Bu faydalıların korunması ve etkinlilerinin artırılması için gerekli önlemler alınmalıdır.
8 Sera bitkilerinde zararlı olan kırmızı örümcek türleri ile biyolojik mücadelede en çok kullanılan predatör akarlar, başta Phytoseiulus persimilis olmak üzere Galendromus occidentalis, Mesoseiulus longipes ve Neoseiulus californicus türleridir. Bu akarlar kitle halinde üretilip salınarak, ya da biyopreparatları temin edilerek mücadele çalışmalarında kullanılmaktadırlar. Dünyada, genellikle P. persimilis’in kullanıldığı bu tip mücadele çalışmalarında kimyasallar kadar etkinlik sağlanabilmiş ve bu uygulamalar pratiğe aktarılmıştır. Hatta birçok phytoseiid türünün biyopreparatı hazırlanarak, kullanıma sunulmuştur. Özellikle Kanada ve Amerika’da phytoseiid akar biyopreparatı hazırlayarak ihraç eden pek çok firma bulunmaktadır. Bu ülkelerde phytoseiid akar siparişinde bulunmak üzere istek formları hazırlanmış ve herkesin ulaşabilmesi için internet hizmetine sunulmuştur.
9 Ülkemizde ise, bu konuda fazla ilerleme sağlanamamıştırÜlkemizde ise, bu konuda fazla ilerleme sağlanamamıştır. Her ne kadar kitle üretim ve etkinlik çalışmaları yapılsa da, ticari boyutta bir yetiştiricilik ve pratiğe aktarılmış bir uygulama söz konusu değildir. Biyolojik mücadele de kullanılacak predatörler yurt dışından getirtildiğinden, mücadele masrafları yükselmektedir. Böyle bir durum ile karşılaşan üretici ise, uygulaması daha kolay ve ucuz olan kimyasal mücadeleyi biyolojik mücadeleye tercih etmektedir. Ülkemiz üreticisinin predatör akar kullanımını tercih etmesini sağlamak için, phytoseiid akarların ticari üretimi yapılarak onların kolayca temini sağlanmalıdır. Bu nedenle ülkemizde bu konu ile ilgili çalışmalara bir an önce başlanmalı ve gerekli önlemler vakit kaybetmeden alınmalıdır.
10 Seralarda Hıyar ve domateslerde kırmızıörümceklere karşı yaprak başına 5 kırmızıörümcek bulunduğunda, biyolojik mücadelede Phytoseilus persimilis kullanılabilir. Salınacak avcı akar miktarını belirlemek üzere 20 bitkide bulunan yapraklar sayılır. Daha sonra bir bitkide bulunan ortalama yaprak sayısı hesaplanır. Hesaplanan yaprak sayısı, serada bulunan bitki sayısı ile çarpılarak, seradaki toplam yaprak adeti bulunur. Seraya yaprak başına bir adet P. persimilis gelecek biçimde eşit olarak dağıtılır.
11 Kimyasal savaşımı: Kırmızıörümceklerin kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için kırmızıörümcek yoğunluğunun ve doğal düşman populasyonlarının saptanması gerekir. Sebze bahçelerinde ilk çiçeklenme döneminde parsellerin köşegenlerinden araziye çapraz olarak girilir. 3-5 adımda bir, bitkinin alt ve orta yapraklarından birer adet yaprak alınarak sayım yapılır. Parsel büyüklüğüne göre, fasülye gibi küçük yapraklı bitkilerde 25-30, hıyar ve patlıcan gibi büyük yapraklı bitkilerde adet yaprak üzerlerindeki canlı kırmızıörümcekler sayılır.Yaprak başına düşen canlı kırmızıörümcek sayısı hesap edilir. Yapılan sayımda fasülye gibi küçük yapraklı sebzelerde 1-3 adet canlı kırmızıörümcek, patlıcan gibi büyük yapraklı sebzelerde 3-5 adet canlı kırmızı örümcek bulunursa uygun ilaçlardan biri ile ilaçlı savaşım yapılır.
12 Seralarda ise seranın büyüklüğüne göre 20-50 bitki seçilirSeralarda ise seranın büyüklüğüne göre bitki seçilir. Her bitkinin alt orta ve üst yapraklarından birer adet alınır ve sayım yapılarak yaprak başına düşen birey sayısı hesap edilmelidir. Kırmızıörümcek yoğunluğu başlangıçta sera kenarlarında meydana geldiği ve lokal olarak görüldüğü için, sadece bu yerler sipesifik akarisitlerle ilaçlanmalıdır. Kırmızıörümcekler sera içerisine yayılmış ve mücadele eşiği olan; küçük yapraklı bitkilerde 3 adet, büyük yapraklı bitkilerde ise yaprak başına 5 adet yoğunluğa ulaşmış ise kaplama ilaçlama yapılmalıdır. Çevrede vektörü olduğu virus hastalıkları yaygınsa, mücadele eşiği gözönüne alınmadan mücadele yapılmalıdır. Uygulamada sadece hedef alınan zararlıya karşı spesifik akarisitler kullanılmalıdır
13 Kırmızıörümceklerde direnç gelişimini önlemek için aynı ilaçları veya benzer etki mekanizmasına sahip ilaçları sürekli kullanmak yerine selektif akarisitleri rotasyonlu olarak kullanmak yararlı olur. Buna ilaveten doğal düşmanların varlığı ve etkinliği gözetilerek seleksiyon baskısı da azaltılmalıdır. Tetranychus atlanticus Atlantik akarı Tanısı: T. urticae‘ ye benzemektedir. Bu türün zarar şekli, ekonomik önemi, yayılışı ve konukçuları T. urticae ‘ ye benzemektedir.
14 Familya: Eriophyidae Aculops lycopersici (Domates uyuzu) Tanınması:Bu zararlı iğ şeklinde, sarımtrak-yeşil renkte oldukça küçüktür. Dişiler µ, erkekler ise µ’dur. Konukçuları: Solanaceae famılyasına bağlı bitkiler olup patlıcan, biber ve Köpeküzümü (Solanum nigrum) bunlardan en çok domatesi tercih etmektedir.
