1 SYSTEM FINANSÓW SAMORZĄDOWYCH

2 D E C E N T R A L I Z A C J A ADMINISTRACYJNA USTROJOWA FINANSOWAMAJĄTKOWA Od 1999 r. [ ustawy z 5 VI 1998 r. o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa] w Polsce istnieje trójstopniowy podział samorządu terytorialnego – wszystkie trzy szczeble posiadają osobowość prawną i wszelkie atrybuty niezależności.

3 ŹRÓDŁA PRAWA DOT. FINANSÓW JST:Ustawa o finansach publicznych z 2009 r. Samorządowe ustawy ustrojowe z 1998 roku [powiat i województwo] oraz z 1990 [gminy] Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych z 1992 r. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie DFP z 2004 r. Ustawa budżetowa, uchwały budżetowe

4 SYSTEM DOCHODÓW SAMORZĄDOWYCHKONST 167/ 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań (ZASADA ADEKWATNOŚCI) /2. Dochodami jst. są ich dochody własne oraz subwencje i dotacje z budżetu państwa (ZASADA AUTONOMII I ZASILANIA FINANSOWEGO) /3. Źródła dochodów jst. są określone w ustawie /4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jst. następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych (ZASADA ELASTYCZNOŚCI) wszystkie te zasady są pochodną przepisów zawartych w Europejskiej Karcie Samorządu Regionalnego [Strasburg, 1997] i Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego [Strasburg, 1985], które Polska podpisała, zobowiązując się do respektowania tych przepisów w całej rozciągłości

5 KONST 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat w zakresie określonym w ustawie

6 Struktura dochodów samorządowychDOCHODY WŁASNE: dochody podatkowe podatki samorządowe : - Rolny - leśny - Od nieruchomości - Od spadków i darowizn - Od czynności cywilnoprawnych - Od środków transportowych - karta podatkowa

7 b) udziały w podatkach państwowych : PIT; gminy – 39,34%, powiat – 10,25%, województwo – 1.60% CIT; gminy – 6.71% , powiat 1.60%, województwo – 14,00%

8 2. dochody z opłat (dotyczy w zasadzie tylko gmin)STRICTE FINANSOWE skarbowa lokalne (miejscowa, targowa) prolongacyjna od posiadania psòw b) OPŁATY ZWIĄZANE Z GOSPODARKĄ NIERUCHOMOŚCIAMI pierwsza opłata za oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, opłaty roczne za oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, opłaty z tytułu trwałego zarządu nieruchomości, opłata adiacencka [ ustalana w związku z 1/ wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem SP lub JST albo 2/ scalaniem i podziałem nieruchomości] opłata za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, OPŁATY DROGOWE opłata za wjazd i poruszanie się po drogach strefy śródmiejskiej, opłata za przeprawy promowe na drogach publicznych, opłaty za przejazdy po drogach publicznych pojazdów o masie, naciskach osi lub wymiarach przekraczających określone wielkośc opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach, opłaty za przejazdy przez obiekty mostowe, opłaty za zajęcie pasa drogowego i za umieszczenie w nim urządzeń niezwiązanych z funkcjonowaniem dróg, d) INNE OPŁATY opłata za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych, opłaty za korzystanie ze środowiska, opłaty za wprowadzanie substancji zanieczyszczających do powietrza, opłaty za usuwanie drzew i krzewów, opłaty za składowanie i magazynowanie odpadów.

9 3. dochody uzyskiwane na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami( dla wszystkich JST - 5%) W praktyce częstym osiąganym przez gminy dochodem na rzecz budżetu państwa są jedynie opłaty za wydane dowody osobiste

10 własnej działalności gospodarczej, innych czynności prawnych, 4. pozostałe dochody dochody z mienia komunalnego : sposoby nabycia majątku przez gminę [ odpowiednio też powiat i woj.] przekazania gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy (przekazanie następuje w drodze porozumienia między gminami, a w razie jego braku na podstawie decyzji Prezesa Rady Ministrów), przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, własnej działalności gospodarczej, innych czynności prawnych, innych przypadków określonych odrębnymi przepisami. odsetki od pożyczek odsetki od zaległości podatkowych spadki, darowizny, zapisy dochody jednostek budżetowych, wpłaty zakładów budżetowych gospodarstw pomocniczych

11 5. samoopodatkowanie się mieszkańców gminyna cele publiczne w zakresie zadań i kompetencji gmin [nie mogą z tego skorzystać mieszkańcy powiatów i województw] zasady samoopodatkowania się określone są w ustawie o referendum lokalnym z r.: inicjatywa: Rada Gminy lub 10% mieszkańców ważne jeśli : 30 % frekwencja rozstrzygające jeśli : 2/3 za (inne referenda: ½ za)

12 Pierwsze referendum w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców odbyło się w gminie Pobiedziska (wielkopolskie) w 1991 r. i dotyczyło poprawy jakości wywożenia odpadów stałych. Frekwencja wyborcza wyniosła wówczas 56% a ponad ¾ wyborców opowiedziało się wówczas za wprowadzeniem podatku. Od 2000 r. do 2010 r. zostało przeprowadzonych 35 referendów w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców ( najwięcej w 2007 r. – 7 referendów)

13 Dochody zasilające dotacje celowe subwencja ogólna środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi; środki pochodzące z budżetu unii europejskiej; inne środki określone w odrębnych przepisach

14 Dochody zasilające: dotacje celowe i subwencja ogólna! podstawowa różnica między dotacjami a subwencjami – przynajmniej w ujęciu doktryny prawa finansowego – polega na tym, iż dotacje [łac. dotatio – wyposażam] są przeznaczane z góry na ściśle określone cele i tak też muszą być wydatkowane; natomiast subwencja [fr. subvenire – przychodzić z pomocą] to rodzaj ogólnego wsparcia finansowego, bez określania celu, przeznaczenia wydania tej kwoty [ Kornberger] Dotacje celowe dla JST = transfer środków o charakterze bezzwrotnym i nieodpłatnym, związanych z realizacją interesu publicznego o charakterze ogólniejszym niż charakter lokalny lub regionalny. Transfer tych środków ma c h a r a k t e r c e l o w y - samorządy powinny wykorzystać otrzymane środki na konkretnie oznaczone zadania. Dotacje celowe z budżetu państwa cechuje zatem brak powszechności oraz uwarunkowanie koniecznością spełnienia określonych prawem wymagań [ Ruśkowski] Subwencja ogólna dla JST = świadczenie stanowiące odrębną od dotacji celowych i udziałów w podatkach dochodowych formę transferu środków z budżetu państwa do budżetów jednostki samorządu terytorialnego, mające na celu u z u p e ł n i e n i e środków własnych tych budżetów lub w y r ó w n y w a n i e d y s p r o p o r c j i w dochodach poszczególnych JST; subwencja jest świadczeniem o charakterze ogólnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, bezwarunkowym, obiektywnie określonym.

15 DOCH JST 7 / 3. O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. - Decyzja o przeznaczeniu (wykorzystaniu) środków pochodzących z subwencji, o której mowa w art. 7/3 ustawy nie może więc oznaczać dosłownego wskazania, iż np. część wyrównawcza subwencji przeznaczona zostaje na budowę gimnazjum. Nieprzeznaczanie dochodów z określonych źródeł na określone kategorie wydatków wynika z zasady jedności materialnej (niefunduszowania) budżetu, stanowiącej jedną z podstawowych zasad wykonywania budżetu

16 Podstawową różnicą pomiędzy dotacją a subwencją jest konieczność zwrotu dotacji do budżetu państwa, gdy została ona wydana niezgodnie z przeznaczeniem, albo została pobrana w wysokości nienależnej; subwencje zaś są dochodem bezzwrotnym UFP 168. 1. Dotacje udzielone z budżetu państwa w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego lub w terminie określonym w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 181 ust. 3 podlegają zwrotowi do budżetu państwa odpowiednio do dnia 31 stycznia następnego roku albo w terminie 21 dni od dnia określonego w tym rozporządzeniu, z zastrzeżeniem art. 151 ust. 2 pkt 6. 6. Dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, w części niewykorzystanej w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane, w terminie określonym w ust. 1. UFP 169. 1. Dotacje udzielone z budżetu państwa: 1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, 2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości - podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w pkt 1 lub pkt 2. UFP 170. 1. Zmiany kwot dotacji celowych na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego mogą następować w terminie do dnia 15 listopada roku budżetowego, a zmiany kwot dotacji na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego - do dnia 30 listopada roku budżetowego. 2. Terminy określone w ust. 1 nie obowiązują w przypadku: 1) dofinansowania zadań jednostek samorządu terytorialnego realizowanych w związku ze zdarzeniem losowym lub finansowania zobowiązań Skarbu Państwa; 2) uprzedniego udzielenia zapewnienia finansowania lub dofinansowania z budżetu państwa.

