1 Szkoła dobrego wychowania „Dobre maniery na poważnie i wesoło” Poradnik dla dużych i małych Szkoła Podstawowa nr 8 im. A. Mickiewicza w Dąbrowie Górniczej

2 Savoir-vivre Słowo powstało jako połączenie dwóch francuskich czasowników: savoir – wiedzieć, umieć i vivre – żyć. Savoir-vivre to znajomość form towarzyskich, zwyczajów, reguł zachowania się w określonych sytuacjach

3 Synonimy słowa savoir - vivredelikatność, dobre maniery, dobre wychowanie, dobry ton, dyplomacja, dyskrecja, grzeczność, dżentelmeneria, klasa, kultura osobista, kurtuazja, obejście, obycie, ogłada , polor, powściągliwość, rycerskość, subtelność, takt, szlif, układność, ułożenie, uprzejmość, wyczucie, wyrobienie towarzyskie, wytworność, bon ton, galanteria, kindrsztuba, okrzesanie, ugrzecznienie, kultura, elegancja, etykieta, kulturalność, maniery, dobre obyczaje, konwenans, ceremoniał, protokół, rytuał, wersal

4 Kulturalny człowiek przy stole

5 Podczas posiłku nie wypada mlaskać ani siorbać …ale npPodczas posiłku nie wypada mlaskać ani siorbać …ale np. na bankiecie w Chinach jest to powszechny zwyczaj i wcale nie uchodzi za brak dobrych manier . Pamiętajmy: my jesteśmy w Polsce  Widelec trzyma się w lewej ręce a nóż w prawej …nie wszystkie potrawy trzeba kroić nożem: kluski, bigos, jarzyny, omlet można, a nawet wypada jeść samym widelcem Nie dmuchamy na gorącą zupę …dmuchanie do talerza z zupą może spowodować prawdziwą katastrofę  Nie mówimy z pełnymi ustami …zanim zaczniemy mówić z pełnymi ustami, warto pomyśleć o innych, no i o swoim ubraniu  Jemy małymi kęsami …jedzenie to nie wyścigi! Sami przyznajcie, że jak ktoś próbuje wpakować szybko całe jedzenie do ust – nie wygląda to apetycznie  Najważniejsza podczas posiłków jest dobra atmosfera …gdy jest kłótnia przy stole nawet najlepszy deser traci smak  Podczas posiłków możemy popijać wodę, sok …ale najpierw połykamy jedzenie które mamy w ustach  Nie rozkładamy łokci na stole …inni też chcą się zmieścić  Nie czytamy przy jedzeniu, ale można prowadzić rozmowę ...kulturalny człowiek dużo czyta, ale przy jedzeniu łatwo zabrudzić książkę, a jak rozmawiamy to nie o obrzydliwościach, ani chorobach bo łatwo stracić apetyt  Jeśli w restauracji zabranie dla nas miejsca nie dosiadamy się do innych gości …tak jest przyjęte w większości krajów europejskich, no chyba, że znajdujemy się w Portugalii – tam można  Leżącą na stole serwetkę rozkładamy i umieszczamy na kolanach, a po posiłku nie składamy - odkładamy na stół …tak postępujemy nawet jeśli serwetki będą kunsztownie ułożone np. w piramidkę, pawia  Soku pitego przez słomkę nie wysysamy do końca …podczas wysysania resztek napoju słomka może wydać nieelegancki dźwięk  Jeśli nie wiemy co oznaczają nazwy dań w karcie możemy zapytać kelnera ...przecież nie musimy znać wszystkich potraw, tym bardziej, że niektóre restauracje mają własne nazwy dań  Ciasto jemy widelczykiem lub łyżeczką …ale twarde lub suche lepiej wziąć do ręki i nie próbować naciskać mocno łyżeczką czy widelczykiem - uwagą: może wystrzelić z talerzyka 

