1 SPRZEDAŻ BEZPOŚREDNIA Z GOSPODARSTW ROLNYCH PIW Racibórz, 23.03.2016 r. lek. wet. Katarzyna Mura

2 W STĘP Na rynku występuje coraz większy wybór artykułów spożywczych. Związane jest to ze wzrostem produkcji i oferty producentów żywności krajowych i zagranicznych. Ze wzrostem oferty rosną również oczekiwania klientów wobec nabywanych produktów. Powinny być one nie tylko bezpieczne, ale także posiadać odpowiednią wartość odżywczą i cechować się pożądanymi walorami jakościowymi. Urynkowiona gospodarka oraz zmieniające się tendencje rynkowe wymagają od przedsiębiorców poszukiwania i stosowania nowych sposobów zdobywania miejsca na rynku.

3 Znaczący wpływ na rozwój sprzedaży bezpośredniej ma dynamiczny rozwój systemów produkcji żywności tj. produkcji ekologicznej i integrowanej oraz wzrost zainteresowania klientów tego typu żywnością. Współczesny klient poszukuje produktów wysokiej jakości, znanego pochodzenia, po przystępnej cenie, określonej marki uznanej na rynku oraz spełniającej wymagania higieniczne i zdrowotne. Dlatego znaczący procent tej formy sprzedaży to produkty tradycyjne i regionalne, wytwarzane w małej skali przy wykorzystaniu specyficznych technologii i umiejętności. Bezpośrednia sprzedaż tych produktów w regionach gdzie się je produkuje przyczynia się do rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulinarnego obszarów wiejskich.

4 W aspekcie ekonomicznym sprzedaż bezpośrednia przynosi korzyści producentowi rolnemu i nabywcy żywności: − wpływa w zasadniczy sposób na wzrost dochodów gospodarstwa, − sprzedający ma możliwość ustalania ceny produktu, − przyczynia się do ograniczenia bezrobocia na wsi, − umożliwia istnienie niewielkiego gospodarstwa, − motywuje do inwestycji i rozwoju produkcji, − kreuje własną markę producenta, oraz korzyści dla konsumenta: − bezpośredni kontakt z wytwórcą żywności, − produkty zakupione są najświeższe, − jakość żywności oceniana jest przy udziale producenta, − możliwość negocjacji ceny.

5 wielu regulacjom prawnym prawo krajowe dokumenty prawne Unii Europejskiej Produkcja i sprzedaż produktów żywnościowych podlega w Polsce wielu regulacjom prawnym, które są określone zarówno przez prawo krajowe jak i dokumenty prawne Unii Europejskiej. Ze względu na bardzo duże znaczenie produktów żywnościowych dla zdrowia i życia ludzkiego, szczególny nacisk położony jest na spełnienie wymagań w zakresie bezpieczeństwa wprowadzanych do obrotu rynkowego artykułów spożywczych oraz surowców, półproduktów i produktów wykorzystywanych przy produkcji zwierzęcej. Regulacje prawne dotyczące dostaw bezpośrednich i sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego obejmują dyrektywy, rozporządzenia Unii oraz krajowe ustawy i rozporządzenia.

6 Akty prawne wspólnotowe 178/2002 1. Rozporządzenie WE nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r.). 852/2004 2. Rozporządzenie WE nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r.). 853/2004 3. Rozporządzenie WE nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r., str. 55). 1069/2009 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określające przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego). 1099/2009 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania

7 2015/1375 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/1375 z dnia 10 sierpnia 2015 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące urzędowych kontroli w odniesieniu do włośni (Trichinella) w mięsie. 396/2005 4. Rozporządzenie Rady (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 luty 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni zmieniającego dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz. Urz. UE L 70 z 16.03.2005, str. 1). 470/200 9 5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 470/200 9 z dnia 6 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowe procedury określania maksymalnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 2377/90 oraz zmieniające dyrektywę 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Komisji (UE) nr 37/2010 z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie substancji farmakologicznie czynnych i ich klasyfikacji w odniesieniu do maksymalnych limitów pozostałości w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego, (Dz. Urz. UE L 152/11 z 16.06.2009).

8 Akty prawne krajowe w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej 1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. 2015 poz. 1703) o Inspekcji Weterynaryjnej 2. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1482, 1918, z 2016 r. poz. 50). produktach pochodzenia zwierzęcego 3. Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 roku o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. nr 17, poz.127). bezpieczeństwie żywności i żywienia 4. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. nr 171, poz. 1225, z późn. zm.). wykazu badań laboratoryjnych, których wyniki są wykorzystywane do celów kontroli urzędowej 5. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie wykazu badań laboratoryjnych, których wyniki są wykorzystywane do celów kontroli urzędowej (Dz.U. 2014 poz. 965). jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2015 poz. 1989)

9 PODSTAWOWE POJĘCIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI 178/2002 Zgodnie z Rozporządzeniem nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady WE: żywność − „ żywność ” (lub „środek spożywczy”) oznacza jakiekolwiek substancje lub produkty, przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub, których spożycia przez ludzi można się spodziewać. środek spożywczy − „ środek spożywczy ” obejmuje napoje, gumę do żucia i wszelkie substancje, łącznie z wodą, świadomie dodane do żywności podczas jej wytwarzania, przygotowania lub obróbki. Definicja ta obejmuje wodę zgodną określonymi zgodnie z art. 6 dyrektywy 98/83/WE i bez uszczerbku dla wymogów dyrektyw 80/778/EWG i 98/83/WE.

10 prawo żywnościowe − „ prawo żywnościowe ” oznacza przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne regulujące sprawy żywności w ogólności, a ich bezpieczeństwo w szczególności, zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i na poziomie krajowym; definicja ta obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności oraz paszy produkowanej dla zwierząt lub używanej do żywienia zwierząt. produkcja podstawowa/pierwotna − „ produkcja podstawowa/pierwotna ” oznacza produkcję, uprawę lub hodowlę produktów podstawowych, w tym zbiory, dojenie i chów zwierząt gospodarskich przed ubojem. Oznacza także łowiectwo i rybołówstwo oraz zbieranie runa leśnego konsument finalny − „ konsument finalny ” oznacza ostatecznego konsumenta środka spożywczego, który nie wykorzystuje żywności w ramach działalności przedsiębiorstwa sektora żywnościowego. zagrożenie − „ zagrożenie ” oznacza czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny, bądź stan żywności lub paszy, mogący powodować negatywne skutki dla zdrowia.