17 Ponadto subwencja ogólna była do 2010 roku roszczeniowym wydatkiem budżetu państwa; oznacza to, iż w razie jej niewypłacenia w określonym czasie, beneficjenci [JST] mogą skierować sprawę na drogę sądową przeciwko Skarbowi Państwa ; UFP 32/1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa.2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do wydatków budżetu państwa na subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego. 3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do budżetów jednostek samorządu terytorialnego (- przepis już nie obowiązujący)

18 STRUKTURA SUBWENCJI OGÓLNEJ DLA JSTSubwencja ogólna jest obligatoryjnym dochodem wszystkich trzech szczebli JST i składa się z trzech części: Gminy i powiaty: wyrównawcza + oświatowa+ równoważąca Województwa: wyrównawcza + oświatowa + regionalna

19 Stosunkowo najprostsza sytuacja jest, gdy chodzi o część oświatową; dostają ją wszystkie JST w zależności od tego, ile placówek oświatowych jest w gestii każdej z nich DOCH JST 27. Wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala corocznie ustawa budżetowa. DOCH JST 28 1. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. 5. Część oświatową subwencji ogólnej, /.../ , dzieli się między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z dowozem uczniów oraz zadań związanych z prowadzeniem przedszkoli ogólnodostępnych i oddziałów ogólnodostępnych w przedszkolach z oddziałami integracyjnymi

20 składa się z dwóch składowych: podstawowej [P] i uzupełniającej [U]; Część wyrównawcza: składa się z dwóch składowych: podstawowej [P] i uzupełniającej [U]; P dostają gminy, gdzie średni dochód podatkowy na 1 mieszkańca < 92% średniej krajowej [a dodatkowo U te z nich, gdy gęstość zaludnienia w gminie < średniej krajowej]; P dostają powiaty i województwa, gdzie średni dochód podatkowy na 1 mieszkańca < średniej krajowej ( a dodatkowo U gdy stopa bezrobocia w powiecie > 110% średniej krajowej i gdy województwo liczy < 3 mln mieszkańców)

21 Oprócz powyższego, tzw. „pionowego” systemu wspomagania gmin, powiatów i województw [chodzi tu o transfer środków z budżetu państwa do budżetów komunalnych], w Polsce istnieje ponadto system poziomego wyrównywania dochodów [tzw. s a m o r z ą d o w y s y s t e m w y r ó w n a w c z y – z budżetów najbogatszych JST na potrzeby najbiedniejszych JST; jest to redystrubucja środków pomiędzy samorządami] Podstawa prawna: DOCH JST 7/2. Jednostki samorządu terytorialnego dokonują, na zasadach określonych w ustawie, wpłat do budżetu państwa.

22 Kwoty tych wpłat [ wcale niebagatelneKwoty tych wpłat [ wcale niebagatelne!] określa co roku ustawa budżetowa: Ustawa budżetowa z 25 lutego 2016 r.: Art. 27. Kwoty wpłat jednostek samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1115, 1574 i 1644), wynoszą dla: 1) gmin – tys. zł; 2) powiatów – tys. zł; 3) województw – tys. zł.

23 Kwoty te są wpłacane do budżetu przez „najbogatsze” JST tj. te....* gminy, gdzie średni dochód podatkowy na 1 mieszkańca > 150% średniej krajowej * powiaty i województwa, gdzie średni dochód podatkowy na 1 mieszkańca > 110 % średniej krajowej ...z przeznaczeniem na część równoważącą [gminy, powiaty] i regionalną [województwa]; istnieje rzecz jasna synchronizacja, oznaczająca, że najbogatsze gminy finansują najbiedniejsze gminy, najbogatsze powiaty najbardziej potrzebujące powiaty i tak samo z województwami. Powyższe wpłaty muszą być przekazane do budżetu państwa w 12 miesięcznych ratach; niezapłacenie raty wywołuje takie same konsekwencje jak powstanie zaległości podatkowej

24 Jak dzieli się tę ostatnią część subwencji?Część równoważąca dla gmin i powiatów - generalnie uwzględniając sytuację finansową tych „najbiedniejszych z biednych” gmin, zwłaszcza jeśli chodzi o ich wydatki związane z pomocą społeczną Jak dzielono tę ostatnią cześć subwencji dla województw: Część regionalna dla województw - dzieli się między województwa w następującej proporcji: 40 % = tam, gdzie powierzchnia dróg wojewódzkich / 1 mieszkańca jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w kraju, 20 % = tam, gdzie stopa bezrobocia jest wyższa niż 110 % średniej stopy krajowej 15 % = tam, gdzie jest najwięcej wydatków bieżących na regionalne kolejowe przewozy pasażerskie. 15 % = tam, gdzie w ciągu ostatniego roku spadły dochody budżetowe 10 % = tam, gdzie PKB/1 mieszkańca niższy od 75 % średniej krajowej

25 ! Według danych Ministerstwa Finansów, za rok 2013 jednostki samorządu terytorialnego w ramach janosikowego wpłaciły kwotę 2,383 mld zł, a w 2014 roku - 2,505 mld zł. ! od 2004 roku podatnicy z Mazowsza przekazali na rzecz biedniejszych województw 6,4 mld zł. W 2011 roku było to 627 mln zł, w mln zł, a w mln zł. W 2014 roku Mazowsze ma z tego tytułu zapłacić 646,5 mln zł. ! W pierwszej dziesiątce miast na prawach powiatu, które zapłaciły najwięcej w 2014 roku, znalazły się: Warszawa aż 719,5 mln zł, Poznań - tylko 62,1mln zł, Kraków - 58,2 mln zł, Wrocław - 55,1 mln zł, Płock - 45 mln zł, Katowice - 30 mln zł, Gdańsk - 29 mln zł, Łódź - 27,9 mln zł, Gdynia - 15,9 mln zł i Bielsko-Biała - 9 mln zł.

26 Powiatami, które w 2016 r. zapłacą największe „janosikowe” będą: miasto Łódź (prawie 25 mln zł), powiat pruszkowski (25,7 mln zł), miasto Katowice ( 31,7 mln zł), miasto Gdańsk (35,4 mln zł), powiat piaseczyński (41,3 mln zł), miasto Wrocław (61,7 mln zł), miasto Poznań (64,1 mln zł), miasto Kraków (66,1 mln zł). Najwięcej zapłaci miasto Warszawa –prawie 543 mln zł

27 "Janosikowe" niezgodne z konstytucją.Skargę w tej sprawie złożył Sejmik Województwa Mazowieckiego, które w ramach "janosikowego" przekazało na rzecz biedniejszych samorządów w sumie prawie 6,4 mld zł, co doprowadziło Mazowsze na krawędź bankructwa. Woj. Mazowieckie aby spłacić „Janosikowe” za lata 2013 i 2014 poprosiło MF o pożyczkę długoterminową w wysokości 246 mln zł. Wyjaśniono, że MF oczekuje od Mazowsza spłaty otrzymanej pożyczki wraz z odsetkami w całości do 30 czerwca 2039 r. "W konsekwencji województwo mazowieckie przez 20 lat będzie spłacało zaciągniętą pożyczkę wraz z wysokim oprocentowaniem, co sprawi, że Mazowsze odda nie 246 mln zł, ale aż 363 mln zł"

28 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 marca 2014 r. K 13/11 ArtWyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 marca 2014 r. K 13/11 Art. 31 oraz art. 25 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 i Nr 127, poz. 857, z 2011 r. Nr 139, poz. 814, Nr 207, poz i Nr 234, poz. 1385, z 2012 r. poz. 354 oraz z 2013 r. poz. 193 i 1609) w zakresie, w jakim nie gwarantują województwom zachowania istotnej części dochodów własnych dla realizacji zadań własnych, są niezgodne z art. 167 ust. 1 i 2 w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie są niezgodne z art. 9 ust. 5 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607 oraz z 2006 r. Nr 154, poz. 1107). II Przepisy wymienione w części I, w zakresie tam wskazanym, tracą moc obowiązującą z upływem 18 (osiemnastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

