1 SZEŚCIOLATEK W SZKOLE , JAKIM MOŻE BYĆ UCZNIEM ?Bożena Janiszewska SZEŚCIOLATEK W SZKOLE , JAKIM MOŻE BYĆ UCZNIEM ? CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW * WYKONAWCZYCH, * POZNAWCZYCH * SPOŁECZNYCH * MOTYWACYJNYCH 1

2 DZIECKO MOŻE ROZPOCZĄĆ NAUKĘ W SZKOLE, JEŻELI JEGO MOŻLIWOŚCI: FIZYCZNE, PSYCHICZNE I SPOŁECZNE ODPOWIADAJĄ WYMAGANIOM STAWIANYM PRZEZ SZKOŁĘ.     DZIECKO: WIEDZA O MOŻLIWOŚCIACH DZIECKA WSPOMAGANIE JEGO ROZWOJU WYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI   SZKOŁA : WYMAGANIA PROGRAMOWE POMIESZCZENIA METODYKA PRACY (ZABAWA) NAUCZYCIELE (ODPOWIEDNIE PRZYGOTOWANIE)   2

3 ROZWÓJ FIZYCZNY, MOŻLIWOŚCI FIZYCZNE, TO PODŁOŻE PROCESÓW WYKONAWCZYCHROZWÓJ FIZYCZNY, MOŻLIWOŚCI FIZYCZNE, TO PODŁOŻE PROCESÓW WYKONAWCZYCH NALEŻY UWZGLĘDNIĆ I OCENIĆ: * STAN ZDROWIA (choroby, wady) * WZROST, WAGA, PROPORCJE * ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO * ROZWÓJ UKŁADU KOSTNEGO * ROZWÓJ UKŁADU MIĘŚNIOWEGO ODPOWIEDNI ROZWÓJ FIZYCZNY, TO TAKŻE GWARANCJA SPRAWNOŚCI RUCHÓW RĘKI PRZY PISANIU I RYSOWANIU, ODPORNOŚĆ NA CHOROBY I ODPORNOŚĆ NA ZMĘCZENIE! 3

4 smakowe itp. * potrzeby psychiczne * dotykowe, * zainteresowaniaROZWÓJ PSYCHICZNY, MOŻLIWOŚCI PSYCHICZNE TO: PROCESY POZNAWCZE PROCESY REGULACYJNE * UWAGA * EMOCJE I UCZUCIA * PAMIĘĆ * pozytywne * SPOSTRZEGANIE * negatywne * wzrokowe * PROCESY MOTYWACYJNE * słuchowe, * potrzeby biologiczne smakowe itp * potrzeby psychiczne * dotykowe, * zainteresowania * MOWA * mechanizmy * MYŚLENIE osobowości WSZYSTKIE PROCESY SĄ ZE SOBĄ POWIĄZANE; UCZENIE SIĘ I ROZUMIENIE ŚWIATA ORAZ RÓŻNE FORMY AKTYWNOŚCI SĄ „WYPADKOWĄ” ICH WSPÓŁDZIAŁANIA. 4

5 * UMIEJĘTNOŚCI WSPÓŁŻYCIE I WSPÓŁDZIAŁANIA W GRUPIE ROZWÓJ SPOŁECZNY, MOŻLIWOŚCI SPOŁECZNE TO: * UMIEJĘTNOŚCI WSPÓŁŻYCIE I WSPÓŁDZIAŁANIA W GRUPIE * POCZUCIE, ŻE JEST SIĘ CZŁONKIEM GRUPY * ZNAJOMOŚĆ NORM SPOŁECZNYCH * ZMNIEJSZANIE SIĘ EGOCENTRYZMU * ROZWÓJ UCZUĆ SPOŁECZNYCH - empatii, współczucia itp. DZIECKO UCZY SIĘ STOPNIOWO ZASPOKAJANIA SWOICH POTRZEB RUCHOWYCH I PSYCHICZNYCH W GRUPIE, A STOPIEŃ ZASPOKOJENIA TYCH POTRZEB JEST ZALEŻNY OD SAMEGO DZIECKA ORAZ OD TEGO, W JAKIM STOPNIU GRUPA JE ZAAKCEPTUJE (DUŻA ROLA KONFORMIZMU). DZIECI SĄ TU NA RÓWNYCH POZYCJACH. 5

