1 Stacjonarne Studia Administracji Prawo karne materialne Kary mgr Katarzyna Piątkowska Katedra Prawa Karnego Materialnego

2 Kara – przewidziana w ustawie, stosowana przez sądy, ujemna reakcja na popełnione przestępstwo, polegająca na zadaniu sprawcy osobistej dolegliwości mającej na celu zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz wypełniającej cele prewencyjne. Z. Sienkiewicz (w:) J. Giezek, M. Bojarski (red.), Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, wyd. 6, Warszawa 2015

3 cele i funkcje kary – pojęcia tożsame? -cel sprawiedliwościowy, -prewencja (generalna i indywidualna), -kompensacja. katalog kar – art. 32 k.k. 1. grzywna, 2. ograniczenie wolności, 3. pozbawienie wolności, 4. 25 lat pozbawienia wolności, 5. dożywotnie pozbawienie wolności.

4 Kara grzywny system kwotowy a system stawek dziennych, grzywna samoistna a grzywna kumulatywna, sankcja alternatywna – art. 37a, nadzwyczajne złagodzenie kary, popełnienie czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub jej osiągnięcie (art. 33 § 2 k.k.), warunkowe zawieszenie kary (art. 71 § 1 k.k.).

5 Dwuetapowość wymiaru kary grzywny 1. Określenie liczby stawek dziennych -co do zasady od 10 do 540 – art. 33 § 1 k.k., -do 4500 – art. 86 § 2b k.k., -do 3000 – art. 309 k.k., -do 810 – art. 38 § 2 k.k., art. 75a k.k. oraz 86 § 1 k.k., -do 180 – art. 221 k.k., art. 255 § 3 k.k. 2. Określenie wysokości jednej stawki -od 10 do 2000 zł – art. 33 § 3 k.k. -ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Uwaga! Od 1 lipca 2015 r. nie można warunkowo zawiesić kary grzywny! Na podstawie przepisów k.k.w., od 2012 r. nie można również odroczyć jej wykonania! Istnieje natomiast możliwość rozłożenia grzywny na raty (art. 49 k.k.w.) oraz umorzenia w całości lub w części (art. 51 k.k.w.).

6 Kara ograniczenia wolności orzeka się na okres od 1 miesiąca do 2 lat, polega na (łącznie lub osobno): -obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub -potrąceniu od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd Uwaga! Praca na cele społeczne a praca społecznie użyteczna to nie to samo! (zob. art. 45 § 1 k.k.w.) Nierozerwalnie związane z karą ograniczenia wolności są następujące obowiązki: -w czasie jej odbywania skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu -ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec świadczenie pieniężne lub obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2-7a k.k. Kary ograniczenia wolności w postaci obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne nie orzeka się, jeżeli stan zdrowia oskarżonego lub jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają przekonanie, że oskarżony nie wykona tego obowiązku – art. 58 § 2a k.k. Art. 37a k.k. – sankcja alternatywna. Brak możliwości warunkowego zawieszenia wykonania. Uwaga! Od 1 lipca 2015 r. do 15 kwietnia 2016 r. kara ograniczenia wolności mogła również polegać na 1) obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego lub na 2) obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a k.k. – przepis nieaktualny!

7 Kara pozbawienia wolności Trwa najkrócej 1 miesiąc, najdłużej 15 lat – art. 37 k.k., przy nadzwyczajnym obostrzeniu kary i karze łącznej– do 20 lat – art. 38 § 2 k.k. oraz art. 86 § 1 k.k. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary – art. 58 § 1 k.k. Typy i rodzaje zakładów karnych – zamknięty, półotwarty, otwarty; dla młodocianych, dla odbywających karę po raz pierwszy, dla recydywistów penitencjarnych, dla odbywających karę aresztu wojskowego – art. 62 k.k. Jeżeli nie przekracza 1 roku – można ją wykonywać w systemie dozoru elektronicznego (dozór stacjonarny) – art. 43la § 1 pkt 1 k.k.w. Jeżeli nie przekracza 1 roku – możliwość warunkowego zawieszenia wykonania.

8 Kara mieszana/sekwencyjna/hybrydowa Od 1 lipca 2015 r., ze zmianami wprowadzonymi od dnia 15 kwietnia 2016 r. W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat - 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. Nie można jej warunkowo zawiesić. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

9 Kara 25 lat pozbawienia wolności odrębna od terminowego pozbawienia wolności, alternatywa wobec kary śmierci w k.k. z 1969 r., możliwość zastosowania wobec nieletnich (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1999 r., III KKN 195/99, OSNKW 1999, nr 11-12, poz. 73), charakter eliminacyjny – za najpoważniejsze przestępstwa, określone w art. 117, 118, 118a, 120, 122, 123, 127, 130, 134, 148, 166, 252, 310 k.k., propozycja wprowadzenia kary za wyłudzanie podatku VAT – na etapie prac w Ministerstwie Sprawiedliwości.

10 Kara dożywotniego pozbawienia wolności najsurowsza, pierwszy raz w katalogu kar części ogólnej k.k., przywrócona ustawą z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie kodeksu karnego, kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (Dz. U. z 1995 r., nr 95, poz. 475) - brak w k.k. z 1969 r. niemożliwa do orzeczenia wobec sprawcy poniżej 18 roku życia – art. 54 § 2 k.k., charakter eliminacyjny możliwe warunkowe przedterminowe zwolnienie (odbycie co najmniej 25 lat kary), to nie to samo, co dożywocie.