29 W październiku 2014 roku Sejm znowelizował ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnegoArt Województwa, w których wskaźnik W jest większy od 110 % wskaźnika Ww, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część regionalną subwencji ogólnej dla województw. Art Część regionalną subwencji ogólnej dla województw ustala się w wysokości łącznej kwoty wpłat województw określonych w art Kwotę stanowiącą 20 % części regionalnej, o której mowa w ust. 1, dzieli się między województwa, w których stopa bezrobocia jest wyższa niż 110 % średniej stopy bezrobocia w kraju. 4. Kwotę stanowiącą 40 % części regionalnej, o której mowa w ust. 1, dzieli się między województwa, w których powierzchnia dróg wojewódzkich, w przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa, jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju. 6. Kwotę stanowiącą 10 % części regionalnej, o której mowa w ust. 1, dzieli się między województwa, w których PKB w województwie, w przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa, jest niższy od 75 % PKB w kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju. 10. Kwotę stanowiącą 15 % części regionalnej, o której mowa w ust. 1, dzieli się między województwa z uwzględnieniem wydatków bieżących na regionalne kolejowe przewozy pasażerskie, wykonanych w roku poprzedzającym rok bazowy. 12. Kwotę stanowiącą 15 % części regionalnej, o której mowa w ust. 1, dzieli się między województwa, w których kwota planowanych dochodów na rok budżetowy z tytułu części wyrównawczej i kwot wchodzących w skład części regionalnej subwencji ogólnej, o których mowa w ust. 2, 4, 6 i 10, pomniejszona o planowaną wpłatę do budżetu państwa, jest niższa od kwoty planowanych na rok bazowy dochodów z tytułu części wyrównawczej i regionalnej subwencji ogólnej, pomniejszonych o planowaną wpłatę do budżetu państwa. - Utrata mocy z dniem 1 stycznia 2015 r.

30 Zmiany w przepisach o Janosikowym w 2015 r.Jeśli dochód podatkowy per capita województwa > 125% średniej krajowej, pobrane od niego Janosikowe nie może być > 35% dochodów podatkowych tego województwa z poprzedniego roku bazowego, pod warunkiem że sumaryczne dochody z tytułu PIT i CIT nie spadły ( wtedy – Janosikowe obniżone o 10%) Ponadto z rezerwy celowej budżetu państwa na drogi wojewódzkie (> 200 mln zł) finansuje się województwa o najgęstszej sieci dróg Wpłatę powyższą dzieli się na województwa o największym bezrobociu oraz na te, które mają najniższe dochody podatkowe Finanse JST (6)

31 Dzięki znowelizowanym przepisom m. inDzięki znowelizowanym przepisom m.in. Mazowsze miało do zapłacenia w roku 2015, 271 mln zł janosikowego, czyli o 213 mln zł mniej, niż wynikałoby to z wcześniejszych przepisów. Niemniej wskazane zasady ustalania subwencji regionalnych dla samorządów województw miały obowiązywać jednak tylko do końca roku Dlatego w 2015 parlament przedłużył je na kolejny rok, a pod koniec sierpnia prezydent Andrzej Duda podpisał stosowną nowelizację.

32 Obecne rozwiązania dotyczące „janosikowego” dla województw będą stosowane w 2016 r.Zgodnie z nowelizacją ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która weszła w życie 4 września 2015 r. na przyszły rok będą obowiązywały przyjęte w 2015 r. zasady obliczania wysokości wpłat i podziału środków przekazywanych przez bogatsze województwa na rzecz uboższych (tzw. janosikowego). 1. Chodzi m.in. o wysokość progu dochodów, powyżej którego województwa będą dokonywać wpłat do budżetu państwa na rzecz innych regionów. Analogicznie jak w 2015 r. próg ten będzie wynosić 125 proc. średnich dochodów podatkowych dla wszystkich województw sprzed dwóch lat. Ponadto, tak jak w tym roku, w 2016 r. maksymalna wysokość „janosikowego” wpłacanego przez województwa będzie wynosić nie więcej niż 35 proc. dochodów podatkowych sprzed dwóch lat. Analogicznie do obecnie obowiązujących zasad w 2016 r. możliwe będzie obniżenie wpłat do budżetu państwa na rzecz innych województw w przypadku słabszej koniunktury gospodarczej. Jeśli w trakcie roku budżetowego wpływy płatnika „janosikowego” z podatków spadną o więcej niż 10 proc. w stosunku do poprzedniego rocznego okresu, wtedy wpłaci on o 10 proc. mniejszą kwotę do budżetu. Tak jak w 2015 r. na przyszły rok przewidziane są także dodatkowe dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie m.in. budowy, remontów i utrzymania dróg wojewódzkich. Ma to być kwota 210 mln zł. Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące „janosikowego” dla województw są związane z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r. TK uznał za niezgodny z ustawą zasadniczą mechanizm obliczania wysokości wpłat województw do budżetu państwa oraz zasady podziału części regionalnej subwencji ogólnej dla województw. Bez przyjęcia nowelizacji samorządy województw nie otrzymałyby w 2016 r. „janosikowego”, gdyż nie byłoby podstawy prawnej do wnoszenia wpłat i podziału środków między uboższe województwa. Sejm VII kadencji uchwalił nowelizację 5 sierpnia 2015 r., a prezydent podpisał ją 27 sierpnia 2015 r.

33 o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnegoUSTAWA z dnia 14 września 2016 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego  Dz.U zmiana ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przedłużyła na trzy lata (tj. na lata ) rozwiązania w zakresie systemu korekcyjno- -wyrównawczego dla województw obowiązujące w 2016

34 „Wprowadzenie nowych rozwiązań w zakresie systemu korekcyjno-wyrównawczego dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województw) powinno być osadzone w docelowym systemie finansowo-gospodarczym. Pozwoli to w sposób właściwy określić nowe zasady i kryteria systemu korekcyjno-wyrównawczego, uwzględniając faktyczny (po reformach) potencjał dochodowy jednostek samorządu terytorialnego. Czas ten pozwoli na wypracowanie najbardziej optymalnych rozwiązań. Uwzględniając konieczny czas na wprowadzenie reform, a następnie zebranie danych dotyczących alokacji dochodów pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, rok 2019 będzie najbardziej optymalnym terminem opracowania nowego systemu korekcyjno-wyrównawczego, obowiązującego od 2020 r.

35 Dlatego też przygotowana obecnie nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego będzie obejmować tylko przedłużenie obowiązywania przepisów w zakresie systemu korekcyjno-wyrównawczego dla samorządów województw. Projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przedłuża na trzy lata (tj. na lata ) rozwiązania w zakresie systemu korekcyjno- -wyrównawczego dla województw obowiązujące w 2016” (Uzasadnienie do zmiany ustawy Sejm RP VIII kadencji Nr druku: 718)

36 We wrześniu 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił cztery decyzje ministra finansów, które zobowiązywały województwo mazowieckie do zapłaty czterech ostatnich miesięcznych rat janosikowego za 2013 r. WSA powołał się wówczas na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który w marcu 2014 r. orzekł, że przepis dotyczący janosikowego płaconego przez województwa jest częściowo niezgodny z Konstytucją. WSA uznał, że niezgodnego z Konstytucją przepisu nie musi stosować.

37 Niemniej Naczelny Sąd Administracyjny uchylił w dniu 4 września 2015 rNiemniej Naczelny Sąd Administracyjny uchylił w dniu 4 września 2015 r. korzystne dla województwa mazowieckiego wyroki sądu pierwszej instancji w sprawie janosikowego za 2013 rok. Zgodnie z orzeczeniem samorząd ma pokryć ponad 190 tys. zł kosztów postępowania sądowego na rzecz MF. Jak stwierdził NSA, WSA w tej sprawie w sposób nieudany zastosował wyrok TK. Według NSA sąd pierwszej instancji, odmawiając zastosowania niezgodnych z Konstytucją zapisów, wziął pod uwagę tylko sytuację ekonomiczną województwa mazowieckiego, pomijając jednak sytuację samorządów województw, które korzystają z tej subwencji. Sprawa zostanie skierowana do ponownego rozpatrzenia przez WSA.

