1 SYSYTEM FINANSOWY GOSPODARKIZakład Bankowości i Rynków Pieniężnych Katedra Systemów Finansowych Gospodarki Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego Dr Radosław Winiarski

2 PIENIĄDZ Funkcje: pośrednik wymiany, środek płatniczy,środek przetrzymywania majątku, miernik wartości; pieniądz światowy

3 PIENIĄDZ Cechy: rzadkość, trwałość, podzielność;

4 PIENIĄDZ naturalny, kredytowy, dekretowy, współczesny (?) Rodzaje:gotówkowy bezgotówkowy elektroniczny

5 Pieniądz elektroniczny:wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawana, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowana przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji, jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne, jest wyrażona w jednostkach pieniężnych;

6 wartość nominalna = wartość substancjalnaPIENIĄDZ Pieniądz pełnowartościowy wartość nominalna = wartość substancjalna Pieniądz nadwartościowy wartość nominalna < wartość substancjalna Pieniądz podwartościowy wartość nominalna > wartość substancjalna Wartość pieniądza:

7 Wartość pieniądza (prawa):Pieniądz nadwartościowy podlega tezauryzacji, Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy;

8 Podaż pieniądza w Polsce:M1, M2, M3

9 PIENIĄDZ Agregaty monetarne - stany w mln zł sie 13 123 828,8Źródło: NBP sie 13 ,8 ,1 ,8 ,6

10 PIENIĄDZ Udział pieniądza gotówkowego w obiegu w podaży pieniądza (M3)Źródło: NBP

11 PIENIĄDZ Mechanizm kreacji pieniądza:Efekt mnożnikowy (mnożnik kreacji pieniądza) PKB wynosi 1,98 biliona j.p. Wyemitowana przez BC gotówka stanowiąca aktywa uczestników rynku finansowego wynosi 50 mld j.p. Środki ulokowane przez banki komercyjne w BC (rachunki bieżące oraz rezerwowy) wynoszą 37 mld j.p. Banki komercyjne zobligowane są do odprowadzenia od każdego depozytu od instytucji niefinansowej w wysokości 100 j.p. do BC na rachunek rezerwowy 3,5 j.p. Wzrost podaży pieniądza o 100 j.p. spowoduje wzrost pieniądza gotówkowego o 10 jednostek. Jaka jest podaż pieniądza w gospodarce? Skomentuj stopień monetyzacji gospodarki.

12 PIENIĄDZ Spadek skłonności do utrzymywania gotówki,Wzrost stopnia monetyzacji gospodarki, Zmiany w poziomie depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw;

13 Zajęcia 2 Proszę: przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” rozdziały 1. oraz 5.3. rozwiązać powyższe zadanie (slajd 11); na podstawie danych na stronie nbp – statystyka i sprawozdawczość – statystyka monetarna i finansowa proszę sporządzić wykres przedstawiający agregaty pieniężne (M0, M1, M2, M3) oraz zastanowić się nad ich interpretacją (zależności); przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 klasyfikację rynków finansowych oraz podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego i pieniężnego.

14 RYNKI I INSTRUMENTY FINANSOWERynek finansowy – miejsce, na którym zawierane są transakcje finansowe, polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych Instrument finansowy – rodzaj kontraktu pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej pozostają Instrument finansowy a papier wartościowy

15 UCZESTNICY RYNKÓW FINANSOWYCH

16 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTY - kryteriaKryterium geograficzne Kryterium pierwszeństwa emisji Kryterium liczby uczestników Kryterium notowanych instrumentów finansowych

17 PODZIAŁ RYNKU FINANSOWEGO NA SEGMENTYRYNEK FINANSOWY Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek walutowy Rynek instrumentów pochodnych

18 RYNEK PIENIĘŻNY Zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, o charakterze wierzycielskim Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego – co najwyżej 1 rok Podstawowy cel funkcjonowania rynku pieniężnego – zagwarantowanie płynności podmiotów gospodarczych SEGMENTY: rynek depozytów i kredytów bankowych, rynek lokat międzybankowych, RKDPuPW, RKDPrPW,

19 Stopy procentowe na rynku pieniądza

20 Zajęcia 3 Proszę: przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 podrozdziały dotyczące rynku kapitałowego (proszę zapoznać się z informacjami zawartymi na poniższym slajdzie), walutowego i derywatów (cele funkcjonowania tych segmentów rynku finansowego) oraz podrozdział w części pierwszej zatytułowany – niepieniężne instrumenty finansowe;

