1 Spotkanie informacyjne w zakresie zmian w Instrukcji wypełniania załączników dotyczących OOŚ w ramach wniosków o dofinansowanie projektów z RPO WK-P na lata Toruń, r. Bartosz Borysowski Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Wydział Wyboru Projektów Biuro ds. Oceny Horyzontalnej i OOŚ

2 Zagadnienia ogólne Zgodnie z prawem unijnym oraz krajowym, postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 stanowi istotny element procesu inwestycyjnego. W związku z finansowaniem przedsięwzięć ze środków pochodzących z budżetu UE i uprawnieniami kontrolnymi Komisji Europejskiej w zakresie realizacji projektów należy zapewnić przeprowadzenie postępowania w sprawie OOŚ lub postępowanie w sprawie oceny naturowej uwzględniając zasadę pierwszeństwa prawa unijnego oraz obowiązek pro unijnej wykładni przepisów prawa krajowego. Wydatki w ramach RPO WK-P na lata muszą być ponoszone zgodnie z prawem oraz zasadami unijnymi i krajowymi. W tym celu konieczne jest dokonanie weryfikacji dokumentów w zakresie prawidłowości przeprowadzenia właściwych procedur dotyczących OOŚ. Zadaniem IZ RPO WK-P jest więc sprawdzenie przed udzieleniem dofinansowania, czy projekt posiada komplet dokumentacji świadczącej o prawidłowo przeprowadzonej procedurze OOŚ oraz jej weryfikacja w zakresie zgodności z prawem krajowym i unijnym. Konsekwencje błędnie przeprowadzonej lub braku procedury OOŚ a przyznawanie dofinansowania i konsekwencje dla beneficjentów Kontrole instytucji audytowych i unijnych (ETO, KE, OLAF)

3 Powody zmian w Instrukcji wypełniania załącznikówPismo Sekretarza Stanu Jerzego Kwiecińskiego z dnia r. Uchylenie Wytycznych OOŚ r. Spotkanie Grupy Roboczej ds. OOŚ z MR/GDOŚ luty 2017 r. Decyzja o podjęciu działań w zakresie usprawnień i ograniczania weryfikacji dokumentacji OOŚ Pismo Podsekretarza Stanu Adama Hamryszczaka z dnia r. Uchwała Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia r. o zmianie Instrukcji wypełniania załączników w części dotyczącej OOŚ

4 Kryteria „środowiskowe” w ramach konkursuKryteria podstawowe w zakresie weryfikacji zgodności z przepisami ochrony środowiska: Załączniki do wniosku o dofinansowanie projektu są kompletne, poprawne i zgodne z przepisami prawa polskiego i unijnego oraz wymogami Instytucji Zarządzającej RPO WK-P Ocenie podlega czy wnioskodawca dołączył do wniosku o dofinansowanie projektu wszystkie załączniki zgodnie z listą załączników zamieszczoną w regulaminie konkursu oraz czy załączniki do wniosku o dofinansowanie projektu są zgodne z przepisami prawa polskiego i unijnego oraz z Instrukcją wypełniania załączników do wniosku o dofinansowanie projektu w ramach RPO WK-P Kryterium weryfikowane w oparciu o treść załączników do wniosku o dofinansowanie projektu. Kryterium weryfikowane przez Zespół ds. OOŚ w części dotyczącej załączników środowiskowych. Zgodność projektu z wymaganiami prawa dotyczącego ochrony środowiska. Ocenie podlega czy działania zaplanowane w projekcie zostały przygotowane zgodnie z wymaganiami prawa dotyczącego ochrony środowiska. Zgodność z zasadami horyzontalnymi. Ocenie podlega zgodność projektu z politykami horyzontalnymi, w tym z: 1.Zasadą równości szans kobiet i mężczyzn. 2.Zasadą równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. 3.Zasadą zrównoważonego rozwoju. Każda z powyższych zasad podlega oddzielnej ocenie. Projekt musi wykazywać pozytywny lub neutralny wpływ w zakresie każdej polityki horyzontalnej. O neutralności można mówić wtedy, kiedy w ramach projektu wnioskodawca wskaże szczegółowe uzasadnienie, dlaczego dany projekt nie jest w stanie zrealizować jakichkolwiek działań w zakresie spełnienia ww. zasad a uzasadnienie to zostanie uznane przez osobę oceniającą za trafne i poprawne. Kryterium weryfikowane w oparciu o treść wniosku o dofinansowanie projektu oraz treść załączników. Kryterium weryfikowane przez Zespół ds. OOŚ w części dotyczącej Zasady zrównoważonego rozwoju. Zgodność dokumentacji projektowej z Regulaminem konkursu Ocenie podlega czy wnioskodawca przygotował wniosek o dofinansowanie projektu zgodnie z Regulaminem konkursu. Kryterium weryfikowane w oparciu o treść wniosku o dofinansowanie projektu. Kryterium weryfikowane przez Zespół ds. OOŚ w części dotyczącej załączników środowiskowych (2., 14.).

5 Zgodność z zasadą zrównoważonego rozwoju (nowa wersja generatora)ZGODNOŚĆ PROJEKTU Z ZASADAMI HORYZONTALNYMI UNII EUROPEJSKIEJ WYMIENIONYMI W ROZPORZĄDZENIU 1303/2013 W sekcji D.1 Formularza wniosku o dofinansowanie projektu należy wskazać (poprzez zaznaczenie odpowiedzi „pozytywny” lub „neutralny” wpływ projektu na zasadę zrównoważonego rozwoju. W polu tekstowym należy uzasadnić swój wybór poprzez opisanie jaki jest/będzie wpływ projektu na zasadę zrównoważonego rozwoju. W tym zakresie należy odnieść się do następujących elementów: stan środowiska naturalnego, realizacji polityki zrównoważonego rozwoju, która polega na osiągnięciu przez projekt efektów gospodarczych z poszanowaniem zasad ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami art. 8 rozporządzenia ogólnego „Cele EFSI (wszystkich Funduszy objętych Rozporządzeniem) są osiągane w sposób zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz unijnym wspieraniem celu zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, zgodnie z art. 11 i art. 191 ust. 1 TFUE, z uwzględnieniem zasady „zanieczyszczający płaci”. Państwa członkowskie i Komisja zapewniają, aby wymogi ochrony środowiska, efektywnego gospodarowania zasobami, dostosowanie do zmian klimatu i łagodzenie jej skutków, różnorodność biologiczna, odporność na klęski żywiołowe oraz zapobieganie ryzyku i zarządzanie ryzykiem były promowane podczas przygotowywania i wdrażania umów partnerstwa i programów”. Projekty prowadzące do degradacji lub znacznego pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego nie mogą otrzymać dofinansowania z EFRR. D.1. Wpływ projektu na politykę zrównoważonego rozwoju (w tym ochrony środowiska) (uzasadnienie maksymalnie 3000 znaków)

6 Zgodność z zasadą zrównoważonego rozwoju (nowa wersja generatora)Ponadto w sekcji D.1. można odnieść się do wpływu projektu na: ochronę obszarów Natura 2000 oraz innych form ochrony przyrody, ochronę gatunkową roślin, zwierząt i grzybów – czy projekt spełnia wymagania w tym zakresie (wnioskodawca powinien również odnieść się do faktu ewentualnej wycinki drzew i krzewów oraz nasadzeń zastępczych), adaptację i mitygację do zmian klimatu – jakie zastosowano metody i środki w celu łagodzenia zmian klimatu (w tym zastosowania w projekcie odnawialnych źródeł energii), kwestie związane z ochroną wód powierzchniowych i podziemnych – czy projekt zgodny jest z zapisami ramowej dyrektywy wodnej. D.1.1. Czy przedsięwzięcie wymienione jest w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko? Na potrzeby sekcji D.1.1 należy dokonać klasyfikacji danego przedsięwzięcia w ramach rodzajów przedsięwzięć wskazanych w załącznikach do dyrektywy OOŚ, a nie kategorii przedsięwzięć zawartych w § 2 i § 3 rozporządzenia OOŚ. W przypadku niektórych przedsięwzięć polskie przepisy są bardziej rygorystyczne i kwalifikują przedsięwzięcia do „wyższej” grupy, w takiej sytuacji należy dokładnie zweryfikować, w którym załączniku dyrektywy OOŚ zostało umieszczone dane przedsięwzięcie. Uwaga: Zaznaczona odpowiedź musi być spójna z dokumentacją dostarczoną do Załącznika 2.1. „Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko” (jeśli dotyczy).