6 ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY – TO PROCES CIĄGŁY, STOPNIOWY, WYSTĘPUJĄ JEDNAK W NIM DWA WYJĄTKI – TZW. SKOKI ROZWOJOWE (szybkie zmiany w krótkim czasie): * PIERWSZY PRZYPADA NA OKRES OKOŁO 6 LAT * DRUGI – TO OKRES DORASTANIA   ROZWÓJ dokonuje się dzięki procesom DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ. Jednostka musi do czegoś dojrzeć, aby się tego „czegoś” nauczyć (są to tzw. okresy gotowości).   SKOK ROZWOJOWY, TO PRZYSPIESZONE DOJRZEWANIE, WIĘC: SIEDMIOLATEK – TO DZIECKO PO ZMIANACH SZEŚCIOLATEK – DZIECKO PRZED, LUB W TRAKCIE ZMIAN Sześciolatek jest innym jakościowo dzieckiem niż siedmiolatek: * INACZEJ SIĘ UCZY * MA INNE MOŻLIWOŚCI, A OD NICH ZALEŻY BEZPOŚREDNIO STOPIEŃ PRZYSTOSOWANIA SIĘ DZIECKA DO WYMAGAŃ SZKOŁY. 6

7 W wieku około 5;6 – 6;6 lat (różnice rozwojowe) uaktywnia się układ SKOK ROZWOJOWY – ISTOTA I CHARAKTER ZMIAN W wieku około 5;6 – 6;6 lat (różnice rozwojowe) uaktywnia się układ hormonalny i za jego pośrednictwem dokonują się zmiany w: * układzie kostnym * układzie mięśniowym * układzie nerwowym * część zmian zależna jest od płci dziecka DZIECI DO OKOŁO 6 LAT: * uczą się okazjonalnie – głównie w zabawie i przez zabawę * mają mimowolną uwagę i pamięć * kierują się emocjami, a nie normami i obowiązkiem U DZIECI PO ZMIANACH ROZWOJOWYCH: * występują początki uczenia się zamierzonego * występują początki uwagi i pamięci dowolnej * początki kontroli emocji i początki poczucia obowiązkowości 7

8 WAŻNIEJSZE ZMIANY ROZWOJOWE ZACHO- DZĄCE W UKŁADACH: KOSTNYM I MIĘŚNIOWYM * ROSNĄ STOPY I WYSKLEPIAJĄ SIĘ KOŚCI ŚRÓDSTOPIA * WYDŁUŻAJĄ SIĘ I GRUBIEJĄ KOŚCI DŁUGIE - DZIECKO ROŚNIE I ZMIENIAJĄ SIĘ JEGO PROPORCJE * ROSNĄ I GRUBIEJĄ MIĘŚNIE DŁUGIE, ZWIĘKSZA SIĘ SIŁA ICH SKURCZU I ODPORNOŚĆ NA ZMĘCZENIE * WYSTĘPUJE PIERWSZY ETAP KOSTNIENIA NADGARSTKA - WZRASTA ODPORNOŚĆ RĘKI NA ZMĘCZENIE, ISTOTNIE POLEPSZA SIĘ PŁYNNOŚĆ RUCHÓW RĘKI PRZY PISANIU * ROSNĄ ZĘBY STAŁE, ROSNĄ SZCZĘKI ITP. ZMIANY W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH POWODUJĄ: * większą odporność na choroby * lepszą kontrolę nad czynnościami fizjologicznymi * lepsze dotlenienie i odżywianie 8

9 ISTOTNE ZMIANY ROZWOJOWE W UKŁADZIE NERWOWYM I ICH KONSEKWENCJE:ISTOTNE ZMIANY ROZWOJOWE W UKŁADZIE NERWOWYM I ICH KONSEKWENCJE: * dojrzewają drogi nerwowe, wzrasta ilość połączeń – POLEPSZA SIĘ JAKOŚĆ REAKCJI, INTEGRACJA INFORMACJI, KOORDYNACJA   * dojrzewają części receptoryczne – LEPSZA JEST JAKOŚĆ WZROKU, SŁUCHU, DOTYKU, SMAKU, WĘCHU itp. – lepszy odbiór bodźców   * dojrzewają okolice ruchowe kory – LEPSZA KOORDYNACJA RUCHÓW, DOKŁADNOŚĆ, PŁYNNOŚĆ, ZWINNOŚĆ – również ruchów ręki   * dojrzewają okolice kory odpowiadające za: SPOSTRZEGANIE WZROKOWE I SŁUCHOWE ORAZ ZA MYŚLENIE * dojrzewa cała kora – POCZĄTKI UWAGI I PAMIĘCI DOWOLNEJ, ZDOLNOŚĆ KONTROLOWANIA EMOCJI itp. 9

