1 SEMINARIUM DYPLOMOWE LOGISTYKA Prof. dr hab. inż. Leszek Pacholski

2 Opracowanie pracy dyplomowej inżynierskiej na pierwszym stopniu studiów jest warunkiem koniecznym zakończenia procesu kształcenia, a po pozytywnym zdaniu egzaminu dyplomowego uzyskania tytułu zawodowego inżyniera. Na wszystkich rodzajach i kierunkach studiów obowiązuje wykonanie pracy dyplomowej. Student przygotowuje pracę dyplomową rozumianą jako dzieło. W przypadku studiów pierwszego stopnia praca dyplomowa może mieć formę projektu, w tym projektu inżynierskiego i może być wykonana indywidualnie lub zespołowo. Jeżeli praca jest wykonywana jako projekt zespołowy, to musi być wskazane autorstwo jej poszczególnych części. Wymagania dla prac dyplomowych zostały określone w paragrafach 41 i 42 Regulaminu studiów, uchwalonego przez Senat Akademicki Politechniki Poznańskiej Uchwałą Nr 142/2012-2016 z dnia 25 marca 2015 r. (opublikowany na www.fem.put.poznan.pl zakładka: strefa studenta).

3 Promotorem pracy dyplomowej inżynierskiej może być nauczyciel akademicki: profesor, doktor habilitowany, lub doktor. Dziekan za zgodą Rady Wydziału może upoważnić do kierowania pracą dyplomową specjalistę nie będącego nauczycielem akademickim Politechniki Poznańskiej, legitymującego się tytułem zawodowym nie niższym niż nadany w wyniku prowadzonego procesu dyplomowania. W razie dłuższej nieobecności kierującego pracą dyplomową, która mogłaby wpłynąć na opóźnienie terminu złożenia pracy przez studenta, dziekan po otrzymaniu informacji od kierownika dyplomującej jednostki organizacyjnej, obowiązany jest do wyznaczenia osoby, która przyjmie obowiązek kierowania pracą. W przypadku studiów inżynierskich student wybiera promotora pracy dyplomowej przed odbyciem praktyki studenckiej (jest to niezbędne dla efektywnej realizacji praktyk i z punktu widzenia procesu dyplomowania). Nauczyciel akademicki może prowadzić w roku akademickim maksymalnie dziesięć prac dyplomowych, w tym nie więcej niż cztery prace inżynierskie zespołowe.

4 W celu wyboru promotora, student udaje się do nauczyciela akademickiego, ustala z nim zakres tematyczny i możliwość napisania pracy pod jego kierunkiem, a następnie potwierdza ten fakt w jednostce administracyjnej zajmującej się planowaniem i rozliczaniem procesu dydaktycznego. Temat pracy dyplomowej inżynierskiej musi być związany z kierunkiem studiów autora pracy. Jest ustalany i weryfikowany podczas konsultacji studenta z promotorem. Momentem zatwierdzenia tematu pracy jest wystawienie karty pracy dyplomowej, a temat pracy powinien być ustalony nie później niż przed rejestracją studenta na ostatni semestr studiów. Za wystawienie karty pracy dyplomowej odpowiedzialny jest promotor pracy dyplomowej. Odpowiedni dla danego kierunku, roku akademickiego i trybu studiów dokument - „karta tematu pracy dyplomowej…” znajduje się na stronie internetowej www.fem.put.poznan.pl

5 Promotor opracowuje kartę pracy dyplomowej, ustala jej szczegóły ze studentem, zatwierdza ją, a następnie przekazuje drogą elektroniczną do jednostki administracyjnej zajmującej się planowaniem i rozliczaniem procesu dydaktycznego. Ostateczny termin przekazania kart prac dyplomowych jest ustalany w każdym roku akademickim przez prodziekanów ds. kształcenia i przekazywany do wiadomości wszystkim promotorom prac dyplomowych. Student odbiera zaakceptowaną przez kierownika katedry lub prodziekana właściwego dla kierunku studiów kartę pracy dyplomowej, przed oddaniem pracy do dziekanatu. Student pisemnie potwierdza odebranie dokumentu.