15 Biyolojisi ve zararı: Domates uyuzu, kapalı alanlarda daha çok ilkbahar ve sonbahar aylarında, açık alanlarda ise Çukurova’da sonbahar aylarında önemli zararlara neden olmaktadır. Yüksek sıcaklık ve düşük bağıl nem gelişmesi için en uygun koşuldur (26,5°C sıcaklık ve %30 orantılı nem). Bu koşullarda yumurta iki günde açılır. İki nimf dönemi vardır. Birinci nimf dönemi bir gün, ikinci nimf dönemi iki veya üç gün sürer. Bir dölünü 6-7 günde tamamlar. Mayıs başından Kasıma kadar yaşamını sürdürür. Dişiler yumurtalarını yaprak kılları arası, küçük yarıklar veya yaprak damarı gibi doğal korunma yerlerine bırakır.
16 Çok küçük oluşları nedeniyle ancak bitkiler zarar gördüğü zaman fark edilirler. Bu dönemde bronzlaşmış yaprakların üstündeki yeşil yapraklarda yüzlerce sarımtrak-yeşil, konik şekilli akarlar görülür. Bu akarlar yaprak, gövde ve meyve hücrelerinin içeriğini çekerler. Genellikle bulaşma gövdenin yere yakın kısımlarında başlar, yapraklara, sapa doğru çıkar. Alt yapraklar kuruyarak bitkilere sağlıksız bir görünüm kazandırır. Gövde ve yaprakların rengi ekseri yağımsı bronz rengine veya pasımsı bir renge döner. Yapraklar kavrulmuş gibi sert ve gevrektir. Gövde üzerinde çatlamalar olur ve büyüme durur.
17 Şayet gerekli önlemler alınmaz ise bu zararlı bilhassa sıcak havalarda şiddetli yaprak dökülmesine neden olarak meyvelerde fazla miktarda güneş yanıklığına neden olur. Meyvelerin üzeri susuz toprak gibi çatlar. Simptomlar bitkide hızla yayılır ve sonuçta bitki solar ve ölür. Orijini Avustralya olan A. lycopersici’ye ülkemizde Akdeniz, Ege ve İçanadolu Bölgesinde rastlanmaktadır.
18 Doğal düşmanları: Ülkemizde saptanan doğal düşmanları Pronematus ubiquitus (Acarina:Tydeidae) ve Macrolophus caliginosus (Heteroptera, Miridae) dir. Domates pas akarına kullanılacak biyolojik mücadele yöntemleri: Pronematus ubiguitus'un serada bulunması halinde Domates Pasakarını baskı altına aldığı; M. caliginosus'un da zararlı popuplasyonunda etkili olduğu saptanmıştır. Bu predatörlerin korunması için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Domates Pasakarını'nın sorun olduğu seralara Pronematus umbiquitus'un yerleştirilmesi; Macrolophus caliginosus populasyonunun korunması yerinde olur. P. ubiguitus ve diğer Phytoseiidae'lerin kullanılma olanakları üzerinde çalışılması yararlı olacaktır. Kültürel önlemler: Kışı Köpek üzümünde geçirmesi nedeni ile tarla ve sera çevresinde köpek üzümü bulundurulmamalıdır.
19 Savaşı Serada tüm bitkiler gözden geçirilir, Kök boğazında, gövde ve toprağa yakın yapraklarda ilk belirtiler görüldüğünde önce lokal ilaçlama yapılmalı, eğer yayılma devam ederse seranın tamamı ilaçlanır. Tarlada da alt yapraklarda ve gövdelerde bronzlaşma incelenmeli ve zarar görmüş ve yeşil yapraklar hemen incelenmelidir. Zarar tipik olarak yeşil meyveler 5 cm çapa ulaştığında görülür. Zararlı ilk görüldüğünde hemen ilaçlama yapılmalıdır.
20 Familya: TarsonemidaePolyphogotarsenemus latus (Sarı çayakarı) Tanınması: Ergin dişileri 179 μm, erkekleri ise 120 μm boyunda çok küçük akarlardır. Göz ile çok zor görünürler. Ergin dişiler geniş oval yapıda genellikle sarımtrak beyaz renktedir. Erkekler ise açık pembemsi renktedir. Dorsallerinde “Y” harfi şeklinde vücut boyunca uzanan sindirim sistemi beyaz renkte görülür. Fazla hareketli değildirler. Yumurta ortalama 71μm boyunda ve oval yapıda olup üzerinde sıra şeklinde beyaz renkte tüberküller bulunur
21 Uygun sera koşullarında çok sayıda döl verebilirler.Polifag bir zararlıdır. En önemli zararını biberler üzerinde yapmaktadır, hıyar, domates, patates, patlıcan, fasulye, kabak, kavun ve karpuz, konukçuları arasındadır. Biyolojisi ve Zararı: Seralarda sebzelerde önemli zararlıdır. Yumurtalarını genç sürgünlerin ve meyvelerin üzerine bırakırlar. Ergin ve nimfleri bitkinin genç yapraklarını ve tepe noktalarını tercih ederler. Optimum gelişme sıcaklığı 20-22ºC dir. Yumurtadan ergine gelişme süresi 12 gündür.
22 Bitkilerin çiçek ve meyvelerinde, genç yaprak ve sürgünlerde büyüme noktalarında zararlı olurlar. İlk önce yaprakların alt yüzeyinde renk açılması ve bronzlaşma görülür. Bitkilerin genç vejetatif organlarında beslenme sonucu bitki bodur kalmakta ve yapraklar kıvrılıp büzüşerek deforme olup zamanından önce dökülmektedir. Ülkemizde Akdeniz ve Ege bölgesinde bulunmaktadır. Doğal düşmanları: Phytoseidlerden bazı doğal düşmanları bulunmaktadır. Savaşı Kültürel önlemler: Seralara beyaz sinek erginleri tarafından taşınmaları nedeniyle, beyaz sineklerin sere içerisine girmesini engelliyen önlemlerin iyi alınması gerekmektedir. Biyolojik mücadele: Doğal düşmanlarından özellikle Phytoseidlerin korunması ve etkinliklerinin artırılması için gerekli önlemler alınmalıdır.