38 MIASTO STOŁECZNE WARSZAWAStruktura dochodów własnych i zasilających JST w 2014 roku na podstawie badań RIO: Gminy Powiaty Powiaty Grodzkie MIASTO STOŁECZNE WARSZAWA Województwa DOCHODY WŁASNE 49,32% 31,29% 59,80 % 74,82% 36,88% DOTACJE CELOWE 21,57% 25,88% 18,05% 14,36% 46,93% SUBWENCJA OGÓLNA 29,09% 42,81% 22,13% 10,80% 16,16%

39 MIASTO STOŁECZNE WARSZAWAStruktura dochodów własnych i zasilających JST w 2015 roku na podstawie badań RIO: Gminy Powiaty Powiaty Grodzkie MIASTO STOŁECZNE WARSZAWA Województwa DOCHODY WŁASNE 49,2% 32,6% 56,6 % 73,9% 40,1% DOTACJE CELOWE 15,8% 16,7% 10,2% 6,6% 15,6% SUBWENCJA OGÓLNA 29% 42,1% 21,6% 10,8% 11,4%

40 BUDŻET SAMORZĄDOWY Jest specyficznym aktem normatywnym, wiążącym podmioty działające wewnątrz administracji samorządowej, przyjmowany w typowej formie – uchwały organu stanowiącego jst. Jest to najważniejszy plan finansowy, na którym opiera się gospodarka JST, gdyż: wyznacza kierunki i granice działalności finansowej danej JST, jego adresatami są organy wykonawcze, jednostki im podległe, czynności polegające na wykonywaniu budżetu muszą mieścić się w ogólnych normach zawartych w uchwale – jeśli tak nie jest, oznacza to delikt finansowy i sankcje

41 Definicja Normatywna BudżetuUFP 211. 1. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. 2. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany na rok budżetowy. 3. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. 4. Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym jest uchwała budżetowa. 5. Uchwała budżetowa składa się z: 1) budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) załączników.

42 3) gdy odrębne ustawy tak stanowią. INNE UWAGI: w budżetach JST obowiązują wszystkie zasady budżetowe, niektóre – w innym zakresie; np. zasada szczegółowości – brak części i niektórych działów budżetowych; więcej wyjątków od zasady niefunduszowania, np. w zakresie dotacji celowych przeznaczonych na konkretnie wskazane zadania, dochodów z tytułu zezwoleń na sprzedaż alkoholu ( przeznaczane są na profilaktykę antyalkoholową i antynarkotykową) inne limity rezerw budżetowych, UFP 222. 1. W budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę ogólną, w wysokości nie niższej niż 0,1 % i nie wyższej niż 1 % wydatków budżetu. 2. W budżecie jednostki samorządu terytorialnego mogą być tworzone rezerwy celowe: 1) na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) na wydatki związane z realizacją programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2; 3) gdy odrębne ustawy tak stanowią. 3. Suma rezerw celowych, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 3, nie może przekroczyć 5 % wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego. 4. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego dokonuje podziału rezerw, o których mowa w ust. 1 i 2.

43 Równowaga Budżetowa Art. 242. 1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6. 2. Na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Wykonane wydatki bieżące mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki jedynie o kwotę związaną z realizacją wydatków bieżących z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3, w przypadku gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku budżetowym.

44 Artykuł 242 u.f.p., niemający swojego odpowiednika w poprzednio obowiązującej u.f.p. z 2005 r., wprowadza zakaz planowania i dokonywania wydatków bieżących w wysokości przekraczającej dochody bieżące, złagodzony o możliwość pokrywania ewentualnego niedoboru z enumeratywnie wskazanych źródeł. Regulacja ta powiązana jest z podziałem dochodów i wydatków budżetu j.s.t. na dochody bieżące i majątkowe (art. 235 u.f.p.) oraz wydatki bieżące i majątkowe (art. 236 u.f.p.). Ograniczenia, o których mowa w art. 242, dotyczą zarówno kwot wydatków bieżących na etapie planowania (ust. 1), jak również wykonywania (ust. 2 i 3). Sprowadzają się one de facto do wprowadzenia ustawowego wymogu zrównoważenia budżetu j.s.t. w części operacyjnej (bieżącej), z dopuszczeniem możliwości pokrywania niedoboru nadwyżką budżetową z lat ubiegłych oraz wolnymi środkami. Ograniczenia te nie dotyczą natomiast budżetu kapitałowego (majątkowego) j.s.t.  Odstępstwo od tej reguły dopuszcza wyższe wydatki bieżące niż wynikałoby to z limitu wyrażonego w ust. 2 jedynie o kwotę związaną z realizacją wydatków bieżących z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA, w przypadku gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku budżetowym.

45 INDYWIUDALNY WSKAŹNIK ZADŁUŻENIA ART. 243 ufpZgodnie z treścią art. 243 UFP począwszy od 2014 r. do ustalenia dopuszczalnej granicy zadłużenia konieczne jest ustalenie dwóch wskaźników. Wartość pierwszego z nich, dotyczącego danego roku budżetowego, wynika z określenia relacji łącznej wielkości (sumy) spłat kwot zobowiązań do dochodów ogółem. Drugi wskaźnik dotyczy 3 lat poprzedzający dany rok budżetowy, a odnosi się do uśrednionej relacji: dochody bieżące + dochody ze sprzedaży majątku minus wydatki bieżące do dochodów ogółem. Istotna jest przy tym dyspozycja art. 243 ust. 2 UFP zgodnie z którą przy obliczaniu powyższej relacji dla roku poprzedzającego rok budżetowy przyjmuje się planowane wartości wykazane w sprawozdaniu za 3 kwartały z wykonania budżetu j.s.t. Natomiast do obliczenia wskaźnika dla poprzednich 2 lat przyjmuje się wartości wykonane wynikające ze sprawozdań rocznych.

46 Załóżmy że w 2015 r. w Gminie X planowane dochody wynoszą 20 mln zł natomiast zobowiązania to kwota zł. Ustalony wskaźnik będzie zatem wynosił 0,015 gdyż: : = 0,015. Dlatego też aby obliczyć wskaźnik należy go najpierw ustalić dla poszczególnych lat poprzedzających rok budżetowy ( na przykładzie 2015 r.) tj. dla 2012 i 2013 r. –wedle danych z wykonania budżetu oraz dla 2014 –według planu za 3 kwartały tego roku. Zakładając pewne wielkości, można to przedstawić w następujący, uproszczony sposób: Wskaźnik dla 2012 r.: ( dochody bieżące) zł (dochody ze sprzedaży majątku) – ( wydatki bieżące) = zł do dochodów ogółem w wysokości zł = 0,0216; Wskaźnik dla 2013 r. : zł ( dochody bieżące) zł (dochody ze sprzedaży majątku) – zł ( wydatki bieżące) = zł – do dochodów ogółem w wysokości zł = 0,0285; Wskaźnik dla 2014 r. ( plan za 3 kwartały) : zł ( dochody bieżące) zł ( dochody ze sprzedaży majątku ) – zł ( wydatki bieżące) = zł – do dochodów ogółem w wysokości zł = 0,0194

47 Podsumowując : Na podstawie powyższych wyliczeń średnia arytmetyczna , o której mowa we wzorze z art. 243 UFP za lata 2012=2014 będzie wynosić: 1/3 x ( 0,0216+0,0285+0,0194) = 0,023 Zatem: W przedstawionym przykładzie średnia arytmetyczna wskaźnika za 3 poprzedzające lata, , dotycząca określonych przez ustawę wielkości budżetowych ( 0,023) jest wyższa niż wskaźnik zobowiązań o charakterze dłużnym do dochodów ogółem na dany rok budżetowy (0,015). To oznacza że zaplanowane w 2015 r. zobowiązania dłużne do dochodów ogółem mieszczą się w granicach dopuszczalnych przez ustawę o finansach publicznych.