6 Zasady redakcji pracy dyplomowej Strona tytułowa pracy dyplomowej musi być zgodna z przyjętym standardem. Student pobiera wzór strony tytułowej odpowiedniej pracy ze strony www.fem.put.poznan.pl (zakładka: strefa studenta/wzory dokumentów/wzory dokumentów dyplomowych) przed ostatecznym oddaniem pracy dyplomowej. Praca powinna mieć następujący układ: karta pracy dyplomowej lub jej kserokopia (oryginał karty pracy dyplomowej powinien być zawarty w egzemplarzu pracy przeznaczonym do archiwum) zatwierdzona przez kierownika katedry i prodziekana właściwego dla kierunków studiów, strona tytułowa, spis treści, streszczenie w języku polskim, streszczenie w języku obcym, wykaz oznaczeń i skrótów oraz słownik (jeśli uzasadnione jest ich zamieszczenie), treść pracy, wykaz źródeł (spis literatury), spis tabel, spis rysunków, spis załączników (jeśli występują), załączniki zgodnie z kolejnością ze spisu załączników i numeracją stron.

7 Zasady redakcji pracy dyplomowej Praca dyplomowa jest samodzielnym opracowaniem określonego zagadnienia naukowego prezentującym ogólną wiedzę i umiejętności studenta związane z danym kierunkiem studiów, poziomem i profilem kształcenia oraz umiejętności samodzielnego analizowania i wnioskowania. Pracę dyplomową może stanowić w szczególności praca pisemna, opublikowany artykuł, praca projektowa, w tym projekt i wykonanie programu lub systemu komputerowego, oraz praca konstrukcyjna lub technologiczna. Treść pracy dyplomowej składa się z trzech zasadniczych części: wprowadzenia, merytorycznego przedstawienia problemu stanowiącego temat pracy ijego rozwiązania, podsumowania.

8 Zasady redakcji pracy dyplomowej Wprowadzenie musi zawierać uzasadnienie wyboru tematu, cele pracy, określenie problemów teoretycznych i/lub empirycznych oraz zakres pracy. W tej części pracy powinna zostać zawarta ogólna koncepcja i metodyka realizacji pracy dyplomowej oraz przyjęte założenia. Merytoryczne przedstawienie problemu wynikającego z tematu pracy i jego rozwiązania powinno zawierać analizę literaturową problemu, związanego z tematem pracy. Analiza ta musi zawierać odwołania do literatury przedmiotu (książki, monografie, czasopisma, normy, biuletyny, roczniki, akty prawne itd.). Dopuszczalne jest korzystanie ze stron internetowych skorelowanych z tematyką pracy określoną w tytule, pod warunkiem zidentyfikowania i przywołania autora zamieszczonych treści (np. stowarzyszenia, organizacje, przedsiębiorstwa).

9 Zasady redakcji pracy dyplomowej W każdym przypadku analiza teoretyczna jest samodzielnym opracowaniem studenta na podstawie dobrze dobranej literatury źródłowej (wraz z powołaniem się na dane źródło). Niezbędne jest również zamieszczenie w tej części pracy dyplomowej opisu stosowanych metod badawczych lub projektowych, analizy badanego problemu, programu wyników badań, a także opracowanych koncepcji, projektów i innych dokonań, zrealizowanych na podstawie przeprowadzonych badań, obserwacji i analiz. Podsumowanie powinno zawierać jednoznaczne określenie stopnia osiągnięcia celów pracy oraz wnioski z przeprowadzonych badań i prac koncepcyjno-projektowych. Powinno odnosić się do całości treści pracy zarówno w jej obszarze teoretycznym, jak i badawczym. Wykonana praca dyplomowa jest przedmiotem prawa autorskiego. Uczelni przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

