1 SYSYTEM FINANSOWY GOSPODARKI Zakład Bankowości i Rynków Pieniężnych Katedra Systemów Finansowych Gospodarki Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego Dr Radosław Winiarski

2 PIENIĄDZ Funkcje: pośrednik wymiany, pośrednik wymiany, środek płatniczy, środek płatniczy, środek przetrzymywania majątku, środek przetrzymywania majątku, miernik wartości; miernik wartości; pieniądz światowy pieniądz światowy

3 PIENIĄDZ rzadkość, rzadkość, trwałość, trwałość, podzielność; podzielność; Cechy:

4 PIENIĄDZ naturalny, naturalny, kredytowy, kredytowy, dekretowy, dekretowy, współczesny (?) współczesny (?) gotówkowy gotówkowy bezgotówkowy bezgotówkowy elektroniczny elektroniczny Rodzaje:

5 PIENIĄDZ Pieniądz elektroniczny: wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawana, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowana przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, jest wyrażona w jednostkach pieniężnych; jest wyrażona w jednostkach pieniężnych;

6 PIENIĄDZ Pieniądz pełnowartościowy wartość nominalna = wartość substancjalna Pieniądz nadwartościowy wartość nominalna < wartość substancjalna Pieniądz podwartościowy wartość nominalna > wartość substancjalna Wartość pieniądza:

7 PIENIĄDZ Wartość pieniądza (prawa): Pieniądz nadwartościowy podlega tezauryzacji, Pieniądz nadwartościowy podlega tezauryzacji, Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy; Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy;

8 PIENIĄDZ Podaż pieniądza w Polsce: M1, M2, M3

9 PIENIĄDZ sie 13123 828,8531 124,1928 358,8949 987,6 Agregaty monetarne - stany w mln zł Źródło: NBP

10 PIENIĄDZ Udział pieniądza gotówkowego w obiegu w podaży pieniądza (M3) Źródło: NBP

11 PIENIĄDZ Mechanizm kreacji pieniądza: Efekt mnożnikowy (mnożnik kreacji pieniądza) PKB wynosi 1,98 biliona j.p. Wyemitowana przez BC gotówka stanowiąca aktywa uczestników rynku finansowego wynosi 50 mld j.p. Środki ulokowane przez banki komercyjne w BC (rachunki bieżące oraz rezerwowy) wynoszą 37 mld j.p. Banki komercyjne zobligowane są do odprowadzenia od każdego depozytu od instytucji niefinansowej w wysokości 100 j.p. do BC na rachunek rezerwowy 3,5 j.p. Wzrost podaży pieniądza o 100 j.p. spowoduje wzrost pieniądza gotówkowego o 10 jednostek. Jaka jest podaż pieniądza w gospodarce? Skomentuj stopień monetyzacji gospodarki.

12 PIENIĄDZ - Spadek skłonności do utrzymywania gotówki, - Wzrost stopnia monetyzacji gospodarki, - Zmiany w poziomie depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw;

13 Zajęcia 2 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” rozdziały 1. oraz 5.3. -rozwiązać powyższe zadanie (slajd 11); -na podstawie danych na stronie nbp – statystyka i sprawozdawczość – statystyka monetarna i finansowa proszę sporządzić wykres przedstawiający agregaty pieniężne (M0, M1, M2, M3) oraz zastanowić się nad ich interpretacją (zależności); -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 klasyfikację rynków finansowych oraz podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego i pieniężnego.

14 RYNKI I INSTRUMENTY FINANSOWE Rynek finansowy – miejsce, na którym zawierane są transakcje finansowe, polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych Instrument finansowy – rodzaj kontraktu pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej pozostają Instrument finansowy a papier wartościowy

15 UCZESTNICY RYNKÓW FINANSOWYCH

16 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTY - kryteria - Kryterium geograficzne - Kryterium pierwszeństwa emisji - Kryterium liczby uczestników - Kryterium notowanych instrumentów finansowych

17 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTY RYNEK FINANSOWY Rynek pieniężny Rynek instrumentów pochodnych Rynek kapitałowyRynek walutowy

18 RYNEK PIENIĘŻNY Zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, o charakterze wierzycielskim Zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, o charakterze wierzycielskim Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego – co najwyżej 1 rok Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego – co najwyżej 1 rok Podstawowy cel funkcjonowania rynku pieniężnego – zagwarantowanie płynności podmiotów gospodarczych Podstawowy cel funkcjonowania rynku pieniężnego – zagwarantowanie płynności podmiotów gospodarczych SEGMENTY: rynek depozytów i kredytów bankowych, rynek lokat międzybankowych, RKDPuPW, RKDPrPW,

19 Stopy procentowe na rynku pieniądza

20 Zajęcia 3 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego (proszę zapoznać się z informacjami zawartymi na poniższym slajdzie), walutowego i derywatów (cele funkcjonowania tych segmentów rynku finansowego) oraz podrozdział w części pierwszej zatytułowany – niepieniężne instrumenty finansowe;