48 Inne reguły fiskalne dotyczące JSTART. HIPOTEZA DYSPOZYCJA 91 JST musi się zadłużyć Ograniczenia w pozyskiwaniu przychodów: Cel alokacji – NFP 89 Limit przychodów – w uchwale budżetowej Obligatoryjna opinia RIO o perspektywie wykonania zobowiązań dłużnych przez JST 92 JST wyemitowała obligacje komunalne Zakaz kapitalizacji odsetek Górna granica dyskonta = 5% Koszt obsługi zobowiązań dłużnych ponoszony co najmniej 1 raz w roku 93 JST pragnie udzielić kredytu, pożyczki, gwarancji lub poręczenia Wszystkie umowy muszą być terminowe Wartość nominalna umów musi być określona w PLN i znana w chwili zawierania transakcji Gdy JST nie ma możliwości uchwalenia budżetu / WPF z zachowaniem wskaźników zadłużenia RIO wzywa JST do przedłożenia programu PODSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO ( analiza przyczyn kryzysu, plan działań sanacyjnych, spodziewane efekty finansowe) W okresie realizacji programu naprawczego nie można: - podejmować nowych inwestycji finansowanych pożyczką, kredytem czy obligacjami komunalnymi - udzielać pomocy finansowej innym JST - Ponosić wydatków na promocję JST - Tworzyć funduszu sołeckiego - Podwyższać diety radnym i zarządowi Brak programu lub brak pozytywnej oceny programu ze strony RIO = RIO ustala budżet zastępczy z możliwością niedochowania wskaźników zadłużenia Finanse JST (6)

49 PROCEDURA BUDŻETOWA podstawa prawna – ustawa o finansach publicznych, dział V składa się z tych samych czterech etapów co procedura w zakresie budżetu państwa; 1/ PRZYGOTOWANIE PROJEKTU / UCHWALENIE BUDŻETU 3/ WYKONANIE BUDŻETU / KONTROLA WYKONANIA Kto rozpoczyna pracę nad budżetem? UFP 233. Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały: 1) budżetowej, 2) o prowizorium budżetowym, 3) o zmianie uchwały budżetowej - przysługuje wyłącznie zarządowi jednostki samorządu terytorialnego. A – 15 listopada roku bazowego; zarząd jst składa projekt budżetu i informację o stanie mienia komunalnego trafiają one do organu stanowiącego i regionalnej izby obrachunkowej – celem opinii

50 [ Lipiec] Przepisy ustawy nie wyznaczają kolejności organów, którym organ wykonawczy przedstawia projekt uchwały budżetowej, można to uczynić jednocześnie bądź któryś z organów projekt otrzymuje wcześniej. Ważne jest natomiast dochowanie ustawowego terminu wyznaczonego na dzień 15 listopada. Okres półtora miesiąca, jaki pozostaje do końca roku budżetowego, powinien umożliwić regionalnej izbie obrachunkowej zaopiniowanie projektu, a organowi stanowiącemu jego uchwalenie. Wydaje się jednak, że skoro żadna z ustaw nie przewiduje sankcji za jego niedochowanie i przedłożenie projektu uchwały budżetowej po tej dacie, należy przyjąć, że termin ten ma charakter instrukcyjny i uchybienie mu nie powoduje żadnych negatywnych skutków dla organu wykonawczego

51 Nieprzedstawienie projektu uchwały budżetowej regionalnej izbie obrachunkowej stanowi naruszenie procedury uchwalania budżetu, nie skutkuje jednak niezgodnością z prawem podjętej uchwały budżetowej UFP 238. 1. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego sporządza i przedkłada projekt uchwały budżetowej: 1) organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, 2) regionalnej izbie obrachunkowej - celem zaopiniowania - do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. 2. Wraz z projektem uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedkłada organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i regionalnej izbie obrachunkowej: 1) uzasadnienie do projektu uchwały budżetowej; 2) inne materiały określone w uchwale, o której mowa w art. 234. 3. Opinię regionalnej izby obrachunkowej o projekcie uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego jest obowiązany przedstawić, przed uchwaleniem budżetu, organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego. od terminu wskazanego w art. 238 UFP biegnie 7 dni (art. 248 UFP)_na przekazanie przez zarząd jednostkom podległym niezbędnych informacji dla opracowania ich planów finansowych; one z kolei muszą je opracować w ciągu 30 dni, nie później niż do 22 grudnia ( UFP 248)

52 B– 1 stycznia roku budżetowego – początek wykonywania budżetuUFP 239. Uchwałę budżetową organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego

53 C – 31 stycznia roku budżetowego – ostateczny termin na uchwalenie budżetu samorządowegoCo się dzieje gdy 1 stycznia nie ma jeszcze uchwalonego budżetu? UFP 240. 1. Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, o którym mowa w art. 238 ust. 1. 2. Bez zgody zarządu jednostki samorządu terytorialnego organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. 3. W przypadku niepodjęcia uchwały budżetowej w terminie, o którym mowa w ust. 1, regionalna izba obrachunkowa, w terminie do końca lutego roku budżetowego, ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały, o której mowa w ust. 1. a co, jeśli nawet ten termin nie zostanie dotrzymany? D – 28 lutego roku budżetowego; sytuacja ekstremalna – do 31stycznia nie uchwalono budżetu samorządowego UFP 240 / 3. W przypadku niepodjęcia uchwały budżetowej w terminie, o którym mowa w ust. 1, regionalna izba obrachunkowa, w terminie do końca lutego roku budżetowego, ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały, o której mowa w ust. 1.

54 UWAGI: instytucję tę nazywa się „ z a s t ę p c z y m w y k o n a n i e m b u d ż e t u”; jest ono zastępczym aktem budżetowym, ustalanym w miejsce uchwały budżetowej, stanowiącym podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego do czasu podjęcia właściwej uchwały budżetowej. Jest to akt o charakterze NADZWYCZAJNYM [ wprowadzanym w szczególnej sytuacji], TYMCZASOWYM [ ale bez określenia dnia utraty mocy obowiązującej], ZASTĘPCZYM [ do momentu przyjęcia standardowej uchwały budżetowej], OGÓLNYM [ określa tylko obowiązkowe zadania własne i zadania zlecone RIO nie określa wydatków na programy wieloletnie, dochodów i wydatków na realizację porozumień, pomocy finansowej dla jednostek samorządu terytorialnego ani dotacji dla podmiotów spoza sektora finansów publicznych.

55 E – ustalanie przez zarząd w terminie 21 dni od dnia podjęcia uchwały budżetowej harmonogramu wykonania budżetu (UFP 249) : - Przekazanie podległym jednostkom informacji o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu, - Opracowanie planu finansowego zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych j.s.t. odrębnymi ustawami, - Dostosowanie projektów planów do uchwały budżetowej

56 F – 31 sierpnia roku budżetowego;zarząd przedstawia organowi stanowiącemu i RIO informację o wykonaniu budżetu JST za I – sze półrocze UFP 266. 1. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i regionalnej izbie obrachunkowej, w terminie do dnia 31 sierpnia: 1) informację o przebiegu wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego za pierwsze półrocze; 2) informację o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej, w tym o przebiegu realizacji przedsięwzięć, o których mowa w art. 226 ust. 3; 3)informację, o której mowa w art. 265 pkt 1. Termin ma charakter instrukcyjny, ustawa o finansach publicznych nie przewiduje żadnych sankcji za jego niedopełnienie. G – 31 grudnia roku budżetowego = koniec roku budżetowego

57 H – 31 marca roku kontrolnegozarząd przedstawia organowi stanowiącemu i RIO sprawozdanie roczne z wykonania budżetu UFP 267. 1. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku budżetowym, organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego: 1) sprawozdanie roczne z wykonania budżetu tej jednostki, zawierające zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej; 2) sprawozdania, o których mowa w art. 265 pkt 2; 3) informację o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego, zawierającą: a) dane dotyczące przysługujących jednostce samorządu terytorialnego praw własności, b) dane dotyczące: – innych niż własność praw majątkowych, w tym w szczególności o ograniczonych prawach rzeczowych, użytkowaniu wieczystym, wierzytelnościach, udziałach w spółkach, akcjach, – posiadania, c) dane o zmianach w stanie mienia komunalnego, w zakresie określonym w lit. a i b, od dnia złożenia poprzedniej informacji, d) dane o dochodach uzyskanych z tytułu wykonywania prawa własności i innych praw majątkowych oraz z wykonywania posiadania, e) inne dane i informacje o zdarzeniach mających wpływ na stan mienia jednostki samorządu terytorialnego. 2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, obejmuje również wykaz jednostek budżetowych, o których mowa w art. 223. 3. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia regionalnej izbie obrachunkowej, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku budżetowym.