23 Kimyasal savaşımı: Sarı çay akarı’nın kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için, seradaki beyazsinek yoğunluğu ve doğal düşman popülasyonunun saptanması gerekir. Haftada en az bir kez örnekleme yapılmalıdır. Bunun için seranın büyüklüğüne göre bitki seçilerek alt, orta ve üst yapraklarından birer adet koparılarak sayım yapılır. Yaprak başına düşen zararlı hesap edilir. Yaprak başına 5 acar görüldüğünde, zararlının yavaş yayılması nedeniyle spesifik akarisitlerle lokal ilaçlama yapılmalıdır.
24 Familya: TyroglyphidaeRhizoglyphus echinopus Ergin bireyler yuvarlakça, saydam, dorsalde iki koyu lekeleri vardır. Bacaklar kahverengi ve kalın yapıdadır. Hypopus dönemi, kendileri için uygun olmayan koşullarda oluşturdukları bir dönem olup, bu dönemde uzun süre beslenmeden canlılıklarını devam ettirebilmekte ve genellikle böceklere tutunarak yayılabilmektedirler. Çok fazla konukçuları vardır. Yumrulu ve soğanlı sebzelerde, süs bitkilerinde seralarda ve açık alanlarda geniş dağılım gösteren önemli bir zararlıdır. Sebzelerden soğan, sarmısak, patates, süs bitkilerinden lale, sümbül, nergis, glayol, zambak v.d. zararlı olmaktadırlar.
25 Yumruları kısmen yada tamamen çürütüp bozarak çiçek verimini düşürürler.Yumrularda yavru yumru yapma yeteneği kaybolur. Direkt olarak sağlam yumrulara zarar vermez ancak çürümekte olan dokularda beslenmekte fakat bununla temas eden sağlam dokularda da zararlı olmaktadır. Bakterial ve fungal hastalıkları da yaymaları mümkündür. Özellikle depolarda çürümekte olan yumruların hemen elemine edilmesi ve akarın yayılmasını önlemek gerekir.
26 Predatörleri ve biyolojik savaşımı: Akarisit kullanımını azaltmak için pratatörü olan Hypoaspis aculeifer (Toprakta faydalı predatör akar) ile biyolojik kontrol imkanlarını araştırmamız gerekmektedir. Savaşımı: Yumruların sıcak su ile 39-41Cºde 2 saat muamele edilmesi ve depolarda soğanların -2Cºde tutulması önerilen bir savaşım yöntemidir. Ayrıca soğanların kontrolu sonucu bulaşık olduğu saptanırsa organik fosfatlı bir insektisit ya da akarisitle hazırlanan ilaçlı su içerisinde 30 dakikalık bir süre batırılması önerilir. Bu işlem dikim öncesi de uygulanabilir
27 Sınıf: Insecta Takım: Orthoptera Familya: Acrididae Dociostaurus maroccanus (Fas çekirgesi) Tanınması: Erginlerde vücut uzunluğu 17-33mm’dir. Genel olarak sarımsı gri renkte, üzeri koyu ve açıksarı lekelerle kaplıdır. Tegmina(ön kanatlar)ve arka kanatlar arka femurların ucunu geçer. Arka femurlar üzerinde 3 adet enine, kalın ve siyahımsı lekeler bulunur. Erkeklerde cerci uçta yuvarlaktır. Pronotum üzerinde ortada haç şeklinde silik bir işaret ve bunun orta kısmında da enine üç adet çizgi bulunur. Gregar ve soliter formları vardır. Yumurta 5mm boyunda, pirinç tanesi şeklinde ve sarımsı renktedir. Yumurta yüksükleri silindirik şekilde olup, otaya doğru hafif köşe yapar. Yumurtalar yüksüğün dip kısmında birkaç sıra halinde düzgünce yerleştirilir. Yüksüğün uzunluğu 2-3 cm, eni ise 1.5cm’dir. Bir yüksük içinde yaklaşık yumurta bulunur.
28 Yumurtadan yeni çıkan nimfler 5-6 mm boyda koyu kahverenginde ve üzerlerinde siyah lekeler bulunmaktadır. Daha sonra renkleri 5. dönemde sarımsı kırmızıya döner. Yayılışı: Ülkemizin Kuzey ve Doğu Anadolu’nun bazı yerleri hariç hemen hemen her tarafında bulunur. Ancak Batı Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu’nun bazı yerlerinde çoğalarak zarar yapar. Fas çekirgesinin Ege Bölgesinde İzmir (Bayındır, Tire, Menemen), Aydın (Çine, Koçarlı, Yenipazar), Manisa (Eşme, Kula), Muğla (Merkez, Milas, Fethiye), Uşak, Kütahya (Simav)'da, Marmara Bölgesinde Edirne başta olmak üzere diğer bir çok illerde, Karadeniz Bölgesinde Samsun (Bafra) ve Amasya'da devamlı üreme alanları bulunmaktadır. Konukçuları: Polifaktır. Sebzelerden özellikle lahana, domates, havuç ve soğanda zararlıdır.