21 RYNEK KAPITAŁOWY Notowane są instrumenty finansowe o charakterze wierzycielskim lub własnościowym Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego - co najmniej 1 rok Podstawowe cele funkcjonowania: efektywna alokacja kapitału, właściwa (rynkowa) wycena instrumentów tego rynku, chęć uzyskania dochodu przez inwestorów SEGMENTY: kapitał pożyczkowy, kapitał właścicielski

22 GPW S.A. ARCHITEKTURA POLSKIEGO RYNKU KAPITAŁOWEGOŹródło: GPW.

23 Stopy procentowe na rynku kapitałowymKoszt Kapitału Własnego = Rf + ßl*(Rm - Rf) + Rs gdzie: Rf – stopa zwrotu wolna od ryzyka (rentowność bezpiecznych instrumentów finansowych) ßl – współczynnik beta lewarowany(ryzyko systematyczne) Rm – stopa zwrotu z indeksu giełdowego Rs – premia z tytułu ryzyka specyficznego (np. branżowego) WACC (średnioważony koszt kapitału czyli stopa dyskontowa) = Kkw*Ukw+Kko*Uko*(1-T) gdzie: Kkw – Kosz Kapitału Własnego (jak wyżej) Kko – Koszt Kapitału Obcego Ukw,Uko – udziały kapitału własnego oraz obcego w finansowaniu aktywów T – stopa podatku dochodowego Kko = Wibor 3M + marża banku ßl = ßo*(1+(1-T)*Uko/Ukw) współczynnik dyskonta = 1/(1+WACC) Realna stopa procentowa = (1+N)/(1+I)-1 gdzie: N – nominalna stopa procentowa I – stopa inflacji

24 VI 2013-XII 2013 2014 2015 2016 2017 2018 stopa zwrotu wolna od ryzyka stopa zwrotu z rynku (indeksu giełdowego) udział kapitału obcego udział kapitału własnego WIBOR 3M premia z tytułu ryzyka kredyt premia z tytułu ryzyka pożyczka udział kredytu w zadłużeniu udział pożyczki w zadłużeniu koszt kredytu koszt pożyczki koszt kapitału obcego nominalny podatek koszt kapitału obcego nominalny z tarczą podatkową beta nielewarowana relacja D/Kw beta lewarowana inflacja premia z tytułu ryzyka branżowego koszt kapitału własnego nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału nominalny WACC - średnioważony koszt kapitału realny współczynnik dyskonta

25 Zajęcia 4 Proszę: przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” w cz. 3 podrozdziały dotyczące rynku walutowego i derywatów (cele funkcjonowania tych segmentów rynku finansowego) oraz podrozdział w części pierwszej zatytułowany – niepieniężne instrumenty finansowe; przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego (bon skarbowy);

26 RYNEK WALUTOWY Występują na nim transakcje walutowe, które polegają na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie

27 RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCHPrzeprowadza się na nim transakcje tzw. instrumentami pochodnymi Cele funkcjonowania rynku derywatów: - zabezpieczanie się przed różnego rodzaju ryzykiem - spekulacja w nadziei na uzyskanie ponadprzeciętnych zysków - arbitraż

28 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCHForma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa wierzytelności pieniężne (instrumenty dłużne) prawo własności (współwłasność majątkowa) Instrumenty powiernicze obligacje kredyty pożyczki depozyty polisy weksle gotówka akcje udziały księga wieczysta jednostki uczestnictwa certyfikaty inwestycyjne jednostki rozrachunkowe

29 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Instrumenty pierwotneForma zobowiązania rodzaj reprezentowanego prawa Instrumenty pierwotne instrumenty wtórne poręczenia gwarancje hipoteka derywaty

30 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH (czynność – przekazanie/sprzedaż)Sposób przenoszenia prawa własności na okaziciela (czynność – przekazanie/sprzedaż) na zlecenie (czynność – indos) imienne (czynność - cesja) akcja imienna kredyt jednostka uczestnictwa obligacja skarbowa akcja zwykła gotówka bon skarbowy weksel czek imienny

31 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH nie podlegające wykupowiTermin wykupu instrumentu nie podlegające wykupowi podlegające wykupowi akcje udziały księga wieczysta na żądanie w jednym momencie na raty depozyty jednostka uczestnictwa weksle bony skarbowe pożyczki kredyty pożyczki

32 PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCHRodzaj i sposób naliczania dochodu dochód umowny przynoszący dochód zmienny stały odsetkowy nieprzynoszący dochodu odsetkowy nieokreślony nieprzynoszący dochodu gotówka rachunek rozliczeniowy depozyt kredyt kredyt pożyczka dochód kapitałowy waluta jednostka uczestnictwa weksel obligacje obligacje akcje udziały obligacje przychodowe przynoszący dochód