58 Ponadto W UFP wprowadzono dodatkowo wymóg przedstawiania sprawozdania finansowego JST – do 31 maja roku kontrolnego. Sprawozdanie to mają przedłożyć wszystkie JST, których liczba mieszkańców ustalona przez GUS na koniec roku poprzedzającego sprawozdanie przekroczyła 150 000 osób. Sprawozdanie finansowego jest odrębnym, od sprawozdania z wykonania budżetu oraz sprawozdań budżetowych, dokumentem. Pojęcie sprawozdania finansowego nie zostało w ustawie określone, terminem tym posługuje się natomiast ustawa o rachunkowości, w szczególności w rozdziale 5. Sprawozdaniem finansowym podlegającym badaniu na podstawie art. 268 jest bilans j.s.t. (skonsolidowany bilans j.s.t. sporządzany według zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości).

59 Art. 270. 1. Sprawozdanie finansowe jednostki samorządu terytorialnego zarząd przekazuje organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po roku budżetowym. 2. Komisja rewizyjna organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego rozpatruje sprawozdanie finansowe, sprawozdanie z wykonania budżetu wraz z opinią regionalnej izby obrachunkowej o tym sprawozdaniu oraz informację, o której mowa w art. 267 ust. 1 pkt 3. W przypadku gdy jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana do badania sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 268, przedmiotem rozpatrzenia przez komisję rewizyjną jest również opinia z tego badania. 3. Komisja rewizyjna przedstawia organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, w terminie do dnia 15 czerwca roku następującego po roku budżetowym, wniosek w sprawie absolutorium dla zarządu. 4. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego rozpatruje i zatwierdza sprawozdanie finansowe jednostki samorządu terytorialnego wraz ze sprawozdaniem z wykonania budżetu, w terminie do dnia 30 czerwca roku następującego po roku budżetowym.

60 Z danych Krajowej Rady RIO wynika, że w ubiegłym roku JST przekazały o (o 24,7 proc.) sprawozdań więcej niż w 2013 r., w tym o (o 25,9 proc.) więcej korekt. W 2014 r. izby skontrolowały łącznie sprawozdań z wykonania budżetów JST, z tego 89 482 sprawozdania budżetowe i sprawozdań w zakresie operacji finansowych. Dodatkowo samorządy musiały dokonać  ponad 26 tys. korekt tych sprawozdań, co stanowiło 21,2 proc. ogólnej liczby zbadanych sprawozdań. Krajowa Rada RIO zwraca uwagę, że zwiększenie liczby sprawozdań podlegających kontroli wynikało z wprowadzenia obowiązku przekazywania sprawozdań miesięcznych Rb-27S i Rb-28S (za styczeń i listopad), zwiększenia częstotliwości sporządzania niektórych sprawozdań (zmiany charakteru z półrocznego na kwartalny sprawozdań Rb-30S i Rb-34S) oraz wprowadzenia sprawozdania Rb-28NWS.

61 I– 30 czerwca roku kontrolnegoorgan stanowiący rozpatruje to sprawozdanie i podejmuje uchwałę w przedmiocie (nie - ) udzielenia zarządowi absolutorium z wykonania budżetu UFP 271. 1. Nie później niż dnia 30 czerwca roku następującego po roku budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu po zapoznaniu się z: 1) sprawozdaniem z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) sprawozdaniem finansowym; 3) opinią z badania sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 268; 4) opinią regionalnej izby obrachunkowej, o której mowa w art. 270 ust. 2; 5) informacją o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego; 6) stanowiskiem komisji rewizyjnej. W orzecznictwie NSA zwraca się uwagę, że nieudzielenie absolutorium nie może być swoistym aktem niezadowolenia z całokształtu działalności zarządu, gdyż dotyczy ono tylko wykonania budżetu

62 SKUTKI BRAKU ABSOLUTORIUM:nieudzielenie absolutorium dla zarządu powiatu lub województwa jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu; sprawa odwołania będzie rozpoznawana na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni o podjęciu uchwały o nieudzieleniu absolutorium; po zapoznaniu się z opinią RIO i po wyjaśnieniach zarządu zarządza się tajne głosowanie; większością 3/5 głosów można odwołać zarząd powiatu / województwa inaczej sprawa ma się w przypadku gminy; tu uchwała rady o nieudzieleniu absolutorium zarządowi jest równoznaczna z wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta, burmistrza, prezydenta; taka uchwała może być podjęta nie wcześniej niż po 14 dniach od odmowy absolutorium ( decyzja o referendum zapada bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym) [ z tym, że nie można tego zrobić w ciągu 9 pierwszych i 9 ostatnich miesięcy kadencji wójta, burmistrza, czy prezydenta]

63 - w dotychczasowej historii referendów lokalnych w III RP najwięcej referendów odbyło się w 2000 roku, czyli w pierwszej kadencji po drugim etapie reformy administracyjnej i utworzeniu powiatów i województw samorządowych w nowym kształcie administracyjnym;

64 - od roku 2007 skuteczność referendum przedstawia się następująco: • w 2007 roku - na 3 referenda odwołano 2 organy, w tym jedną radę, • w 2008 roku - na 36 referendów odwołano 6 organów wykonawczych, • w 2009 roku - na 32 referenda odwołano 4 organy, w tym jedną radę, • w 2010 roku - na 10 referendów odwołano 1 (Prezydenta Miasta Łódź), • w 2011 roku - nie odbyło się żadne referendum, • w 2012 roku - na 61 referendów odwołano 9 organów, w tym 2 rady, • w 2013 roku (do 25 kwietnia) na 13 referendów odwołano 5 organów, w tym 2 rady; - wszystkie dotychczasowe referenda dotyczyły organów gminy, w tym w ok. 30 % dotyczyły one organu stanowiącego (rady), a w ok. 70 % dotyczyły tylko organu wykonawczego, albo organu wykonawczego i rady jednocześnie; -! żadne referendum nie dotyczyło organów stanowiących powiatu, ani województwa; - prawie wszystkie przypadki (poza jednym), w których referendum było ważne, jednocześnie było tez skuteczne, to znaczy organ którego dotyczyło referendum był odwołany; - jedyny przypadek, w którym referendum było ważne, ale nieskuteczne, to znaczy organ nie został odwołany, dotyczy referendum w sprawie odwołania Prezydenta Miasta Sopotu, w którym przy ponad 40 % frekwencji większość mieszkańców (ok. 61%) opowiedziała się za pozostawieniem Prezydenta Jacka Karnowskiego na stanowisku do końca kadencji;

65 A – 15 listopada roku bazowego ( art. 238 ustA – 15 listopada roku bazowego ( art. 238 ust. 1 UFP) (przygotowanie projektu budżetu) a następnie przekazanie w terminie 7 dni od dnia 15 listopada przez zarząd jednostkom podległym niezbędnych informacji dla opracowania ich planów finansowych, które muszą zostać opracowane w ciągu 30 dni, nie później jednak niż do 22 grudnia ( UFP 248) B - 1 stycznia roku budżetowego – początek wykonywania budżetu ( art. 239 UFP) C – 31 stycznia roku budżetowego – ostateczny termin na uchwalenie budżetu samorządowego (art. 249 UFP) D – 28 lutego roku budżetowego (art. 240 ust. 3 UFP) przygotowanie budżetu zastępczego przez RIO E - ustalanie harmonogramu wykonania budżetu (UFP 249) plus konieczność dostosowania planów jednostek organizacyjnych do przyjętej uchwały budżetowej. F – 31 sierpnia roku budżetowego (art. 266 ust. 1 UFP) sprawozdanie z pierwszego półrocza wykonania budżetu G – 31 grudnia roku budżetowego = koniec roku budżetowego H – 31 marca roku kontrolnego ( art. 267 UFP) sprawozdanie roczne z wykonanego budżetu I– 30 czerwca roku kontrolnego ( art. 271 UFP) podjęcie uchwały o udzieleniu absolutorium.