7 Zgodność z zasadą zrównoważonego rozwoju (nowa wersja generatora)D.1.2. Jeżeli przedsięwzięcie wymienione jest w załączniku II do dyrektywy OOŚ, czy uzyskano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach po przeprowadzonej pełnej procedurze oceny oddziaływania na środowisko? „TAK” jeśli planowane przedsięwzięcie wymienione jest w załączniku II do dyrektywy OOŚ i dla przedsięwzięcia wydano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko (tzn. był sporządzony raport OOŚ, przeprowadzona procedura udziału społeczeństwa oraz dokonano stosownych uzgodnień z właściwymi organami ochrony środowiska). „NIE” jeśli planowane przedsięwzięcie wymienione jest w załączniku II do dyrektywy OOŚ i dla przedsięwzięcia wydano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach bez przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (tzn. nie był sporządzony raport OOŚ, nie było przeprowadzonej procedury udziału społeczeństwa, ani nie dokonywano uzgodnień z właściwymi organami ochrony środowiska). Uwaga: Zaznaczona odpowiedź musi być spójna z dokumentacją dostarczoną do Załącznika 2.1. Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. D.1.3. Czy przedsięwzięcie położone jest w granicach obszarów Natura 2000? Odpowiedzi należy udzielić tylko dla przedsięwzięć infrastrukturalnych wymagających uzyskania zezwolenia na inwestycję, zgodnie z informacją podaną w sekcji F wniosku o dofinansowanie projektu. Nawet jeśli część inwestycji zlokalizowana jest w granicach obszarów Natura 2000, to również należy zaznaczyć odpowiedź „TAK”. Uwaga: Zaznaczona odpowiedź musi być spójna z informacjami podanymi w Załączniku 2.3. „Zaświadczeniu organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000” oraz Załączniku 2.1. Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (jeśli dotyczy).

8 Lista załączników do wniosku o dofinansowanie projektu (nowy generator wniosków) Wyciąg z Listy załączników do wniosku o dofinansowanie projektu dotyczący dokumentacji środowiskowej składanej w ramach dokumentacji projektowej: Lp. Lista załączników do wniosku o dofinansowanie projektu: 2.1. Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (jeśli dotyczy) 2.2. Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ (jeśli dotyczy) 2.3. Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (jeśli dotyczy) 2.4. Zaświadczenie właściwego organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (jeśli dotyczy) 2.5. Oświadczenie dotyczące ochrony gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów oraz wycinki drzew i krzewów (jeśli dotyczy)

9 Lista złączników w zakresie OOŚLISTA ZAŁĄCZNIKÓW DO WNIOSKU O DOFINANSOWANIE PROJEKTU (WoD) W ZAKRESIE OOŚ: Załącznik 2.1 Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (TAK, NIE, Nie dotyczy) Załącznik 2.2 Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie oceny oddziaływania na środowisko (TAK, NIE, Nie dotyczy) Załącznik 2.3 Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (TAK, NIE, Nie dotyczy) Załącznik 2.4 Zaświadczenie właściwego organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (TAK, NIE, Nie dotyczy) Załącznik 2.5 Oświadczenie dotyczące ochrony gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów oraz wycinki drzew i krzewów (TAK, NIE, Nie dotyczy) Za każdym razem należy brać aktualną Listę załączników, aktualną Instrukcję wypełniania załączników i aktualne wzory wymaganych przez IZ dokumentów z ogłoszenia o danym konkursie!!!!!!

10 Lista załączników do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Wyciąg z Listy załączników do wniosku o dofinansowanie projektu dotyczący dokumentacji środowiskowej składanej w ramach dokumentacji projektowej: Lp. Lista załączników do wniosku o dofinansowanie projektu: 2.1. Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (jeśli dotyczy) 2.2. Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ 2.3. Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (jeśli dotyczy) 2.4. Zaświadczenie właściwego organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (jeśli dotyczy)

11 Załączniki z dokumentacją środowiskową (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Załączniki podstawowe: Załącznik 2. Dokumentacja środowiskowa Załącznik 2.1 Dokumentacja z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko Załącznik 2.2 Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie oceny oddziaływania na środowisko, w skrócie: Formularz OOŚ Załącznik 2.3 Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000, w skrócie: Zaświadczenie Natura 2000 Załącznik 2.4 Zaświadczenie właściwego organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną, w skrócie: Zaświadczenie RDW Załączniki szczególne: Załącznik 14. Inne dokumenty (wymagane prawem lub kategorią projektu) Ekspertyzy przyrodnicze (z zakresu ornitologii i chiropterologii) Oświadczenie wnioskodawcy dotyczące przestrzegania zasad ochrony środowiska Tabela dotycząca przestrzegania przez aglomeracje będące przedmiotem wniosku o dofinansowanie projektu przepisów dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków

12 Podział projektów/przedsięwzięćPod względem wymagań ochrony środowiska w zakresie ocen oddziaływania na środowisko i ocen oddziaływania na obszary Natura 2000 przedsięwzięcia można podzielić na trzy zasadnicze grupy (w Instrukcji wypełniania załączników do wniosku o dofinansowanie projektu z EFRR określono je jako A, B i C): przedsięwzięcia infrastrukturalne (lub nieinfrastrukturalne) wymienione w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ (załączniku I lub II dyrektywy ooś), a zatem zgodnie z art. 72 ust. 1 wymagające uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub przedsięwzięcie niewymienione w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ, ale mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 (dla tego typu przedsięwzięć RDOŚ stwierdził konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszary Natura 2000), przedsięwzięcia infrastrukturalne niewymienione w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ (niewymagające wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach) i niemające znaczącego wpływu na obszary Natura 2000 (uzyskano zaświadczenie od RDOŚ o braku negatywnego wpływu na obszary Natura 2000 lub właściwy w sprawie organ administracji stwierdził brak konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszary Natura 2000), przedsięwzięcia nieinfrastrukturalne (dostawy) niewymienione w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ (niewymagające wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach np. zakup taboru, sprzętu, urządzeń) bądź o charakterze „miękkim” (np. szkolenia, kampania edukacyjna). Grupa A Grupa B Grupa C

13 Załączniki z dokumentacją środowiskową (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Definicja projektu infrastrukturalnego (nowa Instrukcja): Przedsięwzięcie infrastrukturalne należy rozumieć jako przedsięwzięcie wymagające uzyskania zezwolenia na inwestycję np. pozwolenia na budowę/decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej lub dokonania zgłoszenia robót budowlanych/zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części lub takie przedsięwzięcie, które nie wymaga wydania zezwolenia na inwestycję, ale wiąże się z wykonaniem prac remontowych/ budowlanych/ konserwacyjnych (np. termomodernizacja, remont obiektu, bieżąca konserwacja obiektu). Przedsięwzięciem infrastrukturalnym będzie zatem zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w środowisko polegająca na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu. Zgodnie z art. 1.2 dyrektywy OOŚ przez pojęcie przedsięwzięcia rozumie się: - wykonanie prac budowlanych lub innych instalacji lub systemów, - inne interwencje w otoczeniu naturalnym i krajobrazie, włącznie z wydobywaniem zasobów mineralnych. Definicja projektu nieinfrastrukturalnego (nowa Instrukcja): Projekt o charakterze nieinfrastrukturalnym należy rozumieć jako projekt zakupowy, szkoleniowy, edukacyjny, reklamowy, badawczy, który nie powoduje ingerencji w środowisku lub nie polega na przekształceniu terenu lub zmianie jego wykorzystywania i nie wiąże się z jakimikolwiek pracami remontowymi/ budowlanymi/ konserwacyjnymi.