10 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Praca dyplomowa inżynierska lub magisterska musi być opracowana w formie zwartego tekstu o liczbie stron adekwatnej dla właściwego opracowania tematu. Zaleca się, aby jej objętość była nie mniejsza niż trzy arkusze wydawnicze (120 tysięcy znaków typograficznych – ze spacjami). Podczas opracowywania pracy dyplomowej należy przyjąć następujące ustalenia: czcionka Times New Roman lub Arial (konsekwentnie stosowana w całej pracy), rozmiar czcionki: tytuły rozdziałów 14 pkt, tytuły podrozdziałów i tekst 12 pkt, marginesy: wewnętrzny 3,5 cm, zewnętrzny 2,5 cm, górny i dolny 2,5 cm, odstępy między wierszami 1,5 (bez dodatkowych odstępów między akapitami), numerowanie stron automatyczne, w prawym dolnym rogu strony, bez numeru na pierwszej stronie pracy (pierwszą stroną pracy jest strona tytułowa), tekst justowany obustronnie, automatyczne dzielenie wyrazów, stosowanie akapitu konsekwentnie w całej pracy.

11 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Należy używać formy bezosobowej, np. „wykonano badania”, „przeprowadzono analizę i stwierdzono, że…”, lub formy 3 osoby liczby pojedynczej lub mnogiej, np. autor/autorka/autorzy pracy opracował(a)/opracowali…”. Nie należy pisać pracy w pierwszej osobie l pojedynczej i mnogiej, np. „napisałem”, „uważamy” itp. W pracy dyplomowej do numeracji rozdziałów i podpunktów należy stosować numerację cyframi arabskimi, np. 1, 1.1, 1.2, 1.2.1, 1.2.2, 1.3, 2, 2.1., 2.2. itd. Należy przy tym pamiętać, że nie może istnieć punkt 1.2.1, jeżeli nie ma punktu 1.2.2, tzn. nie można stosować pojedynczych podpunktów. W celu wyróżnienia fragmentu pracy należy stosować wyłącznie pogrubienia. Podczas cytowania należy stosować kursywę lub cudzysłów. Po tytule rozdziału lub podrozdziału nie stawia się kropki, a tytułów części pracy nie umieszcza się w cudzysłowie. Pomiędzy tytułem części pracy wyższego rzędu, a pierwszym tytułem jej części niższego rzędu (podtytułem) nie należy umieszczać tekstu w jakiejkolwiek formie.

12 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Podrozdziału nie można zaczynać od rysunku, wzoru lub tabeli. Nie może on także się składać z samych rysunków, wzorów i/lub tabel. Należy dodać krótkie wprowadzenie do każdego z tych elementów, które powinno być przywołane w treści. Rozdziały główne ( np. 1., 2.) rozpoczynamy od kolejnych stron. Jeżeli stosowane są wyliczenia, należy używać punktorów i numeratorów, w sposób ujednolicony w całej pracy. Należy wówczas odpowiednio zadbać o interpunkcję, tzn. jeżeli pozycja zaczyna się z dużej litery, to powinna zakończyć się kropką (wykrzyknikiem, znakiem zapytania), natomiast dla małej litery wyliczenia należy zakończyć przecinkami lub średnikami. Przypisy dolne służą autorowi do uzupełniania, interpretowania i komentowania myśli poruszanych w tekście pracy. Przypisy dolne można stosować do merytorycznej analizy opisywanych zjawisk i zagadnień, które wymagają wyjaśnienia, szerszej interpretacji lub porównania z innymi rozwiązaniami

13 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Rysunki zamieszczone w pracy dyplomowej powinny być czytelne, zrozumiałe i zawsze podpisane z powołaniem się na źródło. Rysunki z pozycji obcojęzycznych wymagają opisu w j. polskim. PRZYKŁAD: Rys. 5.1. Trójkąt równoramienny (bez kropki) Źródło: Majchrzak A., 2007, s. 123., Nowacki J., 2009, s. 22. Przy podpisywaniu rysunków dopuszczalna jest czcionka 10 pkt lub 11 pkt jednakowo w całej pracy. Numerując rysunki należy przyjąć zasadę dwuczłonową, gdzie pierwszy człon oznacza numer rozdziału a drugi numer rysunku w danym rozdziale. Rysunki powinny być umieszczone na środku strony, opis pod rysunkiem również.