6   Co czym jeść

7 Ryby nie należy kroić nożem- jemy je dwoma widelcami lub widelcem i specjalną łopatką … pokrojone ości łatwiej co prawda pogryźć i połknąć, ale ości się nie jada  Na przyjęciu drób spożywamy za pomocą sztućców …pieczone udko lub skrzydełko z kurczaka w rodzinnym gronie można wziąć w dłoń i obgryźć  Spaghetti jemy za pomocą łyżki i widelca …są różne sposoby jedzenia włoskiego makaronu – samym widelcem też można  Podczas eleganckiego posiłku ziemniaków nie rozgniatamy widelcem …podczas zwykłego domowego obiadu można  Pestki z owoców wypluwamy (dyskretnie) na łyżeczkę i kładziemy na talerzyku …nie wkładamy ani nie wypluwamy ich z powrotem do kompotu  Jak nie wiemy, jak się daną potrawę je warto dyskretnie poobserwować innych  Gorącej herbaty nie pijemy łyżeczką … po prostu czekamy aż przestygnie, a łyżeczkę kładziemy na spodku  Nie wylizujemy talerza …choćby jedzenie było nie wiadomo jak smaczne  Kobieta pierwsza składa zamówienie …mimo równouprawnienia tak wypada 

8 Kiedy kelner zabiera talerz

9 Kulturalny człowiek w markecie

10 Wózki sklepowe służą do przewożenia zakupów a nie dzieci …ale małe dzieci do 2-3 lat mogą być przewożone w wózkach specjalnie do tego przystosowanych  Z towaru można zrezygnować, dopóki za niego nie zapłacimy jeśli uznamy, że włożony jogurt czy owoc to jednak „to nie to” bez - obaw można odłożyć je na miejsce  W supermarketach nie krzyczymy, nie śpiewamy głośno …tam i tak zwykle panuje hałas, a on szkodzi naszemu zdrowia, no a pracownicy i bez hałasu mogą czuć zmęczenie  Nie wspinamy się po regałach nawet jeśli nasz ulubiony batonik jest poza naszym zasięgiem …prosimy obsługę, bo nie chcielibyśmy oberwać w głowę np. spadającymi towarami  W supermarketach nie biegamy …to grozi wypadkiem  Pieczywo chwytamy przez folię- nie należy dotykać rękami …nikt nie chce jeść brudnego i nieapetycznego pieczywa – takiego przez wszystkich dotykanego  Dopiero zapłacony towar staje się naszą własności …dlatego nie można np. wypić soczku a potem za niego zapłacić 

11 Kulturalny człowiek i higiena osobista

12 Za porządek w domu odpowiadają wszyscy domownicy zgodnie ze swymi możliwościami i czasem utrzymanie porządku we własnym pokoju pomaga uniknąć szukania wciąż od nowa ulubionych zabawek, książek  …w estetycznym, czystym pokoju lepiej się myśli, milej bawi, a odrabianie lekcji wydaje się prostsze  …jak dzielimy z pokój z rodzeństwem warto podzielić się kto za co odpowiada  …jak zdarzy nam się rozlać mleko, naśmiecić, zabłocić podłogę – ty za to odpowiadamy - więc sprzątamy  Nie zapominamy każdego dnia: myć zębów , całego ciała , dbać o czystość paznokci, nosić czyste i schludne ubranie, uczesać włosy …bakterie świąt nie mają i tylko czatują kiedy zaatakować  …dezodorant ani perfumy mydła nie zastąpią  … w domu też trzeba zawsze ładnie i czysto wyglądać – rodzina to też ludzie  Kulturalny człowiek nie dłubie publicznie w nosie …bez komentarza 