14 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Dla przedsięwzięć z grupy A należy dostarczyć: w ramach Załącznika 2.1 pełną dokumentację z przeprowadzonego postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub z postępowania w sprawie wydania innej decyzji inwestycyjnej dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 (dla przedsięwzięć, dla których stwierdzono obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000), w ramach Załącznika 2.2 odpowiednio wypełniony (w pełnym zakresie) Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ, w ramach Załącznika 2.3 wypełnione Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (jeśli dotyczy), w ramach Załącznika 2.4 wypełnione Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (jeśli dotyczy),

15 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu

16 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Dla przedsięwzięć z grupy B należy dostarczyć: NIE NALEŻY SKŁADAĆ Załącznika 2.1, chyba, że w trakcie oceny projektu pod kątem zgodności z kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska IZ RPO WK-P podejmie wątpliwości co do konieczności przeprowadzenia właściwego postępowania środowiskowego. Wówczas konieczne będzie dostarczenie pisma wnioskodawcy skierowanego do organu oraz odpowiedzi właściwego w sprawie organu, potwierdzającej, że dla danego przedsięwzięcia nie jest wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub pełną dokumentację z przeprowadzonego postępowania w sprawie wydania decyzji inwestycyjnej dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 (dla przedsięwzięć, dla których odstąpiono od obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000), w ramach Załącznika 2.2 odpowiednio wypełniony (w ograniczonym zakresie) Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ, w ramach Załącznika 2.3 wypełnione Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (jeśli dotyczy), w ramach Załącznika 2.4 wypełnione Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (jeśli dotyczy),

17 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników)

18 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Dla przedsięwzięć z grupy C należy dostarczyć: NIE NALEŻY SKŁADAĆ Załącznika 2.1, chyba, że w trakcie oceny projektu pod kątem zgodności z kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska IZ RPO WK-P podejmie wątpliwości co do konieczności przeprowadzenia właściwego postępowania środowiskowego. Wówczas konieczne będzie dostarczenie pisma wnioskodawcy skierowanego do organu oraz odpowiedzi właściwego w sprawie organu, potwierdzającej, że dla danego przedsięwzięcia nie jest wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, NIE NALEŻY SKŁADAĆ Załącznika 2.2 Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ (chyba, że projekt dotyczy inwestycji nieinfrastrukturalnej, dla której współczynnik wysokości wydatków na cele dotyczące zmian klimatu związanych z realizacją projektu, zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) 215/2014 wynosi więcej niż 0%, np. zakup taboru niskoemisyjnego, patrz Instrukcja wypełniania Załącznika 2.2), NIE NALEŻY SKŁADAĆ Załącznika 2.3 Zaświadczenia organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 (chyba, że zajdą szczególne przypadki określone w niniejszej Instrukcji wypełniania załączników), NIE NALEŻY SKŁADAĆ Załącznika 2.4 Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną (chyba, że zajdą szczególne przypadki określone w niniejszej Instrukcji wypełniania załączników),

19 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników)

20 Niezbędna dokumentacja w zakresie ochrony środowiskowa do wniosku o dofinansowanie projektu (nowa Instrukcja wypełniania załączników) W przypadku przeprowadzenia procedury ponownej oceny oddziaływania na środowisko należy dostarczyć: W szczególnych przypadkach, gdy po uzyskanej decyzji środowiskowej, przeprowadzono procedurę ponownej oceny OOŚ na etapie wydawania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18 ustawy OOŚ (np. decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej), dostarczona do IZ RPO dokumentacja środowiskowa powinna składać się z następujących elementów: dokument, z którego wynika co było powodem konieczności przeprowadzenia ponownej OOŚ (przypadki określono w art. 88 ust. 1 ustawy OOŚ), wniosek o wydanie decyzji zezwalającej na realizację inwestycji, na etapie której przeprowadza się ponowną OOŚ, wniosek o ustalenie zakresu raportu wraz z kartą informacyjną przedsięwzięcia – o ile wnioskodawca wystąpił do właściwego organu o ustalenie zakresu raportu, postanowienie organu właściwego do wydania decyzji inwestycyjnej nakładające obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i ustalające jego zakres – o ile zostało wydane w toku procedury ponownej OOŚ, opinię Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy o zakresie raportu OOŚ (jeśli dotyczy), opinię właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o zakresie raportu OOŚ (jeśli dotyczy), opinię właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej dotyczącą uzgodnienia środowiskowych uwarunkowań realizacji inwestycji, postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w sprawie uzgodnienia środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia, decyzję zezwalającą na realizację przedsięwzięcia, na etapie której przeprowadzono ponowną OOŚ, dokument potwierdzający podanie do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji inwestycyjnej.

21 Ćwiczenie Do jakiej grupy przedsięwzięć (A, B czy C) można zaliczyć następujące inwestycje: Zakup i wyposażenie pracowni warsztatowych w szkole zawodowej Budowa niewielkiego budynku edukacji ekologicznej na obszarze Natura 2000, dla którego RDOŚ wydał postanowienie o odstąpieniu od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 Budowa budynku usługowego, dla którego nie jest wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ani przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 Zakup maszyn produkcyjnych i remont pomieszczenia produkcyjnego, dla którego nie jest wymagane dokonanie zgłoszenia robót budowlanych/zmiany sposobu użytkowania czy uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę Budowa drogi gminnej, dla której wymagane było przeprowadzenie postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Konserwacja ścian kościoła, dla której nie było wymogu uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę ani dokonanie zgłoszenia robót budowlanych Budowa ścieżki rowerowej, dla której nie jest wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, ale był wymóg przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 Przeprowadzenie kampanii w zakresie edukacji ekologicznej C B B B A B A C

22 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Typy projektów (wybuduj/zaprojektuj i wybuduj) a kryteria i dokumentacja OOŚ W przypadku inwestycji wymagających wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (lub decyzji inwestycyjnych wymagających przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszary Natura 2000) do dofinansowania ze środków RPO WK-P na lata dopuszczone będą tylko te projekty, dla których decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach/decyzja inwestycyjna została wydana na podstawie przepisów ustawy z dnia z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Na etapie składania wniosku o dofinansowanie projektu należy dostarczyć ostateczną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach lub ostateczną decyzję inwestycyjną (np. decyzję o warunkach zabudowy lub pozwolenie na budowę), na etapie wydawania której przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000, chyba, że kryteria wyboru projektów stanowią inaczej.

23 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) W uzasadnieniu, w szczególności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach/ postanowienia właściwego organu prowadzącego postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach musi znaleźć się odniesienie do uwarunkowań określonych w art. 63 ust. 1 ustawy OOŚ. W przypadku braku w uzasadnieniu decyzji/ postanowienia informacji, o których mowa w art. 63 ust. 1 ustawy OOŚ konieczne będzie uzyskanie wyjaśnienia/postanowienia/zaświadczenia właściwego organu, który wydał decyzję środowiskową w zakresie uwarunkowań wskazanych w art. 63 ust. 1. W dostarczonej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach/dokumentacji środowiskowej muszą także znaleźć się zapisy, że w ramach właściwego postępowania środowiskowego: -oceniono zgodność planowanego przedsięwzięcia z ramową dyrektywą wodną w zakresie wpływu inwestycji na jednolite części wód, -przeanalizowano wpływ inwestycji na kwestie związane ze zmianami klimatu, np. mitygacji oddziaływań na klimat, adaptacji do zmian klimatu, odporności na klęski żywiołowe. W przypadku braku ww. analiz (zapisów) w dostarczonej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach/ dokumentacji środowiskowej konieczne będzie uzyskanie wyjaśnienia/ postanowienia/ zaświadczenia właściwego organu, który prowadził dane postępowanie środowiskowe. W zakresie oddziaływania inwestycji na klimat, w przypadku braku stosownych zapisów w dokumentacji środowiskowej, nie należy powoływać się na brak zapisów w przepisach prawa przed zmianą ustawy OOŚ, ponieważ oddziaływanie inwestycji w zakresie klimatu nie jest zagadnieniem nowym i miało swoje odzwierciedlenie w przepisach wcześniejszych!