11 możliwość śledzenia − „ możliwość śledzenia ” oznacza możliwość kontrolowania przemieszczania się żywności, paszy, zwierzęcia gospodarskiego lub substancji przeznaczonej do dodania lub, która może być dodana do żywności lub paszy na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. przedsiębiorstwo spożywcze − „ przedsiębiorstwo spożywcze ” oznacza przedsiębiorstwo publiczne lub prywatne, typu non- profit lub nie, prowadzące jakąkolwiek działalność związaną z jakimkolwiek etapem produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności. podmiot działający na rynku spożywczym − „ podmiot działający na rynku spożywczym ” oznacza osoby fizyczne lub prawne odpowiedzialne za spełnienie wymogów prawa żywnościowego w przedsiębiorstwie spożywczym pozostającym pod ich kontrolą.

12 handel detaliczny − „ handel detaliczny ” oznacza obsługę i/lub przetwarzanie żywności i jej przechowywanie w punkcie sprzedaży lub w punkcie dostaw dla konsumenta finalnego; określenie to obejmuje terminale dystrybucyjne, działalność cateringową, stołówki zakładowe, catering instytucjonalny, restauracje i podobne działania związane z usługami żywnościowymi, sklepy, centra dystrybucji w supermarketach i hurtownie. wprowadzanie na rynek − „ wprowadzanie na rynek ” oznacza posiadanie żywności lub pasz w celu sprzedaży, z uwzględnieniem oferowania do sprzedaży lub innej formy dysponowania, bezpłatnego lub nie oraz sprzedaż, dystrybucję i inne formy dysponowania. Zgodnie z ustawą z dnia 28.10.2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. nr 171, poz. 1225). bezpieczeństwo żywności − „ bezpieczeństwo żywności ” to ogół warunków, które muszą być spełniane, dotyczących w szczególności: stosowanych substancji dodatkowych i aromatów, poziomów substancji zanieczyszczających, pozostałości pestycydów, warunków napromieniania żywności, cech organoleptycznych i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu żywnością w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka;

13 dobra praktyka higieniczna − „ dobra praktyka higieniczna ” (ang. Good Hygienic Practice - GHP) - działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą być spełniane i kontrolowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności; dobra praktyka produkcyjna − „ dobra praktyka produkcyjna ” (ang. Good Manufacturing Practice - GMP) - działania, które muszą być podjęte i warunki, które muszą być spełniane, aby produkcja żywności odbywała się w sposób zapewniający bezpieczeństwo żywności, zgodnie z jej przeznaczeniem; środek spożywczy szkodliwy dla zdrowia lub życia człowieka − „ środek spożywczy szkodliwy dla zdrowia lub życia człowieka ” to środek spożywczy, którego spożycie w warunkach normalnych i zgodnie z przeznaczeniem może spowodować negatywne skutki dla zdrowia lub życia człowieka.

14 PRZEPISY OGÓLNE PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO Podstawową zasadą produkcji żywności jest to, aby była ona bezpieczna dla zdrowia i życia konsumentów. Środki spożywcze oraz składniki żywności nie mogą być szkodliwe dla człowieka, zepsute ani zafałszowane. W procesie produkcji i w obrocie żywnością nie można stosować procesów technologicznych oraz takich metod produkcyjnych, które mogłyby doprowadzić do uszczerbku na zdrowiu osoby tę żywność spożywające.

15 Zgodnie z Rozporządzeniem WE nr 178/2002, Rozdział II przepisy prawa żywnościowego dotyczą wszystkich etapów produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności oraz pasz produkowanych dla zwierząt lub używanych do żywienia zwierząt. Mają one na celu ochronę interesów konsumentów i powinny stanowić podstawę dokonywania przez konsumentów świadomego wyboru związanego ze spożywaną przez nich żywnością. Zapobiegają również oszukańczym lub podstępnym praktykom, fałszowania żywności, oraz wszelkim innym praktykom mogącym wprowadzać konsumenta w błąd.

16 W praktyce wdrożenie zapisów w/w Rozporządzenia oznacza stworzenie odpowiednich systemów i procedur zapewniających możliwość śledzenia drogi produktów żywnościowych i odtworzenia źródła ich pochodzenia.

17 każdy podmiot uczestniczący w obrocie żywnością do natychmiastowego wycofania z rynku partii żywności Artykuł 19 rozporządzenia nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady zobowiązuje każdy podmiot uczestniczący w obrocie żywnością do natychmiastowego wycofania z rynku partii żywności, która nie spełnia wymagań prawa żywnościowego. Opisany powyżej wymóg ma służyć przede wszystkim ochronie konsumentów, ale też chronić producentów, gdyż w przypadku reklamacji czy stwierdzenia nieprawidłowości w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej pozwala na utrzymanie strat na możliwie najniższym poziomie, a w niektórych przypadkach nawet na uniknięcie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt, w chwili, gdy okaże się, że zagrożeniem dla zdrowia konsumenta stał się surowiec/produkt dostarczonych przez innego producenta. Dlatego podmioty działające na rynku żywności mają obowiązek ustanowić system umożliwiający śledzenie pochodzenia, lokalizowania i rozpoznawania produktu na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.

18 Podstawowymi celami systemu identyfikowalności żywności jest wskazanie drogi jaką produkt przebył na wszystkich etapach łańcucha produkcyjnego i dystrybucyjnego, zapewnienie uczciwego handlu i rzetelność informacji dostarczanej konsumentowi w razie pojawienia się zagrożenia. Aby zapobiec zagrożeniom bezpieczeństwa zdrowotnego żywności na etapie produkcji podstawowej gospodarstwa produkujące żywność pochodzenia zwierzęcego muszą spełnić ogólne wymagania higieny, które zostały określone w załączniku I, części A do rozporządzenia WE nr 852/2004.