29 Biyolojisi ve zararı: Yerli çekirge türleri içerisinde en tehlikeli olanların başında yer alır.Yeni çıkan erginler 3-5 gün sonra çiftleşmeye, çiftleşmeden 3-5 gün sonra da dişiler yumurta bırakmaya başlar. Yumurtalar toprak içinde 8-10 ay kadar kalır. Çekirgelerde yumurta bırakma yeri genel olarak toprağın yapısı ile ilgili olup dişi çekirge bunu bazı sondajlamalar yaparak seçer. Dişiler yumurta bırakmak için daha çok Tavşan Bıyığı ile köksüz, mevsimlik kısa ömürlü diğer bitkilerin bol bulunduğu, hemen hemen kuru, orta derecede sıkı ve işlenmemiş arazi parçalarını tercih ederler. Toprağa bırakılan yumurtaların embriyonik gelişiminde rutubetin etkisi çok önemlidir. Fazla su ve rutubette yumurtalar ölür. Kurak koşullarda embriyo dormant döneme geçer ve suya karşı direnç kazanmış olur. Koşullar uygun giderse gelecek ilkbaharda tekrar gelişmelerine başlarlar.
30 Yumurtadan çıkan nimfler, etrafta rastladıkları başta tavşan bıyığı (Poa spp.) olmak üzere benzeri diğer bazı bitkileri iştahla yemeye başlarlar. Ancak nimfler geliştikçe bu defa diğer bitkileri de yemeğe başlar. Ergin hale gelen bireyler ise yumurtadan çıktıkları yerleri terk ederek yoğun vejetasyon alanlarına dönerler. Ergin ve nimfler bitkilerin özellikle taze yaprak ve sürgünlerini yerler. Doğal düşmanları: Çekirgelerin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Örneğin bakterilerden Aerobacter aerogenes var. acridiorum Fas çekirgesi bağırsaklarında bulunur ve soğuk havalarda ölümlere neden olur. Parazit mantarlar yağmurlu, serin ve nemli havalarda ölüm meydana getirir. Nematodlardan Mermis sp. ve Agamermis sp. çekirge vücudunda iç parazit olarak bulunmuştur. Acarina takımından Eutrombidium sp. Acrididae yumurtaları ile beslenmektedir. Coleoptera takımından Trichodes amnios larvaları çekirge yüksüklerindeki yumurtaları yerler.
31 Mantidae familyasından Mantis religiosa, Bolivaria brachyptera ve Empusa fasciata nimf ve erginleri bir çok çekirgenin önemli predatörleridir. Tettigoniidae familyasından Saga spp. ve Decticus albifrons da çekirgelerin predatörleridir. Ayrıca bir çok kuş özellikle sığırcık (Sturnus vulgaris ) ve Alaca sığırcık (Pastor roseus ) başta olmak üzere leylekgiller (Ciconidae), Kargagiller (Corvidea), Serçegiller (Passeridae) v.b kuşlar çekirge nimf ve erginlerinin önemli doğal düşmanıdır.
32 Savaşı Çekirgelerin yumurta bıraktığı alanların sürülmesi etkili bir metoddur. Uzun yıllar başarı ile kullanılmış olan çinko tuzak metodu, fazla zaman ve emek istediği için günümüzde terk edilmiştir. Bu metodda başlıca çinko levhalar kullanılır ve hendekler kazılır. Nimfler yeni çıkmaya başlar başlamaz kuşak teşkil ederek gidiş istikametlerinin önlerine düz çinko levhalar yan yana getirilerek dik bir duvar çekilir. Bu çinko duvarın önüne 1-1.5m derinliğinde, 1-1.5m eninde 2-4 veya 6m uzunluğunda hendekler kazılır. Kuşağın gidiş istikameti önüne dikilen çinko duvara çarpan nimfler, hendeklerin içine düşerek birbirleri üzerine yığılarak, çıkamazlar ve ölürler. Daha sonra bunların üzeri örtülür veya imha edilir. Kimyasal savaşımı: Çöl çekirgelerine karşı kullanılan en etkili savaş metodu kimyasal savaştır. Bunun için kullanılan insektisidler zehirli yem ve püskürtme ilaçlar olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır.
33 Rezervasyon alanlarında zararlı çekirge nimflerinin görülmeye başlamasından ve yapılan sürveylerle uygun yoğunluğun saptanmasından sonra derhal ilaçlı mücadeleye geçilir. Çekirgeler bu dönemlerde toplu halde ve daha az hareketlidirler. Yumurta açılımı, iklim koşulları ile ilgili olarak duraklıyor ve tekrar başlıyorsa, arazide gözlem ve kontrollere devam edilmeli, gerekirse bu alanlar tekrar ilaçlanmalıdır. Genellikle kimyasal mücadele Fas, Güdük ve Yeşil çekirgelere karşı Nisan'da, Kara Çekirge ve İtalyan çekirgesine Mayıs’ta, Madrap Çekirgesinin 2. döl nimflerine Temmuz'da başlatılabilir. Ancak mücadele coğrafi bölgelere ve iklim faktörlerine bağlı olarak daha önce veya daha ileri bir tarihte de olabilir.
34 Zehirli yem aktif olarak kullanılmaktadırZehirli yem aktif olarak kullanılmaktadır. Zehirli yem mümkün olduğu oranda ilk dönem nimflerine atılır. Bunun için daha önceden hazırlanan yem, yumurta bırakılan alanların iyice ve devamlı şekilde incelenmesi ile nimfler çıkar çıkmaz onların bulunduğu yerlere elle tohum serper gibi muntazam şekilde atılır. İlaçlı kepeği yiyen nimfler kısa zamanda ölürler. Burada dönüme atılacak yem miktarının da önemi büyüktür. Nimfler eğer toplu olarak bulunuyorlar ve dinlenme anında iseler dönüme 7-7.5kg veya yürüyüş halinde iseler 5-15kg hesabı ile atılır. İstirahat halinde olan ergin çekirgelere karşı da zehirli yem kullanmak mümkündür. Bunlara özellikle sabahın çok erken saatlerinde olmak üzere dönüme 15-20kg gelecek şekilde zehirli yem atmak gerekir.
