1 Szkoła Podstawowa nr 45 im. Pauli Montal Sióstr Pijarek w KrakowieO cechach rzemieślniczych w Krakowie – historia, pozostałości i przyszłość Historia to świadek dziejów, źródło prawdy, życia, pamięci, mistrzyni życia, piastunka przeszłości i zwiastunka przyszłości Tytus Liwiusz Szkoła Podstawowa nr 45 im. Pauli Montal Sióstr Pijarek w Krakowie

2 HISTORIA Czym jest cech? To jedna z najważniejszych instytucji mieszczan, która broniła rangi i godności poszczególnych zawodów, dbała o jakość produktów i pielęgnowała kształcenie nowych adeptów sztuki rzemieślniczej. Samo słowo wywodzi się od niemieckiego Zeichen, oznaczającego znak, oznakę, oznaczenie. Wiąże się to z symbolami charakteryzującymi poszczególne cechy.

3 Pierwsze Cechy RzemieślniczeRzemiosło na ziemi krakowskiej zawsze związane było z osadnictwem. Tam, gdzie pojawiła się grupa ludzi, aby osiąść na stałe, zawsze znajdowali się produkujący najniezbędniejsze narzędzia rzemieślnicy. Kraków, stolica państwa Wiślan, już w IX wieku gród, jako ośrodek władzy był znaczącym "producentem" towarów i usług. W latach późniejszych, nie kto inny, ale krakowscy złotnicy wykonali koronę dla Bolesława Chrobrego. Replika korony Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Korona_Chrobrego# /media/File:Crown_jewels_Poland_10.JPG

4 Cechów krakowskich nie można jednak traktować, jako rzeczy lokalnej, jedno w porównaniu z cechami miast niemieckich, bo ztamtąd one przyszły, ztamtąd miały ustawy i w ciągłej z Niemcami zostawały styczności. W. Chotkowski, Rzemiosła i cechy krakowskie w XV wieku. Kraków 1891. Wiąże się to bez wątpienia z lokacją Krakowa na prawie niemieckim w roku, kiedy to cechy przeżyły swój rozkwit.

5 Akt lokacji miasta KrakowaŹródło: /zdjecia/914060,zobacz-najstarszy-miejski-dokument -krakowa-zdjecia, ,id,t,zid.html

6 Cechy w XVI – wiecznym Kodeksie Baltazara Behema (Księdze Sztuk i Rzemiosł Baltazara Behema pisarza miejskiego 1505) Garbarze przy pracy Warsztat krawiecki

7 Piekarze Szewcy i prząśniczkaWszystkie grafiki za:http://www.dziennikpolski24.pl/artykul/zdjecia/ ,zywily-ubieraly-bronily, ,id,t,zid.html

8 Zaczem każdy majster musiał należeć do cechu, bo inaczej rzemiosła nie wolno mu było wykonywać, ani uczniów wyzwalać, bo takiego ucznia nigdzieby do roboty nie przyjęto. Chcąc zaś należeć do cechu, musiał postarać się najpierw o prawo obywatelstwa, co dziś się nazywa przynależność do gminy, musiał się wykazać świadectwami, gdzie się uczył i wędrował, a następnie zrobić sztukę. W. Chotkowski, Rzemiosła i cechy krakowskie w XV wieku. Kraków 1891.

9 Udział w władzach miejskichOrganizację bracką tworzyli na podstawie wilkierza cechowego: cechmistrz (starszy cechu), podstarszy, bracia, czeladź uczniowie. Bierne i czynne prawo wyborcze mieli tylko bracia. Celem zrzeszenia była ochrona interesów zawodowych i regulowanie stosunków między wytwórcą a klientem. Statut ustalał rozdział zamówień i surowca między warsztaty, normy jakościowe wytworów, a także zakaz nieuczciwej konkurencji.