19 Produkcja podstawowa/pierwotna to termin określający działalność na poziomie gospodarstwa. Obejmuje ona: − produkcję, uprawę i hodowlę produktów roślinnych takich jak zboża, owoce, warzywa, zioła jak również ich transport wewnętrzny, magazynowanie i postępowanie z produktami (bez znaczącej zmiany ich charakteru) w gospodarstwie i ich dalszy transport do zakładu lub w celu sprzedaży, − produkcję, utrzymywanie i chów zwierząt służących do produkcji żywności w gospodarstwie i jakąkolwiek działalność z tym powiązaną jak również transport zwierząt, z których pozyskuje się żywność w celu umieszczania na rynku, do rzeźni albo transport zwierząt pomiędzy gospodarstwami, − hodowlę ślimaków w gospodarstwie i ich transport do zakładu przetwórczego lub na rynek,

20 − dojenie i przechowywanie mleka w gospodarstwie, − produkcję i zbieranie jaj w pomieszczeniach producenta, ale z wyłączeniem operacji pakowania jaj, − poławianie ryb, postępowanie z produktami rybołówstwa (bez znaczącej zmiany ich charakteru) na pokładzie łodzi (z wyjątkiem statków mroźni i przetwórni) i ich transport do pierwszego zakładu na lądzie (włącznie z rynkami hurtowymi). Obejmuje to również połów, postępowanie transport ryb złowionych w wodach słodkich (rzekach, jeziorach), − produkcję, utrzymywanie, chów i odławianie ryb w gospodarstwach zajmujących się akwakulturą oraz ich transport do zakładu,

21 − produkcję, utrzymywanie, hodowlę i odławianie mięczaków dwuskorupowych i ich transport do zakładu wysyłki lub oczyszczania, − polowanie, zabijanie i patroszenie na miejscu dzikich zwierząt łownych oraz transport zwierząt łownych do zakładu zajmującego się takimi zwierzętami, − zbieranie grzybów, jagód, ślimaków, itp. w ich naturalnym środowisku i ich transport do zakładu.

22 Na poziomie produkcji podstawowej surowce mogą być składowane i poddawane zabiegom pod warunkiem, że nie wpływa to w sposób znaczący na zmianę ich charakteru. Mogą natomiast zapewniać ich lepszą prezentację i przygotowanie do sprzedaży.

23 852/2004 Rozporządzenie WE nr 852/2004 określa również wymagania higieniczne do działań powiązanych z produkcją podstawową, które mają istotny wpływ na jakość produkowanej żywności i muszą być zapewnione na poziomie tej produkcji tj.: − transport, składowanie i postępowanie z produktami podstawowymi w miejscu produkcji pod warunkiem, że zmiana ta nie ma istotnego charakteru, − transport w celu dostawy surowców, których charakter nie został znacznie zmieniony z miejsca produkcji do zakładu, − w przypadku produktów pochodzenia roślinnego, produktów rybołówstwa i zwierząt łownych: operacje transportowe związane z dostarczaniem produktów podstawowych, których charakter nie został w sposób znaczący zmieniony, z miejsca produkcji do zakładu

24 Zakres wymagań higienicznych na poziomie produkcji podstawowej obejmuje działania w zakresie kontroli zagrożeń, które mogą powstawać w produkcji podstawowej, środki odnoszące się do zdrowia zwierząt, ich dobrostanu, zdrowotności roślin oraz zakres i tematykę wymaganej dokumentacji prowadzonej w celu kontroli zagrożeń.

25 Dodatkowymi obowiązkami podmiotu wynikającymi z ogólnych zasad prawa żywnościowego w przypadku stwierdzenia, że produkty pochodzenia zwierzęcego wyprodukowane lub rozprowadzane, nie spełniające wymagań w zakresie bezpieczeństwa żywności zostały umieszczone na rynku, są obowiązki: − zabezpieczenia produktów nie spełniających wymagań, − identyfikacji i wycofania takich produktów z obrotu, − powiadomienia właściwego terytorialnie powiatowego lekarza weterynarii.

26 W YMAGANIA WETERYNARYJNE I HIGIENICZNE DLA GOSPODARSTW PRODUKUJĄCYCH PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO Produkty pochodzenia zwierzęcego mogą być wprowadzane do obrotu, jeżeli zostały pozyskane od zwierząt lub ze zwierząt, które spełniają wymagania weterynaryjne określone w przepisach o ochronie zdrowia oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz wymagania higieniczne dla produkcji podstawowej.

27 W gospodarstwie powinny znajdować się W gospodarstwie powinny znajdować się : − wydzielone miejsce do składowania środków dezynfekcyjnych, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych; − wydzielone miejsce do składowania obornika ; − miejsce zapewniające właściwe warunki do przetrzymywania produktów leczniczych weterynaryjnych, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych; − odzież i obuwie przeznaczone tylko do obowiązkowego użycia w gospodarstwie; − maty dezynfekcyjne w liczbie zapewniającej zabezpieczenie wejść i wjazdów do gospodarstwa w przypadku wystąpienia zagrożenia epizootycznego; − środki dezynfekcyjne w ilości niezbędnej do przeprowadzenia doraźnej dezynfekcji. Budynki, w których utrzymywane są zwierzęta, muszą być zabezpieczone przed dostępem zwierząt innych niż utrzymywane w gospodarstwie i utrzymywane w czystości. Przy wejściach do budynków, w których utrzymywane są zwierzęta, powinny znajdować się tablice z napisem „Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”.