33 Zajęcia 5 Proszę: - dokończyć powyższe zadanie (lata , załączony plik w materiałach) przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego – według indeksu (bon skarbowy, bon pieniężny, transakcje repo);

34 płynność, ryzyko i dochód instrumentu finansowegoatrybut rynkowy - możliwość zamiany na gotówkę przy minimalizacji utraty wartości (weryfikacja płynności – czas ekspozycji instrumentu finansowego na rynku oraz wartość dyskonta z tytułu braku płynności) oczekiwana (średnia) stopa zwrotu (R) odchylenie standardowe stopy zwrotu = √var(r) Var(r) = ((r1-R)2+(r2-R)2+…+(rn-R)2)/n inwestor działający racjonalnie powinien maksymalizować stopę zwrotu przy danym poziomie ryzyka lub minimalizować ryzyko przy danej stopie zwrotu

35 ryzyko i dochód instrumentu finansowegoNa który z papierów powinien zdecydować się inwestor maksymalizujący swoje korzyści? rok stopa zwrotu A B 1 0,03 0,08 2 -0,01 3 0,04 0,1 4 -0,03 5 0,01 0,05 odchylenie standardowe średnia stopa zwrotu A 0,0232 0,0380 B 0,0504

36 ryzyko i dochód instrumentu finansowego

37 ryzyko i dochód instrumentu finansowegorynek amerykański rodzaj instrumentu odchylenie standardowe stopy zwrotu % średnia arytmetyczna stopa zwrotu % akcje zwykłe 15,28 10,21 obligacje przedsiębiorstw 9,63 5,75 obligacje skarbowe długoterminowe 9,7 5,11 nieruchomości 3,45 9,49 metale szlachetne 29,69 12,63 stopa inflacji 3,6 5,3

38 PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD MINIMALNYBony skarbowe Gwarantowane przez rząd rachunki bankowe i certyfikaty depozytowe Obligacje oszczędnościowe

39 PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD MAŁYFundusze obligacji emitowanych przez agencje rządowe Fundusze obligacji skarbu państwa Fundusze rynku pieniężnego

40 PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD ŚREDNIFundusze metali szlachetnych Fundusze akcji i obligacji zagranicznych Agresywne fundusze akcji Fundusze wzrostu i dochodu z kapitału Fundusze mieszane Fundusze obligacji przedsiębiorstw

41 PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD DUŻYSpółki z o.o. Spekulacyjne akcje wzrostowe małych spółek Spółki typu blue-chip Obligacje zamienne Obligacje przedsiębiorstw o standardzie inwestycyjnym

42 PIRAMIDA RYZYKA INWESTYCYJNEGO RYZYKO ORAZ DOCHÓD NAJWIĘKSZYTowarowe kontrakty terminowe Metale strategiczne Opcje Obligacje śmieciowe Złoto i metale szlachetne Fundusze branżowe

43 INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGOBon skarbowy Bon pieniężny Operacje repo oraz reverse repo Certyfikaty depozytowe Papiery komercyjne

44 BON SKARBOWY Minister Finansów NBP finansowanie deficytu budżetowegoemitent agent emisji cel emisji rynek hurtowy/detaliczny uczestnicy rynku pierwotnego (przetargu) wierzytlelność/własność forma dochodu rodzaj kwotowania na rynku pierwotnym nominał terminy zapadalności imienny/na okaziciela/na zlecenie dokument/instrument zdematerializowany format przetargu jednej ceny/wielu cen możliwość składania ofert niekonkurencyjnych minimalna wartość nominalna oferty termin składania ofert publikacja wyników przetargu termin zapłaty za nabyte bony Minister Finansów NBP finansowanie deficytu budżetowego hurtowy DSPW oraz BGK wierzytelność dyskonto kwotowania cenowe zł od 1 do 52 tygodni na okaziciela zdematerializowany w CRBS od początku 2012 r. przetarg jednej ceny tak, max 1 oferta niekonkurencyjna zł dzień przetargu – godzina 11.00 dzień przetargu – godzina 11.30 dwa dni po przetargu – godzina 14.00

45 BON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznychUstawa budżetowa ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 30 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych List emisyjny Informacja o emisji – komunikat o przetargu

46 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznychBON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Art. 95. Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów. 6. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

47 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznychBON SKARBOWY Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Art. 96. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu: nie dłuższym niż rok, do których zalicza się w szczególności bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe); Art. 99. Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