10 Prawa Cechowe Po pierwsze nikt nie ma rzemiosła wykonywać, kto by nie uzyskał prawa miejskiego i nie przyniósł dokumentu na wykonywanie swego zawodu. Raz na kwartał ma każdy towarzysz cechowy dawać jeden grosz do kasy. Kto się zapisuje do nauki, ma dać cechowi 6 groszy. Kto idzie na ranne zgromadzenie ze sztyletem albo inną bronią, ten ma cechowi zapłacić jeden grosz. Kto złośliwie mówi na rannym zgromadzeniu, ten od takiego złośliwego słowa ma dawać jeden grosz. Jeżeli jakiś czeladnik u swego mistrza się zapożyczy, ma mu to według prawa odsłużyć i żaden inny mistrz nie może go u siebie trzymać ani go wesprzeć pieniędzmi pod najwyższą karą. Kto drugiemu jego czeladnika świadomie odbierze, ten ma miastu dać 6 groszy a cechowi łut Nie ma także żaden wielki kowal ani żaden inny człowiek, który nie umie ciągnąć drutu, robić igieł swoimi narzędziami. Kto natomiast ciągnie drut, ten może robić igły swoim narzędziem. Jeżeli czeladnik odchodzi od swego mistrza i jest mu winien pieniądze, ma mu się prawo zająć suknie albo inne sprzęty i żaden mistrz nie może go u siebie trzymać, dopóki się z tamtym nie ugodzi. Żonatego czeladnika żaden mistrz nie ma trzymać.

11 Zebrania Cechu Zgromadzenie cechowe Ranne zgromadzenie - zebranie mistrzów cechowych, na którym rozpatrywano sprawy danego cechu. Uroczyste zgromadzenie cechu. Obywały się w siedzibie cechu wyposażoną w ladę cechową lub w wydzielonej części karczmy. Starszyzna cechu w uroczystych strojach przybrana w insygnia swojej władzy. Używano naczyń cechowych.

12 Obrona Miasta Zgoda króla czy księcia na wznoszenie fortyfikacji oznaczała przyjęcie przez mieszczan kolejnego, ważnego obowiązku, tj. samodzielnej obrony wznoszonych obwarowań. Ich poszczególne odcinki powierzano cechom, na których spoczywał obowiązek czuwania nad bezpieczeństwem i kondycją konkretnych baszt, bram i fragmentów łączących je murów, a w razie potrzeby czynnej ich obrony. Oznaczało to wykorzystanie istniejącej i sprawnie funkcjonującej struktury zawodowej do stworzenia nowej, miejskiej struktury obronnej.

13 Baszty miejskie Krakowskie baszty były budowane dla zwiększenia obronności murów miejskich. Były różnego kształtu i wysokości. W przypadku oblężenia baszty krakowskie miły być bronione prze przypisane do danej baszty cech rzemieślniczy, stąd pochodzą ich nazwy. Każda z baszt posiadała własną załogę. Co wieczór 20 strażników, zwanych drabami, sprawdzało czujność wart basztowych. Baszt było około 40, a do naszych czasów zachowane zostały 4: Baszta Pasamoników, (1) Baszta Bramna (Floriańska) (2) Baszta Stolarska (3) Baszta Ciesielska (4) 2 3 1 4

14 ŚLADY

15 Pozostałością po cechach, poza znanymi Sukiennicami, są z pewnością nazwy ulic. Oto parę przykładów właśnie takich krakowskich ulic. Ulica Szewska- nazwa pochodzi od cechu szewców.

16 Ulica Garbarska Ulica Garbarska- cech garbarzy zajmował się wyprawianiem(garbowaniem) skór. Skóry myto, pozbawiano tkanek, ługowano w popiele lub w roztworze soli i czyszczono z sierści.

17 Ulica Krupnicza Ulica Krupnicza- na tej ulicy produkowano krup, czyli kaszę.

18 Ulica Blich Ulica Blich- blich, blech- czyli miejsce gdzie „bieli” się płótno. Blich to miejsce gdzie w okresie letnim polewano wodą i rozkładano na trawie by bielały na słońcu. Taką czynność określano mianem blichowania. Nazwę ulicy Blich nadano w 1912 roku. Ciągnie się od ulicy Grzegórzeckiej do ulicy Kopernika, w miejscu dawnego koryta rzeki Prądnik.

19 Ulica Dolnych Młynów Ulica Dolnych Młynów- odnoga rzeki Rudawy, tak zwana „Młynówka”(dziś nieistniejąca) płynęła przez dzisiejszą ulicę Rajską, Dolnych Młynów i Wenecję. Stanowiła siłę napędową dla wielu warsztatów rzemieślniczych, między innymi młynów: stąd nazwa- Dolne Młyny. W XIX wieku istniały ulice: Górnych i Dolnych Młynów.

20 Ulica Sienna Ulica Sienna- nazwa pochodzi od siana; na tej ulicy handlowano dawniej sianem. Nazwa funkcjonuje od XV w.

