1 SOCJOLOGIA wybrane zagadnieniadr Barbara Przywara

2 Socjologia – nauka analizująca interakcje i relacje między ludźmi

3 Czym się zajmuje socjologia?Socjologia bada ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi, rezultaty działalności społecznej; tworzy teorie wyjaśniające życie społeczne. Wykorzystując badania empiryczne wypracowuje teorie i pewne uogólnienia, które faktom dającym się zbadać nadaje sens. Jednakże z uwagi na skomplikowaną ludzką naturę badania socjologiczne różnią się od przyrodniczych.

4 Socjolog jest w [pewnym] sensie szpiegiemSocjolog jest w [pewnym] sensie szpiegiem. Jego zadanie stanowi jak najściślejsze meldowanie o pewnym społecznym terenie. To inni – bądź on sam, lecz już nie w roli socjologa – będą musieli decydować, jakich posunięć należy na tym terenie dokonać [Berger 1997: 15]

5 Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwieWyznaczenie momentu jej powstania jest sprawą umowną Człowiek od zarania dziejów żył w gromadzie i posiadał jakąś wiedzę praktyczną o zjawiskach i procesach zachodzących w zbiorowościach ludzkich

6 Cechy przedsocjologicznej myśli teoretycznejNormatywny i finalistyczny punkt widzenia; filozofów interesowało bardziej to, jak być powinno, niż to jak jest (np. projekt idealnego państwa wg. Platona) Woluntaryzm; wiara we wszechmoc władcy, uważano, że panujący władca może w dowolny sposób kształtować formę państwa i społeczeństwa; uważano, że rzeczywistość społeczna jest całkowicie nieprzewidywalna i można dokonywać jej oceny tylko ex post; wierzono, że Opatrzność może zmieniać bieg ludzkich spraw Koncentracja uwagi na państwie i władzy; społeczeństwo było utożsamiane z państwem

7 Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwieWiedza potoczna Artystyczna wrażliwość (np. „socjologiczne” powieści Balzaka, Zoli, Faulknera ) Myśl filozoficzna

8 F. Goya: Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808

9 H. Bosch: Ogród ziemskich rozkoszy

10 F. Goya: Pielgrzymka do kościoła San Isidro, 1788

11 H. Bosch: Sąd ostateczny

12 F. Delacroix: Wolność Wiodąca Lud na Barykady - 1830

13 Rembrandt: Dziecko w furii, ok. 1635 Rembrandt: Dziecko w furii, ok. 1635

14 Cechy myślenia potocznego (praktyczno-życiowego)służy celom doraźnym bywa błędne, zawodne opiera się na pochopnych uogólnieniach bywa szablonowe, stereotypowe bywa zabobonne opiera się często na naukowych pseudoautorytetach pozbawione bywa samokrytycyzmu nie prowadzi do wiedzy teoretycznej nie służy ogólnemu poznaniu świata

15 Wiedza potoczna versus wiedza naukowaSocjologiczna wiedza wynikająca z przysłów A. O pewnych rolach społecznych i relacjach między płciami: - Baba bez brzucha jak garnek bez ucha; - Baba skrzy, to chłop drży; - Babi naród zawsze chytry - Kapusty nie przesieka, baby nie przeszczeka - Chłopaki nie płaczą B. O nierównościach i stosunkach społecznych: - Chłop chce szlachcicem, szlachcic chce być królem; - Bieda dokuczy, bieda nauczy;

16 - Jak wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one;C. O konformizmie, kontroli społecznej - Jak wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one; - Kruk krukowi oka nie wykole; - Co człowiek, to drugiego sędzia; D. O władzy i porządku społecznym: - Gdy kota nie czują, myszy tańcują; - Bagnetami można wojować, ale trudno rządzić; E. O samospełniającym się proroctwie: - Co ludzie gadają, to wygadają.

17 Cechy naukowego obrazu świataObiektywizm Ścisłość i precyzja Chociaż Platon jest moim przyjacielem, to większa przyjaciółką jest dla mnie prawda. Arystoteles

18 Socjologia jako dyscyplina naukowaAby jakaś dziedzina stała się dyscypliną naukową musi spełnić co najmniej trzy warunki: musi posiadać przedmiot swoich dociekań, badań, opisu do badania tego przedmiotu musi wypracować adekwatne, właściwe jej narzędzia i w metodyczny sposób podchodzić do opisu badanych zjawisk – zatem konieczna jest metodologia.