48 BON SKARBOWY Źródło: MF

49 BON SKARBOWY Źródło: MF

50 BON SKARBOWY Źródło: MF

51 BON SKARBOWY Źródło: MF

52 rentowność instrumentu finansowego = (Pt-Pt-1)/Pt-1*360/t*100dochodowość oraz dyskonto instrumentów dyskontowych rentowność instrumentu finansowego = (Pt-Pt-1)/Pt-1*360/t*100 dyskonto instrumentu finansowego = (Pt-Pt-1)/Pt*360/t*100 gdzie: Pt – cena końcowa (nominalna) Pt-1 – cena początkowa (zakupu) t – czas pozostały do terminu zapadalności/wymagalności instrumentu

53 Informacje o następnym przetargu W mln zł 13 tyg. 26 tyg. 52 tyg. Wartość nominalna bonów przewidzianych do sprzedaży 100,00 200,00 600,00 Wartość nominalna bonów na które otrzymano ofertę zakupu 300,14 419,23 1041,01 Wartość nominalna przyjętych ofert Najniższa przyjęta cena przetargowa Dyskonto w skali roku 94,8 89,88 81,63 Stopa redukcji ofert z najniższą ceną przetargową 15,06% 33,07% 56,89% Średnia ważona cena przetargowa 94,87 89,95 81,69 Najwyższa cena przetargowa 95,25 90,35 82,50 Średnia ważona stopa rentowności bonów Dzień zapłaty za bony Informacje o następnym przetargu data 700,00 Termin składania ofert Dzień zapłaty 100,00 200,00 600,00 20,57% 20,02% 18,17% 20,29% 19,88% 18,11% 21,39% 22,10% 22,17% Do godziny w dniu

54 Zajęcia 6 Proszę: przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego – według indeksu (bon pieniężny, transakcje repo);

55 Bon skarbowy Inwestor nabywa bony skarbowe o nominale 1,6 mln zł i 91-dniowym terminie wykupu po cenie 92 za 100. proszę obliczyć: Kwotę zapłaty za zakupione bony Roczną rentowność nabytych instrumentów Roczne dyskonto z jakim nabył papiery wartościowe

56 Bon skarbowy Inwestor nabył 52-tygodniowy bon skarbowy z dyskontem 12,72%. Jaka jest rentowność inwestycji?

57 Bon skarbowy Analitycy banku komercyjnego spodziewają się spadku stóp procentowych w przyszłości. Na rynku można zakupić roczny bon skarbowy z dyskontem 17,55%. Alternatywną inwestycją jest kupno dziewięciomiesięcznego bonu skarbowego płacąc 85,98 zł za 100 zł nominału oraz jego reinwestycja w trzymiesięczny bon skarbowy z rentownością 16,2%. Którą z inwestycji wybrać?

58 Bon pieniężny Bank komercyjny zamierza ulokować nadwyżkę środków pieniężnych na okres trzech miesięcy. Rynek międzybankowy oferuje stawkę WIBID 3M (90 dni) w wysokości 6,95%. Istnieje również możliwość nabycia bonu pieniężnego 91-dniowego z dyskontem 1,75%. Co będzie dla banku lepszą inwestycją?

59 Certyfikat depozytowyNa rynku istnieje możliwość zakupu certyfikatu depozytowego na 182 dni przed terminem zapadalności o cenie nominalnej 1000 zł. Certyfikat jest oprocentowany na 4% w stosunku rocznym. Wymagana przez inwestora stopa zwrotu (dochodu) wynosi 5,5%. Jaką cenę powinien zaakceptować inwestor aby osiągnąć wymagany poziom dochodu? Wartość przyszła instrumentu oprocentowanego FV = PV*(1+r) gdzie: FV – wartość przyszła instrumentu PV – wartość bieżąca instrumentu r – stopa procentowa (oczekiwana stopa dochodu)

60 Repo, reverse repo Zarządzający spółką X zmuszeni są do sfinansowania nieprzewidzianego zakupu półproduktów. Pierwsze wolne środki (spłata należności) pojawią się w spółce za 10 dni. Dostawca półproduktów nie chce udzielić kredytu handlowego. Spółka może wykorzystać w tym celu kredyt bankowy oprocentowany na 15% w skali roku. Spółka posiada w aktywach zapadalne za 90 dni bony skarbowe, które zamierza zbyć w terminie zapadalności (za trzy miesiące). Czy zarządzający spółką powinni zdecydować się na kredyt bankowy czy transakcję repo, skoro kwotowana przez dealera cena zakupu i sprzedaży przez bank bonów skarbowych na rynku wtórnym wynosi odpowiednio 94,65 zł oraz 95,00 zł?

61 Zajęcia 7 Proszę: - rozwiązać powyższe zadanie,przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdziały dotyczące instrumentów rynku pieniężnego – według indeksu (weksle, czeki);

62 Weksel Dokument sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, który zawiera bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w wyznaczonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną sumy pieniężnej, której egzekucja odbywa się w specjalnym rygorze.