21 RYNEK KAPITAŁOWY Notowane są instrumenty finansowe o charakterze wierzycielskim lub własnościowym Notowane są instrumenty finansowe o charakterze wierzycielskim lub własnościowym Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego - co najmniej 1 rok Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego - co najmniej 1 rok Podstawowe cele funkcjonowania: efektywna alokacja kapitału, właściwa (rynkowa) wycena instrumentów tego rynku, chęć uzyskania dochodu przez inwestorów Podstawowe cele funkcjonowania: efektywna alokacja kapitału, właściwa (rynkowa) wycena instrumentów tego rynku, chęć uzyskania dochodu przez inwestorów SEGMENTY: kapitał pożyczkowy, kapitał właścicielski

22 GPW S.A. ARCHITEKTURA POLSKIEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO Źródło: GPW.

23 Stopy procentowe na rynku kapitałowym Koszt Kapitału Własnego = Rf + ßl*(Rm - Rf) + Rs gdzie: Rf – stopa zwrotu wolna od ryzyka (rentowność bezpiecznych instrumentów finansowych) ßl – współczynnik beta lewarowany(ryzyko systematyczne) Rm – stopa zwrotu z indeksu giełdowego Rs – premia z tytułu ryzyka specyficznego (np. branżowego) WACC (średnioważony koszt kapitału czyli stopa dyskontowa) = Kkw*Ukw+Kko*Uko*(1-T) gdzie: Kkw – Kosz Kapitału Własnego (jak wyżej) Kko – Koszt Kapitału Obcego Ukw,Uko – udziały kapitału własnego oraz obcego w finansowaniu aktywów T – stopa podatku dochodowego Kko = Wibor 3M + marża banku ßl = ßo*(1+(1-T)*Uko/Ukw) ßl = ßo*(1+(1-T)*Uko/Ukw) współczynnik dyskonta = 1/(1+WACC) Realna stopa procentowa = (1+N)/(1+I)-1 gdzie: N – nominalna stopa procentowa I – stopa inflacji I – stopa inflacji

24 VI 2013-XII 201320142015201620172018 stopa zwrotu wolna od ryzyka stopa zwrotu z rynku (indeksu giełdowego) udział kapitału obcego udział kapitału własnego WIBOR 3M premia z tytułu ryzyka kredyt premia z tytułu ryzyka pożyczka udział kredytu w zadłużeniu udział pożyczki w zadłużeniu koszt kredytu koszt pożyczki koszt kapitału obcego nominalny podatek koszt kapitału obcego nominalny z tarczą podatkową beta nielewarowana relacja D/Kw beta lewarowana inflacja premia z tytułu ryzyka branżowego koszt kapitału własnego nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału realny współczynnik dyskonta

25 Zajęcia 4 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 podrozdziały dotyczące rynku walutowego i derywatów (cele funkcjonowania tych segmentów rynku finansowego) oraz podrozdział w części pierwszej zatytułowany – niepieniężne instrumenty finansowe; -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego (bon skarbowy);

26 RYNEK WALUTOWY Występują na nim transakcje walutowe, które polegają na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie Występują na nim transakcje walutowe, które polegają na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie

27 RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH Przeprowadza się na nim transakcje tzw. instrumentami pochodnymi Przeprowadza się na nim transakcje tzw. instrumentami pochodnymi Cele funkcjonowania rynku derywatów: Cele funkcjonowania rynku derywatów: - zabezpieczanie się przed różnego rodzaju ryzykiem - spekulacja w nadziei na uzyskanie ponadprzeciętnych zysków - arbitraż

28 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Forma zobowiązania Forma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa wierzytelności pieniężne (instrumenty dłużne) prawo własności (współwłasność majątkowa) Instrumenty powiernicze obligacjekredytypożyczkidepozytypolisywekslegotówkaakcjeudziały księga wieczysta jednostki uczestnictwa certyfikaty inwestycyjne jednostki rozrachunkowe

29 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Forma zobowiązania Forma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa Instrumenty pierwotne instrumenty wtórne poręczeniagwarancjehipotekaderywaty

30 Sposób przenoszenia prawa własności Sposób przenoszenia prawa własności PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH na okaziciela (czynność – przekazanie/sprzedaż) imienne (czynność - cesja) na zlecenie (czynność – indos) obligacja skarbowa akcja zwykła gotówka bon skarbowy weksel czek imienny akcja imienna kredyt jednostka uczestnictwa

31 Termin wykupu instrumentu Termin wykupu instrumentu nie podlegające wykupowi akcjeudziały księga wieczysta podlegające wykupowi na żądanie w jednym momencie na raty depozyty jednostka uczestnictwa weksle bony skarbowe pożyczkikredytypożyczki PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

32 Rodzaj i sposób naliczania dochodu Rodzaj i sposób naliczania dochodu dochód kapitałowy przynoszący dochód nieprzynoszący dochodu dochód umowny nieprzynoszący dochodu przynoszący dochód stały odsetkowy zmienny odsetkowynieokreślony gotówka rachunek rozliczeniowy waluta jednostka uczestnictwa weksel depozytkredyt obligacje kredytpożyczka obligacjeakcjeudziały obligacje przychodowe

33 Zajęcia 5 Proszę: - dokończyć powyższe zadanie (lata 2014-2018, załączony plik w materiałach) -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego – według indeksu (bon skarbowy, bon pieniężny, transakcje repo);