1

2 Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie SOS w Lesku Czego nam brakuje gdy stykamy się z przemocą? Wiedzy o zjawisku i sygnałach ostrzegawczych Umiejętności kontaktu z ofiarami i sprawcami Współpracy służb (policja, służba zdrowia, oświata, pracownicy socjalni...) Procedur i standardów postępowania Odwagi!

3 Ośrodek mieści się w budynku Szkolnego Schroniska Młodzieżowego „Bieszczadnik” przy ul. Jana Pawła II w Lesku. Powstał dzięki inicjatywie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i starosty leskiego w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2006 – 2016. Jest to jeden z 33 ośrodków w kraju i jeden z 4 na Podkarpaciu. Działamy jako jednostka organizacyjna powiatu, a dotacje na działalność w całości dostajemy z budżetu państwa. W ośrodku oprócz mnie pracuje 4 pedagogów, pracownik socjalny, psycholog i prawnik. Działamy wg. standardów określonych w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6 lipca 2006 r. (Dz. U. Nr 127, poz. 890). Obejmujemy obszar województwa podkarpackiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: leskiego, sanockiego i bieszczadzkiego.

4 Formy udzielanej pomocy Program pracy połączony z pobytem Intensywna praca z klientką połączona z zakwaterowaniem na trzy miesiące, z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach. Ważną częścią tego programu jest socjalno – prawne poradnictwo, opieka terapeutyczna, grupowa i indywidualna psychoterapia oraz wspólne planowanie i decydowanie na przyszłość itp. Program ambulatoryjny Jest on przeznaczony dla klientek których sytuacja nie wymaga stałego pobytu w Ośrodku. Jest to praca z klientką i dziećmi podobna do pracy przedstawionej powyżej – głównie indywidualna i grupowa terapia i psychoterapia. Prawniczka: wtorek, czwartek od 15.30 Psycholog: środa od 15.30, czwartek od 15.00 Program w sytuacji kryzysowej Przedstawia możliwość krótkiego zakwaterowania na 1-5 dni w celu regeneracji sił fizycznych i psychicznych w czasie tego pobytu następuje poszukiwanie rozwiązania trudnej sytuacji życiowej. Program prewencyjno – informacyjny Jako jedyna placówka w powiecie działająca w obszarze przemocy domowej Ośrodek będzie miał na celu propagowanie informacji o problematyce przemocy domowej wśród szerszej społeczności m.in. w lokalnych mediach oraz wśród młodzieży w szkołach.

5 Ośrodek Wsparcia SOS Dysponujemy 20 miejscami w 6 pokojach z łazienkami, kuchnią, pralnią, pokojem do nauki, 2 świetlicami. Ośrodek działa całodobowo i całorocznie. Przyjmujemy osoby dotknięte przemocą fizyczną, psychiczną, ekonomiczną, seksualną – bezpłatnie i bez skierowania. W ośrodku można przebywać do 3 miesięcy, w szczególnie uzasadnionych przypadkach dłużej. W tym czasie specjaliści opracowują plan pomocy, oraz otaczają osobę pomocą socjalną, pedagogiczną, medyczną, psychologiczną i prawną. Osoby nie mieszkające w ośrodku na wizytę do prawniczki i psychologa mogą w każdej chwili umówić się telefonicznie (013 492 72 53 lub 66 33 2 7000). Specjaliści przyjmują 2 razy w tygodniu. Psycholog prowadzi też we środy półotwartą grupę wsparcia dla wszystkich – zarówno świadków jak i ofiar przemocy. Do chwili obecnej z usług SOW skorzystało ponad 200 osób, 75 zamieszkało u nas (w tym 51 to były dzieci), udzieliliśmy ok. 250 godzin porad psychologicznych i 300 prawnych.

6 Jak informujemy o ośrodku? Prasa lokalna, radio, telewizja, listy do szkół, parafii (2 razy), burmistrzów, wójtów, sołtysów, placówek służby zdrowia, aptek, banery informacyjne na stronach www, plakaty, ulotki… a i tak od czasu do czasu ktoś przyjdzie do nas załatwiać kanalizację ;D

7 Wyniki badań OBOP przeprowadzone dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w październiku 2007 roku na temat Polaków wobec zjawiska przemocy w rodzinie powiedzieć państwu, że z uzyskanych wypowiedzi wynika, że dotyczy on połowy polskich rodzin. Prawie 2/3 Polaków (64%) zna w swoim otoczeniu, sąsiedztwie takie rodziny. I niestety wciąż aż 49% społeczeństwa uważa, że ofiary akceptują swoją sytuację, a co czwarty respondent sądzi, że sprawca przemocy zaprzestanie jej gdy nie będzie prowokowany. TO NIE PRAWDA! Znęcanie się nad rodziną jest najczęściej popełnianym przestępstwem w Polsce, po przestępstwach przeciwko mieniu i życiu. Więcej niż co trzeci Polak (36%) przyznaje, że przynajmniej raz doświadczył którejkolwiek z form przemocy. 30% więcej niż raz, a co dziewiąty (11%) – wielokrotnie. Wyniki badań

8 Sprawozdanie z realizacji KPPPwR Podczas 9 posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 28 lutego br. w punkcie 13 porządku dziennego przyjęto sprawozdanie z realizacji KPPPwR w okresie od 25 września do 31 grudnia 2006. Głos w tej sprawie wzięło 26 posłów. Podsekretarz stanu powiedział tam, że „powiaty i gminy są szczególnie istotne, gdyż na nich ciąży zadanie pracy z ofiarami i sprawcami przemocy. Samorządy terytorialne mogą wykonywać je samodzielnie lub we współpracy z organizacjami pozarządowymi.” Poseł Arkit zaznacza, że najmniej punktów konsultacyjnych jest właśnie w województwach: lubuskim, podlaskim i podkarpackim. Posłanka Wolak apelowała o zwiększenie zajęć pozaszkolnych dla dzieci z zachowaniem przemocowym i doskonaleniu nauczycieli w umiejętnościach wychowawczych. I tutaj nasz ośrodek ma propozycję wspólnych działań. amy już doświadczenie i profesjonalne kadry. Złożyliśmy wniosek na dofinansowani zajęć w świetlicy socjoterapeutycznej i zajęć dla nauczycieli i pedagogów w grupie superwizyjnej.