35 Zehirli yem 5. dönemin son 2-3Zehirli yem 5. dönemin son 2-3. günlerinde olan nimflerle gömlek değiştirme anında olanlara uygulanmaz. Çünkü bu dönemde çekigeler beslenmezler. Zehirli yemler özellikle çıplak ve bitki örtüsü az olan alanlarda daha fazla etkilidir. Mücadelede geç kalınmış ve zararlı çekirgeler kültür alanlarına (sebze, tütün vs.) girmişse, hasada yakın bitkileri ilaçlamak yerine, zehirli yemle mücadele yapılmalıdır. Bu durumda kara çekirge mücadelesinde de öngörülen zehirli yemler; l dekar için 8 kg kepeğin 3-4 litre su ile nemlendirilmesinden sonra ıslak kepek üzerine 1/2 kg toz şeker serpilip, 100 cc Parathion methyl 360 g/1 terkipli bir ilacın ilave edilmesiyle hazırlanır. Zehirli yemden ölen çekirgeler toplanıp gömülmelidir (kuş, kümes hayvanları vb. yiyip ölmesinler).
36 Püskürtme ilaçlar zorunlu hallerde sürü halinde olduklarında yapılır.Çekirgelerin etrafı bulaştırmaları ve zararlarını önlemek için ergin çekirgeler cinsel olgunluğa erişmeden önce, özellikle pembe ve kahverenkli hatta sarı renkli dönemlerinde, daha yumurtlamaya başlamadan önce ilaçlı savaşımını yapmak uygundur. Nimf mücadelesine önem verilmeli, çekirgeler ergin olmadan mücadelesi tamamlanmaya çalışılmalıdır. Oturmuş sürülere karşı akşamüstü karanlık basmadan veya sabahın çok erken saatlerinde olmak üzere ilaçların yapılması gerekir. Bunun için oturmuş sürülerin bulundukları yerler kırmızı renkli flamalarla işaretlenir ve ona göre savaş uygulanır.
37 Nimflere karşı yapılan savaş, ergin çekirgelerin yumurtlamalarına engel olunamadığı alanlarda uygulanır. Bunun için yumurta bırakılan alanlar dikkatli olarak tespit edilerek işaretlenir. Her gün kontrol edilerek yumurtalar açılır açılmaz ve ilk nimfler görülür görülmez uygulamaya geçilir. Yumurta açılımı, iklim koşulları ile ilgili olarak duraklıyor ve tekrar başlıyorsa, arazide gözlem ve kontrollere devam edilmeli, gerekirse bu alanlar tekrar ilaçlanmalıdır. En uygun saatler sabahleyindir. En geç 11’e kadar yapılmalıdır. Dikkat edilecek önemli bir nokta da mümkün olduğu kadar nimfler yaşlanmadan savaş bitirilmelidir. Aksi takdirde 4. ve 5. dönemlerde bulunan nimflere karşı erginlerde olduğu gibi yüksek dozlu ilaçlar kullanmak gerekir. Genellikle kimyasal mücadele, Nisan'da başlatılabilir. Ancak mücadele coğrafi bölgelere ve iklim faktörlerine bağlı olarak daha önce veya daha ileri bir tarihte de olabilir.
38 Familya: GryllotalpidaeGryllotalpa gryllotalpa (Danaburnu) Tanınması: Genel rengi gri kahve veya koyu kahverengi, vücudun alt tarafı sarımsı renktedir. Vücudun üzeri kadife gibi ince ve kısa tüylüdür. Baş ileriye doğru uzamıştır. Ağız parçaları çiğneyicidir. Pronotum yumurta şeklinde, büyük ve iyi gelişmiştir. Ön bacak toprağı kazmak için özelleşmiştir. Üst kanatlar kısa ve derimsi yapıdadır. Arka kanatlar şeffaftır ve katlanmış olarak ön kanadın altındadır. İstirahat halinde geride kuyruk şeklinde uzanır. Vücut uzunluğu genellikle 40-60mm arasında değişir. Biyolojisi ve Zararı: Polifag bir zararlıdır. Omnivor bir türdür. Ergin ve nimfleri toprak altında galeriler açarlar. Ayrıca toprak içinde dişiler çiftleşme ve yumurta bırakma odacığı yaparlar. Galeriler toprak içinde genel olarak 10-20cm derinliktedir. Ancak bu derinlik topraktaki rutubete bağlıdır. Genellikle çok kumlu-killi, humuslu ve hafif toprakları severler.
39 Hayatlarının büyük bir kısmını toprak içinde geçirirlerHayatlarının büyük bir kısmını toprak içinde geçirirler. Ancak geceleri toprak yüzeyine çıkarak faaliyette bulunurlar. Geceleri ışığa bol olarak gelirler. Dişiler çiftleştikten sonra yumurtalarını toprak içindeki odacıklar veya yuvaları içine toplu olarak bırakırlar. Bir dişi bir defada kadar yumurta bırakır ve yumurtlamasını 2-3 defada tamamlar. Böylece bir dişi hayatı boyunca toplam olarak ortalama yumurta bırakır. Yumurtalar çevre koşullarına bağlı olarak gün içinde açılırlar. Yumurtadan çıkan nimfler ilk dönemde toplu olarak yaşarlar. Dişiler yumurtalarına hatta ilk dönem nimflere bekçilik ederler. İlk dönemden sonra nimfler dağılırlar.
40 Kışı toprak içinde ikinci veya üçüncü nimf döneminde geçirirler.Baharda havaların ısınması ile birlikte nimler tekrar faaliyete geçerek Temmuz hatta ağustosa kadar gelişmelerine devam ederler. Beş nimf dönemi geçirdikten sonra bu dönemin sonunda ergin olurlar. Yaz sonu ve sonbaharda meydana gelen erginler kışı toprak içinde açtıkları galeriler içinde geçirirler. Bunlar ertesi baharda çiftleşerek yumurtalarını bırakırlar. Böylece danaburnu iki yılda bir döl vermiş olur. Daha sıcak olan bölgelerde yılda bir döl verir.