63 Weksel specyficzne cechy: Samoistność Przenoszenie prawSolidarna odpowiedzialność Rygor wekslowy

64 Weksel Rodzaje weksla: Weksel własny Weksel trasowany główny dłużnikakceptant

65 Weksel Rodzaje i funkcje weksli: Kupieckie, handlowe FinansoweGwarancyjne Funkcje: kredytowa, obiegowa, płatnicza, gwarancyjna,

66 Weksel Elementy składowe weksla (trasowanego): nazwa wekselbezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty nazwisko trasata termin płatności miejsce płatności nazwisko remitenta data i miejsce wystawienia podpis wystawcy opłata skarbowa

67 1 2 4 3 5 7 8 6

68 Weksel dyskonto weksli protest wekslaW dniu 2 lipca przedłożono do dyskonta weksel o nominalnej wartości zł. Obowiązująca, w dniu dyskontowania, stopa dyskontowa wynosiła 36% w skali roku, a termin płatności weksla upływa 2 września tego samego roku. Proszę obliczyć dyskonto oraz aktualną wartość rynkową weksla. Gdyby bank komercyjny nie czekał na zainkasowanie przejętej należności i złożył weksel do redyskonta w banku centralnym w dniu 2 sierpnia tego samego roku, to ile wyniesie redyskonto banku centralnego przy stopie redyskontowej 32% w skali roku? protest weksla

69 Czek nazwa czek bezwarunkowe polecenie zapłaty nazwisko trasatamiejsce płatności datę i miejsce wystawienia podpis wystawcy różnice w stosunku do weksli

70 Zajęcia 8 Proszę: przeczytać w pozycji Dariusza Zarzeckiego „Metody wyceny przedsiębiorstw” podrozdział 1.6. Klasyfikacje metod wyceny, podrozdział 3.2. Modele zdyskontowanych przepływów pieniężnych oraz podrozdział 8.2. Istota i rodzaje metod porównawczych.

71 Metody wyceny akcji MAJĄTKOWE DOCHODOWE MIESZANE Dyskontowe ZyskówPORÓWNAWCZE - RYNKOWE Dyskontowe Zysków Przepływów pieniężnych Dywidend Skorygowanej wartości bieżącej (APV) ekonomicznej wartości dodanej (EVA) OPCJE Mnożnikowe C/Z C/S C/EBITDA WP/EBIT WP/EBITDA Księgowa (aktywów netto) Skorygowanych aktywów netto Odtworzeniowa Wartości likwidacyjnej Szwajcarska Berlińska Stuttgarcka UEC

72 Metody wyceny akcji Equity Value = Enterprise Value – Debt + Non Operating Assets Enterprise Value = ∑DVCF + DVRV EV = CF1/(1+WACC)1+…+ CFn/(1+WACC)n+ RV/(1+WACC)n CF = EBIT*(1-T) + A – I +/- WC RV = EBIT*(1-T)*(1+g)/(WACC-g) WACC = Ke*(Ke/V) + Kd*(Kd/V)*(1-T) Ke = Rf + ᵦ*(Rm- Rf) gdzie: Equity Value - wartość rynkowa kapitału własnego Enterprise Value - wartość rynkowa przedsiębiorstwa (kapitału własnego oraz długu) CF – przepływ pieniężny WACC – średnioważony koszt kapitału EBIT – zysk operacyjny Ke - koszt kapitału własnego Kd – koszt kapitału obcego

73 Cena akcji spółki x na GPW wynosi 61 złCena akcji spółki x na GPW wynosi 61 zł. Na podstawie poniższych danych sporządź wycenę akcji Spółki x w celu rekomendacji decyzji inwestycyjnej (kupuj/sprzedaj). Data wyceny EBIT w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – Podatek dochodowy 19% Amortyzacja w okresie szczegółowej prognozy – , w pozostałych okresach Zmiany kapitału obrotowego w poszczególnych latach: – , 2012 – 12000, 2013 – (14 000), 2014 – , 2015 – (15 000), 2016 – , 2017 – Inwestycje w poszczególnych latach: – , 2012 – , 2013 – , 2014 – , 2015 – , 2016 – , 2017 – Relacja długu oprocentowanego do kapitału własnego w okresie wyceny – 1. Koszt nominalny długu 7%. Nominalna rentowność 10-letnich obligacji – 5%. Współczynnik beta dla spółek porównywalnych – 1,2. Nominalna stopa zwrotu z indeksu giełdowego – 11%. Środki pieniężne na moment wyceny – , dług oprocentowany na moment wyceny – Pozostałe NOA (nieruchomość) – Wartość rezydualna policzona według wzoru Gordona. Tempo wzrostu przepływów po okresie szczegółowej prognozy – 2,5%. Ilość akcji spółki –