9 W każdej klasie, w każdej szkole są uczniowie, z którymi nie potrafimy sobie poradzić. Czy jest sposób na to, aby skutecznie rozwiązywać takie problemy? Codziennie spotykamy się z problemami uczniów. Nie ma możliwości, aby ominąć ten obszar pracy pedagogicznej i wychowawczej. Jednym razem problemem jest agresja ucznia, innym razem to tendencje do dystansowania się od klasy i do unikania kontaktów z rówieśnikami. Niekiedy zdarza się, że dziecko zdradza rodzinne sekrety, np. alkoholizm rodzica, przemoc domowa, wykorzystanie seksualne, etc. Coraz częściej można usłyszeć o tendencjach samobójczych wśród nastolatków. Co w takich sytuacjach robić? Jakie działania mogą być najlepsze? Działać samemu czy zespołowo (interdyscyplinarnie)? Wiele pojawia się wątpliwości, a ostatecznie przychodzi bezradność. W takiej sytuacji warto sięgnąć po metodę superwizowania własnej pracy. Metoda superwizji grupowej (tzw. "grupa Balinta") opiera się na analizie jednego przypadku. Nauczyciel przygotowuje wcześniej problem, który chciałby omówić z grupą, pozostałe osoby słuchają. Po zakończonej prezentacji problemu następuje wymiana skojarzeń, myśli, pomysłów. Uczestnicy grupy powinni kierować się intuicją. Powinni zaufać swoim emocjom, jakie towarzyszą im podczas wsłuchiwania się prezentację. To bardzo cenny materiał potrzebny do analizy przypadku (a także do wniosków czy wskazówek dla osoby prezentującej przypadek). Praca z wykorzystaniem grupy Balinta opiera się przede wszystkim na skojarzeniach i intuicji, a nie tylko na własnych doświadczeniach czy własnej wiedzy. Nie jest to dzielenie się "dobrymi radami", ale raczej analiza pracy danego nauczyciela czy pedagoga. Nie jest to też ocena, ale raczej grupowa refleksja prowadząca do zmiany w pracy. Grupę prowadzi superwizor, który podaje rozumienie problemu w oparciu o teorie terapeutyczne, jakie reprezentuje. W SOW SOS będzie to odbywać się w oparciu o teorię psychodynamiczną. Grupa max. 10-osobowa, jedna sesja superwizji trwa 1,5 godziny. Dodatkowym walorem takiej pracy jest również doświadczenie wsparcia i ujrzenie własnych problemów w nowym świetle i w nowym rozumieniu. PLANUJEMY TEZ PROWADZENIE GRUPY SOCJOTERAPEUTYCZNEJ DLA UCZNIÓW. Superwizje dla pedagogów

10 http://www.wstronedziewczat.org.pl/ DZIAŁ: POKÓJ NAUCZYCIELSKI Dobre praktyki W tym artykule przytaczamy fragment z poradnika dla nauczycielek i nauczycieli "Równa szkoła" poświęcony dobrym praktykom w zakresie edukacji równościowej. Poradnik "Równa Szkoła" - plik do ściągnięcia - poradnik "Równa Szkoła" w wersji pdf Równościowe podejście w szkole Przykłady strategii włączania problematyki równościowej do zajęć lekcyjnych podają nauczycielki i pedagożki - uczestniczki warsztatu, który prowadziłyśmy w Gliwicach.

11 Standardowe wynagrodzenie dla trenera to 1000 zł za przygotowanie i przeprowadzenie 1 dniowego warsztatu dla grupy 12-15 osobowej W styczniu 2008 roku ukazała się książka Równa szkoła - edukacja wolna od dyskryminacji, której autorkami są między innymi członkinie Stowarzyszenia W stronę Dziewcząt. Książka jest poradnikiem dla nauczycielek i nauczycieli, zawiera omówienie problematyki równościowej oraz propozycje zajęć dla młodzieży. Autorki: dr Ewa Majewska; Ewa Rutkowska Współpraca: Anna Wołosik; Małgorzata Jonczy-Adamska Wydawcy: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Fundacja im. Friedricha Eberta Celem podręcznika jest zachęcenie nauczycielek/li do krytycznej refleksji nad sposobami pracy z młodzieżą. W związku z tym został on pomyślany jako kompendium wiedzy tj. zbiór informacji, porad, wskazówek i ćwiczeń dla nauczycielek i nauczycieli, które/rzy chciałyby/chcieliby wzbogacić zajęcia szkolne o problematykę równości płci oraz przeciwdziałania dyskryminacji, zarówno ze względu na płeć, jak i inne przesłanki - wiek, niepełnosprawność, orientację seksualną, pochodzenie narodowe i etniczne i inne. Wykorzystanie poradnika może z jednej strony owocować przygotowaniem odrębnych lekcji, modułów, programów nauczania o równości, z drugiej strony zależy nam jednak na tym, żeby nauczycielki/le starali się wdrażać równe traktowanie dziewcząt i chłopców również podczas zajęć z innych przedmiotów, np. poprzez komentarze zawartych w podręcznikach informacji i ilustracji powielających stereotypy czy sprawiedliwe traktowanie obu płci podczas zajęć wychowania fizycznego. Ukazał się poradnik równościowy

