1 System partyjny Szwajcarii - specyfika i kierunki ewolucjiDr Rafał Klepka

2 Zasadnicze podziały socjopolityczne w SzwajcariiNarodowe: ok. 77% mieszkańców to Szwajcarzy – wysoki odsetek mniejszości narodowych (ponad 20%) Podziały kulturowe wynikające m. in ze zróżnicowania krain geograficznych, które składają się na to państwo, co niesie ze sobą istnienie odmienności kulturowych między małymi kantonami górskimi a wielkimi kosmopolitycznymi miastami Podziały językowe – cztery różne języki urzędowe: niemiecki, włoski, retoromański

3 Rozmieszczenie geograficzne ludności Szwajcarii posługującej się językiem niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim

4 Zasadnicze podziały socjopolityczne w SzwajcariiPodziały religijne: współistnienie dwóch głównych wyznań – katolickiego (ok. 42%) i protestanckiego (ok. 35%) Podziały ekonomiczne: dotyczą zarówno konfliktu pomiędzy zasadniczymi celami mieszkańców „kantonów leśnych” i miejskich, jak i różnic w dochodzie PKB na mieszkańca poszczególnych kantonów (najbogatsze Bazylea-Miasto franków szwajcarskich wobec „najbiedniejszego” Fryburga z dochodem PKB per capita franków szwajcarskich)

5 Tradycyjne specyficzne cechy szwajcarskiego systemu partyjnegopartie zgadzają się co do zasadniczych kwestii związanych z funkcjonowaniem państwa partie mają niski poziom zwartości, a właściwie stanowią federację partii kantonalnych, przy czym ta sama partia z jednego kantonu może mieć zupełnie inny program od jej odpowiedniczki z innego w chwili sięgania po instytucje demokracji bezpośredniej, referendum, weto ludowe czy inicjatywę ludową partie na poziomie kantonalnym nie tylko mogą mieć, ale zwykle mają rozbieżne hasła wobec tych, jakie przedstawiają organy federalne partii w partii nie występuje dyscyplina, co oznacza dużą dowolność postępowania, swobodę i autonomię wobec oficjalnej linii partyjnej

6 Tradycyjne specyficzne cechy szwajcarskiego systemu partyjnegozjawisko określane jako współrządzenie, polegające na tworzeniu wspólnego rządu przez cztery partie, które uzyskały najwyższy wynik, a które w konsekwencji od 1959 roku tworzą „magiczną formułę” bez względu na wynik wyborów, nie przygotowując w tym celu programu koalicyjnego, co oznacza, że współrządzenie nie jest kompromisem, ale zasadą budowy egzekutywy partie zasiadające w rządzie nie tworzą ustalonej bazy programowej, a przedstawiciele partii w rządzie mają wysoki poziom niezależności od swojej partii do rządu partie zwykle nie delegują swoich przywódców ministrowie nie stają się przywódcami partii, a nawet uważa się, że na czas pracy w rządzie powinni ograniczyć swoją partyjną aktywność udział partii w rządzie nie oznacza identyfikowania się przez nie z jego aktualną polityką opozycja nie ma charakteru trwałego, ale powstaje doraźnie, wyrażając sprzeciw wobec określonego problemu

7 Rozkład mandatów w Zgromadzeniu Federalnym w latach 1919-2011

8 Rozkład mandatów w dwustuosobowej Radzie Narodowej w latach 1975-2011Szwajcarska Partia Ludowa (SVP), Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii (SP), Szwajcarska Partia Radykalno-Demokratyczna (FDP) Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa Szwajcarii (CVP)

9 Skład polityczny rządu Szwajcarii1959 – 2004 magiczna formuła

10 Wybory 2003 roku – krok ku zmianomSpecyficzne cechy kampanii wyborczej: wczesne rozpoczęcie samych działań kampanijnych większe niż dotychczas zaangażowanie w kampanię mediów, w tym elektronicznych (mediatyzacja kampanii) stosowanie przez partie (głównie SVP) strategii bardziej radykalnej i rywalizacyjnej niż dotychczas: kontrowersyjne plakaty SVP, argumenty personalne – krytyka ministra gospodarki Jospha Deissa przez SPS populistyczne działania i argumenty SVP