10 zachęca je do: słuchania, działania, pokonywania przeszkódJAKIE SĄ WIĘC TE SZEŚCIOLATKI ??? * DZIECI CHCĄ SIĘ GŁÓWNIE BAWIĆ – każda forma zabawowa zachęca je do: słuchania, działania, pokonywania przeszkód * BARDZO DOBRZE REAGUJĄ NA ZACHĘTY, POCHWAŁY – PRZY NIEPOWODZENIACH ODMAWIAJĄ DZIAŁANIA * ZMĘCZONE, ŚPIĄCE LUB GŁODNE STAJĄ SIĘ „ NIEZNOŚNE” - nie uświadamiają sobie jeszcze przyczyn swego zachowania; po zjedzeniu czegoś lub po krótkim odpoczynku szybko się regenerują * ŁATWO ROZPRASZAJĄ SIĘ – CHCĄC JE SKONCENTROWAĆ TRZEBA BYĆ „AKTOREM” * POTRAFIĄ BYĆ UPARTE – ARGUMENTY LOGICZNE NIE SKUTKUJĄ – kierują się własnymi chęciami * SĄ UFNE I ŁATWOWIERNE, PODATNE NA EMOCJONALNIE PODANE INFORMACJE * MAJĄ JESZCZE „MAGICZNE” MYŚLENIE * SĄ EGOCENTRYCZNE 10

11 wymagać spokojnego siedzenia PONADTO: * MAJĄ WIOTKI, MIĘKKI KOŚCIEC I SŁABE MIĘŚNIE – muszą więc często zmieniać pozycję – kładą się, podpierają, klękają itp. – nie należy wymagać spokojnego siedzenia * MAJĄ JESZCZE SILNE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE (palców, nadgarstka, przedramienia i barków) – piszą duże drukowane litery, często od dołu do góry, rysują szlaczki typu: IIIIIII ; //////;\\\\\\\; XXXX; VVVV, a nie literopodobne typu: UUUU; boli je ręka przy pisaniu i rysowaniu, rysunki są schematyczne, zgeometryzowane, kłopot w pisaniu w liniach itp. * MAJĄ KŁOPOT Z OCENĄ STOSUNKÓW PRZESTRZENNYCH: prawo - lewo; góra – dół, pod, nad, obok, za, między itp. * W ANALIZIE I SYNTEZIE WZROKOWEJ często odwracają elementy asymetryczne, nie różnicują dobrze liter i cyfr o podobnych kształtach, nie uwzględniają przerw między wyrazami itp. ; w opisie obrazka nie spostrzegają dobrze zależności przestrzennych i nie używają przyimków do ich opisu 11

12 wyrazy na 2-4 sylab, wysłuchują głoski w nagłosie po ćwiczeniach, ale OPRÓCZ TEGO: * W ANALIZIE I SYNTEZIE SŁUCHOWEJ dzielą zdanie na wyrazy, wyrazy na 2-4 sylab, wysłuchują głoski w nagłosie po ćwiczeniach, ale nie wysłuchują jeszcze głosek w wygłosie i śródgłosie; syntetyzują sylaby, ale jeszcze często nie głoski. Nie znają i nie rozumieją pojęć typu: sylaba, głoska, samogłoska, spółgłoska, zdanie, wyraz itp. ; „przekręcają” trudne wyrazy itp. Dzieci meczą się jeszcze dłuższym słuchaniem nowego tekstu * MYŚLENIE ICH JEST NA POZIOMIE KONKRETNO- WYOBRAŻENIOWYM PRZEDOPERACYJNYM; mając nawet dużo informacji NIE POTRAFIĄ JESZCZE DOSTATECZNIE DOBRZE NIMI OPEROWAĆ. Efekty ich operacji są jeszcze subiektywne, niepełne i często nieprawdziwe. Myślenie charakteryzuje się centracją (jeden punkt widzenia), nie ma jeszcze odwracalności myślenia – myślenie dzieci nie jest jeszcze w pełni logiczne. 12

13 ale nie potrafiąc klasyfikować ani uogólniać nie rozumieją zbiorów ani * MYŚLENIE MATEMATYCZNE: dzieci zaczynają mieć już pojęcie liczby, ale nie potrafiąc klasyfikować ani uogólniać nie rozumieją zbiorów ani zależności między nimi; nie rozumieją, że odejmowanie jest odwrotnością dodawania, dzielenie – odwrotnością mnożenia. Nie rozumieją pojęć oznaczających jednostki miary, wagi itp. Wykonując proste działania na konkretach nie rozumieją często treści zadań itp. Do takiej matematyki muszą jeszcze dojrzeć! * UWAGA JEST JESZCZE MIMOWOLNA – to bodźce z zewnątrz kierują uwagą dziecka, a nie dziecko steruje swoją uwagą. UWAGA JEST MAŁO PODZIELNA, ma mały ZAKRES, ma krótki czas KONCENTRACJI, dziecko szybko męczy się przy skupieniu uwagi. SKUPIA SIĘ NA TYM, CO LUBI. * PRZEWAŻA PAMIĘĆ MECHANICZNA, MIMOWOLNA – dziecko zapamiętuje to, co dla niego jest ważne, ciekawe, co wiąże się z przeżyciami. PAMIĘĆ WZROKOWA CZY SŁUCHOWA wiąże się ze zdolnościami do spostrzegania; jakość pamięci ŚWIEŻEJ LUB TRWAŁEJ to bardziej właściwości indywidualne, niż związane z wiekiem. 13

