1 SPOŁECZEŃSTWO ŚREDNIOWIECZAPOWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM GIMNAZJALNYM 2013

2 Społeczeństwo średniowieczneSpołeczeństwo średniowieczne podzielone było na 4 stany: rycerstwo duchowieństwo mieszczaństwo chłopstwo Stan – grupa ludzi o podobnych prawach obyczajach, zróżnicowana pod względem majątkowym.

3 System feudalny Feudalizm - system społeczny w średniowieczu oparty na wzajemnych zależnościach seniora i wasala. senior przekazywał wasalowi lenno (ziemię) wasal zobowiązywał się do wierności seniorowi radą i służenia mu i pomocą Obok: Drabina feudalna

4 Feudalizm - pojęcia lenno (feudum) – ziemia przekazana przez seniora wasalowi. suzeren – najwyższy senior, nie był niczyim wasalem, był nim władca.

5 Feudalizm - pojęcia inwestytura (hołd lenny) - uroczyste nadanie lenna, senior wręczał wasalowi włócznie, chorągiew, pierścień lub pastorał jako symbol lenna a ten przysięgał mu wierność.

6 Hołd lenny

7 Państwo w średniowieczuPAŃSTWO PATRYMONIALNE – władca uważał państwo za swoją własność, odziedziczoną po przodkach i mógł swobodnie nim rozporządzać np. dzielić. MONARCHIA STANOWA – władca dzielił się władzą z reprezentacją stanów, na mocy ich przywilejów, początkowo doradzała ona władcy później współdecydowała o losach państwa.

8 Rycerstwo - turnieje

9 Rycerstwo - herby

10 Wieś w średniowieczu Większość społeczeństwa średniowiecznego stanowili mieszkańcy wsi – chłopi (kmiecie), których głównym zajęciem było rolnictwo.

11 Wieś w średniowieczu W XIII w. zaczęto zagospodarowywać pustki, sprowadzając osadników z Europy Zachodniej. Akcja to kolonizacja na prawie niemieckim.

12 Wieś w średniowieczu Zasadźca – zawierał umowę z panem feudalnym i sprowadzał osadników do nowej wsi, później zostawał w niej dziedzicznym sołtysem. Łan – jednostka powierzchni ziemi – ok. 25 ha. Wolnizna – okres zwolnienia z opłat czynszowych na rzecz pana wsi, trwał kilka lat, był to czas, w którym osadnicy mieli się zagospodarować. Ława – sąd wiejski na czele z sołtysem.

13 Metody uprawy ziemi: 1 rok ZASIEW UGÓR 2 rokmetoda wypaleniskowa – ziemię do uprawy uzyskiwało się po wypaleniu lasu, po kilkuletniej uprawie wyjałowieniu przenoszono się w inne miejsce dwupolówka – ziemię dzielono na 2 części, co roku na przemian jedną obsiewano, a drugą nie (ugór) 1 rok ZASIEW UGÓR 2 rok

14 Metody uprawy ziemi: trójpolówka – ziemię dzielono na 3 pola i w cyklu trzyletnim zmieniano: na jednym siano zboże jare, na drugim ozime, trzecie odpoczywało (ugór). 1 rok jare ozime ugór 2 rok 3 rok

15 Miasto w średniowieczuPierwsze miasta powstały poprzez przekształcenie się z: podgrodzi, osad przy klasztorach, osad przy placach targowych. Miasta zakładano także od podstaw wytyczając odpowiednie miejsce.

16 Miasto w średniowieczuZakładanie miasta wraz z nadaniem mu praw lub tylko nadanie praw ośrodkom już istniejącym nazywamy lokacją. Wzorem dla lokacji miast polskich były wzory niemieckie: prawo magdeburskie lub lubeckie.

17 Miasto w średniowieczuŚredniowieczny układ miasta: na środku rynek na rynku ratusz (siedziba władz miejskich) obok ratusza pręgierz i waga miejska ulice przecinające się pod kątem prostym miasto otaczano murami obronnymi

18 Miasto w średniowieczu

19 Miasto w średniowieczu

20 Miasto w średniowieczu

21 Miasto w średniowieczuMieszczanie dzielili się na 3 warstwy: patrycjat (bogaci kupcy) - pospólstwo (rzemieślnicy) plebs (biedota miejska)

22 Miasto w średniowieczuPatrycjusze mieszkali w kamienicach blisko rynku. Byli bogatymi kupcami i właścicielami warsztatów. Wchodzili w skład rady miejskiej, z ich grona był wybierany burmistrz. W Polsce często byli pochodzenia niemieckiego.

