1 Stefan Żeromski

2 STEFAN ŻEROMSKI Stefan Ż eromski ż y ł w latach 1864-1925. Pochodzi ł ze zubo ż a ł ej rodziny szlacheckiej. W 1874 r. rozpocz ął nauk ę w kieleckim gimnazjum, którego nie uko ń czy ł. Nie uko ń czy ł te ż warszawskich studiów weterynaryjnych ze wzgl ę du na choroby i k ł opoty finansowe. Pracowa ł jako korepetytor w dworach ziemia ń skich. Od 1892 r. by ł pracownikiem Muzeum Polskiego w Szwajcarii. Po kilku latach dopiero móg ł po ś wi ę ci ć si ę pracy pisarskiej i spo ł ecznej. Dzia ł a ł w organizacjach demokratycznych, by ł inicjatorem za ł o ż enia Uniwersytetu Ludowego, organizowa ł kursy dla uczniów szko ł y rzemie ś lniczej. Bra ł udzia ł w tworzeniu Legionów Polskich w czasie I wojny ś wiatowej.

3 kontrapunktami Syzyfowe prace można nazwać powieścią obyczajowo-psychologiczną ze względu na wątki w niej obecne. Do wątków obyczajowych należą: wątek radców Somonowicza i Grzebickiego, wątek „starej Przepiórzycy”, wątki związane z życiem w miasteczku, mentalnością klerykowian (np. rodzina, w której Andrzej Radek pracuje jako korepetytor). Wątek psychologiczny jest pierwszoplanowy - to wszystkie wydarzenia związane z dojrzewaniem Marcina oraz jego kolegów. Warto zauważyć, że wątki są względem siebie kontrastowe (mówimy, że są kontrapunktami):  rusyfikacja walka z rusyfikacją;  wątek profesora Sztettera (nauczyciela języka polskiego, który wyrzekł się swojej polskości) wątek Bernarda Zygiera (ucznia - młodego patrioty). GATUNEK

4 Marcinka BorowiczaGawronek Owczarach star ą Przepiórzyc ą Czwartego stycznia rodzice Marcinka Borowicza odwo żą go z rodzinnych Gawronek do szko ł y w Owczarach i oddaj ą na nauk ę panu Wiechowskiemu. Marcinek poznaje w szkole podstawy j ę zyka rosyjskiego. Potem wraz z matk ą jedzie do Klerykowa, zdawa ć egzaminy do gimnazjum. Rosjanie odnosz ą si ę tu do Polaków bez szacunku, rodzice bardzo si ę denerwuj ą, ż e ich dzieci nie dostan ą si ę do szko ł y. Marcinek pomy ś lnie zdaje egzaminy i zamieszkuje na stancji u pani Przepiórkowskiej, zwanej „star ą Przepiórzyc ą ”. Ż ycie szkolne p ł ynie swoim torem. Nauka odbywa si ę w j ę zyku rosyjskim. W mi ę dzyczasie umiera matka Marcina, ch ł opiec bardzo prze ż ywa jej ś mier ć. Rosjanin – Kriestoobriadnikow Po wakacjach w szkole nast ę puj ą zmiany. Przychodz ą nowi nauczyciele; dyrektorem zostaje Rosjanin – Kriestoobriadnikow. Nowa kadra stara si ę wykorzeni ć z uczniów polsko ść. Za jakiekolwiek przejawy buntu wobec w ł adzy szkolnej mo ż na zosta ć usuni ę tym z gimnazjum. Promowani s ą ci uczniowie, którzy chodz ą do teatrów na spektakle rosyjskie, czytaj ą rosyjsk ą literatur ę. Marcin powoli ulega rusyfikacji. Andrzej Radek W gimnazjum pojawia si ę nowy ucze ń, Andrzej Radek, syn fornala. Bardzo ci ęż ko pracuje na swoje wykszta ł cenie - daje korepetycje i uczy si ę. Bernard Zygier Drugim nowym uczniem jest Bernard Zygier. Budzi on w swoich kolegach to ż samo ść narodow ą i uczucia patriotyczne. Ch ł opcy urz ą dzaj ą tajne spotkania, na których czytaj ą polsk ą literatur ę, ucz ą si ę historii swojego kraju. Anny Stogowskiej - „Biruty”. Marcin prze ż ywa pierwsz ą mi ł o ść do panny Anny Stogowskiej - „Biruty”. Codzienne, poranne spotkania w parku nadaj ą ich mi ł o ś ci niepowtarzalny nastrój. Po wakacjach, Marcin wraca do Klerykowa. Jest ju ż doros ł y, w maju zda ł matur ę. Teraz usi ł uje odnale źć „Birut ę ”, ale niestety, okazuje si ę, ż e wraz z rodzin ą wyjecha ł a na sta ł e do Rosji. Zrozpaczonemu Marcinowi pomocn ą d ł o ń podaje Radek. STRESZCZENIE UTWORU