24 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) W przypadku, gdy przeprowadzono ocenę oddziaływania na obszary Natura 2000, do dokumentacji w ramach wniosku o dofinansowanie projektu należy dostarczyć raport naturowy (wraz z ewentualnymi aneksami/wyjaśnieniami do raportu) w wersji elektronicznej oraz dokonać właściwego zaznaczenia w pkt. 5 Oświadczenie dotyczące elektronicznej wersji Raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 w załączniku 2.2. Formularz do wniosku o dofinansowanie w zakresie OOŚ. Należy pamiętać, że w raporcie naturowym (bądź aneksach/wyjaśnieniach do raportu) muszą się znaleźć, zgodnie z wymogami ustawy OOŚ i dyrektywy OOŚ (a także dyrektywy ptasiej i siedliskowej), takie elementy jak, m.in.: -opis analizowanych wariantów, -streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie. Powyższe elementy będą podlegały weryfikacji na etapie oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu.

25 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Procedura z przeprowadzonego udziału społeczeństwa w ramach postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko/ oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 weryfikowana będzie poprzez zapisy dokonane w uzasadnieniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach/ decyzji inwestycyjnej, w ramach której miała miejsce procedura oceny oddziaływania na obszary Natura W przypadku, gdy w treści ww. decyzji brak będzie uzasadnienia (lub uzasadnienie będzie niepełne) dotyczącego przeprowadzonej procedury z udziałem społeczeństwa wówczas IZ RPO WK-P wezwie wnioskodawcę do przedstawienia wyjaśnień przez właściwy organ, w jaki sposób przeprowadzono procedurę udziału społeczeństwa w ramach właściwego postępowania środowiskowego. Uzasadnienie uznane zostanie za pełne, gdy w treści ww. decyzji znajdą się: zapisy dotyczące prawidłowego terminu przeprowadzenia procedury udziału społeczeństwa, pełne informacje na temat miejsc przeprowadzenia procedury udziału społeczeństwa oraz opis wyników konsultacji społecznych. Powyższe dotyczy także sytuacji, gdy na etapie OOŚ lub oceny naturowej miały miejsce uzupełnienia raportu OOŚ/naturowego (na wezwanie właściwego organu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach). Wówczas weryfikacji również podlegać będą zapisy z uzasadnienia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach/ decyzji inwestycyjnej, w ramach której miała miejsce procedura oceny oddziaływania na obszary Natura 2000, w zakresie przeprowadzonej powtórnej procedury z udziału społeczeństwa. W przypadku braku przeprowadzenia powtórnej procedury udziału społeczeństwa konieczne będzie złożenie szczegółowych wyjaśnień przez organ, który prowadził przedmiotowe postępowanie, dlaczego nie przeprowadzono ponownie procedury udziału społeczeństwa po złożeniu przez wnioskodawcę uzupełnienia (aneksu/wyjaśnień) do raportu.

26 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Należy jednak podkreślić, że na etapie kontroli projektu IZ RPO WK-P zastrzega sobie prawo do weryfikacji dokumentacji z przeprowadzonego udziału społeczeństwa – zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy OOŚ należy przez to rozumieć obwieszczenia podane do publicznej wiadomości: -w siedzibie właściwego organu (tablica ogłoszeń), -w miejscu realizacji inwestycji, -na stronie BIP organu właściwego w sprawie, na podstawie których można ocenić w jakim terminie została przeprowadzona procedura z udziałem społeczeństwa (informacje o prowadzonym postępowaniu, w szczególności o możliwości składania uwag i wniosków oraz wskazaniu miejsca i 21-dniowego terminu ich składania, a od r. 30-dniowego terminu ich składania). Wyżej opisana procedura weryfikacji udziału społeczeństwa będzie przebiegała analogicznie w przypadku ponownej oceny oddziaływania na środowisko, na etapie wydawania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18 ustawy OOŚ (np. decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej). W przypadku, gdy w dostarczonej dokumentacji środowiskowej stwierdzony zostanie brak istotnych elementów wymaganych ustawą OOŚ, stwierdzone zostaną niejasności lub niespójności pomiędzy dostarczoną dokumentacją środowiskową a pozostałą dokumentacją aplikacyjną (np. formularzem wniosku o dofinansowanie projektu, decyzją o pozwoleniu na budowę), IZ RPO WK-P wezwie wnioskodawcę do dostarczenia stosownych wyjaśnień (w niektórych przypadkach konieczne będzie dostarczenie wyjaśnień przez organ prowadzący dane postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej/postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 oraz organy uczestniczące i/lub organy prowadzące postępowanie w sprawie wydania innych decyzji inwestycyjnych np. pozwolenia na budowę).

27 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Dostarczając dokumentację środowiskową należy zwrócić szczególną uwagę na właściwą kolejność decyzji administracyjnych. Zgodnie z art. 72 ust. 1 i 1a ustawy OOŚ uzyskanie między innymi: -decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, -decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu/decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, -pozwolenia wodnoprawnego na regulację wód, pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń wodnych oraz pozwolenia wodnoprawnego na wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w ramach szczególnego korzystania z wód, -decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, -decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej, -w zakresie budowli przeciwpowodziowych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 966 z późn. zm.), -zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów i zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów wydawanych na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2016 r. poz. 1987), -dokonanie zgłoszenia budowy wykonania robót budowlanych oraz zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, następuje po uprzednio przeprowadzonym postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zgłoszenia robót budowlanych można dokonać jedynie w przypadku, gdy organ prowadzący postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach odstąpi od obowiązku przeprowadzenia OOŚ, tj. nie nałożył obowiązku opracowania raportu OOŚ/raportu naturowego. W przypadku, gdy właściwy organ nałoży obowiązek przeprowadzenia OOŚ/oceny naturowej, to zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy Prawo budowlane, dokumentem upoważniającym do realizacji inwestycji nie może być zgłoszenie robót budowlany, lecz decyzja o pozwoleniu na budowę.

28 Decyzja lokalizacyjna Decyzja o pozwoleniu na budowę/Niewłaściwa kolejność uzyskiwania decyzji administracyjnych Prawidłową kolejność decyzji administracyjnych określa art. 72 ust. 1 i ust. 1a ustawy OOŚ Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach Decyzja lokalizacyjna Decyzja o pozwoleniu na budowę/ Zgłoszenie robót budowlanych Zgodnie z art. 72 ust. 1 i 1a ustawy OOŚ uzyskanie między innymi: decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu/decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, pozwolenia wodnoprawnego na regulację wód, pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń wodnych oraz pozwolenia wodnoprawnego na wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w ramach szczególnego korzystania z wód, dokonanie zgłoszenia budowy wykonania robót budowlanych oraz zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części następuje po uprzednio przeprowadzonym postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

29 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Zgodnie z art. 86 ustawy OOŚ decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wiąże organ wydający decyzje i przyjmujący zgłoszenia, o których mowa w art. 72 ust. 1 i 1a ustawy OOŚ. Wobec powyższego decyzje następcze (np. decyzje lokalizacyjne, decyzje o pozwoleniu na budowę) oraz dokonane zgłoszenia (robót budowlanych, zmiany sposobu użytkowania) powinny być odpowiednio wydane/dokonane w oparciu o uzyskaną decyzję środowiskową oraz powinny uwzględniać zapisy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W uzasadnieniach decyzji następczych/ piśmie o przyjęciu dokonanego zgłoszenia powinny znaleźć się zapisy, w których właściwy w sprawie organ powołuje się na wydaną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach oraz opisuje w jaki sposób uwzględnił on podczas ich wydawania/przyjmowania zgłoszenia zapisy z decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jak również czy decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest zgodna z decyzją następczą/dokonanym zgłoszeniem. W szczególności istotne jest to w przypadku decyzji środowiskowych wydawanych po przeprowadzonej ocenie oddziaływania na środowiskowo, w której organ nałożył wymagania dotyczące ochrony środowiskowa niezbędne do uwzględnienia w projektach budowlanych oraz określił środowiskowe uwarunkowania realizacji inwestycji. W przypadku braku w uzasadnieniach dostarczonych decyzji administracyjnych (lub innej dostarczonej dokumentacji) stosownych zapisów odnoszących się do ww. kwestii, IZ RPO WK-P, o ile stwierdzi taką konieczność, może wezwać wnioskodawcę do dostarczenia oświadczenia/ zaświadczenia/ postanowienia/ wyjaśnienia właściwego w sprawie organu, w jaki sposób wypełnione zostały obowiązki wynikające z art. 86 ustawy OOŚ.