28 Wymagania higieniczne dla gospodarstwa rolnego na poziomie produkcji podstawowej prowadzącego chów, zbierającego lub polującego na zwierzęta albo produkującego produkty pochodzenia zwierzęcego określa część A załącznika I rozporządzenia WE nr 852/2004. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem w gospodarstwie należy przestrzegać i utrzymywać zasady higieny w zakresie: utrzymania obiektów w czystości dezynfekowania ich we właściwy sposób; − utrzymania obiektów używanych w powiązaniu z produkcją podstawową i działaniami powiązanymi, w tym obiektów używanych do składowania i przetwarzania pasz, w czystości oraz w miarę potrzeby po wyczyszczeniu, dezynfekowania ich we właściwy sposób;

29 utrzymania czystości wyposażenia, pojemników, skrzyń, pojazdów - utrzymania czystości oraz, w miarę potrzeby po wyczyszczeniu, dezynfekowania we właściwy sposób, wyposażenia, pojemników, skrzyń, pojazdów oraz statków; czystości zwierząt − zapewnienia czystości zwierząt przeznaczonych do uboju oraz, w miarę potrzeby, zwierząt produkcyjnych; używania wody pitnej, lub czystej wody − używania wody pitnej, lub czystej wody, w każdym przypadku gdy jest to niezbędne do zapobieżenia zanieczyszczeniu; personel przetwarzający środki spożywcze jest dobrego zdrowia − zapewnienia, że personel przetwarzający środki spożywcze jest dobrego zdrowia i przechodzi szkolenie na temat ryzyka zdrowotnego; aby zwierzęta lub szkodniki nie spowodowały zanieczyszczenie − zapobieżenia, aby zwierzęta lub szkodniki nie spowodowały zanieczyszczenie produktów żywnościowych;

30 składowania i przetwarzania odpadów i substancji niebezpiecznych - składowania i przetwarzania odpadów i substancji niebezpiecznych w taki sposób, aby zapobiegać zanieczyszczeniu; zapobieżenia wystąpieniu i szerzeniu się chorób zakaźnych − zapobieżenia wystąpieniu i szerzeniu się chorób zakaźnych, które mogą być przenoszone na ludzi za pośrednictwem żywności, w tym poprzez podejmowanie środków ostrożności przy przyjmowaniu nowych zwierząt i zgłaszanie podejrzenia wystąpienia takich chorób właściwym organom; uwzględnienia wyników wszelkich właściwych analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt − uwzględnienia wyników wszelkich właściwych analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt lub innych próbkach, które są istotne dla zdrowia ludzkiego; oraz właściwego używania dodatków paszowych − właściwego używania dodatków paszowych i weterynaryjnych produktów leczniczych, zgodnie z wymogami odnośnego ustawodawstwa.

31 muszą prowadzić i przechowywać dokumentację w celu zapewnienia możliwości śledzenia przemieszczania się żywności oraz kontroli zagrożeń, Właściciele gospodarstw wprowadzający do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego muszą prowadzić i przechowywać dokumentację w celu zapewnienia możliwości śledzenia przemieszczania się żywności oraz kontroli zagrożeń, dotyczącą: − charakteru i pochodzenia paszy otrzymywanej przez zwierzęta; − weterynaryjnych produktów leczniczych lub innych medykamentów podawanych zwierzętom, oraz okresy ich podawania i zaprzestania podawania; − występowania chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu produktów pochodzenia zwierzęcego;

32 wyników wszelkich analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt - wyników wszelkich analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych od zwierząt lub innych próbkach pobranych do celów diagnostycznych, istotnych ze względu na zdrowie ludzkie; oraz − wszelkich odpowiednich sprawozdań na temat przeprowadzonych kontroli zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego. Informacje zawarte w tej dokumentacji, podmiot ma obowiązek udostępnić właściwemu organowi i na wniosek przedsiębiorstwom sektora spożywczego.

33 Gospodarstwa rolne prowadzące produkcję mleka i wprowadzające do obrotu w ramach sprzedaży bezpośredniej surowe mleko lub śmietanę podlegają również szczegółowym wymaganiom higienicznym Rozporządzenia WE nr 853/2004 i zobowiązane są zapewnić zgodność z wymaganiami higienicznymi w zakresie: − zdrowia zwierząt, − pomieszczeń i wyposażenia, − higieny pracowników, − higieny podczas udoju.

34 Surowe mleko musi pochodzić od zwierząt, Surowe mleko musi pochodzić od zwierząt, które: − nie wykazują żadnych objawów chorób zakaźnych przenoszonych na człowieka przez mleko; − znajdują się w ogólnie dobrym stanie zdrowia, nie wykazują objawów choroby, która mogłaby skutkować zanieczyszczeniem mleka, a zwłaszcza nie cierpią na żadną infekcję dróg rodnych objawiającą się wydzieliną, na zapalenie jelit z objawami biegunki i gorączką, czy na rozpoznawalny stan zapalny wymion; − nie posiadają na wymionach żadnych ran, które mogłyby niekorzystnie wpływać na mleko; − nie otrzymywały żadnych nie zatwierdzonych substancji czy produktów, ani nie były poddawane nielegalnemu leczeniu w rozumieniu dyrektywy 96/23/WE; w przypadku gdy otrzymywały zatwierdzone produkty czy substancje, zachowany został odpowiedni okres karencji zalecany dla danych produktów lub substancji.

35 Pomieszczenia, w których dokonuje się udoju lub składuje mleko muszą być zabezpieczone przed szkodnikami, oddzielone od pomieszczeń, w których przetrzymywane są zwierzęta oraz, w razie konieczności muszą być wyposażone w chłodnie zapewniające jego temperaturę nie wyższą niż 8 stopni C w przypadku codziennego odbioru, lub nie wyższą niż 6 stopni C, jeżeli mleko nie jest odbierane codziennie. Umiejscowienie i konstrukcja urządzeń do udoju oraz pomieszczeń, w których mleko jest składowane, poddawane obróbce lub schładzane, muszą eliminować ryzyko zanieczyszczenia mleka. Ściany i podłogi muszą być łatwe do czyszczenia. Konstrukcja podłogi powinna ułatwiać odpływ cieczy i usuwanie zanieczyszczeń. Niedaleko miejsca udoju muszą być dostępne urządzenia do mycia rąk dla osób dokonujących udoju i wykonujących prace przy surowym mleku.

