1 Stanisław Miścicki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w WarszawieChroniona czy (i) zagospodarowana Puszcza Białowieska miejscem zachowania różnorodności gatunkowej drzew? Stanisław Miścicki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Anna Gazda Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

2 Wstęp. „Zagrożone” gatunki drzew w Białowieskim Parku NarodowymWedług Brzezieckiego i in. (2012) w drzewostanach Rezerwatu Ścisłego BPN (na podstawie badań od 1936 na stałych powierzchniach obserwacyjnych): „zagrożone” – dąb, sosna, jesion, klon, wiąz, osika, „względnie bezpieczne” – brzoza, olsza, „bezpieczne” – lipa, świerk, „bardzo bezpieczne (niezagrożone)” – grab.

3 Prognoza rozwoju zasobów drzewnych w Rez. Ścisłym w okresie 2005-2045Prognoza z wykorzystaniem modelu wzrostu klas wymiarów. Niezbędne dane: stan wyjściowy: zagęszczenie drzew poszczególnych gatunków w klasach wymiarów, przyrost grubości drzew (gatunków) w zależności od pierśnicy → tempo przerastania do kolejnej klasy, śmiertelność drzew (gatunków) w zależności od pierśnicy → tempo ubywania z danej klasy, odnawianie (gatunków) → uzupełnianie najniższej klasy.

4 Powierzchnie próbne w Rez. ŚcisłymStałe ( ) pow. próbne (160) zmierzone w 2000, 2002, 2004 i 2011 roku. Czasowe ( ) pow. próbne (po 460) zmierzone w 1995 i 2005. Pomiary na jednakowych pow. koncentrycznych: 5,31 m2 (h<0,3 m,≥2 lat), 20 m2 (drzew h≥0,3 m), 50 m2 (d≥2 cm), 200 m2 (d≥12 cm), 500 m2 (d≥36 cm).

5 Morisita_2000_2045=0,667

6

7 Co z tego? To są naturalne zmiany.Niektórzy mówią: Co z tego? To są naturalne zmiany.

8 Czy drzewostany w Białowieskim Parku Narodowym są wyłączone spod wpływu człowieka?

9 30 próbnych powierzchni porównawczych (po 2 działki: ogrodzona – nieogrodzona, ok. 50 m2 każda); założone w BPN w 2000, mierzone 2000, 2002, 2004, 2008, 2011.

10

11 Las objęty ochroną ścisłąW lesie objętym ochroną ścisłą powinno się dążyć do ograniczenia pośredniego wpływu człowieka. Mamy coraz większą świadomość zmian zachodzących w lesie naturalnym (wyłączonym z gospodarowania).

12 Las objęty ochroną ścisłą?Czy akceptujemy zmiany lasu nie objętego ochroną ścisłą? To zależy od celów – funkcji jakie las ma pełnić. Czy tylko funkcja ochrony przyrody? Czy inne funkcje, m.in.: krajobrazowa, rekreacyjna, estetyczna?

13

14

15 Drzewostany zagospodarowaneObecność i liczebność drzew poszczególnych gatunków w lesie zagospodarowanym wiąże się ze: sterowaniem procesem odnowienia, korektą składu gatunkowego podczas zabiegów pielęgnacyjnych, ochroną przed czynnikami biotycznymi.

16 Rola drzewostanów zagospodarowanych w ochronie zróżnicowania gatunkowego drzewCzy drzewostany w zagospodarowanej (do niedawna) części Puszczy Białowieskiej lepiej – niż objęte ochroną – zabezpieczają następstwo pokoleń drzew – zwłaszcza gatunków „zagrożonych”?

17 Las objęty ochroną a zagospodarowany jako miejsce zachowania obecności poszczególnych gatunków drzewZałożenia: Obecność danego gatunku (w danym rodzaju lasu – chroniony CH, gospodarczy GOSP) jest zabezpieczona, gdy istnieje odpowiednie zagęszczenie drzew warstwy odnowienia. Nie można porównać średniego zagęszczenia drzew danego gatunku pomiędzy lasem CH a GOSP z powodu różnic warunków siedliskowych.

18 Las objęty ochroną a zagospodarowany jako miejsce zachowania obecności poszczególnych gatunków drzewZałożenia (cd): Niezależnie od różnic zagęszczenia danego gatunku drzewa, jeżeli w obu rodzajach lasu proporcja liczby drzew warstwy odnowienia do liczby drzew starszego pokolenia jest taka sama, to w obu lasach (CH i GOSP) jednakowo jest zabezpieczone „następstwo pokoleń” (choć niekiedy może być uznane za niewystarczające).

19 Las objęty ochroną a zagospodarowany jako miejsce zachowania obecności poszczególnych gatunków drzewWskaźnik „następstwa pokoleń” WNP: liczba drzew młodego pokolenia danego gatunku (podrostu, określonych wymiarów) do liczby drzew starszego pokolenia tego gatunku (np. d≥12 cm). Relacja WNP w lesie CH do WNP w lesie GOSP:

20 Metodyka Liczba powierzchni próbnych:160 w lesie objętym ochroną (Rez. Ścisły); 2011 150 w lesie gospodarczym (dane WISL); Wielkość powierzchni próbnej: 20 m2 – pomiar podrostu (niski: h>0,5 m i d<2 cm, wysoki d=2-6,9 cm) 200 m2 – pomiar drzew d≥12 cm. Ocena statystyczna: tablice 2x2 (testy: χ2, V-kwadrat, χ2 z poprawką Yatesa, dokładny test Fishera – zależnie od N liczby drzew i wartości oczekiwanych)

21

22

23 Dyskusja W drzewostanach gospodarczych następstwo młodego pokolenia niektórych gatunków było znaczącą większe niż w drzewostanach objętych ochroną. W niektórych przypadkach brak istotnych różnic z powodu małego materiału (nieliczny gatunek, za małe powierzchnie próbne do pomiaru podrostu). Zachowanie „puszczańskiego” złożenia gatunkowego i struktury dzięki drzewostanom gospodarczym?

24 KONIEC