66 PROBLEM: SAMORZĄDOWE PROWIZORIUM BUDŻETOWE:UFP 241. W przypadku gdy Rada Ministrów uchwali projekt ustawy o prowizorium budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek zarządu, może podjąć uchwałę o prowizorium budżetowym jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty prowizorium budżetowym uchwala je organ stanowiący na wniosek zarządu warunek uchwalenia : tylko wtedy, gdy również dochody i wydatki państwa normuje ustawa o prowizorium budżetowym, a nie ustawa budżetowa [ zasada r ó w n o l e g ł o ś c i - wynika ona z licznych powiązań budżetów samorządowych z budżetem państwa, przede wszystkim w postaci transferów środków w postaci dotacji i subwencji], przy czym skorzystanie z instytucji prowizorium budżetowego na szczeblu centralnym nie kreuje automatycznie obowiązku zastosowania tej instytucji w samorządzie terytorialnym !!! inny warunek : uchwała o prowizorium budżetowym może obowiązywać tylko na analogiczny okres czasu, co owa ustawa o prowizorium budżetowym ( substytut ustawy budżetowej)

67 Wykonanie budżetu samorządowego:opiera się na identycznych zasadach co wykonanie budżetu państwa Kto kieruje wykonywaniem budżetu? UFP. 247. 1. Budżet jednostki samorządu terytorialnego wykonuje jej zarząd. 2. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego sprawuje ogólny nadzór nad realizacją, określonych uchwałą budżetową, dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Uprawnienia zarządu JST w toku wykonywania budżetu JST: 1/ dokonywanie zmian w planie dochodów i wydatków JST [ np. po przyznaniu dotacji celowej] 2/ uruchamianie rezerw budżetowych 3/ blokowanie wydatków 4/ przenoszenie wydatków: R-R, R-P, P-P 5/ ustalanie harmonogramu wykonania budżetu (UFP 249) 6/ uprawnienie do zaciągania zobowiązań w imieniu JST (UFP 91) dodatkowo: po uzyskaniu zgody Komisji Finansów Publicznych może zmienić przeznaczenie rezerwy celowej oraz utworzyć rezerwę z wydatków zablokowanych dwaj – wyznaczeni przez zarząd – jego członkowie mogą dokonywać czynności prawnych w zakresie zaciągania kredytów, pożyczek oraz udzielania pożyczek, poręczeń i gwarancji a także emisji papierów wartościowych; potrzebna jest wszakże kontrasygnata skarbnika JST. (może odmówić kontrasygnaty, gdy czynność stanowi wykroczenie lub przestępstwo – wówczas musi powiadomić o tym RIO)

68 NFP 262. 1. Czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje dwóch członków zarządu wskazanych w uchwale przez zarząd, z zastrzeżeniem ust. 2. Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego. 2. Czynności prawnych, o których mowa w ust. 1, w gminie dokonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta. 3. Skarbnik, który odmówi kontrasygnaty, dokonuje jej na pisemne polecenie przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadku, gdy wykonanie polecenia stanowiłoby przestępstwo albo wykroczenie. W takim przypadku skarbnik powiadamia o tym organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego i regionalną izbę obrachunkową. Zdaniem NSA: Norma wyrażona w tym przepisie - zdanie ostatnie, wiążąca ważność czynności z dokonaniem kontrasygnaty przez skarbnika, jest odstępstwem od ogólnej zasady, w świetle której oświadczenie woli bez kontrasygnaty jest wprawdzie ważne, lecz nie wywoła skutków prawnych. Czynność prawna dokonana bez kontrasygnaty dotknięta jest bezskutecznością zawieszoną (negotium claudicans, czynność prawna niezupełna lub kulejąca), a jej skuteczność uzależniona jest od ziszczenia określonego warunku. Konwalidację oświadczenia woli powoduje późniejsze udzielenie kontrasygnaty przez skarbnika. Brak kontrasygnaty nie czyni bowiem czynności prawnej nieważną, lecz pozbawia ją skuteczności, co oznacza, że może ona ulec konwalidacji poprzez późniejsze udzielenie kontrasygnaty

69 Bankowa obsługa budżetu JSTArt. 264. 1. Bankową obsługę budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykonuje bank wybrany na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych. 2. Zasady wykonywania obsługi bankowej określa umowa zawarta między zarządem jednostki samorządu terytorialnego a bankiem. 3. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd jednostki samorządu terytorialnego do lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach w innych bankach lub w formie depozytu u Ministra Finansów. 4. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może, w granicach upoważnień zawartych w uchwale budżetowej, zaciągać kredyty w wybranych przez siebie bankach, w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych. 5. W celu zabezpieczenia kredytu lub pożyczki nie można udzielać pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym jednostki samorządu terytorialnego.

70 Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorządu terytorialnegoArt UFP Status prawny uchwały w sprawie WPF podobnie jako uchwały budżetowej można określić jako akt normatywny wewnętrzny. Możemy bowiem przyjąć, że uchwała ta jest wewnętrznie obowiązującym aktem prawnym, a akty te mają swoje umocowanie w art. 93 Konstytucji RP.

71 Zakres przedmiotowy WPF określa art. 226 UFP1)   dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia; 2)   dochody majątkowe, w tym dochody ze sprzedaży majątku, oraz wydatki majątkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 3)   wynik budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 4)   przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowania deficytu; 5)   przychody i rozchody budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia; 6)  kwotę długu jednostki samorządu terytorialnego oraz sposób sfinansowania jego spłaty; 7)  relacje, o których mowa w art , w tym informację o stopniu niezachowania tych relacji w przypadkach, o których mowa w art. 240a ust. 4 i 8 oraz art. 240b; 8)   kwoty wydatków bieżących i majątkowych wynikających z limitów wydatków na planowane i realizowane przedsięwzięcia, o których mowa w ust. 3. Zaś kolejnymi elementami uchwały są: Załącznik określający przedsięwzięcia, Objaśnienia – prezentowane także w formie odrębnego załącznika do uchwały budżetowej WPF

72 W treści WPF należy wyróżnić te dane, które określają kwotę długu j. s! W treści WPF należy wyróżnić te dane, które określają kwotę długu j.s.t.,w tym relację o której mowa w art. 243 u.f.p. oraz sposób jego sfinansowania. Zespół tych parametrów finansowych i obliczanych na ich podstawie wskaźników komponuje prognozę kwoty długu stanowiącą część WPF

73 Wymóg realistyczności WPFUstawodawca w art. 226 ust. 1 u.f.p. wprowadził wymóg uchwalania prognozy spełniającej cechę realistyczności. Realistyczność zaś należy odczytywać jako możliwość weryfikacji przyjętych parametrów na podstawie dokumentów, przyjętych strategii, realizowanych procesów gospodarczych, zakładanych wskaźników, danych historycznych. ! Mimo znaczących trudności związanych z interpretowaniem znaczenia normy prawnej wprowadzającej wymóg realistyczności prognozy, jest to jedna z istotniejszych jej cech normatywnych, pozwalająca rozważać WPF jako realny instrument zarządzania finansami lokalnymi. ! Dlatego też WPF winna być przyjmowana w rozsądnym przedziale czasowym, trudno bowiem odpowiedzialnie rozmawiać o realistyczności prognozy w perspektywie 10 czy 15 lat. Optymalny okres zatem jaki wskazuje ustawodawca w art. 227 ust. 1 u.f.p. zgodnie z którym WPF winna być przyjmowana obejmuje okres roku oraz co najmniej trzy kolejne lata.

74 ! Badanie legalności uchwały w sprawie WPF zakłada ponadto weryfikację odnoszącą się do jej realistyczności, czyli rozstrzygnięcia, czy treść prognozy odpowiada wzorcowi normatywnemu wynikającemu z art. 226 ust. 1 u.f.p. Negatywna ocena tej okoliczności powinna skutkować podjęciem rozstrzygnięcia nadzorczego. Wiele orzeczeń RIO stwierdzających nieważność uchwały w sprawie WPF ma u swojej podstawy wniosek stwierdzający brak realistyczności prognozy, a samodzielną podstawą rozstrzygnięcia jest naruszenie art. 226 us.t 1 u.f.p.