14 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych W pracy dyplomowej autor, zamieszczając tabele, powinien używać przyjętego stylu tabeli konsekwentnie w całej pracy. Tabelę należy opisywać nad tabelą wyśrodkowując jej opis oraz zawsze określić jej źródło, które powinno być umieszczone pod tabelą i wyrównane do lewej. Przy podpisywaniu tabel dopuszczalna jest czcionka 10 pkt lub 11 pkt jednakowo w całej pracy. Zasada numeracji tabel jest taka sama jak rysunków. Wzory umieszcza się w kolejnym wierszu w sposób wypośrodkowany, a ich numery podaje z prawej strony w nawiasach zwykłych. (a + b)2 = a2 + 2ab + b2 (5.1) Zasada numeracji wzorów jest taka sama jak rysunków i tabel. Każdy rysunek i tabela zamieszczona w pracy wymaga podania źródła, a fakt jedynie przerysowania nie upoważnia do stosowania zapisu (opracowanie własne). Fotografie wykonane przez autora/autorów pracy powinny być opatrzone informacją „fotografia własna”.

15 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Opracowując pracę dyplomową autor zobligowany jest do powoływania się na odpowiednie źródła literaturowe. W tekście pracy w odpowiednich miejscach autor powołuje się na źródło, stosując jednolicie zasadę tworzenia odwołań do literatury w systemie harvardzkim. Zgodnie z tą zasadą należy podać w nawiasach okrągłych nazwisko autora, rok wydania publikacji, oraz numer stron, np. (Kowalski, 2001, s. 22). Jeżeli dana publikacja ma dwóch autorów, podaje się oba nazwiska, łącząc je spójnikiem „ i ”, np. (Antczak i Bartkowiak, 1994, s. 13). W przypadku trzech autorów spójnik „ i ” stawia się przed ostatnim nazwiskiem, np. (Malinowski, Janiak i Nowak, 1999, s. 145). Jeżeli autorów jest więcej niż trzech podaje się nazwisko tylko pierwszego z nich z dopiskiem i in., np. (Marczak i in., 2005, s.12). W sytuacji gdy autor pracy dyplomowej korzysta z różnych publikacji, których autorzy mają te same nazwiska i ten sam rok wydania, wówczas rozróżnia się je za pomocą pierwszych liter imion autorów, np. (Nowak A., 2004, s. 33; Nowak W., 2003, s.44).

16 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Przyjmuje się również zasadę, iż kilka publikacji cytowanych jednocześnie szereguje się w kolejności chronologicznej, a nie według alfabetu np. (Nowak, 1973, s. 22; Malinowski, 1980, s. 55; Adamski, 1999, s.47). Powołując się na opracowania i raporty przygotowane przez organizacje, instytucje itp., które nie mają podanych autorów (lub redaktorów), wówczas zamiast autora podaje się nazwę tych organizacji, np. (GUS, 2009), (PKN, 2009), (Dz. U. nr 44 poz. 123 z dn. 24.02.2011). Gdy dokonywane jest bezpośrednie cytowanie z cudzej pracy, należy dokładnie oznaczyć przytaczany fragment za pomocą cudzysłowu i kursywy, np. (...) nawet bardzo szybko rozwijające się przedsiębiorstwa powinny „na każdym kroku analizować ryzyko realizowanych procesów biznesowych” (Niedbała i in., 2010, s.306). Dopuszcza się również alternatywną zasadę podawania w nawiasach kwadratowych numeru pozycji ze spisu literatury wraz z numerem strony, np. [15, s. 123]. Przyjętą zasadę student ustala z promotorem pracy dyplomowej.