21 Inne związki z cechami Bractwo Kurkowe- Towarzystwo Strzeleckie, organizacja istniejąca od XIV w. jako paramilitarna organizacja cechowa. Jej zadaniem było szkolenie mieszczan w posługiwaniu się bronią, na wypadek konieczność obrony murów miejskich. Poszczególnym cechom powierzano obowiązek czuwania nad bezpieczeństwem i kondycją baszt miejskich. Data założenia: 1257.

22 Baszta Stolarska(Powroźnicza)Jedna z trzech w pełni zachowanych baszt. Opiekę nad nią sprawowali stolarze i powroźnicy.

23 Baszta Stolarska(Powroźnicza)Jedna z trzech w pełni zachowanych baszt. Opiekę nad nią sprawowali stolarze i powroźnicy.

24 Ślady nieistniejących basztBaszta Karczmarzy I Brama Szewska cechu Białoskórników

25 Dzielnice Łagiewniki- łacińskie lagena- naczynie na wodę, butelka, flaszka. Łagiewnicy trudnili się wyrobem drewnianych naczyń klepkowych: cebrzyków, wiader, balii, ale przypuszcza się iż zajmowali się także produkcją miodów pitnych oraz słodownictwem, czyli przygotowaniem słodu do warzenia. Dębniki- dębienie- końcowy etap garbowania skór polegający na moczeniu ich w wodzie z domieszką kory dębowej aby uzyskać elastyczność i miękkość.

26 Symbole cechów Wszystkim nam wydaje się, że cechy były dawno temu, było minęło. Co nie do końca jest prawdą… Wbrew upływowi lat jednak znaki cechów ( obecnie zawodów) niewiele się zmieniły. Mało tego, niektóre z zawodów zostały niemal w niezmienionej formie np. piekarz. Dowodem na to jest to, iż tradycję krakowskich obwarzanków kontynuuje się nadal. Jednak trzeba się liczyć z tym, że niektóre z cechów średniowiecza wyginęły.

27 Porównanie zawodów i ich znakówDziś Średniowiecze Stolarz Piekarz Szewc Browarnik Bartnik Stolarz Piekarz Szewc Browarnik Pszczelarz (Bartnik)

28 Jakie średniowieczne cechy zachowały się.Do zachowanych cechów należą między innymi: Piekarstwo Stolarstwo Pszczelarstwo ( bartnictwo) Szewstwo To najbardziej znane zarazem zachowane cechy średniowiecza.

29 Bibliografia http://izba.krakow.pl/index.php/historia-izbyhttps://www.google.pl/search?hl=pl&site=imghp&tbm=isch&source=hp&biw=1034&bih=460&q=cechy+rzemie%C5%9Blnik%C3%B3w+w+%C5 %9Bredniowieczu&oq=cechy+rzemi&gs_l=img.1.1.0j0i24k1l j3j ac.1.64.img GGsZF_hq96s#hl=pl&tbm=isch&q=cechy+rzemie%C5%9Blnik%C3%B3w+w+%C5%9Bredniowieczu+pocz%C4%85tki&*&imgrc=zg3B NTdIpCadVM: https://www.google.pl/search?hl=pl&site=imghp&tbm=isch&source=hp&biw=1034&bih=460&q=cechy+rzemie%C5%9Blnik%C3%B3w+w+%C5 %9Bredniowieczu&oq=cechy+rzemi&gs_l=img.1.1.0j0i24k1l j3j ac.1.64.img GGsZF_hq96s#hl=pl&tbm=isch&q=cechy+rzemie%C5%9Blnik%C3%B3w+w+%C5%9Bredniowieczu+pocz%C4%85tki&*&imgrc=ub5 TwNAIV9dsoM: https://pl.wikipedia.org/wiki/Cech_rzemios%C5%82a#Udzia.C5.82_w_w.C5.82adzach_miejskich Elżbieta Supranowicz „Średniowieczne nazwy ulic Krakowa związane z działalnością gospodarczą” W. Chotkowski, Rzemiosła i cechy krakowskie w XV wieku. Kraków 1891. –wykaz charakterystycznych, dziwnych i śmiesznych nazw ulic w Krakowie https://www.youtube.com/watch?v=5O8R-59MUrU

30 https://pl. wikipedia. org/wiki/Kowalstwo http://www. kaliszhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Kowalstwo https://histmag.org/Sredniowieczne-garbarstwo-7977 https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_S%C5%82awkowa sredniowieczu/http://www.portalpszczelarski.pl/artykul/205/pszczelarz-_a_kto_to_taki.html https://pl.wikiquote.org/wiki/Tytus_Liwiusz zdjęcia własne