41 Danaburunlarında bazen kanibalizm görülürDanaburunlarında bazen kanibalizm görülür. Dişiler çiftleştikten sonra genellikle erkeği yerler. Bazen predatör olarak faaliyete bulunurlar. Erginler ve nimfler toprak içinde galeri açarak ilerlerken her türlü bitki kökü ve yumrularını yerler bu arada toprak içindeki solucanları ve böcek larvalarını da yerler. Özellikle yeni dikilmiş ve yeni çimlenmiş sebze fidelerinin köklerini keserek kurumalarına neden olurlar. Doğal düşmanları: Bazı kuşlar, kedi ve kümes hayvanları doğal düşmanlarıdır.
42 Savaşı Kültürel önlemler: Toprağın iyi bir şekilde ve zamanında işlenmek suretiyle yuvalarında bulunan ergin, nimf ve yumurtalardan büyük bir kısmını yok etmek mümkündür. Suyu bol olan küçük bahçelerde, su salınarak ergin ve nimflerin galerilerden dışarı çıkmaları sağlanır. Toprak yüzeyine çıkanlar çeşitli yolarla öldürülür. Kışı sıcak yerlerde geçirmeyi tercih ederler. Bu nedenle bahçelerin belirli yerlerine yaz sonuna doğru öbek öbek taze at gübresi konulur. Bunlar ilkbahara doğru elden geçirilerek, kışı geçirmek için buraya toplanmış olan bireyler yok edilmelidir. Ergin danaburnu yazın elektrik ışığına çok gelir bunlar toplanarak imha edilmelidir.
43 Kimyasal savaşımı: Kimyasal savaşımında zehirli yem kullanılır. Bunun için 10kg kepeğe 500gr şeker ve insektisitlerden (Trichlorfon, %80 SP 250g; Endosülfan, %32.9 WP 100g; Endosülfan,%5 toz 500g) birisi kuru kuruya karıştırılır. Daha sonra bu karışım sünger kıvamına gelenedek su ile karıştırılarak nemlendirilir. Sonra dekara 5-8kg gelecek şekilde özellikle akşamüzeri sulama yapıldıktan sonra bitkilerin diplerine homojen bir şekilde serpilmelidir. Sabahleyin zehirli yemden ölen dana burunları toplanıp gömülür (kuş, kümes hayvanları vb. yiyip ölmesinler).
44 Takım: Thysanoptera (Kirpikkanatlılar)Familya: Thripidae ( Darkanatlı Tripsler) Thrips tabaci (Tütün tripsi) Tanınması: Erginler uzunca, dar ve az çok yassı bir vücuda sahiptir. Saman sarısı ya da kırlı sarı renktedirler. Vücudun bazı yerlerinde grimsi lekeler bulunmaktadır. Kanatları sarı veya sarımsı gri renktedir. Antenleri 7 segmentli, uç segmentler daha koyu renktedir. Kanatlar uzun, bir kenarı uzun saçaklıdır. Abdomen uzunca, açık veya kirli sarı renktedir. Dişilerde belirgin ve kıvrık bir ovipozitör vardır. Vücut uzunluğu mm dir. Erkeklere doğada çok az rastlanır ve kanatsızdırlar. Yumurtalar saydam ve beyazımsı renktedir. Yaklaşık 0.25mm uzunlukta ve fasulye şeklindedir. I. ve II. dönem nimfler sarı renkte ve mm boydadır.
45 Biyolojisi ve zararı: Polifag bir zararlı olup ülkemizin hemen hemen her yerinde az veya çok bulunur. Ülkemizin soğuk yerlerinde kışı ergin olarak bitki sapları içinde, kuru otlar arasında, bitki kökleri etrafında, çeşitli bitki artıkları arasında ağaç kabukları altında ya da toprakta pupa ya da ergin olarak geçirir. Buna karşılık sıcak yerlerde ve seralarda bütün yıl boyunca yaşamını sürdürür.
46 Dişiler eşeysiz olarak çoğalırlarDişiler eşeysiz olarak çoğalırlar. Erkeklerine doğada çok ender olarak rastlanır. Dişiler yumurta bırakacakları zaman ovipozitörleri yardımı ile bitkilerin epidermislerini yarar ve paranşim dokusu içinde torba şeklinde bir oyuk açarak yumurtalarını bırakırlar. Bir dişi hayatı boyunca yaklaşık 80 yumurta bırakır. Yumurtalar yazın 3-5 günde açılırlar. Yumurtadan çıkan nimfler kısa süre sonra beslenmeye başlarlar. Bitki üzerinde iki nimf dönemi geçirdikten sonra toprağa geçerek prepupa ve pupa olurlar. Bir hafta sonra erginler çıkarak tekrar bitkiye dönerler. Bir döl 26ºC de yaklaşık 18 günde tamamlanır. Uygun koşullarda yılda 10 döl verebilirler.
47 Ergin ve nimfleri bitkilerin yaprak, sap ve meyvelerinin epidermis tabakasını ağız parçaları ile yırtarak ya da zedeleyerek çıkan öz suyu emerler. Thripslerin yapraklardaki karakteristik zararı gümişi renk açılmalarıdır. Yoğunluğun fazla olduğu yerlerde yapraklarda başlangıçta koyu yeşil renk, daha sonra yanıklar oluşacak şekilde renk açılmaları meydana gelir. Zamanla yaprak solar, bükülür ve beyazımsı bir hal alır. Buna halk arasında akdamar hastalığı denir. Bitkilerde böceğin beslendiği yerler bir süre sonra beyazımsı veya gümüşi bir renk alır. Yoğun saldırılarda yapraklar görevini yapamaz, vaktinden önce dökülür. Bitkinin verimi azaldığı gibi ürün kalitesi de bozulur.