5

6 MARCIN BOROWICZ G ł ówny bohater utworu. W chwili rozpocz ę cia akcji jest o ś mioletnim, t ę gim, czarnookim ch ł opcem. Pochodzi ze ś rednio zamo ż nej rodziny szlacheckiej. W powie ś ci Syzyfowe prace Ż eromski przedstawi ł proces dojrzewania, dorastania i kszta ł towania si ę umys ł u, charakteru i osobowo ś ci g ł ównego bohatera, Marcina Borowicza. Jest to proces trwaj ą cy dziesi ęć lat - tyle, ile akcja powie ś ci. S ą to jednocze ś nie najwa ż niejsze lata w ż yciu Borowicza: akcja rozpoczyna si ę, kiedy ch ł opiec ma osiem lat, ko ń czy, gdy jest osiemnastoletnim m ł odzie ń cem. W ci ą gu tego czasu ma miejsce kilka wa ż nych wydarze ń w jego ż yciu: traci matk ę, prze ż ywa pierwsz ą mi ł o ść, budzi si ę w nim Polak-patriota. Prze ż ywa wewn ę trzne przemiany, prze ł om ś wiatopogl ą dowy, dlatego mo ż na o nim mówi ć jako o postaci dynamicznej. Marcin nie jest postaci ą kryszta ł ow ą. Jak ka ż dy dorastaj ą cy ch ł opak pope ł nia b łę dy, buntuje si ę, wagaruje, daje si ę zwie ść rusyfikacji… Mimo to, mo ż emy powiedzie ć, ż e Borowicz jest postaci ą pozytywn ą. Jego prawo ść, uczciwo ść, które wykszta ł ci ł a w nim matka, sprawiaj ą, ż e Marcin potrafi uzna ć swoje b łę dy. W czasie trwania akcji powie ś ci z dziecka wyrasta dojrza ł y ch ł opiec o ukszta ł towanym ś wiatopogl ą dzie, ś wiadomy swojej przynale ż no ś ci narodowej.

7 ANDRZEJ RADEK Bohater drugoplanowy, syn fornala z Paj ę czyna Dolnego. Dzi ę ki nauce u wychowawcy dworskich dzieci, Paluszkiewicza, pozna ł warto ść wiedzy. Radek, jak ka ż de wiejskie dziecko, wychowywa ł si ę w ł a ś ciwie sam. Nie mia ł nale ż ytej opieki, poniewa ż rodzice ci ęż ko pracowali. Dlatego wcze ś nie nauczy ł si ę sam sobie radzi ć i sta ł si ę jak na swój wiek bardzo samodzielny. Wcze ś nie zacz ął pracowa ć, ale trudno mu by ł o dobrze wykonywa ć swe obowi ą zki, poniewa ż by ł ż ywym, ciekawym ś wiata, sprytnym ch ł opcem. Lubi ł dzieci ę ce zabawy, cz ę sto te ż na ś miewa ł si ę z nauczyciela Paluszkiewicza, przezywanego „ Kawk ą”. Andrzej Radek to ch ł opiec o bardzo silnym charakterze. Kiedy przybywa do Klerykowa jest ju ż w pe ł ni samodzielny, potrafi zarobi ć na swoje utrzymanie (jako korepetytor). Zna warto ść wiedzy i robi wszystko, aby wykszta ł ci ć si ę. Radek ma g łę bokie poczucie w ł asnej przynale ż no ś ci narodowej i spo ł ecznej. Zdaje sobie spraw ę, ż e system szkolnictwa w zaborze rosyjskim s ł u ż y nie tylko wpajaniu wiedzy, ale i pozbawianiu poczucia polsko ś ci. On jednak w pe ł ni czuje si ę Polakiem, jest patriot ą, gotowym nawet do walki. Pewnego wieczoru (w ł a ś nie wtedy, gdy nauczyciel Majewski o ma ł o nie przy ł apuje uczniów „na górce u Gontali”) Radek ś piewa: „M ł oty w d ł o ń, kujmy bro ń ”. To bardzo szlachetna i pi ę kna posta ć. Jest szczery, otwarty, uczciwy, imponuje pracowito ś ci ą i uporem, z jakim pokonuje ż yciowe przeciwno ś ci. Jest wra ż liwy i taktowny. Potrafi zrozumie ć cierpienie innych. W ł a ś nie on zjawia si ę obok Marcina w chwili, kiedy tamten dowiaduje si ę o wyje ź dzie „Biruty”. Ofiarowuje mu przyjacielski u ś cisk d ł oni. Wie, ż e nie mo ż na opu ś ci ć przyjaciela w nieszcz ęś ciu.