13 Kulturalny człowiek i pisanie listów, e-maili

14 Pod listem zawsze należy się podpisać …anonim – to list niepodpisanyPod listem zawsze należy się podpisać …anonim – to list niepodpisany . Kulturalny człowiek ma odwagę podpisać się pod wysyłanymi przez siebie informacjami  Listy piszemy na porządnej, gładkiej kartce może być na kolorowej, z zabawnymi nadrukami ale nie w przypadku urzędowej korespondencji  …kiedyś trzeba było pisać list odręcznie, dzisiaj nie ma takiego wymogu – ale może warto potrenować rękę  Zawsze zwracamy uwagę na ortografię i interpunkcję … jeśli wysyłamy wiadomość pocztą elektroniczną- tym bardziej zwracamy uwagę na błędy: komputer przecież je podkreśla  Nie czytamy cudzych listów …ale za zgodą adresata jest to dozwolone  …zdarza się nawet, ze piękne listy znanych osób są opublikowane, ale tylko za zgodą 

15 Kulturalny człowiek i magiczne słowa

16 Zasze warto mówić magiczne: proszę, przepraszam, dziękujęZasze warto mówić magiczne: proszę, przepraszam, dziękuję wspominać nie trzeba o dzień dobry, do widzenia  ….życzliwość i uprzejmość nic nie kosztują  Człowiek dobrze wychowany umie powiedzieć „dziękuję” za rzeczy na pozór oczywiste …miło jest podziękować albo usłyszeć podziękowanie za nawet najprostsze rzeczy np. podanie czegoś, pomoc  …nieraz ważniejszy od słowa „dziękuję” jest szczery uśmiech, a najlepiej uśmiech i dziękuję  Człowiek dobrze wychowany przyznaje się do tego, że coś zrobił źle …mamy prawo popełniać błędy, ale ważne, żeby je szybko naprawiać i nie zapomnieć o słowie „przepraszam”  Słowo „proszę” jest magiczne, ale nie wypada o coś prosić wiele razy …nikt przecież nie lubi ludzi nachalnych, jeśli więc o coś poprosimy i usłyszymy odmowę - uszanujmy to 

17 Kulturalny człowiek i moda

18 Modne ciuchy i biżuteria nie zastąpią elegancji …elegancja to nie to samo co moda  … człowiek elegancki wybiera spośród rzeczy modnych ubiory i fryzury, które są dla niego odpowiednie i w których czuje się dobrze  …gdyby wszyscy ubierali się tak samo świat wokół nas byłby z pewnością mniej ciekawy  Człowiek kulturalny ubiera się stosowanie do okazji …no jasne: inaczej na mecz, inaczej do kina, inaczej na przyjęcie, do teatru, do szkoły, ale zawsze odpowiednio do pory roku  Należy dbać o ubiór, fryzurę, czyste buty , postawę i chód …liczy się całość, moda to nie wyścigi  … wyprostowaną postawę i zgrabny chód można poćwiczyć uprawiając jakiś sport - byle nie szachy 

19 Kulturalny człowiek i sztuka prowadzenia rozmowy

20 W towarzystwie nie szeptamy innym do ucha …pozostałe osoby mogą pomyśleć, że szeptamy coś złego na ich temat i nie mamy odwagi powiedzieć tego głośno  Staramy się nie wskazywać na kogoś lub coś palcem …gdy już trzeba coś wskazać używamy całej dłoni lub wskaźników  Starszej od siebie osoby nie pytamy o wiek …no cóż, nie każdy chce się przyznawać do swojego wieku  Nie trzymamy rąk w kieszeni gdy prowadzimy z kimś rozmowę …może to być odebrane jako dowód lekceważenie, zwłaszcza gdy dotyczy osób starszych  Unikamy w rozmowie takich zwrotów jak: „kłamiesz”, „to nieprawda” – możemy je zastąpić „Mnie się wydaje”, „Może tak nie jest” … to dobry sposób na uniknięcie kłótni  Unikamy obrażania rozmówcy, nie nazywamy go np. „głupcem” … złośliwość to żaden argument! Nie plotkujemy o innych, nie powtarzamy niesprawdzonych informacji … nikt nie chce być krzywdzony  Nie przerywamy gdy ktoś mówi …zwłaszcza gdy jest to osoba starsza  Nie żartujemy z czyjegoś nazwiska lub wyglądu …sami pewnie też byśmy tego nie chcieli, no chyba, że ktoś wyraża zgodę na jakąś „ksywkę”  Młodszy nie proponuje starszemu przejścia na „ty” …są kraje, że wszyscy zwracają się do siebie na ty, oczywiście w Polsce osoba starsza może zaproponować dziecku przejście na „ty”  …osoby starsze mają prawo zwracać się do młodszych po imieniu  Do rodziców naszych kolegów, do policjanta , lekarza zwracamy się „pan”, „pani” bez używania imion …do księdza zwracamy się „proszę księdza”, do zakonnika „proszę ojca”, do zakonnicy „proszę siostry”, do biskupa „Wasza Ekscelencjo”, papieżowi przysługuje tytuł „Ojciec Święty” 

