1 Suplementacja DHEA w trzecim wiekuLucyna Papierska Klinika Endokrynologii CMKP Kierownik Kliniki: Prof. Wojciech Zgliczyński
2 TARCZYCA I PRZYTARCZYCEPODWZGÓRZE, PRZYSADKA, SZYSZYNKA MÓZG TARCZYCA I PRZYTARCZYCE SERCE NADNERCZA NERKI TRZUSTKA TKANKA TŁUSZCZOWA JAJNIKI JĄDRA NACZYNIA KRWIONOŚNE ŹRÓDŁA HORMONÓW – GRUCZOŁY TKANKI, NARZĄDY
3 CZY HORMONY SĄ NIEZBĘDNE DLA ŻYCIA ?Czy bez wyrównania niedoborów hormonalnych można cieszyć się pełnią zdrowia?
4 NADNERCZY ! (ryzyko nagłej zapaści i śmierci)BEZWZGLĘDNIE KONIECZNE JEST STOSOWANIE HORMONÓW W PRZYPADKU NIEDOCZYNNOŚCI: TRZUSTKI – wiadomo, cukrzyca PRZYSADKI mózgowej (gruczoł nadrzędny) TARCZYCY (zagrożenie szybkim rozwojem miażdżycy) NADNERCZY ! (ryzyko nagłej zapaści i śmierci)
5 Z WIEKIEM ZMNIEJSZA SIĘ WYTWARZANIE:HORMONÓW PŁCIOWYCH: menopauza u kobiet andropauza u mężczyzn DEHYDROEPIANDROSTERONU (DHEA) w nadnerczach MELATONINY w szyszynce HORMONU WZROSTU w przysadce
6 NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZYLECZENIE RATUJĄCE ŻYCIE: HYDROKORTYZON, CORTINEFF PACJENCI (SZCZEGÓLNIE KOBIETY) MAJĄ SKŁONNOŚĆ DO DEPRESJI, SŁABE MIEŚNIE, ŁATWO SIĘ MĘCZĄ, MAJĄ ZMNIEJSZONE LIBIDO
7 NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY – c.d.JEST TO ZESPÓŁ NIEDOBORU ANDROGENÓW NADNERCZOWYCH (DHEA) Leczenie: DHEA 25 – 50 mg dziennie w jednej dawce porannej
8 NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY – c.d.Substytucyjnego leczenia Hydrokortyzonem nie wolno utożsamiać z leczeniem dużymi, przeciwzapalnymi, dawkami „sterydów” (astma oskrzelowa, choroby „reumatyczne”) Dawki substytucyjne = fizjologiczne nie dają powikłań takich jak cukrzyca, osteoporoza, otyłość, zaniki mięśni i.t.p.
9 Profilaktyka powikłań leczenia dużymi dawkami enkortonu:DIETA (wapń, potas), RUCH ! Profilaktyka osteoporozy (wapń, D3, hormony), a w wypadku już obniżonej masy kostnej – leki – (alendronian) Systematyczna kontrola okulistyczna Profilaktyka cukrzycy (dieta, ruch, kontrole) PROPOZYCJA: UZUPEŁNIENIE NIEDOBORÓW DHEA – mniejsze ryzyko powikłań
10 „Wygląd” nadnerczy, ich wielkość i proporcje zmieniają się z wiekiemBuster & Lobo 1999
11 Najważniejsze dla przeżycia - wydzielanie kortyzoluJest ono zachowane w III wieku
12 70-latek: Stężenie DHEA/DHEAS 6-10x niższe niż w młodościStężenie DHEAS u 100-latków Jest takie jak u 70-latków (A. Baranowska, PTE, Kraków 2005)
13 Szczególnie niskie stężenia DHEA i/lub DHEAS w surowicy:Niedoczynność kory nadnerczy Przewlekła kortykoterapia Choroba wieńcowa, hiperlipidemia RZS, SLE Cukrzyca typu II
14 Szczególnie niskie stężenia DHEA i/lub DHEAS w surowicy:Anoreksja, depresja, Choroba Alzheimera, demencja Krańcowe stadium wyniszczających chorób AIDS PODESZŁY WIEK (10x)
15
16 Stężenie DHEA prognozuje długość życia mężczyzn100 90 80 70 60 50 Roth 2002 (Science)
17 Niskie stężenie androgenów nadnerczowych u mężczyzn……to czynnik ryzyka choroby wieńcowej OR = 0,64 / SD p=0,0002 Massachusetts Male Aging Study Henry a. Feldman Ann Epidemiol 1998;8:217–228.