12 Uczniowie z naszego regionu są najbardziej agresywni. Podobnie zachowują się tylko w warmińsko-mazurskim. Co gorsze, według podkarpackich nauczycieli problem agresji i przemocy w ich szkołach - nie istnieje. To zatrważające dane z raportu "Diagnoza szkolna 2008. Przemoc i inne problemy w polskiej szkole” przygotowanego na zlecenie programu społecznego "Szkoła bez przemocy” Diagnoza szkolna 2008 Z badań przeprowadzonych pod kierunkiem prof. Janusza Czapińskiego (Uniwersytet Warszawski) wynika, że tylko jedna trzecia uczniów nie miała żadnych zatargów z kolegami. W szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach ogólnokształcących bardziej konfliktowi są chłopcy, a w liceach profilowanych i technikach - dziewczęta. W najgorszej sytuacji są gimnazjaliści. To grupa, gdzie jest najwięcej przemocy psychicznej. Zwłaszcza obrażania się nawzajem i rozpowszechniania kłamstw na temat kolegów. To właśnie w gimnazjach najczęściej dochodzi do przemocy - bicie kolegów, niszczenie rzeczy oraz zastraszanie. Przemoc stosują, niestety też nauczyciele - najczęściej wobec 13-16-latków. Straszą, wyzywają, szturchają, potrącają, wyrzucają za drzwi, a nawet podnoszą rękę.

13 W projekcie „Stop! Ręce nie są do bicia!”, który wygrał w konkursie ogłoszonym przez Podkarpackiego Kuratora Oświaty udział w nim wzięło 30 dzieci, ucząc się komunikacji bez przemocy. Dodatkowo na wakacjach w wycieczkach uczestniczyło 105 dzieci i 10 wolontariuszy i wolontariuszek. 272 godziny dydaktycznych zajęcia poprowadziło 9 instruktorów i instruktorek. Wysłaliśmy 15 tysięcy naklejek informujących o stronie internetowej i numerze telefonu do ośrodka wśród uczniów ze szkół podstawowych i gimnazjalnych z terenu powiatów: leskiego, bieszczadzkiego i sanockiego. STOP! RĘCE NIE SĄ DO BICIA!

14

15 Realizując zadania rządowe zgodnie z zapisami w programie współdziałamy z organizacją pozarządową: Stowarzyszeniem Kobiet Bieszczadzkich Nasza Szansa i dzięki tej współpracy pozyskaliśmy dodatkowe środki na nowatorskie projekty. W projekcie „Moje prawa – moją szansą” - który jako jeden jedyny na całą Polskę wygrał w konkursie MSWiA na „przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet zamieszkujących zwłaszcza obszary wiejskie”- udział wzięło 207 osób – głowinie kobiet wiejskich, przeszkoliliśmy 15 pracowników socjalnych, 21 policjantów i kuratorów, 15 pedagogów z terenu powiatów: leskiego, bieszczadzkiego i sanockiego. Wysłaliśmy 11 tysięcy ulotek do gospodarstw wiejskich informujących ofercie pomocy ośrodka wsparcia.

16 Moje mocne strony - Superwizje dla nauczycieli i pedagogów "Pomagam świadomie„ [2 czerwca – 15 listopada 2008 r.] Szkody zdrowotne i psychospołeczne osób żyjących w rodzinach z problemem alkoholowym, w tym przemoc domowa Zarząd Województwa Podkarpackiego w ramach otwartego konkursu ofert dla podmiotów uprawnionych, zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie /Dz. U. Nr 96 poz. 873 z późn. zm./ na realizację w 2008 roku zadań z zakresu profilaktyki uzależnień i przeciwdziałania przemocy domowej przyznał dotację SKB Nasza Szansa na realizację superwizji dla nauczycieli i pedagogów z terenu powiatów leskiego, sanockiego i bieszczadzkiego. Projekt wpisuje się w redukcję szkód w obszarze IV: „Szkody zdrowotne i psychospołeczne osób żyjących w rodzinach z problemem alkoholowym, w tym przemoc domowa”. Metody: - Poprawa jakości usług świadczonych w świetlicach socjoterapeutycznych poprzez tworzenie i wdrażanie standardów świadczonych usług oraz tworzenie systemów konsultacyjno – superwizyjnych dla pracujących tam osób. - Edukacja, poradnictwo, terapia, mediacja i interwencja – system wsparcia rodziny. Koordynatorem wszystkich działań jest Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, ul. Hetmańska 120, 35-078 Rzeszów. Szczegóły na: http://www.rops.rzeszow.pl/http://www.rops.rzeszow.pl/

17 Znajomość prawa pomaga - partnerstwo na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej wobec kobiet [1 lipca – 31 października 2008 r.] Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, w ramach konkursu inicjatyw organizacji pozarządowych w rozumieniu ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie (Dz. U. 2003 Nr 96, poz. 873.) z obszarów uznanych przez Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji za priorytetowe m.in. 2) Przeciwdziałanie przemocy: a. Szkolenia różnych grup zawodowych na temat przeciwdziałania przemocy domowej i przemocy wobec kobiet w nawiązaniu do Kampanii Rady Europy „Stop przemocy wobec kobiet” (m.in. policjanci, nauczyciele, lekarze, pielęgniarki, pracownicy socjalni) przyznał dotację SKB Nasza Szansa na w/w działania. Regulamin konkursu oraz aktualne informacje znajdują się na stronie Departamentu ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji, www.kobieta.gov.pl oraz www.mps.gov.pl

18 http://www.kobietawpracy.eu/przewodnik/pliki/index1.htmhttp://www.kobietawpracy.eu/przewodnik/pliki/index1.htm - PRZEWODNIK DO REALIZACJI USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE - w nim: eksperci radzą, wzory pism procesowych, plakat.