21 Kulturalny człowiek uczestniczy w kulturze

22 W teatrze i operze zawsze oddajemy wierzchnią odzież do szatni … w szatni dostajemy numerek – trzeba uważać, żeby go nie zagubić  …sprawdzamy czy kurtka ma zawieszkę  W kinie nie musimy korzystać z szatni …chyba, że jest nam tak wygodniej  Nie wypada się spóźniać …warto pomyśleć jak aktorom przeszkadza zamieszanie i hałas  Do swojego rzędu wchodzimy przodem do siedzących …wygodniej jest wchodzić tyłem, ale brr … kto by chciał oglądać cudze plecy  Teatr, opera to nie kino – nie wolno jeść …no chyba, że jest antrakt, czyli przerwa, albo jesteśmy w kinie – ale i tu trzeba zachować ciszę i zabrać ze sobą wszystkie śmieci i wyrzucić je do kosza  Na przedstawienie ubieramy się starannie …proszę nie narzekać – kiedyś obowiązywał strój wieczorowy  Podczas trwania spektaklu, koncertu nie komentujemy gry aktorów, nie nucimy z artystami, zachowujemy ciszę a telefon komórkowy mamy wyciszony bądź wyłączony …nic nie stoi na przeszkodzie aby podzielić się swoimi uwagami, poprosić o autograf w czasie przerwy lub po zakończeniu  …hałas przeszkadza innym w oglądaniu, no chyba, że oglądamy właśnie komedię - śmiech dozwolony  …w kinie nie ma nic gorszego jak widz, który zdradza co się za chwilę wydarzy  Po przedstawieniu, gdy artyści się kłaniają, bijemy brawo …jak się podobało, tym głośniej   

23 Kulturalny człowiek i żucie gumy, pokazywanie języka, spluwanie

24 Gdy z kimś rozmawiamy nie żujemy gumy … nie podklejamy jej też npGdy z kimś rozmawiamy nie żujemy gumy … nie podklejamy jej też np. pod ławką- fuj… jakie to nieapetyczne znaleźć taką niespodziankę na meblach  … nie odklejamy też takiej gumy i nie wkładamy z powrotem do ust  Kulturalny człowiek nie pokazuje innym języka …no chyba, że lekarz o to poprosi  …stańmy przed lustrem, wyciągnijmy język i zobaczmy jak wtedy wyglądamy  Nie należy pluć na podłogę lub na ziemię …no chyba, że jesteśmy właśnie w gabinecie dentystycznym gdzie jest specjalna spluwaczka  …czasem szkoda, że nie ma jak dawniej specjalnych spluwaczek np. dla piłkarzy, ale ich zawartość byłaby widokiem odrażającym 

25 Kulturalny człowiek i złość

26 Każdy ma prawo do przeżywania złości, ale nie ma prawa do krzywdzenia innych - obrażania, poniżania, agresji, przemocy …jeśli czujesz, że zaraz eksplodujesz zacznij głęboko oddychać  Człowiek kulturalny nie używa wulgaryzmów …dorośli czasem brzydko przeklinają by wyrzucić z siebie złość , ale dziecko też może czegoś nauczyć dorosłego i opracować takie słówka, na własny i wspólny, użytek np. kur…czaczek - to nie będą wulgaryzmy 