23 Miasto w średniowieczuPospólstwo to głównie rzemieślnicy należący do cechów. Cechy skupiały ludzi o podobnych zawodach. Ludzie wykonujący ten sam zawód mieszkali zwykle przy jednej ulicy (stąd też brała się jej nazwa). Kształcenie rzemieślnicze: uczeń, czeladnik, mistrz.

24 Miasto w średniowieczuPlebs to najbiedniejsi mieszkańcy miast, nieposiadający praw miejskich: najemni pracownicy żebracy i włóczędzy chłopi zbiegli ze wsi

25 Kościół w średniowieczuKościół i duchowieństwo zajmowali ważną pozycję w średniowieczu. Kościół: składał się z ludzi wykształconych (elita intelektualna), posiadał ogromne majątki, wywierał duży wpływ na politykę (władców), posiadał wiele przywilejów np. własne sądownictwo,

26 Kościół w średniowieczuDużą rolę w Kościele odgrywały zakony. Ich członkowie – mnisi mieszkali w klasztorach. Swoje życie opierali na zasadach tzw. reguły zakonnej. Najstarszym zakonem są benedyktyni (założyciel św. Benedykt z Nursji).

27 Kościół w średniowieczuZasada benedyktynów: ora et labora (módl się i pracuj). Benedyktyni byli głównie kopistami (skrybami) – przepisywali księgi. Inny znany wówczas zakon to cystersi.

28 Kościół w średniowieczuW średniowieczu powstały też 2 tzw. zakony żebracze: - franciszkanie (św. Franciszek z Asyżu) – ubóstwo i umiłowanie przyrody, - dominikanie (św. Dominik Guzman) – głoszenie kazań i walka z heretykami,

29 Kościół w średniowieczuGromadzenie bogactw i zaangażowanie Kościoła w politykę wywołało jego krytykę. Tak powstały ruchy uznane przez Kościół za heretyckie: albigensi (katarzy) waldensi Papiestwo znalazło się też w tzw. niewoli awiniońskiej.

30 Kultura średniowieczaKulturę Europy w średniowieczu określa się jako uniwersalną. Cechuje ją: wspólna religia chrześcijańska i duża rola Kościoła (ideały), wspólnota języka łacińskiego, dziedzictwo kultury i nauki starożytnej, wspólna architektura i sztuka (romańska i gotycka).

31 Kultura średniowieczaWzorce osobowe w średniowieczu: Asceta – człowiek rezygnujący z przyjemności, żyjący w ubóstwie, pokutujący, przestrzegający postów np. Szymon Słupnik. Waleczny rycerz – wierny królowi, seniorowi i damie serca, walczy w obronie wiary, ojczyzny, broni słabszych np. Zawisza Czarny.

32 Kultura średniowieczac) Sprawiedliwy władca – wzór cnót, mądry i odważny, troszczący się o poddanych np. Karol Wielki. d) Ideał kobiety (dama lub święta)

33 Kultura średniowieczaUniwersytet w średniowieczu: uważano, że każde twierdzenie należy udowodnić odpowiednim cytatem z Biblii, traktatów religijnych lub dzieł antycznych myślicieli (tak powstała scholastyka – św. Tomasz z Akwinu), najstarsze uniwersytety powstały w Paryżu i Bolonii, na nich wzorowały się inne.

34 Kultura średniowieczaUniwersytet w średniowieczu: a) 7 sztuk wyzwolonych: trivium (gramatyka, dialektyka, retoryka) quadrivium (muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia) uzyskanie tytułu bakałarza. b) prawo, medycyna lub teologia uzyskanie tytułu doktora.

35 Styl romański (cz. 1) Panował w architekturze i sztuce we wczesnym średniowieczu. Cechują go w architekturze sakralnej m.in.: budowle z kamienia masywne grube mury niewielkie okna, półmrok kościoły na planie krzyża lub koła, orientowane, absydy sklepienia kolebkowe, półkoliste łuki

36 Styl romański (cz. 2)

37 Styl romański (cz. 3) absyda rotunda

38 Styl gotycki (cz. 1) Panował w architekturze i sztuce w dojrzałymi i późnym średniowieczu. W architekturze sakralnej cechowały go m.in.: wysokie, ceglane kościoły i katedry, ostre łuki, sklepienia żebrowe, przypory i filary podtrzymujące strop, wysokie okna z witrażami strzeliste wieże,

39 Styl gotycki (cz. 2)

40 Styl gotycki (cz. 3)

41 Styl gotycki (cz. 4) portal witraż

42 Styl gotycki (cz. 5) przypory rozeta

43 Średniowieczne zdobnictwoInicjał – pierwsza litera rozdziału w średniowiecznej księdze, bogato zdobiona. Miniatury – barwne ilustracje w księgach średniowiecznych.

44 Średniowieczne zdobnictwo

45 Średniowieczne zdobnictwo