30 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Inwestycja opisana we wniosku o dofinansowanie projektu musi zawierać się pod kątem zakresu rzeczowego i obszarowego w dostarczonej dokumentacji środowiskowej i decyzjach następczych. Dokumentacja środowiskowa może zatem obejmować szerszy zakres prac niż przedstawiony we wniosku o dofinansowanie projektu czy w decyzjach następczych (np. decyzji o pozwoleniu na budowę). Nie może jednak dochodzić do sytuacji, w których dostarczona decyzja zezwalająca na realizację inwestycji lub inna decyzja inwestycyjna będzie obejmować szerszy zakres rzeczowy lub obszarowy przedsięwzięcia niż uzyskana np. decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. W celu weryfikacji np. zakresu obszarowego zawartego w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i decyzjach następczych (np. decyzji o warunkach zabudowy i decyzji o pozwoleniu na budowę/decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej) lub zgłoszeń robót budowlanych zaleca się wnioskodawcom sporządzenie we własnym zakresie tabeli porównawczej/zestawienia porównawczego działek objętych poszczególnymi decyzjami. Wcześniejsza weryfikacja przez wnioskodawcę spójności zakresu obszarowego i rzeczowego uzyskanych decyzji/zgłoszeń i wykrycie ewentualnych niespójności pozwoli na uniknięcie problemów na etapie oceny formalno-merytorycznej projektu. Wyjątkiem mogą tu być tzw. elementy peryferyjne przedsięwzięcia, np. mające na celu doprowadzenie mediów do obiektu i inne elementy, które nie były wymagane do ujęcia we właściwej procedurze środowiskowej (informacje te powinny być potwierdzone przez właściwe w sprawie organy, o ile IZ RPO stwierdzi taką konieczność). Ujęcie tych elementów we wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jako część przedsięwzięcia nie jest obligatoryjne, chociaż zalecane.

31 Niespójność zakresu rzeczowego i obszarowego decyzji środowiskowej z decyzją następczą (zgłoszeniem)

32 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Składając dokumentację środowiskową należy również zwrócić uwagę, czy podczas przeprowadzania właściwych postępowań zgodnie z ustawą OOŚ nie doszło do podziału inwestycji na poszczególne przedsięwzięcia w sposób, który mógł mieć wpływ na kształt postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej, w szczególności na zmianę kwalifikacji przedsięwzięcia bądź na merytoryczną ocenę oddziaływania na środowisko. W szczególności należy zwrócić uwagę na powiązania technologiczne. W przypadku, gdy wnioskodawca w ramach jednego wniosku o dofinansowanie projektu dostarczy więcej niż jedną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach lub więcej niż jedną decyzję inwestycyjną (np. dwie decyzje o pozwoleniu na budowę), w ramach których przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 lub też dostarczy decyzję środowiskową i pismo o braku konieczności uzyskania decyzji środowiskowej dla części inwestycji, konieczne może okazać się dostarczenie stanowiska właściwego organu prowadzącego ww. postępowania administracyjne w celu wyjaśnienia czy nie doszło do podziału przedsięwzięcia. Przedmiotowe stanowisko konieczne będzie do uzyskania tylko w przypadku wątpliwości IZ RPO co do dostarczonej dokumentacji środowiskowej w zakresie ewentualnego podziału przedsięwzięcia.

33 Dzielenie przedsięwzięciaJest to takie działanie, które polega na sztucznym wydzieleniu części inwestycji co skutkuje nie objęciem całości inwestycji postępowaniem w sprawie OOŚ (lub brakiem wymogu uzyskania decyzji środowiskowej dla części inwestycji) lub zakwalifikowaniem jej do innej grupy. Można wyróżnić dwa najważniejsze nurty dotyczące interpretacji powiązań technologicznych. Definicja zawężająca, według której, są to takie przedsięwzięcia, które funkcjonują w ścisłym ze sobą powiązaniu, a funkcjonowanie jednego warunkuje funkcjonowanie drugiego. Definicja rozszerzająca, w myśl której są to takie przedsięwzięcia, których wzajemne powiązania powodują nakładanie się ich oddziaływań.

34 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Dostarczony wniosek o przeprowadzenie właściwego postępowania środowiskowego wraz z kartą informacyjną przedsięwzięcia będą podlegały weryfikacji w przypadku stwierdzenia rozbieżności/niejasności pomiędzy uzyskaną, w wyniku przeprowadzenia właściwej procedury środowiskowej, decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach a dostarczoną decyzją następczą (np. decyzją o pozwoleniu na budowę) i/lub dokumentacją techniczną. Numery działek inwestycyjnych wskazane we wniosku o wydanie decyzji w ramach danego postępowania środowiskowego, będą podlegały weryfikacji jedynie w momencie, kiedy nie zostaną one wskazane w treści lub sentencji decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub w przypadku wystąpienia niespójności pomiędzy decyzją wydaną w wyniku przeprowadzenia właściwego postępowania środowiskowego, a decyzją następczą lub dostarczoną dokumentacją techniczną. Dokumentem potwierdzającym podanie do publicznej wiadomości informacji o wydanej: -decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, -decyzji inwestycyjnej po przeprowadzonym postępowaniu w sprawie oceny naturowej, -decyzji inwestycyjnej kończącej proces inwestycyjny (np. decyzji o pozwoleniu na budowę po przeprowadzonej procedurze OOŚ), -zezwoleniu na realizację inwestycji wydanym po przeprowadzonej ponownej OOŚ, jest np. wydruk z BIP organu właściwego w sprawie wydania danej decyzji, obwieszczenie o wydaniu decyzji podane do publicznej wiadomości w sposób określony w art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy OOŚ.

35 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Jeżeli przedsięwzięcie będzie realizowane w granicach obszaru Natura 2000 lub w jego pobliżu to zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy OOŚ (chociaż art. 96 ustawy OOŚ nie wskazuje na to, że przedsięwzięcie musi być zlokalizowane na obszarach Natura 2000 lub w ich pobliżu, ocena taka powinna być dokonywana każdorazowo, istotna jest bowiem skala potencjalnego oddziaływania, a nie położenie przedsięwzięcia), organ właściwy do wydania decyzji lub przyjęcia zgłoszenia wymaganych przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jest obowiązany do rozważenia przed wydaniem tej decyzji, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura W związku z powyższym na etapie postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji (np. o warunkach zabudowy, o pozwoleniu na budowę) dla danego przedsięwzięcia, właściwy organ zobligowany jest rozważyć przed wydaniem tej decyzji czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszary Natura Jeżeli właściwy organ rozważył, że wspomniane potencjalne negatywne oddziaływanie na obszary Natura 2000 nie wystąpi, powinien zawrzeć w uzasadnieniu decyzji stosowne zapisy, zgodnie z art. 96 ust. 1 i 2 ustawy OOŚ (por. wyrok WSA w Krakowie II SA/Kr 396/15 z dnia r.) W przypadku braku w uzasadnieniu dostarczonej decyzji administracyjnej/piśmie o przyjęciu zgłoszenia stosownego rozważenia wpływu inwestycji na obszary Natura 2000, IZ RPO, o ile stwierdzi taką konieczność, może wezwać wnioskodawcę do dostarczenia oświadczenia/ zaświadczenia/ postanowienia/ wyjaśnienia właściwego w sprawie organu, w jaki sposób wypełnione zostały obowiązki wynikające z art. 96 ust. 1 i 2 ustawy OOŚ. W tym miejscu należy również podkreślić, że Załącznik 2.3 Zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 wydawane przez RDOŚ, nie jest równoznaczne z przeprowadzeniem rozważania, zgodnie z art. 96 ustawy OOŚ na etapie decyzji inwestycyjnych lub przyjmowania zgłoszenia. Może ono służyć jako pewnego rodzaju materiał dowodowy, ale nie zwalnia organu od ustawowego obowiązku wskazanego powyżej.