27 Kulturalny człowiek w podróży

28 W samochodzie, środkach komunikacji nie hałasujemy …nie chcemy wystraszyć kierowcy, a wymachiwanie rekami, krzyki przeszkadzają w prowadzeniu pojazdu  Z autobusu ludzie najpierw wysiadają a potem wsiadają …bez przepychania  Dzieci ustępują miejsca osobom starszym i niepełnosprawnym …a dobrze wychowany mężczyzna przepuszcza osoby starsze i kobiety  Przed otworzeniem okna w autobusie, tramwaju, pociągu należy zapytać innych o zgodę  Jeśli podróżując z innymi chcemy rozmawiać przez komórkę upewniamy się czy nie robimy tego za głośno

29 Kulturalny człowiek i prezenty

30 W prezencie nie dajemy starych, używanych rzeczy, które nie są nam już potrzebne …jeśli nie mamy pieniędzy na kupno prezentu, możemy go po prostu sami zrobić  …nie robimy bez uzgodnienie żywych prezentów, czyli zwierzątek – zamiast radości można sprawić kłopot  Kwiaty dajemy bez papieru …no chyba, że papier jest ozdobny i pamiętamy, że kwiaty wręczmy główkami do góry  …niektórzy lubią kwiaty w doniczce  Nie wypada wręczać zbyt drogiego prezentu …to stawia obdarowanego w kłopotliwej sytuacji, a przecież przyjęcia np. urodzinowe to okazje do dobrej zabawy i cieszenia się przede wszystkim spotkaniem   

31 Kulturalny człowiek i powitania

32 Jeśli chcemy mieć dobrych sąsiadów bądźmy dobrymi sąsiadami  Jeśli rozpoznajemy naszych sąsiadów grzecznie jest ich pozdrowić  Sąsiad ma prawo do ciszy we własnym mieszkaniu …gdy lubimy biegać i skakać po mieszkaniu – wkładamy miękkie kapcie  …gdy śpiewamy, gramy na instrumencie - nie robimy tego wcześnie rano, ani późnym wieczorem  Ten kto wchodzi do windy pozdrawia ludzi, jak wychodzi mówi „do widzenia”  Nie wypada podglądać życia innych ludzi, ani plotkować na ich temat  W piłkę gramy w wyznaczonych do tego miejscach  Najlepszą metodą na uciszenie hałasującego sąsiada jest rozmowa z sąsiadem … a nie stukanie w kaloryfer 

33 Kulturalny człowiek i skromność

34 To naturalne cieszyć się z własnych sukcesów, więc mówmy o nich, ale z taktem, nie poniżając nikogo …nikt nie lubi ludzi zarozumiałych, chwalących się tym jakie ma drogie zabawki, rzeczy, ciuchy  …nikt nie powinien też źle o sobie myśleć, a tym bardziej źle mówić – każdy ma swoje mocne i słabe strony  Miło jest doceniać sukcesy innych … wyśmiewanie jest przykre dla tych, którym coś się nie powiodło, warto docenić innych - przecież to nie pomniejsza wagi własnych dokonań 

35 Kulturalny człowiek i goście

36 Lepiej się troszeczkę spóźnić niż przyjść w gości za wcześnie  Na proszoną wizytę, nawet po sąsiedzku, nie idziemy w kapciach  Jeśli idąc w gości zabieramy ze sobą zabawkę – grzeczność wymaga, żeby inni też mogli się nią pobawić  W gości nie zabieramy swoich czworonożnych przyjaciół …no chyba, że mamy zgodę gospodarza  Jeśli jesteśmy najedzeni lub nie mamy ochoty na jakieś danie – możemy grzecznie odmówić …nie wybrzydzamy ani nie obwieszczamy głośno, ze jakaś potrawa jest niesmaczna  Nie krytykujemy mieszkania, zabawek, sprzętu komputerowego bo każdy gospodarz ma prawo do swojego gustu  Gdy idziemy w gości nie siadamy do komputera gospodarza, nie włączamy telewizora …jest tyle fajnych zabaw towarzyskich  Jeśli zapraszasz gości możesz to zrobić osobiście, przez telefon, pocztą tradycyjną bądź elektroniczną  Dobrze jest przygotować się na przyjęcie odpowiedniej ilości osób  ...z poprawką na niespodziankę  Witając gości należy wstać  Gdy wpada do nas niespodziewany gość nie musimy się w pośpiechu przebierać ani sprzątać w jego obecności  Goście nie powinni zdejmować butów …gość powinien za to pamiętać o dokładnym wytarciu butów 