19 Dz.U.06.127.890 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, a także szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno- edukacyjnych (Dz. U. z dnia 17 lipca 2006 r.) Na podstawie art. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493) zarządza się, co następuje: § 1. Standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczny ośrodek wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie obejmuje: 1) w zakresie interwencyjnym: a) zapewnienie schronienia ofiarom przemocy w rodzinie, bez skierowania i bez względu na dochód, na okres do trzech miesięcy z możliwością przedłużenia w przypadkach uzasadnionych sytuacją ofiary przemocy w rodzinie, b) ochronę ofiar przemocy w rodzinie przed osobą stosującą przemoc w rodzinie, c) udzielanie natychmiastowej pomocy psychologicznej, medycznej i wsparcia, d) rozpoznanie sytuacji ofiary przemocy w rodzinie i opracowanie planu pomocy, e) wspieranie w przezwyciężaniu sytuacji kryzysowej związanej z występowaniem przemocy w rodzinie; 2) w zakresie potrzeb bytowych zapewnienie: a) całodobowego okresowego pobytu dla nie więcej niż trzydziestu osób; jednak liczba ta może ulec zwiększeniu, zależnie od możliwości specjalistycznego ośrodka wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, b) pomieszczeń do spania przeznaczonych maksymalnie dla pięciu osób, z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej ofiary przemocy w rodzinie, c) wspólnego pomieszczenia do pobytu dziennego, d) miejsca zabaw dla dzieci, e) pomieszczenia do nauki, f) ogólnodostępnych łazienek, wyposażonych w sposób umożliwiający korzystanie zarówno przez osoby dorosłe, jak i dzieci, odpowiednio jedna łazienka na pięć osób, g) ogólnodostępnej kuchni, h) pomieszczenia do prania i suszenia, i) wyżywienia, odzieży i obuwia, j) środków higieny osobistej i środków czystości; 3) w zakresie terapeutyczno-wspomagającym: a) opracowanie diagnozy rodziny i indywidualnego planu pomocy ofierze przemocy w rodzinie uwzględniającego: potrzeby, cele, metody i czas pomocy, b) udzielanie poradnictwa: medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, c) prowadzenie grup wsparcia i grup terapeutycznych dla ofiar przemocy w rodzinie, d) prowadzenie terapii indywidualnej ukierunkowanej na wsparcie ofiary przemocy w rodzinie oraz nabycie umiejętności ochrony przed osobą stosującą przemoc w rodzinie, e) zapewnienie dostępu do pomocy medycznej, f) przeprowadzenie diagnozy sytuacji dzieci i udzielanie im wsparcia psychologicznego oraz specjalistycznej pomocy socjoterapeutycznej i terapeutycznej, g) udzielanie konsultacji wychowawczych. § 2. W celu dostosowania zakresu pomocy do sytuacji oraz potrzeb ofiar przemocy w rodzinie specjalistyczny ośrodek wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie: 1) współpracuje z instytucjami zajmującymi się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie; 2) prowadzi działania monitorujące i ewaluacyjne efektów swojej działalności.

20 Podejmij działania na rzecz praw kobiet Czy wiesz, ze na całym świecie: * więcej kobiet w wieku od 15 do 44 lat umiera na skutek przemocy niż na raka, malarię czy w wypadkach drogowych, * w ciągu swego życia co trzecia kobieta zostaje pobita, zmuszona do uprawiania seksu lub pada ofiarą innych naruszeń praw człowieka, * 70% zamordowanych kobiet ginie z rąk swoich partnerów, * każdego roku rytualnym obrzezaniem zagrożone są dwa miliony dziewcząt, * kobiety doświadczają przemocy i dyskryminacji zarówno w czasie wojny, jak i pokoju, * konflikty zbrojne i brak politycznej stabilności prowadzą do coraz większego natężenia wszystkich form przemocy, w tym również gwałtów i innych form przemocy seksualnej, * poziom przemocy w stosunkach międzyludzkich pozostaje wciąż wysoki nawet po zakończeniu konfliktów zbrojnych, także ze względu na powszechną dostępność broni, * prawa kobiet są prawami człowieka. Czy wiesz, ze w Polsce * przemoc domowa jest zjawiskiem powszechnym i dotyczy ona wszystkich warstw społeczeństwa, a nie tylko środowisk patologicznych, * według badań CBOS z 2002 roku co ósma Polka, a w 2007 co trzecia przyznała, że co najmniej raz została uderzona przez partnera podczas małżeńskiej awantury. Wesprzyj kampanię Zainteresuj się: sprawdź, w jaki sposób twoja społeczność, rząd, policja, siły bezpieczeństwa i sądy reagują na przemoc wobec kobiet i dziewcząt. Wypowiedz się: zabierz głos w sprawie przemocy wobec kobiet. Zwalczaj uprzedzenia i lekceważące nastawienie innych. Podejmij działania: przyłącz się do naszej międzynarodowej kampanii na rzecz uwolnienia kobiet od przemocy i dyskryminacji: http://amnesty.org.pl/badz-aktywny/kampanie/stop- przemocy-wobec-kobiet.html