36 Przykłady zapisów w decyzjach/pismach zatwierdzających zgłoszenia

37 Przykłady przedsięwzięć innych niż mogące znacząco oddziaływać na środowisko, ale mogących znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 remont wieży kościoła, rozbudowa ośrodka wypoczynkowego, niewielka hodowla norki amerykańskiej, budowa pomostów nad jeziorem lobeliowym, budowa ośrodka agroturystycznego, budowa instalacji do produkcji betonu w ilości 5 t/dobę, budowa linii średniego napięcia wraz z pozostałą infrastrukturą. Należy również pamiętać, że uzgodnienie z RDOŚ odnośnie położenia obiektu w granicach obszarów chronionych (art. 53 ust. 4 pkt 8 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) nie jest równoznaczne z wymogami stawianymi w art ustawy OOŚ. Identyfikacja oddziaływań polega, w głównej mierze, na porównaniu wymagań gatunków i siedlisk z tymi cechami danego przedsięwzięcia, które mogą im zagrażać. W przypadku, gdy organ prowadzący postępowanie w sprawie wydania decyzji inwestycyjnej nie dysponuje szczegółowymi danymi na temat rozmieszczenia gatunków czy siedlisk chronionych na danym obszarze Natura zawsze może zwrócić się z pismem do organu, który takimi danymi dysponuje, np. do RDOŚ. Analiza w szczególności, powinna obejmować rodzaj, zakres i skalę przedsięwzięcia, możliwy negatywny wpływ na spójność i integralność obszarów Natura 2000 oraz możliwy negatywny wpływ na przedmiot ochrony tych obszarów. Jeśli potencjalny negatywny wpływ na obszary Natura 2000 będzie trudny do ustalenia, organ może, kierując się zasadą przezorności (art. 6 ustawy POŚ), nałożyć na inwestora obowiązek przedłożenia dokumentacji do RDOŚ.

38 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Inwestycje, w szczególności współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, muszą także uwzględniać wymogi w zakresie zagadnień związanych ze zmianami klimatu, a w szczególności: -mitygacji (łagodzenia) oddziaływań na klimat, -adaptacji do zmian klimatu, uwzględniającej podejście ekosystemowe, odporności na klęski żywiołowe. W tym celu należy zapoznać się Poradnikiem przygotowania inwestycji z uwzględnieniem zmian klimatu, ich łagodzenia i przystosowania do tych zmian oraz odporności na klęski żywiołowe, które został przygotowany przez Ministerstwo Środowiska (Warszawa, 2015). Poradnik ten dostępny jest na stronie: jak również na stronie (pod ogłoszeniem o danym konkursie w zakładce Dokumenty pomocnicze w zakresie OOŚ). Opis inwestycji pod kątem ww. zagadnień należy dokonać między innymi w pkt. 4 Przygotowanie projektu do zmian klimatu i łagodzenia zmian klimatu, a także jego odporności na klęski żywiołowe w Załączniku 2.2 Formularz do wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ.

39 Wymagania jakie powinna spełniać dokumentacja środowiskowa (nowa Instrukcja wypełniania załączników) Realizacja inwestycji możne się także wiązać z koniecznością uzyskania decyzji o odstępstwie od zakazów ochronnych w stosunku do gatunków roślin, zwierząt i grzybów (np. porostów nadrzewnych) podlegających ochronie gatunkowej lub decyzji zezwalającej na wycinkę drzew i krzewów. Należy pamiętać, że przypadku, gdy jest to konieczne, należy ww. decyzje uzyskać. W przypadku, gdy wnioskodawca uzyska dofinansowanie na realizację swojego projektu, spełnienie tych wymogów może być weryfikowane na etapie kontroli projektu. Więcej informacji na temat ochrony gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów oraz stosownych zezwoleń można uzyskać z pisma GDOŚ z dnia r., znak: DOP-OR ep.1, Wytycznych Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy do prowadzenia inwentaryzacji ornitologicznych budynków oraz schematów postępowania przed rozpoczęciem i w trakcie realizacji prac związanych z remontem/dociepleniem elewacji budynku w zakresie ochrony gatunkowej ptaków. Ww. dokumenty dostępne są na stronie: (pod ogłoszeniem o danym konkursie w zakładce Dokumenty pomocnicze w zakresie OOŚ). W szczególnie uzasadnionych przypadkach, IZ RPO może wezwać wnioskodawcę do dostarczenia innych dokumentów dotyczących przeprowadzonych procedur środowiskowych/ ponownej oceny oddziaływania na środowisko, niż wskazane w niniejszej Instrukcji.

40 Podsumowanie oraz najczęściej popełniane błędyDokumenty niezbędne do dostarczenia na etapie składania wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie OOŚ zostały wyszczególnione w Instrukcji wypełniania załączników str. 18 i 22. Należy dostarczyć TYLKO wymagane przez IZ załączniki na aktualnych wzorach. Należy pamiętać, że dostarczona decyzja środowiskowa musi zawierać klauzulę ostateczności na moment składania wniosku o dofinansowanie projektu (chyba, że kryteria stanowią inaczej; rygor natychmiastowej wykonalności to nie ostateczność). W dostarczonej dokumentacji środowiskowej muszą znaleźć się zapisy o ocenie zgodności przedsięwzięcia z Ramową Dyrektywą Wodną oraz zapisy o analizie kwestii związanych w adaptacją i mitygacją inwestycji do zmian klimatu (w przypadku braku zapisów, należy dostarczyć pismo/zaświadczenie/oświadczenie organu, który prowadził dane postępowanie środowiskowe z wyjaśnieniem w jaki sposób przeanalizowano powyższe kwestie na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach). Dostarczając kartę informacyjną przedsięwzięcia należy pamiętać o załączeniu również jej uzupełnień. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 wraz z aneksami/wyjaśnieniami należy dostarczać TYLKO w wersji elektronicznej (raport musi zawierać analizę wariantową oraz streszczenie w języku nietechnicznym). Brak odniesienia do decyzji środowiskowej w decyzji budowlanej oraz brak dostarczenia decyzji środowiskowej do zgłoszenia robót budowlanych to jedne z najczęstszych błędów. W przypadku, gdy decyzja środowiskowa obejmuje przedsięwzięcie wraz z infrastrukturą towarzyszącą to decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach powinna być załączona do wniosku/zgłoszenia na każdy element przedsięwzięcia wskazany w decyzji środowiskowej, chyba że przepisy rozporządzenia OOŚ stanowią inaczej.