36 Pomieszczenia do udoju powinny być wyposażone w oświetlenie naturalne lub sztuczne, aby można było dokonać oględzin mleka w zakresie nieprawidłowości organoleptycznych i fizyko-chemicznych. Wyposażenie i sprzęt, z którymi styka się mleko powinny być wykonane z materiałów, z których nie przenikają substancje pogarszające skład mleka lub wpływają szkodliwie na jego właściwości organoleptyczne. Powierzchnie urządzeń (narzędzi, pojemników, zbiorników itd., przeznaczonych do udoju, gromadzenia lub transportu) muszą być łatwe do oczyszczenia oraz, w razie konieczności, do zdezynfekowania.

37 Wymaga to zastosowania materiałów gładkich oraz nietoksycznych. Po użyciu, powierzchnie urządzeń muszą zostać oczyszczone oraz, w razie konieczności, zdezynfekowane. Po każdym transporcie lub serii transportów, lecz bezwzględnie raz dziennie, pojemniki i zbiorniki używane do transportu surowego mleka, przed ich ponownym użyciem, muszą zostać oczyszczone i zdezynfekowane. Pomieszczenia do przechowywania mleka należy zaopatrzyć w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, w ilości dostosowanej do wielkości produkcji. Osoby wykonujące prace przy surowym mleku powinny być ubrane w czystą odzież i zachować wysoki stopień higieny osobistej.

38 Przed przystąpieniem do udoju dojarz dokonuje oględzin mleka każdego zwierzęcia, w zakresie nieprawidłowości organoleptycznych lub fizyczno- chemicznych. Mleko wykazujące nieprawidłowości nie może być wykorzystywane w celu spożycia przez ludzi. Niezwłocznie po udoju, mleko należy przenieść w czyste miejsce oraz schłodzić. Produkcja żywności i sprzedaż bezpośrednia z gospodarstwa rolnego do konsumenta finalnego (końcowego) wymaga dostosowania warunków w tym gospodarstwie tak, by żywność była produkowana zdrowo i nie miała kontaktu ze źródłami zanieczyszczeń.

39 Unijna zasada kompleksowego podejścia do jakości żywności stanowi, że zależy ona od warunków sanitarno-higienicznych w jakich jest wytwarzana, lecz również, między innymi od jakości użytych surowców, a szerzej nawet - od warunków, w jakich uprawia się rośliny czy chowa zwierzęta, czym się je żywi, jakie mają zapewnione warunki bytowania, od stanu środowiska w rolnictwie czy od sposobu przygotowania i dystrybucji. Ponieważ na producentach żywności zajmujących się tą działalnością, ciąży obowiązek dbałości o jakość produktów, dlatego tak ważne na poziomie produkcji w gospodarstwie jest przestrzeganie zasad higieny i bezpieczeństwa.

40 SPRZEDAŻ BEZPOŚREDNIA PRODUKTÓW POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO OD 01 STYCZNIA 2016 R. Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, tą formą sprzedaży mogą być objęte wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego wyprodukowane przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji, hodowli tych produktów wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego wyprodukowane przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji, hodowli tych produktów.

41 W IELKOŚĆ, ZAKRES I OBSZAR PRODUKCJI PRODUKTÓW POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZEZNACZONYCH DO SPRZEDAŻY BEZPOŚREDNIEJ Do sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się: 1) tusze lub podroby, pozyskane z drobiu poddanego ubojowi w gospodarstwie rolnym podmiotu, w przypadku gdy roczna produkcja w tym gospodarstwie nie przekracza: a) 2500 sztuk indyków lub b) 10 000 sztuk innych gatunków drobiu – przeprowadzonemu zgodnie z przepisami o ochronie zwierząt oraz przepisami o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt; 2) tusze lub podroby, pozyskane z zajęczaków poddanych ubojowi w gospodarstwie rolnym podmiotu, w przypadku gdy roczna produkcja w tym gospodarstwie nie przekracza 5000 sztuk, a ubój został przeprowadzony zgodnie z przepisami o ochronie zwierząt oraz przepisami o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

42 3) tusze lub podroby, pozyskane przez koło łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego będące dzierżawcą obwodu łowieckiego albo ośrodek hodowli zwierzyny prowadzony przez zarządcę obwodu łowieckiego, z: a) grubej zwierzyny łownej skórowanej albo nieoskórowanej lub b) drobnej zwierzyny łownej patroszonej albo niewypatroszonej lub opierzonej albo nieopierzonej, lub oskórowanej albo nieoskórowanej – po odstrzale wykonanym zgodnie z przepisami prawa łowieckiego; 4) produkty rybołówstwa, pozyskane przez uprawnionego do rybactwa w rozumieniu przepisów o rybactwie śródlądowym lub przez wykonującego rybołówstwo morskie w rozumieniu przepisów o rybołówstwie morskim: a) żywe lub b) uśmiercone i: – niepoddane czynnościom naruszającym ich pierwotną budowę anatomiczną, – poddane czynnościom wykrwawiania, odgławiania, usuwania płetw lub patroszenia;

43 5) żywe ślimaki lądowe z gatunków Helix pomatia Cornu aspersum aspersum, Cornu aspersum maxima, Helix lucorum oraz z gatunków z rodziny Achatinidae; 6) mleko surowe, siarę, surową śmietanę, pozyskane w gospodarstwie produkcji mleka; 7) jaja pozyskane od drobiu lub ptaków bezgrzebieniowych; 8) produkty pszczele nieprzetworzone, w tym miód, pyłek pszczeli, pierzgę, mleczko pszczele.