48 Soğan, pırasa, sarımsak, lahana gibi bitkilerin yapraklarında zarara uğrayan yerler beyazımsı lekeler halinde belirir. Bu gibi bitkilerde piyasa değerlerini büyük ölçüde kaybederler. Meyve veya kapsüllarde beslenilen yerler gümüşi bir renk aldığı gibi meyve bozukluklarına da neden olabilir. Kurak mevsim ya da yerlerde zararı daha da artar. Baklagillerde yoğun beslenme sonucu genç sürgünlerde şekil bozukluklarına neden olur. Ayrıca çiçek tomurcuklarında gelişme durur ve bunlar açılamaz. Bezelye meyvelerindeki zararı ise kapsüllerde başlangıçta renk açılmaları, ileri dönemlerde ise kahverengi ve alacalı yanıklıklar şeklinde olmaktadır. Ülkemizde sebzelerden soğan, sarımsak, pırasada ekonomik önemde zararlara neden olmaktadır. T. tabaci’nin bitkilerde ayçiçeği mazayik virüsü, tütün halka leke virüsü, domates lekeli solgunluk virüslerinin vektörüdür. Bu şekilde verdiği zarar daha da önemli olmaktadır.
49 Doğal düşmanları: T. tabaci’nin doğada bazı doğal düşmanları vardır. Bunların çoğu avcı anthocorid, mirid ve akarlardır. Bu avcılar tripslerin doğada fazla çoğalmalarına engel olurlar. Bunlar içinde miridlerden en önemli perdatörü Macrolophus costalis (=rubi)’tir. M. costalis, tütün tripsinin nimf ve erginleri ile beslenmektedir. Doğal düşmanları, özellikle Orius spp. biyolojik mücadele açısından önemlidir. Savaşı Kültürel önlemler Sık olarak sulanan fidelik ve tarlalarda tütün tripsi fazla çoğalmadığı için fidelikler ve tarlalar kuru bırakılmamalı. Fidelik ve tarladaki artıklar, zararlı otlar toplanarak yok edilmelidir. Önceden bulaşık olduğu bilinen yerlere fidelik kurulmamalı ve dikim yapılmamalıdır. Kontrol etmeden bulaşık fideler tarlaya dikilmemelidir.
50 Tütün Tripsinin biyoteknik savaşımında SARI YAPIŞKAN TUZAKLAR KULLANILMaktadır.Biyolojik mücadele Doğal düşmanlardan, özellikle Orius spp. Biyolojik mücadelede etkilidir. Kimyasal savaşımı: Tripslerin kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için seredaki trips yoğunluğu ve doğal düşman populasyonlarının saptanması gerekir. Seranın büyüklüğüne göre bitki seçilir, bu bitkilerden alt, orta ve üst yapraklardan birer adet alınarak sayımlar yapılarak yaprak başına düşen zararlı hesap edilir. Küçük yapraklı bitkilerde yaprak başına 10 adet, büyük yapraklı bitkilerde yaprak başına 20 adet zararlı bulunduğunda kimyasal savaşıma karar verilmelidir.
51 Doğal düşmanların örnekleme yönteminde ise; sera içersinde homojen olarak seçilen 50 bitkinin yine üst, orta ve alt yapraklarından birer yaprakta sayım yapılarak hesaplanır. Seralarda Kimyasal mücadele, küçük yapraklı bitkilerde (Fasülye , Biber gibi) yaprak başına 10, büyük yapraklı bitkilerde (Domates, Patlıcan, Hıyar, Kabak gibi) yaprak başına 20 adet veya çiçek başına 3 adet nimf+ ergin (ergin-larva) olduğunda uygulanır. Ancak tripslerin virus vektörü olduğu unutulmamalı ve mücadelesinde buna dikkat edilmelidir.
52 Heliothrips haemorrhoidalis (Sera tripsi)Tanınması: Vücudun üst yüzeyi sık, ağ şeklinde bir yapıya sahiptir. Vücut mm uzunlukta, koyu esmer, abdomen’in ucu genellikle portakal sarısı, antenler, bacaklar ve kanat açık sarı renktedir. Yumurtalar 0.3mm uzunlukta ve fasulye şeklindedir Biyolojisi, zararı ve savaşımı T. tabaci’ de olduğu gibidir. Ülkemizde ancak seralarda zaman zaman çoğalarak zararlara sebep olabilmektedir.
53 Frankliniella occidentalis Çiçek tripsiErginleri yaklaşık mm uzunluğunda, ince, uzun ve yassı yapılıdır. Rengi mevsime göre açık sarıdan sarımsı esmere kadar değişen tonlarda olabilir. Antenleri 8 segmentlidir. Abdomen kahverengi, thoraks portakal sarısıdır. Abdomen üzerinde küçük kahverengi benekler bulunur. Ovipozitör aşağı doğru kıvrıktır. Uzun ve dar kanatlarının kenarları iplik gibi saçaklı tüylere sahiptir. Dinlenme halindeyken kanatlar, vücudun üzerinde uzunlamasına katlı halde durmaktadır. Yumurtalar fasulye biçiminde, beyaz renkte ve 200 µm uzunluğundadır. Yaşam döngülerini yumurta, nimf, prepupa, pupa ve ergin şeklinde 15 ile 30 günde tamamlar.
54 Nimf, genellikle toprakta pupa olurNimf, genellikle toprakta pupa olur. Ancak, nadiren de olsa tüylü yapraklı bitkilerin dokusu içerisinde de pupa oldukları görülmüştür. Pseudopupanın erken dönemi kısalmış anten yapısı ve kanat tomurcukları ile karakteristiktir. Pseudopupanın geç dönemi hareketsizdir, bu dönemde erginin şeklini almaya başlar, kanatlar uzar, antenler geriye doğru döner. Her iki pupa dönemi de beyazdır. Kışı ergin halde toprakta ve çeşitli bitkiler üzerinde geçirirler. Erkek/dişi oranı 1/4‘tür. Erkekler nadiren görülürler. Erkekler döllemsiz yumurtadan çıkarlar. Tarla koşullarında yılda 4–6 döl, Sera koşullarında yılda döl verebilir. Tripsler, en fazla uçuş faaliyetini günün serin saatlerinde yaparlar. Zararlı, yumurtalarını yaprak ve çiçeklerin dokusu içine tek tek bırakır. Bir dişi yaşamı boyunca 30–150 adet yumurta bırakabilir. Yumurtalar genellikle bir hafta içinde açılır. Çıkan larvalar 2 dönem geçirdikten sonra pupa olmak için toprağa girer. Larva dönemi 3–6 gün, pupa dönemi de 3–6 gündür. Ergin olduktan sonra bitkiye yeniden dönerler.