75 Okres obowiązywania uchwały w sprawie WPFZgodnie z art. 227 ust. 1 u.f.p. prognoza obejmować ma okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat budżetowych. Jest to reguła analogiczna do tej zawartej w art. 103 u.f.p. określającej okres, na jaki sporządzony jest Wieloletni Plan Finansowy Państwa. - dlatego też obecnie okres obowiązywania WPF nie jest uzależniony od okresu na jaki planowane są przedsięwzięcia. Dlatego też może dojść do sytuacji, w której w załączniku do uchwały w sprawie WPF specyfikowane będą przedsięwzięcia z horyzontem czasowym przekraczającym okres obowiązywania WPF ! Niemniej należy pamiętać, że prognoza kwoty długu stanowiąca część WPF obejmuje okres, na który zaciągnięto oraz planuje się zaciągnąć zobowiązania.

76 Sumując, należy wskazać trzy momenty czasowe ważne przy podejmowaniu uchwały w sprawie WPF1) okres obowiązywania prognozy 2) Okres realizacji przedsięwzięć 3) okres objęty prognozą długu ! Wskazane zakresy nie muszą się na siebie nakładać, chociaż postulowanym rozwiązaniem byłoby powiązanie okresu obowiązywania WPF z okresem realizacji przedsięwzięć

77 Objaśnienia do WPF Objaśnienia są jedną z najważniejszych części uchwały w sprawie WPF, wskazują one bowiem podstawy i przesłanki ujęcia w WPF określonych wartości finansowych, objaśnienia powinny zapewnić możliwość weryfikacji metodologicznych założeń przyjętych przez daną j.s.t. Im większa szczegółowość objaśnień, tym istotniejsza gwarancja zachowania wymogu realistyczności WPF. Co więcej zaniechanie uchwalenia objaśnień przez organ stanowiący j.s.t. jest istotnym naruszeniem prawa skutkującym wszczęciem postępowania nadzorczego przez Kolegium RIO

78 Kompetencje organów samorządowych w zakresie WPF1. Wyłączną kompetencją do podjęcia uchwały w sprawie WPF dysponuje organ stanowiący j.s.t., a inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały w sprawie WPF i jej zmiany przynależy –zgodnie z art. 230 ust. 1 u.f.p. –organowi wykonawczemu j.s.t.

79 Zakres zgodności prognozy z uchwałą budżetowąPrognoza musi być zgodna z uchwałą budżetową JST co do: Rocznego wyniku budżetu Sumy długu JST Kwoty przychodów i rozchodów JST

80 Szczególna procedura uchwalania WPFW przypadku gdy: 1) brak jest możliwości uchwalenia WPF lub budżetu j.s.t. zgodnie z zasadami określonymi w art u.f.p. oraz zagrożenia realizacji zadań publicznych przez j.s.t. ( art. 240a ust. 1 u.f.p.) 2) brak jest możliwości uchwalenia WPF lub budżetu j.s.t. zgodnie z zasadami określonymi w art u.f.p. ( art. 240 a ust. 1 u.f.p.) ! W takich przypadkach ustawodawca przewidział specjalną procedurę naprawczą, której istotnym elementem jest przyjęcie ,w formie uchwały organu stanowiącego, program postępowania naprawczego. Natomiast w przypadku nieopracowania przez j.s.t. programu postępowania naprawczego lub braku pozytywnej opinii RIO do tego programu budżet jednostki samorządowej ustala RIO z tym, że wówczas budżet ten może być ustalony bez zachowania relacji określonych w art u.f.p.

81 Pytanie! Zakładając zgodność uchwały budżetowej i WPF w roku bazowym, niespełnienie wymogów określonych w art u.f.p. dotyczyć będzie w tym roku obydwu tych dokumentów. Natomiast WPF może pokazywać naruszenie omawianych reguł także w latach następnych, przy ich spełnieniu w roku bazowym. Czy w tej sytuacji j.s.t. może zatem uchwalić budżet bez procedury wskazanej w art. 240a u.f.p., ograniczając zakres zastosowania ww. przepisu wyłącznie do WPF?

82 Odpowiedź: Nie ulega wątpliwości, ze kształt przyszłych budżetów prognozowanych w WPF w istotnej mierze określany jest przez treść uchwały budżetowej roku bazowego, ujawnione w WPF niespełnienie relacji wskazanych w art u.f.p. w kolejnych latach będzie także rezultatem wykonania tego budżetu. Z tych też powodów uzasadniony jest wniosek, że pozytywnie zaopiniowany przez RIO program postępowania naprawczego warunkuje możliwość uchwalenia budżetu także w opisanej sytuacji.

83 REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWEpodstawa prawna – ustawa z RIO są państwowymi jednostkami budżetowymi, które sprawują całokształt funkcji nadzorczo – kontrolnych związanych z gospodarką finansową jednostek samorządu terytorialnego, realizacją zobowiązań podatkowych, zamówieniami publicznymi Kto podlega kontroli? JST związki międzygminne i międzypowiatowe stowarzyszenia powiatowe i gminnopowiatowe samorządowe jednostki organizacyjne mające osobowość prawną podmioty, które otrzymują dotacje z budżetu samorządowego Działalność RIO: funkcja nadzorczo – kontrolna: kryteria nadzorczo – kontrolne: legalność (zgodność z prawem) rzetelność (zgodność dokumentacji ze stanem faktycznym) celowość (właściwość celów i metod dla ich osiągnięcia) gospodarność (np. oszczędność)

84 formy kontroli (kontrola = porównanie stanu faktycznego ze stanem postulowanym):a/ nadzór bieżący ( sprawdzenia + możliwość władczej ingerencji) w zakresie uchwał i zarządzeń organów stanowiących w kwestiach finansowych np.: określających poziom planowanych przychodów określających procedury gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych uchwały w/s absolutorium zasad przyznawania dotacji z budżetu JST ustalania elementów technicznych podatków lokalnych realizacja zobowiązań podatkowych zamówienia publiczne przebieg nadzoru: przewodniczący organów wykonawczych są zobowiązani do przekazania RIO akt podlegający nadzorowi w ciągu 7 dni od jego przyjęcia RIO może orzec o nieważności uchwały w ciągu 30 dni od jej otrzymania + wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia; jeśli JST nie usunie ich w wyznaczonym terminie RIO orzeka o nieważności uchwały RIO może wstrzymać jej wykonanie; orzeczenia mają charakter deklaratoryjny (ex tunc) jeśli naruszenie jest nieistotne – RIO wskazuje na nie, lecz nie wstrzymuje wykonania uchwały rozstrzygnięcie nadzorcze RIO mogą być zaskarżone przez JST do WSA z powodu ich niezgodności z prawem – w terminie 30 dni od ich doręczenia b/ kontrole kompleksowe ( raz na cztery lata) – obejmują całość gospodarki finansowej [księgowość, gospodarka pieniężna, zamówienia publiczne, zarządzanie mieniem komunalnym, realizacja zobowiązań wobec państwa]; poza tym fakultatywne kontrole doraźne i problemowe

85 funkcja opiniodawcza RIO; wydaje opinie o:projekcie uchwały budżetowej CIEKAWOSTKA: Wśród najczęstszych uchybień stwierdzanych przez regionalne izby obrachunkowe w opiniach o przedstawianych projektach uchwał budżetowych wymienia się błędy w zakresie ustalania salda budżetu, tj.: - niewyodrębnienie wydatków na programy finansowane ze środków Unii Europejskiej; - brak objaśnień do projektu uchwały budżetowej; - brak przedstawienia informacji o stanie mienia komunalnego; - brak prognozy długu lub błędne jej opracowanie; - brak upoważnienia dla organu wykonawczego do zaciągania i spłaty zobowiązań; - zastosowanie błędnej lub nieaktualnej klasyfikacji budżetowej; - niespójność poszczególnych załączników do projektu uchwały budżetowej; - pominięcie niektórych dochodów; - imienne określenie podmiotów niezaliczanych do sektora finansów publicznych i niedziałających w celu osiągnięcia zysku, dla których zaplanowano dotację na działalność statutową b) wykonaniu budżetu za pierwsze półrocze roku budżetowego c) wykonaniu rocznego budżetu d) możliwości sfinansowania deficytu budżetowego, zarządzaniu długiem publicznym e) możliwości spłaty pożyczki i kredytu 3. funkcja szkoleniowo – instruktażowa / np. w zakresie stosowania przepisów prawa finansowego i administracyjnego / 4. orzekanie w sprawach naruszenia dyscypliny finansów publicznych w zakresie budżetów samorządowych