74 Metody porównawcze Źródło: IPOPEMA

75 Metody porównawcze Popularność metody wynika z relatywnie mało skomplikowanego algorytmu i pracochłonności (tanie i szybkie) Warunki konieczne do spełnienia: poziom rozwoju rynku kapitałowego (lub dostęp do bazy transakcji pozagiełdowych) Kluczowy dobór spółek porównywalnych (benchmarki) Kluczowy dobór mnożników rynkowych Istota metody (mnożnik i baza)

76 Metody porównawcze Najczęściej stosowane wskaźniki (cena/zysk, cena/sprzedaż, cena/wartość księgowa) Adekwatność wskaźników (Equity, Enterprise) – im wyżej znajduje się wskaźnik w rachunku zysków i strat tym większa szansa iż będzie obiektywny Wskaźnik powinien odzwierciedlać specyfikę działalności spółki Normalizacja w wyniku stosowania średniej lub mediany

77 Metody porównawcze P/E – uzależnienie od struktury kapitału i podatność na manipulację P/BV – właściwy w przypadku spółek dysponujących względnie stałą w czasie bazą aktywów P/S – uniezależnienie od rentowności EV/EBIT, EV/EBITDA – adekwatne w sytuacji zaangażowania długu w finansowanie aktywów

78 Metody porównawcze Głównym przedmiotem działalności spółki X jest świadczenie usług w formule biura architektonicznego i realizacja projektów jako wykonawca lub podwykonawca. Spółka nie posiada na własność nieruchomości prowadząc działalność operacyjną w wynajmowanych biurach w centrum dużego miasta ponosząc z tego tytułu znaczne koszty. Wczesna faza rozwoju biznesu wymusiła konieczność finansowania aktywów w znacznym stopniu kredytem bankowym. Powyższe czynniki determinują ujemną rentowność netto przy znacznych przychodach. Spółka jest rentowna na działalności operacyjnej. Kapitał zakładowy dzieli się na akcji. Wybierz dwa wskaźniki z następującej grupy mnożników (P/E, P/BV, P/S, EV/EBIT, EV/EBITDA) i nadając im jednakowe wagi wyceń wartość jednej akcji spółki metodą porównawczą na tle branży (notowania giełdowe, dane w mln):

79 Zajęcia 9 Proszę: - rozwiązać powyższe zadanie;przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział dotyczący rynku obligacji oraz według indeksu (prawo poboru, PDA).

80 USTAWA z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjachObligacje Definicja USTAWA z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Kryteria podziału (emitent, oprocentowanie, termin wykupu) Cena (nominalna, emisyjna, rynkowa, rozliczeniowa, czysta, brudna) Rentowność (nominalna, bieżąca, YTM)

81 Obligacje - parametry Obligacja trzyletnia wartości nominalnej 100,00 PLN, o kuponach odsetkowych wypłacanych co rok wynoszących 5,00 PLN, notowana jest po kursie 99,30%. Od ostatniej wypłaty odsetek upłynął kwartał. Podstawowe parametry takiej obligacji wynoszą: cena rynkowa czysta cena rynkowa brudna rentowność nominalna rentowność bieżąca

82 Obligacje - rentownośćInwestor zastanawia się nad ulokowaniem środków w jednej z trzech inwestycji: nabycie obligacji A za 85,35 zł i sprzedanie jej po 180 dniach za 91,11 zł nabycie obligacji B za 101,03 zł, po 182 dniach otrzymuje odsetki kuponowe w wysokości 7,5 zł oraz sprzedaż obligacji za 99,34 zł nabycie obligacji C za 95,78 zł, po 182 dniach otrzymuje odsetki kuponowe w wysokości 5 zł (reinwestuje odsetki kuponowe według stopy 10%), a po kolejnych 182 dniach następne 5 zł oraz sprzedaż obligacji za 96,21 zł Która z tych inwestycji jest najbardziej opłacalna dla inwestora.

83 Zajęcia 10 Proszę: -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział dotyczący rynku obligacji (w szczególności zagadnienie „duracji obligacji”). -przeczytać w pozycji prof. M.Górskiego „Rynkowy System Finansowy” podrozdział dotyczący rynku instrumentów pochodnych. Informacje na temat rozliczania transakcji instrumentów pochodnych znajdziecie Państwo również na stronie internetowej GPW w zakładce materiały edukacyjne (kontrakty terminowe i opcje).