14 doświadczeń w obszarze: „moje”, by móc zrozumieć obszar „czyjeś” ROZWÓJ SPOŁECZNY * SZEŚCIOLATKI SĄ JESZCZE EGOCENTRYCZNE – muszą mieć dużo doświadczeń w obszarze: „moje”, by móc zrozumieć obszar „czyjeś” (uczucia, zachowanie, punkt widzenia itp.) * DZIECI MAJĄ POCZĄTKI TAKICH UCZUĆ JAK: współczucie, chęć pomocy, pocieszenie, itp.; rozumieją smutek, radość, płacz, ale jeszcze NIE POTRAFIĄ PRZEWIDYWAĆ SKUTKÓW SWOICH ZACHOWAŃ W TYM ZAKRESIE! * JAKOŚĆ DOŚWIADCZEŃ WYNIESIONA Z DOMU RODZINNEGO, ORAZ NAŚLADOWANIE ZACHOWAŃ NAUCZYCIELA JEST TU BARDZO WAŻNA - niezwykle istotne jest tłumaczenie, DLACZEGO należy uważać, BY NIE KRZYWDZIĆ INNYCH. 14

15 - odbiera więcej bodźców, - odbiera bodźce o słabej sile, DZIECKO UZDOLNIONE MUZYCZNIE TO: * DZIECKO BARDZIEJ WRAŻLIWE ZMYSŁOWO - odbiera więcej bodźców, - odbiera bodźce o słabej sile, - bodźce o przeciętnym natężeniu bywają dla niego zbyt silne, - szybciej męczy się niż inne dzieci. * DZIECKO BARDZIEJ WRAŻLIWE EMOCJONALNIE - głębiej i silniej wszystko przeżywa, - ekspresja emocji jest mniej kontrolowana i bardziej wyrazista, - szybciej „spala się” energetycznie. 15

16 * Sprawność działania rośnie wraz z natężeniem motywacji (emocji) JEST ŚCISŁA ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY NATĘŻENIEM EMOCJI I MOTYWACJI, A SPRAWNOŚCIĄ DZIAŁANIA (prawa Yerkesa-Dodsona) * Sprawność działania rośnie wraz z natężeniem motywacji (emocji) do pewnego momentu, potem przy dalszym wzroście sprawność działania gwałtownie maleje. * Zadania i czynności łatwe wykonujemy najlepiej przy stosunkowo wysokiej motywacji (emocjach).    * Zadania i czynności trudne najlepiej wykonujemy przy małej motywacji (emocjach). 16

17 KAŻDY CZŁOWIEK PODEJMUJE DZIAŁANIE, KAŻDY CZŁOWIEK PODEJMUJE DZIAŁANIE, POKONUJE TRUDNOŚCI PRZY ODPOWIEDNIEJ MOTYWACJI: M = P x W x Prs M – motywacja wywołująca działanie, P – potrzeba (chęć, zainteresowanie, ciekawość itp.), W – wzmocnienie (nagroda, pochwała, wiedza co jest konieczne do zaspokojenia potrzeby), Prs – subiektywna ocena prawdopodobieństwa sukcesu. 17

18 Czasem przyczyną nadmiernej wrażliwości, zaburzeń Czasem przyczyną nadmiernej wrażliwości, zaburzeń uwagi, spostrzegania, nadruchliwości itp. są zaburzenia neurotransmiterów (neurohormonów synaptycznych w korze mózgowej). Zaburzenia przewodnictwa mogą być nieco zmniejszone dzięki zażywaniu, będącego suplementem diety, preparatu „eye q” Więcej informacji o nim: 18

19 SZEŚCIOLATKI W SZKOLE… SPRÓBUJMY SIĘ NIMI DOBRZE ZAJĄĆSZEŚCIOLATKI W SZKOLE… SPRÓBUJMY SIĘ NIMI DOBRZE ZAJĄĆ ! JEŻELI KOCHAMY I ROZUMIEMY DZIECI, TO NAM SIĘ TO UDA !!! DZIĘKUJĘ Bożena JANISZEWSKA - psycholog