44 Sprzedaż bezpośrednią produktów pochodzenia zwierzęcego prowadzi się, 1) pkt 1, 2 i 5 (drób, zajęczaki, żywe ślimaki): a) konsumentowi końcowemu: – w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów, w tym znajdujących się na terenie gospodarstwa rolnego, lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego;

45 2) pkt 3 (tusze drobnej i grubej zwierzyny łownej): a) konsumentowi końcowemu: – w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów, w tym znajdujących się na terenie obwodu łowieckiego dzierżawionego przez koło łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego albo zarządzanego przez ośrodek hodowli zwierzyny, lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego;

46 3) pkt 4 (produkty rybołóstwa): a) konsumentowi końcowemu: – w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów, w tym znajdujących się na terenie gospodarstwa rybackiego lub gospodarstwa rolnego, lub ze statków, z wyłączeniem statków zamrażalni i statków przetwórni, lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego;

47 4) pkt 6 (mleko surowe, siara, surowa śmietana): a) konsumentowi końcowemu: – na terenie gospodarstwa produkcji mleka lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie gospodarstwa produkcji mleka, na terenie targowisk lub poza nimi, lub – z urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności, w przypadku mleka surowego, siary i surowej śmietany, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego;

48 5) pkt 7 (jaja od drobiu lub ptaków bezgrzebieniowych): a) konsumentowi końcowemu: – w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów, w tym znajdujących się na terenie gospodarstwa rolnego, lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub – z urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego;

49 6) pkt 8 (produkty pszczele nieprzetworzone): a) konsumentowi końcowemu: – w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów, w tym znajdujących się na terenie gospodarstwa rolnego lub pasieki, lub – na targowiskach, lub – z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub – z urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi, lub b) do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego.

50 § 5. 1. Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w § 3 (w/w), może być prowadzona na obszarze: 1) województwa, w którym odbywa się produkcja tych produktów, lub na obszarze sąsiadujących z nim województw; 2) województw innych niż określone w pkt 1, jeżeli jest prowadzona podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszy, organizowanych w celu promocji tych produktów.

51 co najmniej na 7 dni przed dniem jej rozpoczęcia, pisemną informację 2. Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w § 3, może być prowadzona na obszarze, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej przekaże powiatowemu lekarzowi weterynarii właściwemu ze względu na miejsce, w którym zamierza prowadzić sprzedaż, co najmniej na 7 dni przed dniem jej rozpoczęcia, pisemną informację zawierającą: 1) imię i nazwisko albo nazwę podmiotu prowadzącego działalność w zakresie produkcji tych produktów oraz adres miejsca prowadzenia tej działalności; 2) dane dotyczące miejsca i okresu, w których będzie prowadzona sprzedaż tych produktów.

52 3. Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w § 3, wyprodukowanych przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej może być dokonywana przez inny podmiot prowadzący taką działalność, jeżeli: 1) zakłady prowadzone przez te podmioty zostały wpisane do rejestru zakładów, o którym mowa w ustawie z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego, w tym samym powiecie; 2) sprzedaż jest prowadzona podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszy, organizowanych w celu promocji produktów pochodzenia zwierzęcego;

53 3) podmiot posiada w miejscu sprzedaży: a) imienne upoważnienie do prowadzenia sprzedaży udzielone mu przez podmiot, który wyprodukował produkty pochodzenia zwierzęcego, b) kopię decyzji o wpisie podmiotu, który wyprodukował produkty pochodzenia zwierzęcego, do rejestru zakładów prowadzących sprzedaż bezpośrednią takich produktów; 4) przy transporcie i sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego zostały spełnione wymagania weterynaryjne określone w rozporządzeniu.

54 § 6. 1. Wielkość produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej wynosi nie więcej niż: 1) 50 sztuk tygodniowo – w przypadku tusz indyków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych indyków; 2) 500 sztuk tygodniowo – w przypadku tusz gęsi, wraz z podrobami pozyskanymi z tych gęsi; 3) 200 sztuk tygodniowo – w przypadku tusz innych gatunków drobiu niż wymienione w pkt 1 i 2, wraz z podrobami pozyskanymi z tego drobiu; 4) 100 sztuk tygodniowo – w przypadku tusz zajęczaków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych zajęczaków; 5) 10 000 kg rocznie – w przypadku tusz grubej zwierzyny łownej, wraz z podrobami pozyskanymi z tej zwierzyny; 6) 10 000 kg rocznie – w przypadku tusz drobnej zwierzyny łownej, wraz z podrobami pozyskanymi z tej zwierzyny;

55 7) 1000 kg rocznie – w przypadku żywych ślimaków lądowych; 8) 1000 litrów tygodniowo – w przypadku mleka surowego albo mleka surowego i siary; 9) 200 litrów tygodniowo – w przypadku surowej śmietany; 10) 2450 sztuk tygodniowo – w przypadku jaj pozyskanych od drobiu; 11) 500 sztuk rocznie – w przypadku jaj pozyskanych od ptaków bezgrzebieniowych

56 2. Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na miejsce prowadzenia przez podmiot działalności w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, o których mowa w ust. 1 pkt 1–4 i 8–10, na wniosek tego podmiotu, może wyrazić zgodę na przekroczenie w danym tygodniu wielkości produkcji tych produktów pod warunkiem zachowania rocznego limitu wielkości tej produkcji, który wynosi: 1) 2500 sztuk – w przypadku tusz indyków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych indyków; 2) 10 000 sztuk – w przypadku tusz innych gatunków drobiu niż wymieniony w pkt 1, wraz z podrobami pozyskanymi z tego drobiu;

57 3) 5000 sztuk – w przypadku tusz zajęczaków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych zajęczaków; 4) 52 000 litrów – w przypadku mleka surowego albo mleka surowego i siary; 5) 10 400 litrów – w przypadku surowej śmietany; 6) 127 400 sztuk – w przypadku jaj pozyskanych od drobiu

58 Rozdział 3 tusz lub podrobów pozyskanych z drobiu i zajęczaków Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji tusz lub podrobów pozyskanych z drobiu i zajęczaków przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

59 Rozdział 4 tusz lub podrobów pozyskanych ze zwierząt łownych Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji tusz lub podrobów pozyskanych ze zwierząt łownych przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

60 Rozdział 5 produktów rybołówstwa Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów rybołówstwa przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

61 Rozdział 6 żywych ślimaków lądowych Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji żywych ślimaków lądowych przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

62 Rozdział 7 mleka surowego, siary i surowej śmietany Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji mleka surowego, siary i surowej śmietany przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

63 załączniku III do rozporządzenia nr 853/2004 w sekcji IX w rozdziale I w podrozdziale I i II Mleko surowe i siarę przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej pozyskuje się w sposób higieniczny, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku III do rozporządzenia nr 853/2004 w sekcji IX w rozdziale I w podrozdziale I i II. Mleko surowe i siarę przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej poddaje się badaniu na oznaczenie liczby bakterii, przeprowadzanemu co najmniej raz w miesiącu Mleko surowe i siarę przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej poddaje się badaniu na oznaczenie liczby bakterii, przeprowadzanemu co najmniej raz w miesiącu przez laboratorium, o którym mowa w art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1482).