84 opcje Instrument finansowy, dający jego posiadaczowi prawo do zakupu lub sprzedaży innego papieru wartościowego. Opcja kupna Opcja sprzedaży

85 opcje terminy opcji: termin wygaśnięcia opcji, termin wykonania opcji;rodzaje opcji (według kryterium terminu wykonania): opcja amerykańska, opcja europejska; ceny opcji: cena wykonania (rozliczenia), cena opcji (premia), cena instrumentu pierwotnego; opcja “in the money”, opcja “out of the money”, opcja “at the money”; instrumenty pierwotne: opcje akcyjne, opcje walutowe, opcje procentowe, opcje indeksowe;

86 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotuInwestor liczy na wzrost kursu akcji na giełdzie, który wynosi obecnie 52 zł w związku z czym nabywa akcyjną opcję kupna z kursem wykonania równym 55 zł. Kurs opcji wynosi 1,25 zł (w stosunku do jednej akcji). Opcja wystawiona jest na 100 akcji. Kurs akcji w terminie wygaśnięcia wynosi 58,5 zł. Czy inwestor powinien rozliczyć opcję? Jaka jest stopa zwrotu z inwestycji w opcje w porównaniu ze zmianą ceny instrumentu bazowego?

87 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotukurs wykonania 55 kurs opcji 1,25 premia 125 dochód (58,5-55)*100=350 stopa zwrotu opcje ( )/125=180% stopa zwrotu akcje (58,5-52)/52=12,5%

88 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotuRozpatrujemy dwie inwestycje o identycznej długości okresu inwestowania 1. Zakup 100 akcji spółki A. W momencie zakupu cena akcji wynosi 115. Na końcu okresu inwestowania cena akcji wynosi 125. akcje zostają sprzedane. 2. Zakup 40 opcji kupna z których każda wystawiona jest na 100 akcji spółki A. Cena wykonania opcji wynosi 135. W momencie zakupu cena opcji (odniesieniu do 1 akcji) wynosi 1. Na końcu okresu inwestowania cena opcji wynosi 5. Opcje zostają sprzedane. Jaka kwotę zainwestowano w obu przypadkach? Jaka jest stopa zwrotu z inwestycji?

89 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotu1 (akcje) 2 (opcje) kapitał zainwestowany 11500 4000 stopa zwrotu 8,70% 400%

90 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotuRozpatrujemy dwie inwestycje o identycznej długości okresu inwestowania 1. Zakup 100 akcji spółki A. W momencie zakupu cena akcji wynosi 115. Na końcu okresu inwestowania cena akcji wynosi 105. akcje zostają sprzedane. 2. Zakup 40 opcji kupna z których każda wystawiona jest na 100 akcji spółki A. Cena wykonania opcji wynosi 135. W momencie zakupu cena opcji (odniesieniu do 1 akcji) wynosi 1. Na końcu okresu inwestowania cena opcji wynosi 0,2. Opcje zostają sprzedane. Jaka kwotę zainwestowano w obu przypadkach? Jaka jest stopa zwrotu z inwestycji?

91 Opcje – dźwignia finansowa i stopa zwrotu1 (akcje) 2 (opcje) kapitał zainwestowany 11500 4000 stopa zwrotu - 8,70% - 80%

92 Opcje walutowe - zabezpieczenie3 miesiące 1 mln euro eksporter importer towar premia zobowiązanie BANK RYZYKO – wzrost wartości złotówki w stosunku do euro w okresie 3 m-cy ZABEZPIECZENIE – kupno opcji sprzedaży 1 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, koszt – premia zł

93 Opcje walutowe - zabezpieczeniescenariusze wyniku (3,7; 4,0; 4,3 EUR/PLN) dla zabezpieczenia zakładanej rentowności przy kursie 4 EUR/PLN efekt: zabezpieczenie przed niekorzystną zmianą kursu walutowego (spadek wartości euro) po koszcie premii przy jednoczesnym osiąganiu korzyści w sytuacji wzrostu wartości euro

94 Opcje walutowe - zerokosztowe3 miesiące 1 mln euro eksporter importer towar premia zobowiązanie BANK RYZYKO – wzrost wartości złotówki w stosunku do euro w okresie 3 m-cy ZABEZPIECZENIE – kupno opcji sprzedaży 1 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, koszt – premia zł oraz jednoczesna sprzedaż bankowi opcji kupna 1 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, przychód – premia zł