55 Larva ve erginleri bitki özsuyunu emerek zararlı olur. FLarva ve erginleri bitki özsuyunu emerek zararlı olur. F. occidentalis bulaşmasının esas belirtileri yaprakların üst yüzeyinde beslendiği dokularda karakteristik gümüşi lekeler ve beslenme yerlerindeki çukurluklardır. Zamanla bu yaprak solar ve dökülür. F.occidentalis hem yaprakta hem çiçekte beslenerek zararlı olur. Bu emgiler sonucu bitki tamamen kuruyabilir. Konukcuları: Polifagtır. 62 familyadan 244 bitki türü konukçusu olarak saptanmıştır. Sebzelerden domates, bamya, biber, fasulye, soya, kavun, karpuz, patlıcan ve kuşkonmaz tripslerin önemli konukçuları arasındadır. Bu zararlı bazı virüs hastalıklarının vektörüdür.
56 Doğal Düşmanları: Türkiye’de Akdeniz Bölgesinde, yapılan çalışmalarda Orius sp. (Het.: Anthocoridae)’un Çiçek tripslerinin önemli bir avcısı olduğu saptanmıştır. Yurtdışında yapılan çalışmalarda ise Adalia bipunctata, Coccinella septempunctata (Col.: Coccinellidae), Syrphus spp. (Dip.: Syrphidae) ve Chrysoperla carnea ( Neu.: Chrysopidae)’nın da tripslerin önemli avcıları olduğu belirlenmiştir. Avrupa’da iki predatör akar; Amblyseius barkeri ve Neoseiulus cucumeris biyolojik ajan olarak seralarda kullanılmaktadır. Savaşımı: Kültürel Önlemler Seralarda hijen çok önemli olup, bitki artıkları ve yabancı otlar yok edilmelidir. Toprak 10 cm derinliğinde sürülerek pupalar yok edilmelidir. Havalandırma açıklıkları en az 462 µm‘ lik tel ile kaplanmalıdır. Ayrıca, seraların içerisinde ve çevresinde zararlının diğer konukçularının bulundurulmamasına özen gösterilmelidir.
57 Biyolojik mücadele Doğal düşmanlardan, özellikle Orius spp. Biyolojik mücadelede etkilidir. Örtüaltı tek ürün yetiştiriciliğinde O. laevigatus’un F. occidentalis’e karşı etkinliği ile ilgili yapılan çalışmalarda, Ekim ayında biberde 4 ve patlıcanda 6 adet ergin/m2salım yoğunluklarında zararlının baskı altına alındığı bildirilmektedir. Ancak kış aylarında ısıtma yapılmayan seralarda, sera sıcaklığının düşüşüne bağlı olarak faydalı popülasyonunda azalma ve Mart başlarında, aynı yoğunlukta salımların tekrarlanması gerekebilmektedir. Eğer predatör salımı yapılıyorsa bitkide koltuk ve yaprak alma işlemleri sırasında koparılan yapraklar, birkaç gün sera içersinde bırakılarak, mevcut yumurtaların çıkışı ve nimflerin bitkilere geçmesi sağlandıktan sonra seradan uzaklaştırılmalıdır.
58 Kimyasal Mücadele Zararlının davranışı gereği kimyasal mücadele zordur. Çiçek tripslerine karşı doğrudan kimyasal mücadele önerilmesi yerine, diğer zararlılar ile entegre edilmesi ana hedef olmalıdır. Çabuk direnç geliştirmeleri nedeniyle, bilinçsizce ve yoğun ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. İlaç uygulamaları, çiçeklenme dönemindeki dölleyici böceklerin korunması açısından, çiçeklenme öncesinde veya bitkilerin %10’ u çiçek açmadan önce yapılmalıdır. Kimyasal mücadelenin başarısı ve ilacın etkinliğini arttırmak için ilaçlamalar, bitki çiçeklerinin açık olduğu günün erken saatlerinde, çiğ kalktıktan hemen sonra yapılmalıdır.
59 Örtüaltı Entegre Mücadele Programlarında Önerilen Biyolojik Mücadele EtmenleriZaralı etmenin adı Biyolojik mücadele etmeninin adı Zararlının hedef alınan dönemi Salım yoğunluğu/uygulama dozu Frankliniella occidentalis Amblyseius swirskii Thrips larva dönemi Zararlı düşük yoğunlukta-20 adet/m2 Zararlı yüksek yoğunlukta-100adet/m2 Frankliniella occidentalis, Thrips tabaci Orius laevigatus Thrips larva, pupa ve ergin dönemi Zararlı düşük yoğunlukta-0.5 adet/m2 Zararlı yüksek yoğunlukta-10adet/m2 Amblyseius cucumeris Thrips larvadönemi Zararlı düşük yoğunlukta-50 adet/m2 Beauveria bassiana %7.16ATCC 74040Irkı (Min.2.3x10 7cfu/ml) Thrips larva ve ergin dönemi 150ml/100lt.su Biber-seraçiçek tripsi
60 Seralarda kimyasal mücadele, küçük yapraklı bitkilerde (Fasülye , Biber gibi) yaprak başına 10, büyük yapraklı bitkilerde (Domates, Patlıcan, Hıyar, Kabak gibi) yaprak başına 20 adet veya çiçek başına 3 adet nimf+ ergin (ergin-larva) olduğunda uygulanır. Ancak tripslerin virus vektörü olduğu unutulmamalı ve mücadelesinde buna dikkat edilmelidir.