18 ZASTOSOWANIE DHEA U MĘŻCZYZN:Kawano : „DHEA DLA MĘŻCZYZN” wpływ na układ krążenia Po leczeniu DHEA stwierdzono: zwiększony przepływ w naczyniach Lepsze działanie insuliny w tkankach Efekt przeciwkrzepliwy
19 Mężczyźni z zaburzeniami erekcji mają znamiennie niższe stężenia DHEAS
20 ZASTOSOWANIE DHEA U MĘŻCZYZN:Reiter : „DHEA DLA MĘŻCZYZN” WPŁYW NA POTENCJĘ najpierw wykluczono inne przyczyny zaburzeń potencji, a dopiero potem podano leczenie DHEA Pozytywny efekt u 80% badanych po 4 miesiącach leczenia
21
22 KORZYŚCI – GDY WYJŚCIOWO NIEDOBÓR DHEAU KOBIET: Korzystny wpływ na libido Zwiększenie masy kostnej Poprawa jakości skóry Pobudzenie kościotworzenia Poprawa tolerancji glukozy KORZYŚCI – GDY WYJŚCIOWO NIEDOBÓR DHEA
23 Po co kobiecie androgeny?Zespół niedoboru androgenów : Przerzedzenie owłosienia łonowego i pachowego (też estrogeny!) Sucha skóra Spadek libido Depresja, zmęczenie
24 Wpływ leczenia DHEA starszych kobiet na libido i potencję (skala „general well being”)Baulieu PNAS 2000; 97(8)
25
26 DHEA a mózg DHEA jest neuroprzekaźnikiem (Balieu1990)poprawia nastrój (Arlt 1999) działa antydepresyjnie (Wolf 1999, ) Wspomaga procesy zapamiętywania wydłuża fazę REM snu (Balieu )
27 Testy samooceny – 6 miesięcy, 50 mgJCEM 1994 6 miesięcy, 50 mg Testy samooceny – „zadowolenie z życia, poczucie dobrostanu, jakość snu”
28 Depresja chorobą XXI wieku?POLSKA: około 20% Dane WHO: 10% Pacjenci z przewlekłymi zespołami bólowymi: 35%
29 DEPRESJA ## P < 0,01 6 tygodni monoterapii DHEA 90 mg/dobę Ocena:Skala depresji Hamiltona – „złoty standard” ## P < 0,01 ##
30 SKÓRA (+) LIBIDO (+) 280 osób, 12 miesięcy, 50 mg DHEA KOŚCI (+/0)UKŁAD KRĄŻENIA (0) LIBIDO (+)
31 Dobór dawki: „megadawki” DHEA (>150mg/24h) – wzrost stężenia testosteronu u kobiet Badania farmakokinetyczne – MAKSYMALNE DAWKI TO: 25 mg – kobiety mg – mężczyźni Badania nad SLE – 200 mg / dobę Korzystne działanie w chorobie Addisona wykazaliśmy po 200 mg i.m./miesiąc ! ( 7 mg / dobę)
32 Jaka dawka zapewni optymalne stężenie w surowicy?[Adrenopause and dehydroepiandrosterone: pharmacological therapy versus replacement therapy] Rommler A. Gynakol Geburtshilfliche Rundsch Apr;43(2):79-90.
33 Możliwe działania niepożądane:Zwiększone natłuszczenie skóry – wzrost produkcji sebum Niewielki hirsutyzm („wąsik”) Zmiany skórne Bez: przyrostu masy ciała, działania prozakrzepowego, wzrostu aktywności transaminaz, nowotworów Ustępują po redukcji dawki
34 Jakie są bezwzględne przeciwwskazania do DHEA?Estrogenowo-progestagenowa HTZ Rak sutka HTZ testosteronem Rak prostaty, rak sutka Leczenie DHEA
35 Zawsze i u każdego niezbędne minimum badań !PROPONOWANE BADANIA: Stężenie DHEAS w surowicy Mammografia u kobiet PSA i USG prostaty u mężczyzn Zawsze i u każdego niezbędne minimum badań !
36 Nie tylko czas, ale i RADOŚĆ życia!
37 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