64 Rozdział 8 jaj Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji jaj przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

65 Rozdział 9 produktów pszczelich nieprzetworzonych Wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pszczelich nieprzetworzonych przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, oraz wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej tych produktów

66 W YMAGANIA WETERYNARYJNE DLA MIEJSC PRODUKCJI I PROWADZENIA SPRZEDAŻY BEZPOŚREDNIEJ PRODUKTÓW POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO Pomieszczenia, w których produkuje się produkty pochodzenia zwierzęcego: − powinny być utrzymywane w czystości i zachowane w dobrym stanie technicznym, − wyposażenie, wystrój, konstrukcja, użyte materiały budowlane, rozmieszczenie i wielkość pomieszczeń zapewnia przestrzeganie zasad higieny, skuteczne czyszczenie i/lub dezynfekcję. − zapobiegają lub minimalizują przedostawanie się zanieczyszczeń pochodzących z powietrza, oraz zabezpieczają odpowiednią przestrzeń roboczą pozwalającą na higieniczne przeprowadzanie wszelkich działań, − ściany, posadzki, sufity, drzwi i okna powinny być w dobrym stanie technicznym, nienasiąkliwe i nieprzepuszczalne oraz łatwe do czyszczenia i dezynfekcji, − okna i drzwi powinny być szczelne,

67 - zabezpieczone przed gromadzeniem się brudu, kontaktem z materiałami toksycznymi, - powinny spełniać wymagania dobrej praktyki higieny w szczególności w zakresie zabezpieczenia i zwalczania szkodników w szczególności owadów, ptaków, gryzoni, - zaprojektowane w ten sposób aby zapewnić warunki przetwarzania i składowania w odpowiednich warunkach termicznych oraz, aby temperatura ta mogła być monitorowana w razie potrzeby i zapisywana, − mieć zapewniony dostęp do ciepłej i zimnej wody bieżącej przeznaczonej do spożycia przez ludzi w ilości wystarczającej do celów produkcyjnych i sanitarnych, − lód używany do produkcji lub przechowywania produktów pozyskuje się z wody przeznaczonej do spożycia przez człowieka, − były zapewnione odpowiednie i wystarczające systemy naturalnej lub mechanicznej wentylacji wykluczające powstawanie skroplin na ścianach, sufitach oraz powierzchni urządzeń, − pomieszczenia produkcyjne muszą posiadać odpowiednie naturalne i/lub sztuczne oświetlenie niepowodujące zmiany barw surowców, − muszą być zapewnione odpowiednie warunki dla personelu do zmiany odzieży własnej na roboczą oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej.

68 Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego może być wykonywana w pomieszczeniach lub miejscach nie będących pomieszczeniami, dlatego też zróżnicowane są wymagania weterynaryjne dla pomieszczeń i dla miejsc sprzedaży nie będących pomieszczeniami. W miejscu prowadzenia sprzedaży umieszcza się informacje: imię i nazwisko albo nazwę producenta oraz adres miejsca prowadzenia działalności w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta końcowego. W celu spełnienia wymagań higieny w punktach sprzedaży należy zapewnić: 1) wyodrębnione miejsce na sprzęt i środki do czyszczenia i dezynfekcji, 2) co najmniej jedną umywalkę przeznaczoną do mycia rąk, z ciepłą i zimną wodą, zaopatrzoną w środki do mycia rąk i ich higienicznego suszenia, 3) toaletę spłukiwaną wodą, której drzwi wejściowe nie otwierają się bezpośrednio do pomieszczenia, w którym znajdują się produkty pochodzenia zwierzęcego, wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację, lub

69 4) toaletę spłukiwaną wodą, zlokalizowaną w pobliżu miejsca prowadzenia sprzedaży bezpośredniej oraz wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację, 5) miejsca prowadzenia sprzedaży bezpośredniej muszą być wyposażone w niezbędne instalacje lub urządzenia umożliwiające przeprowadzenie skutecznego czyszczenia i dezynfekcji, 6) stanowiska do mycia i przygotowania produktów do sprzedaży powinny znajdować się w miejscu wydzielonym i oddalonym od umywalek do mycia rąk, 7) instalacje, urządzenia i sprzęt mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego powinny być wykonane z materiałów wykluczających możliwość zanieczyszczenia tych produktów i utrzymywane w dobrym stanie technicznym, używane zgodnie z ich przeznaczeniem, 8) zainstalowane w sposób zapewniający skuteczne czyszczenie i dezynfekcję ich powierzchni oraz powierzchni wokół nich.

70 P ROCES CZYSZCZENIA I MYCIA : 1) dezynfekcję drobnego sprzętu, w tym noży, należy przeprowadzać w wodzie, w temp. nie niższej niż 82°C lub przy u życiu innej metody zapewniającej równoważny skutek, 2) po zakończeniu cyklu produkcyjnego lub po każdym zakończeniu pracy, lub częściej – jeżeli jest to konieczne, należy przeprowadzić czyszczenie i dezynfekcję instalacji, urządzeń i sprzętu, w tym opakowań wielokrotnego użytku oraz pojemników i kontenerów, 3) czyszczenie i dezynfekcję urządzeń i sprzętu należy przeprowadzić przy użyciu środków niepowodujących negatywnego wpływu na produkt po jego kontakcie z wyczyszczoną lub zdezynfekowaną powierzchnią

71 H IGIENA OSÓB : Osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego, przy wykonywaniu czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią powinny: − przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży, − posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach, − używać czystej odzieży roboczej w jasnym kolorze, nakrycia głowy zasłaniającego włosy i obuwia roboczego, − utrzymywać wysoki stopień higieny osobistej, − zmieniać co najmniej raz dziennie odzież roboczą, − myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu.