19 Nauka badająca reguły wspólnego życiatworzenie reguł organizowanie i utrwalanie reguł łamanie zasad zmiana zasad

20 Socjologia jako nauka Auguste Comte zaproponował nowe podejście do badania społeczeństwa, by badać przede wszystkim fakty i szukać między nimi związków, zależności i praw nimi rządzących. Było to odmienne od dotychczasowego podejścia normatywnego (oceniającego, wartościującego). W ten sposób Comte oddzielił to, co jest naukowym opisem, od tego, co jest oceną zjawisk społecznych.

21 Socjologia jedną z nauk społecznychSocjologia jest jedną z nauk społecznych, takich jak: historia, antropologia, ekonomia, nauki polityczne, psychologia.

22 Praktyczna rola socjologiiEdukacyjna i instrumentalna rola w rozwiązywaniu problemów społecznych Rozpoznawanie problemów Proponowane sposoby rozwiązania Pomoc w realizacji Badania opinii społecznej i rynku

23 Socjologia użyteczna społecznieRola edukacyjna: likwidacja problemów społecznych Rola instrumentalna: bezpośrednia pomoc w znajdowaniu sposobów skutecznego rozwiązywania poszczególnych problemów

24 Socjologiczne spojrzenie na światNauka socjologicznego myślenia polega na ćwiczeniu wyobraźni Socjolog to osoba, która potrafi zobaczyć rzeczy w szerszym kontekście Wyobraźnia socjologiczna wymaga zdystansowania się od codziennych rutynowych czynności i nowego spojrzenia na nie

25 Socjologia jako dyscyplina naukowaNazwę „socjologia” wprowadza w 1838 roku francuski filozof Auguste Comte: socius (łac. zbiorowość, społeczeństwo) + logos (gr. mądrość, wiedza); Narodziny jako dyscypliny nauki: I poł. XIX wieku; pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. w Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Chicago w Europie pierwsza katedra socjologii ustanowiona została we Francji (1895) na Uniwersytecie w Bordeaux (pod kierunkiem Emile Durkheima) W Polsce pierwszy socjologiczny ośrodek uniwersytecki utworzył Florian Znaniecki na Uniwersytecie w Poznaniu w 1920 roku (był on również pierwszym redaktorem „przeglądu Socjologicznego” – pisma ukazującego się do dzisiaj).

26 Warunki narodzin socjologiiDwie rewolucje: myśl epoki oświecenia we Francji i rewolucja francuska 1789 roku Spontaniczność procesów społecznych Zmiana ustroju nie likwiduje nierówności społecznych Społeczeństwo jest czymś odrębnym od państwa rewolucja przemysłowa zapoczątkowana w końcu XVIII wieku w Wielkiej Brytanii Zmiana trybu i rytmu życia – zegar zamiast słońca Przemieszczanie się ludzi ze wsi do miast – urbanizacja Zanik wspólnot lokalnych sprawujących kontrolę i określających tożsamość jednostki Pojawienie się kwestii socjalnych i patologii społecznych

27 Klasycy socjologii Auguste Comte Karol Marks Ferdinnad ToenniesEmile Durkheim Georg Simmel George H. Mead Max Weber Charles H. Cooley Robert E. Park Florian Znaniecki Stanisław Ossowski Talcott Parsons Robert K. Merton

28 Działy socjologii Socjologia kultury Zmiana społeczna Socjologia prawaSocjologia medycyny Socjologia miasta (wsi) Socjologia gospodarki Socjologia Internetu Socjologia konfliktu Socjologia czasu wolnego Socjologia polityki Socjologia wychowania Socjologia organizacji Socjologia turystyki Socjologia wiedzy Socjologia pracy Metodologia badań społecznych Socjologia małych i wielkich struktur społecznych ….

29 Główne zagadnienia Interakcje społeczne SocjalizacjaKontrola społeczna Grupy społeczne Organizacje Naród Podziały społeczne Ruchliwość społeczna Instytucje Kultura, kultura masowa Mass media Religia Edukacja Globalizacja Rodzina Dewiacje, przestępczość Praca socjalna, ubóstwo, patologie Demografia ….