17 Techniczne zasady pisania prac dyplomowych Na końcu pracy autor umieszcza spis literatury, z której korzystał w porządku alfabetycznym wg przykładu: [22] Kowalski A., Nowak J., Zarządzanie przez cele, PWN, Warszawa, 2011. [23] Król A., Audyt wewnętrzny w organizacji, Problemy Jakości nr 11/2009, s. 13-21. [24] Król J., Organizacje procesowe, [w:] Nowoczesne zarządzanie organizacjami, Nowak J. [red], Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź, 2011, s. 123-145. Tytuły prac w wykazie literatury podajemy bez cudzysłowu. Źródła internetowe opisuje się datą dostępu do nich Za spisem literatury należy podać datowane (datą dostępu do nich) źródła internetowe stron wykorzystanych w pracy jako osobną pozycję spisu: www.audytor.pl, 17.06.2014 www. sejm.gov.pl, 14.07.2014 www.wizjatwojej firmy.pl, 14.07.2014 W spisie literatury i stron internetowych podaje się tylko pozycje wykorzystane w pracy.

18 Egzamin dyplomowy Warunkiem dopuszczenia do egzaminu dyplomowego jest: 1.Uzyskanie liczby punktów ECTS i osiągnięcie efektów kształcenia przewidzianych w programie kształcenia oraz zaliczenie wszystkich wymaganych szkoleń (BHP, praktyki studenckie, itp.). 2.Złożenie pracy dyplomowej. 3.Pozytywna opinia o pracy dyplomowej promotora i co najmniej jednego recenzenta. Praca podlega ocenie przez promotora i przynajmniej jednego recenzenta. 4.Złożenie kompletu wymaganych dokumentów w dziekanacie macierzystego wydziału przed planowaną datą obrony pracy. Składanie prac dyplomowych i dokumentów do egzaminu dyplomowych przewidziane jest (na studiach stacjonarnych kończących się w semestrze zimowym) w terminie do końca stycznia.

19 Egzamin dyplomowy Dziekan na wniosek kierującego pracą lub na wniosek studenta może przesunąć termin złożenia pracy dyplomowej, nie więcej niż o trzy miesiące, w razie: długotrwałej choroby studenta, potwierdzonej odpowiednim zaświadczeniem, niemożności wykonaniapracy dyplomowej w obowiązującym terminie z uzasadnionych przyczyn, niezależnych od studenta. Jeżeli wnioskującym o przesunięcie terminu jest student, wówczas musi złożyć „podanie o przedłużenie terminu złożenia pracy” (druk dostępny na stronie http://fem.put.poznan.pl ). Podanie musi być zaopiniowane przez promotora.

20 Egzamin dyplomowy Studenci przystępujący do egzaminu dyplomowego po zaliczeniu ostatniego semestru studiów zobowiązani są do: 1. Sprawdzenia na swoim koncie studenckim czy wszystkie oceny potwierdzające osiągnięcie efektów kształcenia zostały wpisane do systemu e-proto. 2. Wgrania pracy do systemu, wykorzystując system e-Student 2,0. 3. Złożenia trzech egzemplarzy pracy dyplomowej - po jednym egzemplarzu dla: promotora, recenzenta (w terminie, co najmniej tygodnia przed obroną pracy dyplomowej), dziekanatu(egzemplarz w miękkiej oprawie, drukowany dwustronnie z oryginałem karty dyplomowej). 4. Złożenia w dziekanacie następujących dokumentów: oświadczenia woli o samodzielnym wykonaniu pracy dyplomowej, potwierdzenia o wgraniu pracy, wniosku o ustalenie terminu pracy dyplomowej, (który musi zawierać: − potwierdzenie przyjęcia pracy dyplomowej przez promotora oraz wskazanie proponowanego terminu obrony i składu komisji, − dodatkowe informacje o innych osiągnięciach uzyskanych w trakcie studiów (nie obowiązkowe) w celu zamieszczenia ich w suplemencie), karty obiegowej - druk dostępny na www.fem.put.poznan.pl, pięciu zdjęć (format 4,5x6,5); skróconego aktu małżeństwa (u mężatki); dowodu wpłaty opłaty za wydanie dyplomu ukończenia studiów(numer konta podaje dziekanat)www.fem.put.poznan.pl