37 Kulturalny człowiek i telefon

38 Nie wypada telefonować do nikogo wcześnie rano ani późnym wieczorem …nawet jeśli masz darmowe połącznia  …telefonowanie przed 9 rano i po 22 usprawiedliwia tylko bardzo ważna sprawa  Telefonując najpierw się witamy, potem przedstawiamy  Nie odbieramy telefonu znajomego … chyba, że mamy na to jego zgodę  Gdy mamy gości nie wypada rozmawiać przez telefon lub grać w zainstalowane na nim gry  Gdy jesteśmy w towarzystwie i zadzwoni telefon, przepraszamy innych, odchodzimy na bok lub wychodzimy  …nikt nie musi wiedzieć z kim i o czym rozmawiamy  Szkoła to nie jest dobre i bezpieczne miejsce na używanie telefonu … nikt oczywiście nie zabroni ci kulturalnego używania telefonu na przerwach   

39 Kulturalny człowiek i otoczenie

40 Chodnikiem poruszamy się w takim tempie aby nie przeszkadzać innym …a gdy idziemy dużą grupą, dzielimy się na małe grupki- po dwie, trzy osoby- każdy ma prawo do chodnika  Jedzenie np. lodów gdy idziemy jest dozwolone …dawniej nie wypadało jeść na ulicy  Wchodząc na jezdnię, oglądamy się zawsze w lewo, a potem w prawo i jeszcze raz w lewo  Chodnik, trawnik to nie śmietnik ...wystarczy się rozejrzeć i znaleźć najbliższy kosz na śmieci  Robiąc zdjęcia, nagrywając należy uszanować prywatność innych …ale jak robimy zdjęcia rodzinne np. na tle gór nie musimy czekać aż wszyscy się odsuną  Nie pokazujemy przechodniów palcem, nie komentujemy głośno ich stroju czy zachowania …sami też nie paradujemy po ulicy w samych kąpielówkach  Gdy prosimy przechodniów o pomoc, zaczynamy od słowa „przepraszam” …i nie zapominamy o podziękowaniu   

41 Kulturalny człowiek i relacje damsko –męskie

42 Kulturalny mężczyzna wstaje gdy mówi do niego stojąca kobieta  W szatni mężczyzna podaje kobiecie płaszcz  Mężczyzna przepuszcza kobietę w drzwiach …otwiera także przed kobietą drzwi  Mężczyzna wchodząc po schodach idzie za kobietą …by w razie upadku służyć silnym ramieniem  Schodząc po schodach idzie przed kobietą …też dla ochrony  Kulturalny mężczyzna niesie znajomej kobiecie ciężką torbę ...oczywiście jeśli jest zdrowy i idą w tym samym kierunku  Do pociągu pierwsza wchodzi kobieta, mężczyzna pierwszy wychodzi i pomaga wysiąść kobiecie - podając jej rękę 

43 Joanna Tłustochowicz – pedagog szkolnyOpracowanie na podstawie książki Zofii Staniszewskiej p.t. „Ale plama! czyli dobre maniery i domowe afery” Gorąco zachęcam dzieci i rodziców do lektury tej książki, a także innych pozycji dotyczących dobrego wychowania Przecież dobrze o tym wiemy , że… czym skorupka za młodu nasiąknie tym na starość trąci  Joanna Tłustochowicz – pedagog szkolny