72 Podmioty prowadzące działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zobowiązane są do przeprowadzania kontroli wewnętrznych dotyczących spełniania wymagań przez produkty przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej w zakresie: − oceny ich cech organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu, świeżości warunków przechowywania, − oceny czystości urządzeń, − przestrzegania zasad higieny przez osoby, które mają kontakt z produktami żywnościowymi przy czynnościach związanych ze sprzedażą, - tygodniowej sprzedaży i produkcji. Wyniki kontroli podmiot zobowiązany jest utrzymywać co najmniej rok od ostatniego zapisu i udostępnić na żądanie właściwego ze względu na miejsce prowadzenia produkcji powiatowego lekarza weterynarii, inspektora sanitarnego.

73 R EJESTRACJA DZIAŁALNOŚCI Rolnicy zamierzający prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej powiadamiają powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce planowanej produkcji. Zgodnie z art. 20 ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz art. 6 ust.2 rozporządzenia (WE) 852/2004 rejestracji podlegają zakłady: − prowadzące sprzedaż bezpośrednią, − prowadzące działalność zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, − przedsiębiorstwa zajmujące się konfekcjonowaniem miodu, − przedsiębiorstwa zajmujące się transportem produktów pochodzenia zwierzęcego, − zakłady zajmujące się składowaniem produktów pochodzenia zwierzęcego, które musza być przechowywane w pomieszczeniach o kontrolowanej temperaturze, − wytwarzające żywność w skład, której wchodzą produkty pochodzenia roślinnego i przetworzone produkty pochodzenia zwierzęcego, − punkty skupu dziczyzny, − podmioty prowadzące działalność w zakresie pośredniczenia w obrocie produktami pochodzenia zwierzęcego, − fermy kur niosek.

74 Rejestracja odbywa się na podstawie wniosku przedsiębiorcy, zgodnie z art. 21 ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego, złożonego w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności w formie pisemnej decyzji administracyjnej. Wniosek powinien zawierać niżej wymienione informacje: − imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej numer identyfikacyjny w ewidencji gospodarstw rolnych − numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo numer identyfikacyjny w ewidencji gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności – w przypadku pomieszczeń gospodarstwa, - oświadczenie podmiotu potwierdzające utrzymywanie pszczół, jeżeli wniosek jest składany przez podmiot niepodlegający obowiązkowi: a) wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, b) wpisu do ewidencji działalności gospodarczej,

75 - zaświadczenie właściwego organu Polskiego Związku Łowieckiego o nabyciu przez koło łowieckie będące dzierżawcą obwodu łowieckiego członkostwa w Polskim Związku Łowieckim oraz osobowości prawnej, zgodnie z przepisami Prawa łowieckiego, − określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie, − określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność. Po otrzymaniu kompletnego wniosku, powiatowy lekarz weterynarii wydaje decyzję administracyjną o wpisie do właściwego rejestru nadając zakładowi weterynaryjny numer identyfikacyjny. Rozpoczęcie prowadzenia działalności jest możliwe dopiero po otrzymaniu od powiatowego lekarza weterynarii ww. decyzji.

76 Z ATWIERDZENIE PROJEKTU TECHNOLOGICZNEGO ZAKŁADU Wniosek poprzedzający rejestrację zakładu, w którym ma być prowadzona produkcja produktów pochodzenia zwierzęcego, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej dotyczy wniosku o zatwierdzenie projektu technologicznego zakładu w formie opisowej. Projekt technologiczny zakładu, w którym będzie odbywała się produkcja musi być zgodny z wymaganiami: sprawie wymagań, jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie wymagań, jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego

77 NADZÓR I KONTROLA Właściwym organem w zakresie przeprowadzania urzędowych kontroli żywności pochodzenia zwierzęcego jest powiatowy lekarz weterynarii (art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego). Kontrole urzędowe przeprowadzane są regularnie oraz z właściwą częstotliwością, uwzględniając: analizę ryzyka, potencjalne i realne zagrożenia, wiarygodność podmiotów w zakresie prawa żywnościowego, wyniki poprzednich kontroli, wszelkie informacje sugerujące niezgodność. Kontrole urzędowe przeprowadzane są bez wcześniejszego uprzedzenia (wyjątek – audyt) na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Podmioty działające na rynku spożywczym mają obowiązek: zapewnić dostęp do wszystkich budynków, nieruchomości, instalacji lub innych obiektów infrastruktury, udostępnić dokumentacje i rejestry uznane za konieczne przez właściwy organ dla oceny sytuacji.

78 P ODSUMOWANIE Sprzedaż bezpośrednia jest jedną z form dystrybucji produkowanej w gospodarstwie żywności. Wśród charakterystycznych jej cech należy podkreślić, że oprócz podstawowej funkcji zbytu łączy ona w sobie elementy promocji i oferty podmiotu. Struktura produkcyjna rolnictwa w Polsce odznacza się dużą liczbą małych gospodarstw. Jednocześnie gospodarstwa te w większości prowadzą produkcję wielokierunkową. Dla wielu z tych gospodarstw ta forma zbytu produkcji może stanowić znaczące źródło dochodu. Produkty żywnościowe oferowane do sprzedaży przez podmioty muszą spełniać standardy higieniczne i wymagania w zakresie bezpieczeństwa co często wymaga modernizacji i prowadzenia inwestycji w gospodarstwie. Jeżeli je spełnią znajdują bez trudu swoje miejsce na rynku. Korzyści, jakie wynikają ze stosowania sprzedaży bezpośredniej są szczególnie istotne dla rozwoju i funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw.

79 L ITERATURA Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu „SPRZEDAŻ BEZPOŚREDNIA Z GOSPODARSTW ROLNYCH” Rozporządzenie WE nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r.). Rozporządzenie WE nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r.). Rozporządzenie WE nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004 r., str. 55). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. 2015 poz. 1703) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1482, 1918, z 2016 r. poz. 50). Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 roku o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. nr 17, poz.127). Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. nr 171, poz. 1225, z późn. zm.).

80 D ZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