21 Mity społeczne Przemoc w rodzinie to prywatna sprawa Najgorsza rodzina jest lepsza niż dom starców Trzeba nieść swój krzyż Kobiety zawsze były bite i nic się nie da zmienić Kobieta jest odpowiedzialna za relacje w rodzinie Jak matka dzieci wychowała tak ja traktują Ofiara jest sama sobie winna Starzy ludzie lubią zwracać na siebie uwagę, lubią sobie ponarzekać… Na świecie żyje obecnie około 600 mln ludzi mających 60 lub więcej lat. Liczba ta podwoi się do 2025 roku, a w 2050 roku świat będzie zamieszkiwało 2 mld osób starszych.

22 I my będziemy kiedyś w tej grupie… Osoby powyżej 60 r.ż. stanowiły w 2002 roku ok. 17% społeczeństwa Prognoza na 2020 rok – wskaźnik ten sięgnie 22% Skala przemocy 5% Polaków mieszka w gospodarstwie domowym, gdzie ofiara przemocy stała się osoba starsza lub niepełnosprawna. Przemoc ekonomiczna dwa razy częściej dotyka osoby chore, niepełnosprawne i wymagające opieki (13%) niż osoby zdrowe (7%). Osoby chore i niepełnosprawne (16%) oraz cierpiące na poważniejsze dolegliwości (14%) są częściej narażone na akty wielokrotnej przemocy niż osoby zdrowe (7%). Badania TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, październik 2007

23 Przemoc fizyczna wobec dzieci jest poważnym problemem społecznym. Polacy pytani, jaki odsetek dzieci doświadcza kar fizycznych, "bicia za karę", szacują, że około 60% dzieci w Polsce doświadcza łagodnych (klapsy), a blisko jedna czwarta surowych (bicie pasem) kar fizycznych. O znacznie większej skali problemu mówią badani nauczyciele. Oceniają, że w Polsce karcenia klapsem doświadcza ponad 70% dzieci, a surowych kar fizycznych (pozostawiających sińce, urazy), aż 26,3% dzieci. Badania dowiodły, że istnieje silny związek pomiędzy doświadczaniem bicia w dzieciństwie, a biciem swoich dzieci: 80% badanych doświadczało bicia w dzieciństwie, 80% dorosłych Polaków bije swoje dzieci, z tego 25% pasem, 5% rodziców przyznaje, że pobili swoje dziecko tak, że wywołało to uraz, 34% pacjentów lecznictwa odwykowego stwierdza, że w okresie intensywnego picia używało przemocy fizycznej wobec dzieci. Bicie dzieci - skala zjawiska

24 Wśród Polaków nie ma zgody co do oceny kar fizycznych: - aż 50% pytanych uznaje, że choć bicie dziecka przez rodzica "za karę" jest metodą, która nie powinna być stosowana, to są sytuacje, w których jest to usprawiedliwione - 35% badanych uznaje, że kary fizyczne nie powinny w ogóle być stosowane, - zwraca uwagę fakt, że 13% pytanych Polaków uznało, że kary fizyczne mogą być stosowane, jeśli rodzic uzna, że będzie to skuteczne. Badania pokazują, że w polskich rodzinach kary fizyczne wymierzane są równie często przez ojców, jak i matki. Większość dzieci doświadczających przemocy to dzieci poniżej 10. roku życia, które samodzielnie nie potrafią obronić się przed silniejszym rodzicem. Nie wiedzą także, kogo mogą prosić o pomoc. Często nie wiedzą też, że rodzic nie ma prawa stosować wobec nich przemocy. Większość przypadków przemocy wobec dzieci pozostaje tajemnicą. Krzywdzenie dzieci może wpływać negatywnie na wszystkie sfery rozwoju dziecka. Możesz ochronić dziecko przed przemocą.

25 Dz.U.06.127.890 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, a także szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno- edukacyjnych (Dz. U. z dnia 17 lipca 2006 r.) Na podstawie art. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493) zarządza się, co następuje: § 3. Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne wobec osób stosujących przemoc w rodzinie prowadzone są w celu: 1) powstrzymania osoby stosującej przemoc w rodzinie przed dalszym stosowaniem tej przemocy; 2) rozwijania umiejętności samokontroli i współżycia w rodzinie; 3) kształtowania umiejętności w zakresie wychowywania dzieci bez używania przemocy w rodzinie; 4) uznania przez osobę stosującą przemoc w rodzinie faktu stosowania tej przemocy; 5) zdobycia i podniesienia wiedzy na temat mechanizmów powstawania przemocy w rodzinie. § 4. Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie są kierowane w szczególności do: 1) osób skazanych za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, odbywających karę pozbawienia wolności w zakładach karnych albo wobec których sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary, zobowiązując je do uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym; 2) osób stosujących przemoc w rodzinie, które uczestniczą w terapii uzależnienia od alkoholu lub narkotyków - w tym przypadku oddziaływania korekcyjno-edukacyjne mogą stanowić uzupełnienie podstawowej terapii; 3) osób, które w wyniku innych okoliczności zgłoszą się do uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym. § 5. Osobę stosującą przemoc w rodzinie, wobec której zostało rozpoznane uzależnienie od alkoholu lub narkotyków i innych środków odurzających, substancji psychotropowych albo środków zastępczych, kieruje się w pierwszej kolejności na terapię uzależnienia. § 6. Oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie nie prowadzi się w miejscach, w których udziela się pomocy i wsparcia ofiarom przemocy w rodzinie. § 7. Przebieg i efekty oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie objęte są badaniami monitorującymi i ewaluacyjnymi, których wyniki są wykorzystywane w pracach nad doskonaleniem i upowszechnianiem dalszych metod oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych.