41 Podsumowanie oraz najczęściej popełniane błędySposób wypełnienia Formularza OOŚ dla przedsięwzięcia infrastrukturalnego wymagającego uzyskania decyzji środowiskowej, przedsięwzięcia infrastrukturalnego niewymagającego uzyskania decyzji środowiskowej oraz w wyjątkowych sytuacjach przedsięwzięcia nieinfrastrukturalnego, został jasno opisany w Instrukcji wypełniania załączników Podczas wypełniania Formularza OOŚ należy zwrócić szczególną uwagę na pkt oraz 4.1., 4.2. i 4.3. W przypadku przedsięwzięcia infrastrukturalnego niezbędne jest dostarczenie Zaświadczeń RDOŚ odnośnie obszarów Natura 2000 i RDW. Treść wniosków o wydanie Zaświadczeń jak również treść samych Zaświadczeń musi być spójna z wnioskiem o dofinansowanie projektu (zarówno pod kątem przedmiotowym jak i obszarowym) Prostowanie „oczywistą omyłką” treści decyzji środowiskowej w zakresie zmian wprowadzonych na etapie opracowywania dokumentacji technicznej dla inwestycji Stosowanie niewłaściwych procedur do zmiany decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Zmiana decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach następuje w trybie art. 87 ustawy OOŚ W przypadku zmiany inwestycji w stosunku do tej określonej w decyzji środowiskowej konieczna okazać się może zmiana DUŚ

42 Podsumowanie oraz najczęściej popełniane błędyNiespójności pomiędzy opisem we wniosku o dofinansowanie projektu a decyzją umarzającą postępowanie w sprawie OOŚ – na przykładzie projektów wodno-kanalizacyjnych. Zdarzały się sytuacje, gdzie w opisie wniosku o dofinansowanie projektu wskazywano, że rozbudowa/przebudowa oczyszczalni ścieków ma na celu zwiększenie przepustowości oczyszczalni ścieków i zwiększenie liczby RLM oczyszczalni, natomiast w decyzji umarzającej postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wskazywano, że RLM i przepustowość oczyszczalni nie ulegnie zmianie W przypadku, gdy RLM oczyszczalni nie osiągnie progów z rozporządzenia OOŚ Rady Ministrów z 2010 r. to dokonując kwalifikacji przedsięwzięcia, w przypadku gdy przedmiotem projektu jest także przebudowa systemu zagospodarowania osadów ściekowych, należy przeanalizować także § 3 ust. 1 pkt. 80 rozporządzenia OOŚ W przypadku budowy sieci kanalizacji sanitarnej realizowanej etapowo, w przypadku, gdy poszczególne fragmenty realizowane są w różnym okresie należy analizować również § 3 ust. 2 pkt. 3 rozporządzenia OOŚ (tzw. „przedsięwzięcia podprogowe”, np. w 2015 r. realizowana jest budowa kolektora o dł. 800 m, a w 2016 r. dalsza jego rozbudowa o kolejne 500 m)

43 Przedsięwzięcia podprogowe – interpretacja GDOŚna przykładzie dróg

44 Przedsięwzięcia podprogowe – interpretacja GDOŚna przykładzie dróg

45 Podsumowanie oraz najczęściej popełniane błędyNa etapie po wydaniu decyzji środowiskowej mogą nastąpić istotne zmiany w przedsięwzięciu w stosunku do przedsięwzięcia, dla którego wydawana jest decyzja środowiskowa (nie tylko rzeczowe ale również obszarowe) Każdorazowo Wnioskodawca musi przeanalizować spójność zakresu rzeczowego i obszarowego pomiędzy wydaną decyzją środowiskową a decyzją następczą (zgłoszeniem) Wszelkie zmiany należy opisać w Oświadczeniu wnioskodawcy dotyczącym spójności dokumentacji, a rozbieżności zakresu obszarowego inwestycji w Oświadczeniu o prawie do dysponowania nieruchomością na cele projektu (w Tabeli rozbieżności działek) W przypadku istotnych zmian technologicznych, rzeczowych lub obszarowych należy przenalizować czy zmiany te nie wymagały zmiany decyzji środowiskowej – wówczas niezbędna będzie opinia organu właściwego do zmiany decyzji środowiskowej (w przypadku inwestycji realizowanej przez gminę organem tym od r. jest RDOŚ) Inwestycja opisana we wniosku o dofinansowanie projektu musi zawierać się pod kątem zakresu rzeczowego i obszarowego w dostarczonej dokumentacji środowiskowej i decyzjach następczych. Dokumentacja środowiskowa może zatem obejmować szerszy zakres prac niż przedstawiony we wniosku o dofinansowanie projektu czy w decyzjach następczych (np. decyzji o pozwoleniu na budowę). Nie może jednak dochodzić do sytuacji, w których dostarczona decyzja zezwalająca na realizację inwestycji lub inna decyzja inwestycyjna będzie obejmować szerszy zakres rzeczowy lub obszarowy przedsięwzięcia niż uzyskana np. decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (wyjątkiem mogą być elementy peryferyjne przedsięwzięcia)

46 Na co również należy zwrócić uwagęZakres przedmiotowy Formularza do wniosku o dofinansowanie projektu (np. sekcja C.1. i C.2. wniosku) i załączników (projektów budowlanych, decyzji środowiskowych, zgłoszeń robót budowlanych/decyzji o pozwoleniu na budowę/zgłoszeń zmiany sposobu użytkowania) powinien być spójny. Ewentualne niespójności powinny być wykazane w ramach załącznika 14. Oświadczenie wnioskodawcy dotyczące spójności dokumentacji projektowej Zakres obszarowy wskazany w załącznikach do wniosku o dofinansowanie projektu powinien być spójny. Ewentualne niespójności w numerach działek powinny być wykazane w ramach załącznika 6. Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele projektu, w tabeli rozbieżności.

47 Kwalifikacja przedsięwzięćPostępowanie w sprawie OOŚ lub postępowanie w sprawie oceny naturowej jest pierwszym etapem procesu inwestycyjnego z punktu widzenia aspektu formalno-prawnego. Poprawne przeprowadzenie ww. postępowań daje zatem możliwość szybkiej i sprawnej realizacji inwestycji. Podczas kwalifikacji przedsięwzięć należy posługiwać się dostępnymi publikacjami lub interpretacjami, w szczególności: Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko – przewodnik po rozporządzeniu Rady Ministrów, T. Wilżak, GDOŚ, Warszawa, 2011, Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko – przewodnik po rozporządzeniu Rady Ministrów Suplement, GDOŚ, Warszawa, 2014, Interpretacja definicji niektórych kategorii projektów zawartych w załącznikach I oraz II do Dyrektywy OOŚ, Komisja Europejska, 2008, interpretacje dostępne na stronie GDOŚ, Ww. dokumenty, jak również i inne (oprócz interpretacji GDOŚ), znajdują się na stronie: (pod ogłoszeniem o danym konkursie w zakładce Dokumenty pomocnicze w zakresie OOŚ).

48 Kwalifikacja przedsięwzięć (zapisy w nowej Instrukcji)W przypadku, gdy w trakcie oceny projektu pod kątem zgodności z kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska IZ RPO WK-P podejmie wątpliwości co do konieczności przeprowadzenia właściwego postępowania środowiskowego, wówczas konieczne będzie dostarczenie opinii właściwego organu, jak również złożonego zapytania do organu w ramach Załącznika 2.1 do wniosku o dofinansowanie projektu. Dotyczy to zarówno projektów: infrastrukturalnych. Brak wymogu uzyskania opinii właściwego organu dotyczyć będzie sytuacji, w których z przedstawionych informacji jasno wynikać będzie, że inwestycja nie osiąga progów określonych w rozporządzeniu OOŚ lub w ogóle nie jest wymieniona w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ, np. rewitalizacje kamienic, budowa ścieżki rowerowej (realizowana jako samodzielne zadanie), termomodernizacje budynków, remonty obiektów budowlanych lub niewielkie przebudowy tych obiektów wiążące się z niewielkim wzrostem powierzchni użytkowej czy powierzchni zabudowy i nieprzekraczające progów określonych w rozporządzeniu OOŚ, itp., nieinfrastrukturalnych. Brak wymogu uzyskania opinii właściwego organu dotyczyć będzie sytuacji, w których z przedstawionych informacji jasno wynikać będzie, że inwestycja nie osiąga progów określonych w rozporządzeniu OOŚ lub w ogóle nie jest wymieniona w § 2 lub § 3 rozporządzenia OOŚ, np. dotyczy to projektów „miękkich” takich jak: promocje, szkolenia, różnego rodzaju kampanie, edukacja w tym ekologiczna, reklamy, badania, organizacja imprez kulturalnych, zakup tablic interaktywnych, taboru kolejowego, pojazdów, sprzętu muzycznego, komputerowego, badawczego, medycznego, ratowniczego, dydaktycznego, wyposażenia muzealnego. W przypadku konieczności dostarczenia ww. dokumentów, po weryfikacji spójności zakresu obszarowego i rzeczowego, będą one stanowiły podstawę do stwierdzenia, że inwestycja nie wymaga uzyskania decyzji środowiskowej (o ile takie będzie stanowisko właściwego organu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach). W przypadku braku kluczowych informacji w piśmie wnioskodawcy co do zakresu inwestycji lub istotnych niespójności mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie właściwego w sprawie organu IZ RPO zastrzega sobie prawo do wezwania wnioskodawcy do wyjaśnienia informacji w piśmie i uzyskania ponownej opinii właściwego organu.