21 Egzamin dyplomowy Egzamin dyplomowy musi się odbyć w terminie nie późniejszym niż trzy miesiące od dnia złożenia pracy, a w przypadku przesunięcia terminu oddania pracy dyplomowej w terminie miesiąca od jej złożenia. Egzamin odbywa się przed komisją powołaną przez dziekana, w skład której wchodzą przynajmniej trzy osoby: przewodniczący, kierujący pracą i recenzent. Komisji egzaminu dyplomowego przewodniczy dziekan, prodziekan lub profesor, docent albo doktor habilitowany, zatrudniony w Politechnice Poznańskiej. Przewodniczący komisji egzaminacyjnej jest zobowiązany do sprawdzenia czy złożona dokumentacja jest kompletna i prawidłowa. Przewodniczący komisji sprawuje nadzór nad dostarczeniem dokumentacji po obronie do dziekanatu. Egzamin dyplomowy jest egzaminem ustnym i może mieć za zgodą dziekana charakter publiczny.

22 Egzamin dyplomowy Egzamin dyplomowy składa się z dwóch części ustnych: dyskusji o pracy dyplomowej oraz sprawdzenia efektów kształcenia przewidzianych dla danego kierunku studiów. Część pierwsza egzaminu dyplomowego polega na omówieniu przez studenta pracy i uzyskanych efektów jej realizacji, oraz na przedstawieniu recenzji i debacie obejmującej problematykę pracy dyplomowej. (W przypadku negatywnej oceny recenzenta pracy, decyzję o dopuszczeniu studenta do egzaminu dyplomowego podejmuje dziekan, po zasięgnięciu opinii dodatkowego recenzenta.) W części drugiej student odpowiada na co najmniej trzy pytania związane z przewidzianymi efektami kształcenia dla danego kierunku studiów. Pytania są formułowane na podstawie listy zagadnień udostępnionych studentowi na www.fem.put.poznan.plwww.fem.put.poznan.pl Zagadnienia na egzamin dyplomowy są przeglądane raz w roku przez Wydziałową Komisję ds. Kierunku, nie później niż do końca listopada każdego roku akademickiego.

23 Egzamin dyplomowy Pytania formułuje przewodniczący komisji egzaminacyjnej biorąc pod uwagę propozycje członków komisji. Za ocenę z egzaminu dyplomowego przyjmuje się średnią arytmetyczną (zaokrągloną do dwóch miejsc po przecinku) z czterech ocen cząstkowych: za obronę pracy oraz za odpowiedzi na trzy pytania zadane podczas egzaminu. Egzamin dyplomowy uważa się za zdany, gdy pozytywnie została oceniona obrona pracy dyplomowej oraz większość odpowiedzi na zadane pytania. Ostateczny wynik studiów ustala komisja egzaminu dyplomowego, obliczając go z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku na podstawie sumy: 0,6 średniej ważonej ocen z przebiegu studiów, 0,2 oceny pracy dyplomowej, 0,2 oceny z egzaminu dyplomowego. Ostateczny wynik studiów wraz z ocenami pracy dyplomowej i egzaminu dyplomowego wpisuje się do protokołu egzaminu dyplomowego.

24 Egzamin dyplomowy Ocena słowna ostatecznego wyniku studiów wpisana do dyplomu jest ustalana następująco: 4,76 – 5,00Bardzo dobry z wyróżnieniem(A+), 4,51 – 4,75Bardzo dobryA, 4,21 – 4,50Dobry plusB, 3,81 – 4,20DobryC, 3,41 – 3,80Dostateczny plus D, do – 3,40DostatecznyE. Studentowi, który usprawiedliwi nieprzystąpienie do egzaminu dyplomowego, bądź uzyska negatywna ocenę z tego egzaminu, dziekan wyznacza drugi termin egzaminu dyplomowego. Student, który nie złożył w terminie pracy dyplomowej lub nie usprawiedliwił nieprzystąpienia do egzaminu dyplomowego może ukończyć studia: przystępując jednokrotnie do egzaminu dyplomowego w ciągu roku od daty skreślenia z listy studentów (w tym celu dziekan wyraża zgodę na wznowienie studiów z dniem wyznaczonym na egzamin), poprzez wznowienie studiów na zasadach określonych przez dziekana.