26 Pilotażowy program „Można inaczej” SOW SOS został zrealizowany w 2007 roku wspólnie z Aresztem Śledczym w Sanoku i Zakładem Karnym w Uhercach Mineralnych Projekt miał charakter pilotażowy i obejmował 24 godziny zajęć w poszczególnych jednostkach (Sanok i Uherce). Uczestniczyło w nich 18 osób, w tym 1 osoba z zewnątrz (Sanok). Podczas programu przeprowadzono sesje indywidualne i spotkania grupowe wg. zmodyfikowanego programu Duluth (łączono wybrane elementy tradycyjnych modeli. Dotyczy to przede wszystkim integracji następujących elementów: edukacji na temat kulturowo-obyczajowych zjawisk wspierających i przeciwstawiających się przemocy oraz konfrontowanie ze stereotypami promującymi przemoc; promocję wartości i idei wspierających godność osoby, dobro rodziny, równość płci oraz prawa kobiet i dzieci, a także odpowiedzialność za osobiste decyzję i gotowość ochrony słabszych; uczenia umiejętności konstruktywnej komunikacji interpersonalnej oraz samokontroli).

27 Formy prowadzonych programów korekcyjno – edukacyjnych Uherce Mineralne Podstawowym warunkiem udziału w Programie było przyznanie się uczestników do stosowania przemocy. Na początku realizacji programu, każdy uczestnik podczas sesji indywidualnych został zapoznany z celem i przebiegiem programu. Przyjęcie do programu jest potwierdzone zawarciem kontraktu na aktywny udział w sesjach grupowych oraz wypełnienie „Kwestionariusza Historia Przemocy”. Po sesjach indywidualnych odbywały się spotkania grupowe, które miały charakter warsztatowy. W programie duży nacisk prowadzący kładziono na pracę w grupie. Materiał teoretyczny przekazywany był uczestnikom w formie mini wykładów. Często stosowano metody aktywizujące uczestników do pracy w grupie – np. burza mózgów. Wykorzystano również kwestionariusze, które uczestnicy wypełniali indywidualnie, a następnie omawiano je. Podczas zajęć każdy z uczestników mógł posługiwać się informacją zwrotną w stosunku do pozostałych członków grupy. Areszt Śledczy w Sanoku Program został zrealizowany podczas 2 – 1 godzinnych spotkań indywidualnych oraz 11 – 2 godzinnych spotkań grupowych. Na spotkaniach indywidualnych uczestnicy zostali zapoznani z programem, wyrazili zgodę na udział w nim oraz zostały spisane kontrakty do dalszej pracy. Praca w grupie miała charakter edukacyjno – warsztatowy. Program w Areszcie Śledczym w Sanoku został przeprowadzony przez psychologa – mężczyznę oraz socjologa – kobietę. Prowadzenie zajęć indywidualnych i grupowych wymaga uczestnictwa dwóch osób właśnie mężczyzny i kobiety. Pomaga to zapobiec przekształceniu się spotkań w tzw.: „męskie spotkania klubowe”, daje możliwość uczenia współpracy i partnerstwa pomiędzy kobietą i mężczyzną, przedstawia punkt widzenia kobiety. Każdy z uczestników został zapoznany z programem, wyraził zgodę na udział w nim podpisując kontrakt oraz podał podstawowe dane dotyczące historii przemocy – Historia przemocy część I, Historia przemocy część II. Omówiono czym jest przemoc, rodzaje przemocy również wobec dzieci, cykle przemocy, czym jest kontrola w związku, a czym partnerstwo i równość..

28 Jakie są powody aby pracować ze sprawcą? Są dwa uzasadnienia: Ekonomiczne, gdyż praca ze sprawcą jest tańsza w porównaniu z nakładami jakie ponosimy, aby zniwelować skutki jego działań przemocowych (koszty pomocy ofiarom, koszty postępowań sądowych). Merytoryczne, gdyż sprawca skazany na karę pozbawienia wolności – jeżeli w zakładzie karnym nie otrzyma właściwej pomocy – powróci do poszkodowanej rodziny i znęcanie się nad jej członkami będzie trwało nadal, czasem ze zdwojoną siłą, jako reakcja odwetowa. Sprawca może tez stworzyć związek z nową partnerką, powielając dotychczasowe sposoby działania i funkcjonowania w rodzinie. Można prognozować, że uzasadniona jest taka praca ze sprawcą, która umożliwi mu przyjęcie odpowiedzialności za własne czyny, umożliwia poznanie i zrozumienie destrukcyjnego charakteru przemocy, prowadząc do zmian. Program został opracowany w oparciu o tzw. Model Duluth uwzględniający: a. edukację na temat kulturowo - obyczajowych zjawisk wspierających i przeciwstawiających się przemocy oraz konfrontowanie ze stereotypami promującymi przemoc, b. promocję wartości i idei wspierających godność osoby, dobro rodziny, równość płci oraz prawa kobiet i dzieci, a także odpowiedzialność za osobiste decyzję i gotowość ochrony słabszych, c. uczenia umiejętności konstruktywnej komunikacji interpersonalnej oraz samokontroli. Przygotowując program korekcyjno - edukacyjny dla osób stosujących przemoc pn. „Można inaczej” założyliśmy: 1. Poddając sprawcę odpowiednim oddziaływaniom można „oduczyć” go przemocy gdyż przemoc to zachowanie wyuczone. 2. Sprawca może się oduczyć stosowania przemocy jednak nie zrobi tego sam i wymaga profesjonalnej pomocy. 3. Pomoc sprawcom w zaprzestaniu stosowania przemocy poprzez psychoedukację oraz trening konstruktywnych zachowań.