49 Kwalifikacja przedsięwzięćW przypadku, gdy wnioskodawca nie jest w stanie sam ustalić czy dane przedsięwzięcie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, powinien wystąpić o opinię do właściwego w sprawie organu ds. ochrony środowiska (w zależności od właściwości miejscowej i rzeczowej organu), zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy OOŚ. Najczęściej jednak będzie to wójt, burmistrz, prezydent miasta lub regionalny dyrektor ochrony środowiska. Pismo z zapytaniem do właściwego organu powinno zawierać dane dotyczące przedsięwzięcia w takim stopniu szczegółowości, aby organ mógł wydać opinię w oparciu o kompletne i rzetelne informacje o inwestycji. Wśród niezbędnych informacji do organu powinny być przedstawione, między innymi takie dane jak: numer i powierzchnia działki inwestycyjnej (lub działek) i jej położenie względem obszarów chronionych, o których mowa w ustawie o ochronie przyrody (np. obszarów Natura 2000, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu), opis planowanego przedsięwzięcia (wszystkich planowanych do zakupu urządzeń/maszyn, ich przeznaczenie/funkcja, opis planowanych do wybudowania/przebudowania obiektów budowlanych wraz z infrastrukturą towarzyszącą), informacja o powierzchni zabudowy planowanych obiektów oraz o zabudowie już istniejącej na terenie działki – informacje o obecnym zagospodarowaniu działki, na której ma być realizowana inwestycja (w tym należy podać powierzchnię terenów już przekształconych i zabudowanych na terenie działki oraz powierzchnię planowaną do zabudowy i przekształcenia, w tym powierzchnię infrastruktury towarzyszącej – między innymi dróg dojazdowych, chodników, parkingów, placów, trawników). Pojęcie „powierzchnia terenu przeznaczona do przekształcenia” oznacza powierzchnię terenu, której rzeczywisty sposób zagospodarowania ulegnie zmianie w związku z realizacją przedsięwzięcia, co oznacza zarówno zmiany krótko- i długoterminowe. Jest to zatem powierzchnia, która ulegnie zmianie w wyniku realizacji przedsięwzięcia. W ramach tego pojęcia rozumie się powierzchnię dróg wewnętrznych, dojazdowych, ścieżek rowerowych, chodników, placów składowych, placów budowy, podjazdów i ramp, a także inne powierzchnie utwardzone, jak również usunięcie płatów roślinności i urządzenie terenu według woli inwestora (np. niwelacja terenu, zasypanie oczek wodnych, drenaż terenów zabagnionych i zawilgoconych, usunięcie zbiorowisk roślinnych i zastąpienie ich między innymi urządzoną zielenią – trawniki, obsadzenie krzewami i drzewami),

50 Kwalifikacja przedsięwzięćopis całego procesu technologicznego, który będzie prowadzony dzięki realizacji projektu (w tym opis głównych materiałów, które będą używane do produkcji i ich charakterystyka) – jeśli dotyczy, wskazanie czy w trakcie produkcji zastosowane będą procesy związane z powierzchniową obróbką z użyciem rozpuszczalników organicznych lub inne procesy fizyczne, chemiczne lub elektrolityczne (np. nakładanie powłok metalicznych) – jeśli dotyczy, wskazanie czy używane będą rozpuszczalniki organiczne lub substancje zawierające rozpuszczalniki organiczne (np. w farbach, lakierach, klejach) i w jakiej ilości – jeśli dotyczy, opis obecnie prowadzonej działalności gospodarczej wraz z przedstawieniem, w jaki sposób zmieni się proces produkcyjny w wyniku realizacji zaplanowanej inwestycji, jakie zostaną wprowadzone do oferty nowe produkty/usługi. W przypadku projektów, które stanowią rozszerzenie obecnie prowadzonej działalności gospodarczej niezwykle istotne jest także podanie informacji o obecnej zdolności produkcyjnej każdej istniejącej w danym zakładzie instalacji, w jednostce wskazanej w rozporządzeniu OOŚ (np. t/rok, t/dobę) oraz informacji o ile zdolność ta zwiększy się, gdy zostanie zainstalowana nowa instalacja (w odniesieniu do instalacji, w stosunku do których w rozporządzeniu OOŚ określono progi ilościowe), przy czym „zdolność produkcyjną” należy rozumieć jako największą ilość określonego wyrobu lub wyrobów, która może być wytworzona w jednostce czasu w normalnych warunkach pracy instalacji – jeśli dotyczy, inne informacje, których potrzebuje właściwy organ w celu kwalifikacji przedsięwzięcia (np. karty charakterystyki substancji używanych w produkcji).

51 Kwalifikacja przedsięwzięć-przykłady niewłaściwych pismBrak merytorycznego uzasadnienia lub przywołanie jedynie art. 3 ust. 1 pkt 13 ustawy OOŚ. Kwalifikacji przedsięwzięcia dokonuje się na postawie rozporządzenia OOŚ

52 Kwalifikacja przedsięwzięć-przykłady niewłaściwych pismBrak wystarczających danych aby stwierdzić czy przedsięwzięcie nie wymagało wydania decyzji środowiskowej

53 ? Ćwiczenie Które z poniższych przedsięwzięć wymaga wydania DUŚBudowa przedszkola na działce o powierzchni 1,5 ha w graniach obszaru chronionego krajobrazu, w miejscowości bez miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Przebudowa drogi powiatowej na odcinku 400 m, przy czym 2 lata wcześniej przebudowano odcinek o długości 800 m Budowa drogi gminnej o całkowitej długości drogi 550 m Zakup i uruchomienie maszyn poligraficznych w istniejącym zakładzie poligraficznym, przy czym maszyny poligraficzne wykorzystywać będą farby z rozpuszczalnikami organicznymi Budowa warsztatu samochodowego na działce o powierzchni 0,6 ha w graniach obszaru chronionego krajobrazu Budowa stacji diagnostycznej pojazdów na działce o powierzchni 0,8 ha położnej poza granicami obszarów chronionych Budowa drogi o długości 850 m z parkingiem o powierzchni 0,25 ha w graniach obszaru chronionego Przebudowa oczyszczalni ścieków obsługującej 300 RLM i zwiększenie jej przepustowości o kolejne 150 RLM Termomodernizacja budynku szkoły podstawowej Przebudowa 2,5 km kanalizacji deszczowej w pasie drogi wojewódzkiej Zakup i uruchomienie instalacji do przemiału folii opakowaniowej na granulat w istniejącymi zakładzie przetwarzającym odpady Zakup i uruchomienie instalacji do produkcji wyrobów cukierniczych o zdolności produkcyjnej 40 t na rok w istniejącym zakładzie produkującym wyroby cukiernicze Budowa ścieżki rowerowej przy drodze wojewódzkiej o długości 3,5 km ?

54 Dziękuję za uwagę Bartosz Borysowski Tel. 56 621 86 91Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Wydział Wyboru Projektów Biuro ds. Oceny Horyzontalnej i OOŚ Tel