95 Opcje walutowe - zerokosztowescenariusze wyniku (3,7; 4,0; 4,3 EUR/PLN) dla zabezpieczenia zakładanej rentowności przy kursie 4 EUR/PLN efekt: zabezpieczenie przed niekorzystną zmianą kursu walutowego (spadek wartości euro) bez ponoszenia kosztów premii przy jednoczesnej rezygnacji z korzyści w sytuacji wzrostu wartości euro

96 Opcje walutowe – asymetryczne3 miesiące 1 mln euro eksporter importer towar premia zobowiązanie BANK RYZYKO – wzrost wartości złotówki w stosunku do euro w okresie 3 m-cy ZABEZPIECZENIE – kupno opcji sprzedaży 1 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, koszt – premia zł oraz jednoczesna sprzedaż bankowi opcji kupna 2 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, przychód – premia zł

97 Opcje walutowe - asymetrycznescenariusze wyniku (3,7; 4,0; 4,3 EUR/PLN) dla zabezpieczenia zakładanej rentowności przy kursie 4 EUR/PLN efekt: zabezpieczenie przed niekorzystną zmianą kursu walutowego (spadek wartości euro) bez ponoszenia kosztów premii przy jednoczesnej akceptacji ryzyka o charakterze asymetrycznym (strata w wyniku niekorzystnej zmiany kursu walutowego)

98 Opcje walutowe – spekulacja3 miesiące 1 mln euro eksporter importer towar premia zobowiązanie BANK RYZYKO – wzrost wartości złotówki w stosunku do euro w okresie 3 m-cy SPEKULACJA – kupno opcji sprzedaży 5 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, koszt – premia zł oraz jednoczesna sprzedaż bankowi opcji kupna 5 mln euro po kursie 4 EUR/PLN, przychód – premia zł

99 Opcje walutowe - spekulacjascenariusze wyniku (3,7; 4,0; 5,0 EUR/PLN) dla spekulacji przy kursie 4 EUR/PLN efekt: zabezpieczenie przed niekorzystną zmianą kursu walutowego (spadek wartości euro) bez ponoszenia kosztów premii przy jednoczesnej akceptacji ryzyka o charakterze asymetrycznym (spekulacja w nadziei na spadek kursu euro)

100 Źródło: Bankier

101 Kontrakty terminowe Instrument finansowy zobowiązujący dwie strony do zawarcia w przyszłości transakcji na warunkach określonych w kontrakcie cena kontraktu futures w dniu zawarcia kontraktu cena kontraktu futures na rynku cena bieżąca

102 Kontrakty terminowe baza kontraktu walutowe kontrakty futuresprocentowe kontrakty futures indeksowe kontrakty futures

103 Kontrakty terminowe RÓŻNICE KONTRAKTY FUTURES KONTRAKTY FORWARDWystępuje z reguły na giełdzie Występuje w obrocie pozagiełdowym Jest kontraktem standaryzowanym Jest kontraktem niestandaryzowanym Termin dostawy określony jako cały miesiąc Termin dostawy określany jako konkretny dzień Z reguły nie występuje dostawa przedmiotu kontraktu Często dochodzi do dostawy przedmiotu kontraktu Konieczność wniesienia depozytu Depozyty nie są wymagane Rozliczanie na zasadzie ”marking to market” Płatność następuje po dostawie

104 Kontrakty terminowe – depozyty zabezpieczajaceinstrument – kontrakt terminowy WIG20 wstępny depozyt zabezpieczający – 9% wartości kontraktu właściwy depozyt zabezpieczający – 5% wartości kontraktu Na sesji T przeprowadzono transakcję na kontrakcie terminowym na WIG20 po kursie 2900 pkt. Na koniec sesji T dzienny kurs rozliczeniowy wyniósł 3000 pkt., natomiast na koniec sesji T+1, 3110 pkt. Proszę przedstawić mechanizm działania depozytów zabezpieczających w przypadku długiej i krótkiej pozycji w kontrakcie (stan depozytu na dzień T+1).

105 Kontrakty terminowe – depozyty zabezpieczajacewstępny depozyt zabezpieczający 2900*10*0, sesja T dzienny kurs rozliczeniowy 3000 właściwy depozyt zabezpieczający 3000*10*0, pozycja długa wynik ( )* saldo depozytu nabywca pozycja krótka wynik ( )* saldo depozytu sprzedawca sesja T+1 dzienny kurs rozliczeniowy 3110 właściwy depozyt zabezpieczający 3110*10*0,

106 Kontrakty terminowe – depozyty zabezpieczajacepozycja długa wynik ( )* saldo depozytu nabywca pozycja krótka wynik ( )* saldo depozytu sprzedawca uzupełnienie depozytu sprzedawca

107 Zajęcia 11 Proszę zapoznać się z materiałami dot. matematyki finansowej (strona wydziałowa).