29 Cele programu: - uświadomienie czym jest przemoc, - zidentyfikowanie własnych zachowań przemocowych wobec bliskich (partnerka, dzieci, rodzice), - wzięcie odpowiedzialności za własne zachowanie przemocowe, - rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe, - opracowanie indywidualnego planu bezpieczeństwa zapobiec-żgającego użycia siły i przemocy, - nauka konstruktywnego wyrażania uczuć, - uczenie relacji partnerskich oraz korzystania z pomocy innych. Dla kogo przeznaczony jest program? Realizacja programu oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie jest prowadzona z uwzględnieniem specyfiki różnych grup sprawców przemocy, wyodrębnionych ze względu na sposób kwalifikowania ich do programu. W przypadku współpracy Ośrodka Wsparcia w Lesku z AS w Sanoku i ZK w Uhercach program realizujemy w systemie zamkniętym, lecz w obu wypadkach do grupy mogą dołączyć nowi uczestnicy skierowani do uczestnictwa w programie z poza aresztu i zakładu. Adresatami programu są: - pełnoletni mężczyźni stosujący przemoc wobec partnerek, dzieci, rodziców, - do programu kwalifikowani są skazani prawomocnymi wyrokami za przestępstwo z art. 207 kodeksu karnego (wyrok może być w zawieszeniu kk. 72 par.1 pkt. 6) i odbywający karę pozbawienia wolności w zakładach karnych - osoby, które w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie zostały zobowiązane przez sąd do uczestnictwa w programie, - osoby, które będąc sprawcami przemocy w rodzinie uczestniczą w terapii uzależnień od alkoholu lub narkotyków, prowadzonej w zakładach opieki zdrowotnej (w tym przypadku program korekcyjno - edukacyjny może stanowić uzupełnienie podstawowej terapii), - osoby stosujące przemoc których uczestnictwo w programie wynika z ich osobistej decyzji podjętej w związku z ich kontaktem z instytucjami oraz organizacjami zajmującymi się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie.

30 Warunki uczestnictwa w programie: - podstawowym warunkiem przyjęcia do programu jest przyznanie się uczestnika do stosowania przemocy, - kandydaci do udziału w programie muszą być zdrowi psychicznie oraz zachowywać abstynencję od alkoholu oraz narkotyków, - osoby stosujące przemoc wobec których rozpoznane jest uzależnienie od alkoholu powinny być kierowane na terapię uzależnień, - przyjęcie do programu jest potwierdzone zawarciem kontraktu na aktywny udział w sesjach grupowych, - uczestnik wypełnia Kwestionariusz Historii Przemocy, którego celem jest dokonanie wstępnej diagnozy problemu. W dalszej części programu jest wykorzystywany do analizy cykliczności przemocy oraz poznania dynamiki własnych zachowań przemocowych. Zajęcia w każdej grupie prowadzą kobieta i mężczyzna: - praca w duecie kobieta i mężczyzna jest korzystna gdyż relacja pomiędzy prowadzącymi staje się dla uczestników modelowym przykładem komunikacji partnerskiej, - obecność kobiety podczas pracy korekcyjnej staje się dodatkowym czynnikiem konfrontującym, ważnym w procesie zmiany zachowania, - program realizowany jest w grupach liczących ok. 8 - 12 osób, - obejmuje ok. 60 godzin w tym: sesje indywidualne i grupowe. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu przez pół roku. Ważnym elementem programu jest przekazanie wiedzy teoretycznej na temat zjawiska przemocy. Materiał teoretyczny przekazywany jest w formie wykładów. W programie kładziemy nacisk na pracę w grupach. Natomiast w celu nabycia umiejętności konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych realizujemy ćwiczenia w parach oraz odgrywanie ról.

31 Istotnym etapem pracy jest nauka rozpoznawania i nazywania uczuć oraz stanów emocjonalnych, oddzielenie złości jako naturalnej emocji od jej form zniekształconych typu sarkazm, mściwość, karanie. Sesje końcowe są poświęcone nauce nowych konstruktywnych zachowań będących alternatywą dla zachowań przemocowych. Temu posłużą wykłady oraz ćwiczenia poświęcone między innymi zachowaniom asertywnym, nowym sposobom rozwiązywania problem, zasadom sprawiedliwej kłótni oraz umiejętności prawidłowej komunikacji. Ćwiczenia oparte są na metodzie uczenia się poprzez własne doświadczenia. Mamy nadzieję, że u uczestników, którzy ukończą program nastąpią pozytywne zmiany w postawach i zachowaniach: wzrost krytycyzmu wobec zachowań przemocowych, osłabienie mechanizmów obronnych, zwiększenie szacunku i empatii wobec kobiet. Rekrutacja: Skierowania do programu przez policję, prokuraturę, sądy i kuratorów, pracowników socjalnych (ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie), skierowania osób po leczeniu odwykowym, skierowania z Poradni Leczenia Uzależnień osób po odbyciu leczenia, skierowania wychowawców do grupy w areszcie i zakładzie karnym, zgłoszenia własne. Dążymy do stworzenia w przyszłości grupy psychoedukacyjnej otwartej działającej całoroczne. Zakładane rezultaty: - zapobieganie eskalacji przemocy domowej, - budowanie systemu rozwiązywania problemu przemocy przez bezpośrednią pracę ze sprawcami przemocy, - wzrost krytycyzmu wobec przemocowych zachowań, - jakościowe i ilościowe zmniejszenie sprawców przemocy, - zwiększenie zdolności uczestników programu do kontroli własnych zachowań, - umiejętność z korzystania z pomocy, zwłaszcza wobec nawrotu zachowań przemocowych.

