1 Słowo na zakończenie (summary talk)

2 Czym się zajmowaliśmy ? Wiek Wszechświata jest 10 17 razy dłuższy niż czas jednego oddechu. Ale jeden oddech jest aż 10 23 razy dłuższy niż czas życia fireballu. Porównanie z wykładu M. Lisa

3 Czym się zajmowaliśmy ? Jesteśmy mniejsi od Słońca 10 9 razy. Ale to nic w porównaniu z tym że: W trakcie zderzenia tworzymy źródło które jest 10 15 razy mniejsze od nas. Porównanie z wykładu M. Lisa

4 Żeby „zaopiekować się” takim maleństwem budujemy detektory wielkości domu (... nawet wielorodzinnego domu)

5 Jak badaliśmy QGP: Wypromieniowywanie hadronów  informacja o temperaturze (niestety nie samej QGP tylko wymrożeń) Rys. arXiv:0803.1611

6 Nasze źródło NIE jest statyczne  rozkład pędu hadronów jest przesunięty ze względu na przepływ materii (radial flow) ; przepływ radialny zależy od początkowej gęstości energii Dla niecentralnych zderzeń ten przepływ jest anizotropowy (skierowany, eliptyczny,...). Zarówno przepływ radialny (centralne) jak i anizotropowy zależy od warunków początkowych. Badanie flow hadronów  informacja o stanie przed-hadronowym.

7 Promieniowanie elektromagnetyczne gorącego źródła (emisja fotonów, par dileptonów) z oddziaływań kwarków i gluonów. Wyprodukowane fotony i leptony opuszczają medium bez zaburzeń (późniejszych oddziaływań)  ich spektra dają informację o miejscu i czasie gdzie były wyprodukowane (gorąca QGP?) Ale problem: fotony i dileptony mogą być wyprodukowane gdziekolwiek i kiedykolwiek w czasie ewolucji. Zarówno promieniowanie hadronowe jak i elektromagnetyczne jest emitowane przez samo medium. Inne podejście żeby badać medium to “zewnętrzna sonda” - jety i kwarkonia (tzw. “hard probes” - ich produkcja w bardzo wczesnych etapach zderzenia, pQCD)

8 Gaszenie jetów, Tłumienie kwarkoniów jety i kwarkonia - “zewnętrzna sonda” gorącego medium. Ale w zderzeniach ciężkich jonów ta sonda tworzona jest razem z medium... stany czarmonium mogą służyć jako termometr QGP

9 Kilka przydatnych uwag: 1. Fizyka zderzeń ciężkich jonów to ciężka dziedzina,..... i jest tego strasznie dużo... 2. Korzysta z wielu innych dziedzin: fizyka cząstek, fizyka jądrowa, mechanika kwantowa, statystyka, termodynamika, hydrodynamika, astronomia, astrofizyka,... 3. Wykład FZCJ objął przegląd tematów, którymi aktualnie zajmuje się fizyka ciężkich jonów 4. Był to przegląd właściwie tylko wyników doświadczalnych a nie rozwijanych obecnie teorii – wykłady teoretyczne z HIP wyglądają zupełnie inaczej... 5. Z powodu ogromu analiz jakie obecnie się prowadzi w HIP przegląd był bardzo pobieżny i wielu rzeczy nie udało się wyjaśnić od podstaw

10 Mam jednak nadzieję że ten z konieczności pobieżny przegląd nauczył Państwa swobodnego “hasłowego” poruszania się po tematyce zderzeń ciężkich jonów. Często będzie okazywać się że dla większego wtajemniczenia trzeba będzie wykazać się jakąś “pracą własną”. Głębsze zanurzenie w dziedzinę to ciężka praca i zwykle dotyczy wąskiego obszaru wiedzy. Ale ma się satysfakcję bycia jednym z niewielu, a bywa że i jedynym ekspertem na świecie!

11 6. Ogrom aspektów jakimi zajmuje się HIP (+ ogrom ludzi > 2000) powoduje że jedna osoba nie jest w stanie ogarnąć całości współczesnych osiągnięć HIP – a już z pewnością nie w szczegółach => 7. W trakcie różnych wystąpień/seminariów bywają pytania na które nie potrafi się odpowiedzieć i wtedy a) odpowiedź „nie wiem” jest dobrą odpowiedzią – aczkolwiek mało wyczerpującą *) b) odpowiedź „bo tak jest” jest bardzo złą odpowiedzią *) nadużywanie odpowiedzi tego typu podczas egzaminu ze FZCJ jest nieszczególnie polecane :-)

12 Kilka znanych prawd dotyczących analizy danych ;-) 1. To nieprawda że wystarczą tylko dwa punkty żeby dopasować prostą – my potrzebujemy ich znacznie więcej Interpolacje TAK chociaż – patrz punkt 2. Ekstrapolacje – jeśli to możliwe lepiej unikać

13 Kilka znanych prawd dotyczących analizy danych ;-) 2. Czasami warto zapomnieć o prostej interpolacji i jednak lepiej do dwóch punktów dopasować trójkąt... kilka lat później

14 Kilka znanych prawd dotyczących analizy danych ;-) 3. Z kolei do dowolnie ułożonych punktów zawsze można tę prostą dopasować – wszystko zależy od grubości flamastra 4. Unikajmy modeli z dużą liczbą parametrów wolnych. Jeśli model ma ich powyżej 5 to podobno i każdy kształt daje się dopasować  exp (-x/T) ???

15 Jeśli już coś policzymy to trzeba to pokazać światu. Jak się to robi? Sztandarowy wynik NA49 – fluktuacje w p T - punkt krytyczny?? 5. Unikajmy „psychological bias” Szukajmy prawdy obiektywnej. Filozofowie *) uważają że taka istnieje. *) nie wszyscy.... NA49 preliminary

16 Dziękuję za uwagę Powodzenia w dalszej karierze w HIP