8 BERNARD ZYGIER recytacja poematu Mickiewicza „Reduta Ordona” Ucze ń wydalony z gimnazjum w Warszawie z powodu dzia ł alno ś ci antyrosyjskiej i przeciwstawiania si ę rusyfikacji. Przyby ł do Klerykowa w zimie, w po ł owie siódmej klasy. To m ł ody patriota, walcz ą cy o prawo do pos ł ugiwania si ę j ę zykiem polskim i zdobywania rzetelnej wiedzy. Jest bardzo zdolny, sam si ę kszta ł ci. Powiela romantyczne wzorce, interesuje si ę Mickiewiczem, z pasj ą zak ł ada kó ł ko samokszta ł ceniowe w Klerykowie. Umie porwa ć za sob ą innych uczniów. To jego recytacja poematu Mickiewicza „Reduta Ordona” doprowadzi ł a do tego, ż e ch ł opcy z klasy Marcina po raz pierwszy w pe ł ni poczuli si ę Polakami. Ma niezwyk łą osobowo ść, jest bardzo odwa ż ny, gotów na wszystko, aby zamanifestowa ć swoj ą przynale ż no ść narodow ą. Jest dojrza ł ym emocjonalnie i politycznie ch ł opcem, przekonanym o s ł uszno ś ci swego post ę powania. Dzi ę ki niemu i jemu podobnym praca rusyfikatorów okaza ł a si ę „syzyfowa”.

9 Prof. Sztetter Nauczyciel j ę zyka polskiego, który w obawie przed utrat ą posady (ma liczn ą rodzin ę ) nie uczy w ł a ś ciwie swojego przedmiotu. Jest cichy i wygl ą da na cz ł owieka, który ci ą gle si ę boi. Mo ż na si ę domy ś la ć, ż e zosta ł odpowiednio „pouczony” przez w ł adze gimnazjum. Jego lekcje s ą nudne i monotonne. On sam czuje si ę w szkole jak intruz. Nie dba o to, by zach ę ci ć swych uczniów do nauki ich ojczystego j ę zyka, a poniewa ż jest to przedmiot nadobowi ą zkowy, na jego lekcjach jest zwykle tylko kilku ch ł opców. Ź le spe ł nia obowi ą zki nauczyciela, nie sta ć go na odwag ę, sam w g łę bi duszy czuje si ę Polakiem, ale nie potrafi wzbudzi ć uczu ć patriotycznych u swoich uczniów. Robi to na jego lekcji Bernard Zygier, udowadniaj ą c profesorowi, ż e nie wszyscy nauczyciele i uczniowie przyj ę li postaw ę bierno ś ci i uleg ł o ś ci wobec zaborców. Wywo ł uje to u profesora wielkie wzruszenie.