32 Życie pokazało, że są to działania niedostateczne. MPiPS zdecydowało się na zmianę prawa. I. Trwają prace na raportem dotyczącym krzywdzenia dzieci w Polsce. Raport ten zawierać będzie informacje dotyczące: - liczby, wieku, płci dzieci, wobec których stosowana jest przemoc w rodzinie; - liczby, wieku, płci dzieci, które doświadczają przemocy rówieśniczej; - form stosowanej przemocy w podziale na przemoc: fizyczną, psychiczną, ekonomiczną i seksualną; - liczby spraw sądowych związanych z popełnieniem przestępstw wobec dzieci; - liczby zabójstw na tle rodzinnym z uwzględnieniem dzieci; - podejmowanych działań interwencyjnych w przypadkach krzywdzenia dzieci; - podejmowanych działań profilaktycznych na rzecz zmniejszenia zjawiska przemocy wobec dzieci; Opracowany raport pozwoli na dokonanie oceny sytuacji dzieci krzywdzonych w Polsce i da podstawy do zmian legislacyjnych w szeroko rozumianym obszarze przeciwdziałania przemocy wobec dzieci. II. 25 czerwca 2008 r. odbędzie się ogólnopolska konferencję pod nazwą: „Przemoc w rodzinie – Zareaguj, nie bądź obojętny”. III. Planowana jest ogólnopolska kampanię społeczną, która uwrażliwi społeczeństwo na problem. Planowane są również następujące zmiany prawne: w ustawie z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 180, poz. 1493): 1. Wprowadzenie zakazu krzywdzenia dzieci, w tym całkowitej likwidacji stosowania kar cielesnych; 2. Wprowadzenie nakazu opuszczenia lokalu przez osobę stosującą przemoc w rodzinie od chwili zgłoszenia zdarzenia przez ofiarę oraz wskazanie miejsc, do których sprawcy będą mogli być kierowani; 3. Wprowadzenie bezpłatnej obdukcji lekarskiej; 4. Rozszerzenie definicji przemocy w rodzinie o przemoc ekonomiczną; 5. Wprowadzenie do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie procedury Niebieskiej Karty; 6. Wzmocnienie systemu profilaktyki w samorządach gminnych a) wprowadzenie obowiązku tworzenia zespołów interdyscyplinarnych b) wprowadzenie ustawowego obowiązku tworzenia i realizowania lokalnych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

33 Obecnie w woj. podkarpackim programy korekcyjno – edukacyjne prowadzą: OIK w Dębicy Powiatowy OIK „Oratorium” w Stalowej Woli PCPR w Mielcu PCPR w Łańcucie PCPR w Leżajsku Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia w Lesku Ośrodek Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej MOPS w Rzeszowie Planowane zmiany w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie: 1. Rozszerzenie Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie poprzez opracowanie programu osłonowego mającego na celu wsparcie finansowe gmin w realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, w tym w szczególności rozwój profilaktyki; 2. Wzmocnienie dotychczasowych działań poprzez zwiększenie środków finansowych na: * rozszerzenie oferty szkoleniowej dla pracowników pierwszego kontaktu; * zwiększenie liczby sprawców uczestniczących w programach korekcyjno – edukacyjnych; * zwiększenie infrastruktury instytucji pomocowych dla ofiar przemocy w rodzinie. Już dziś w Kodeksie Karnym są przepisy (art. 156, 157, 191, 207) dotyczące sankcji za przestępstwa, które narażają na utratę zdrowia czy życia – dotyczą one wszystkich krzywdzonych, w tym również dzieci. Ostatnie tragiczne wypadki pokazują jednak, że są one niewystarczające. MPiPS planuje zakończenie prac legislacyjnych jeszcze w 2008 roku. APELUJEMY O WSPÓŁPRACĘ I KIEROWANIE OSÓB DO UDZIAŁU W PROGRAMIE

34 Program DAPHNE III program szczegółowy na rzecz zapobiegania i zwalczania przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz na rzecz ochrony ofiar i grup ryzyka na lata 2007–2013 Stowarzyszenie Nasza Szansa dostało propozycję od międzynarodowej organizacji AIC do przystąpienia w ramach Daphne do partnerstwa. Ale dla partnera wkład własny wynosi ok. 2000 Euro czyli prawie 7 tysięcy złotych. Dlatego zostaje druga ścieżka – udział w konferencji podsumowującej ich projekt w roku 2009 w Kolonii, gdzie mam opowiedzieć o tym co robimy w ramach przeciwdziałania przemocy. Od 12 do 15% Europejek powyżej 16 roku życia skazanych jest na przemoc domową i przemoc w związkach. Zbyt wiele z nich straciło już życie.

35 www.lesko.sos.pl [email protected] 66 33 2 7000 lub 13 492 72 53 Dziękuję za uwagę! Przygotowanie i prowadzenie: josz