11 Wybory 2003 roku – krok ku zmianomSpecyficzny kontekst kampanii wyborczej: kryzys gospodarczy, wzrost bezrobocia katastrofa lotnicza nad Überlingen podważająca zaufanie do szwajcarskiej solidności (winna okazała się wieża kontroli lotów w Zurychu) zwycięstwa na niespotykaną skalę populistycznej SVP w wyborach kantonalnych oraz ciągłe dyskusje w parlamencie nad kontrowersjami wokół polityki azylu i możliwości wprowadzenia ograniczeń wjazdu na teren Szwajcarii mieszkańców innych państw

12 Wybory 2003 roku – krok ku zmianomWynik wyborczy – zwycięstwo SVP Redystrybucja stanowisk rządowych: CVP traci jedno miejsce na rzecz SVP Niższy od dotychczasowego poziom kompromisowości partii w wyłanianiu kandydatów do Rady Federalnej Radykalne żądania wejścia do rządu znanego z populistycznych wystąpień, Christopha Blochera, lidera SVP Nieznana dotychczas polityka kadrowa partii: lider w składzie rządu

13 Christoph Blocher - kontrowersyjny lider skrajnej prawicyW latach członek rządu, szef Departamentu Sprawiedliwości i Policji Autor licznych wypowiedzi o charakterze populistycznym i skrajnie nacjonalistycznym Postać kontrowersyjna, budząca w Szwajcarii silne emocje od uwielbienia po skrajną niechęć W znanej z kooperacyjnego stylu polityki, nastawionego na kompromis i sojusze pojawia się postać budząca skrajne emocje – SVP jako czynnik polaryzujący szwajcarską scenę polityczną

14 Wybory 2007 – kolejny etap zmianWielkie zwycięstwo SVP, która uzyskała najwyższe poparcie w swojej historii – 29%, otrzymując 65 mandatów w Radzie Narodowej Dalszy etap radykalizacji kampanii wyborczej, zwłaszcza przez SVP, opartej na akcentach nacjonalistycznych i szowinistycznych z silnymi akcentami populistycznymi Słynny kontrowersyjny plakat SVP wzywający do „deportacji zagranicznych przestępców”

15 Wybory 2007 – kolejny etap zmianPlakat SVP

16 Wybory 2007 – kolejny etap zmianKonsekwencje wyborów: Pogłębienie rywalizacyjnego charakteru relacji pomiędzy partiami wchodzącymi w skład rządu – zjawisko niespotykane w Szwajcarii Konflikt polityczny związany z obsadą członków rządu, stanowiący swoistego rodzaju plebiscyt dotyczący przyszłości w rządzie Blochera Rozłam w SVP wywołany odwołaniem Blochera i powołaniem Eveline Widmer-Schlumpf głosami części SVP, SPS i Partii Zielonych jako sprzeciw wobec radykalizmu partii i samego Blochera

17 Wybory 2007 – kolejny etap zmianPowstanie opozycji – Blocher i SVP oficjalnie podkreślają, że partia „przechodzi do opozycji”, co jednak pojmować należy w specyficzny szwajcarski sposób W konsekwencji rozpadu SVP powstaje Konserwatywno- Demokratyczna Partia Szwajcarii (BDP) o poglądach mniej skrajnych i populistycznych niż SVP Radykalne złamanie idei „magicznej formuły” w konsekwencji przejścia SVP do opozycji Od 2009 roku nowa formuła

18 Wybory 2011 – powrót do konsensusu?Wynik wyborczy SVP: spadek o 2,4% - pierwszy raz partia uzyskała gorszy wynik niż w poprzednich wyborach Sekcja gryzońska SVP wraz z mniej radykalnymi działaczami wciąż tworzy odrębną frakcję pod nazwą Konserwatywno-Demokratyczna Partia Szwajcarii (BDP), która posiada tak samo jak SVP jednego przedstawiciela w rządzie Wybór członków rządu następuje w sposób bardziej kompromisowy niż 4 i 8 lat temu Wzrastają zdecydowanie notowania mniejszych partii, które uzyskały w sumie 42 mandaty w Radzie Narodowej (wobec 33 cztery i 29 osiem lat wcześniej)

19 Zmiany w systemie partyjnym SzwajcariiOdejście od tradycyjnego konsensusu na rzecz rywalizacyjności ? Pojawienie się opozycji w jej specyficznym rozumieniu? Uchylenie drzwi w kierunku dalszych zmian systemu partyjnego? Wzrost znaczenia nowych ugrupowań? Ewolucja w kierunku typowych europejskich systemów partyjnych?