10 Prof. Kostriulew Nauczyciel historii, „rusyfikator w najbardziej wulgarnym znaczeniu tego wyrazu”. Jego taktyka polega na o ś mieszaniu historii Polski, podwa ż aniu bohaterskich czynów Polaków, podawaniu tzw. „dope ł nie ń ”, czyli wiadomo ś ci, nieraz fa ł szywych i zmy ś lonych, bolesnych dla m ł odzie ż y polskiej. Obra ż a uczucia narodowe i religijne uczniów, upokarza ich jako Polaków i katolików, co ostatecznie ma si ę przyczyni ć do odwrócenia si ę ich od w ł asnych narodowych przekona ń. Podczas jednej z jego lekcji dochodzi do buntu Tomasza „Figi” Waleckiego, który przeciwstawia si ę k ł amliwym oskar ż eniom rzuconym na katolickie siostry zakonne.

11 Dyrektor Kriestoobriadnikow i inspektor Zabielskij „Para polityków nietuzinkowych”, którzy staraj ą si ę pozyska ć uczniów drog ą podwa ż ania autorytetu polskich nauczycieli. Podczas sporów mi ę dzy uczniem a nauczycielem Polakiem - zawsze staj ą po stronie ucznia. Stosuj ą bardzo ł agodne kary, zapraszaj ą natomiast uczniów do teatru na rosyjskie sztuki, ogl ą dane w kr ę gu rosyjskiej „elity” Klerykowa, co bardzo imponuje m ł odym gimnazjalistom. W ten sposób „oczarowany” i zjednany dla rusyfikacji zostaje Marcin Borowicz i wielu jemu podobnych.

12 Anna Stogowska - „Biruta” By ł a obiektem wielkiej, platonicznej mi ł o ś ci Marcina Borowicza. Córka lekarza wojskowego – Polaka i Rosjanki. Wychowywana przez matk ę w kulcie polskiej tradycji narodowej. Zamkni ę ta w sobie, cicha, inteligentna, powa ż na, czuje si ę Polk ą, g łę boko cierpi z powodu niewoli swego narodu, o czym ś wiadczy fragment wiersza wpisany do pami ę tnika jednej z kole ż anek. „ Ach, kiedy ż wykujem, strudzeni oracze, Lemiesze z pa ł aszy skrwawionych? Ach, kiedy ż na ziemi ju ż nikt nie zap ł acze, Prócz rosy łą k naszych zielonych?... ”

13 metody rusyfikacji młodzieży polskiej, walka młodzieży z rusyfikacją – bunt przeciw polityce rusyfikatorów, proces dojrzewania psychicznego i światopoglądowego (Marcin Borowicz), trudna droga do zdobycia wykształcenia (Andrzej Radek), miłość młodzieńcza – platoniczna (wątek Marcina i „Biruty”) miłość między rodzicem a dzieckiem (związek uczuciowy Marcina i jego matki).

14 dorastanie w warunkach zaborów proces wynaradawianiaPolaków Tematem powieści jest dorastanie w warunkach zaborów, edukacja w szkołach, gdzie w sposób bezwzględny, najbardziej odrażającymi metodami przeprowadza się proces wynaradawiania młodych Polaków. Tytułowe „syzyfowe prace” można interpretować jako prace rusyfikatorów pozbawione efektów, młodzież sobie tylko znanymi sposobami potrafi odnaleźć swoje korzenie, głęboko odczuwa swoją polskość, metody rusyfikatorów i ich działania pozostają więc bezowocne. można w niej odnaleźć wiele wątków autobiograficznych Powieść „Syzyfowe prace” nie należy do utworów autobiograficznych, choć można w niej odnaleźć wiele wątków autobiograficznych. Kleryków przypomina Kielce, gdzie Żeromski uczęszczał do gimnazjum. Pomiędzy samym Borowiczem, a Żeromskim można dostrzec wiele analogii, np. silne więzi łączące matkę i syna; starania o przyjęcie syna do gimnazjum, śmierć matki, kłopoty z matematyką, nieszczęśliwa miłość, udział w tajnych spotkaniach, podczas których czytano literaturę narodową. Nie można jednak utożsamić tych postaci, ponieważ, pomimo wyżej wymienionych zbieżności, różnią się znacznie. walkę z rusyfikacją Pisarz chciał przede wszystkim pokazać metody i cele edukacji młodych Polaków w rosyjskich szkołach oraz walkę z rusyfikacją, w której młodzież była zdana tylko i wyłącznie na siebie.