1 SZKOLENIE DOWÓDCÓW OSPTEMAT 1: Organizacja ochrony przeciwpożarowej Autor: Piotr P. Bielicki Prezentacja: Piotr Hegyi

2 Podstawowe akty prawneKonstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. – ustawa zasadnicza (Dz.U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 z późn. zm.) Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 147 poz z późn. zm.) Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 96 poz. 667 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111 poz )

3 Podstawowe akty prawneUstawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79 poz z późn. zm.) Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) Rozkaz Nr 3/2000 Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 2 czerwca 2000 r. w sprawie organizacji odwodów operacyjnych Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego Uchwała Nr 182/31/2006 Prezydium Zarządu Głównego ZOSP RP z dnia 8 września 2006 r. dotycząca wytycznych w sprawie wyposażenia jednostek operacyjno-technicznych OSP w sprzęt i niezbędne środki działania

4 Podstawowe akty prawneUchwała nr 124/22/2005 Prezydium Zarządu Głównego ZOSP RP z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawie normatywnego wyposażenia ratowników ochotniczej straży pożarnej

5 Konstytucja RP Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

6 Ustawa o ochronie przeciwpożarowejArt. 1. Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez: zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, prowadzenie działań ratowniczych.

7 Ustawa o ochronie przeciwpożarowejArt. 15. Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są: 1) jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, 1a) jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, 2) zakładowa straż pożarna, 3) zakładowa służba ratownicza, 4) gminna zawodowa straż pożarna, 4a) powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna, 5) terenowa służba ratownicza, 6) ochotnicza straż pożarna, 7) związek ochotniczych straży pożarnych, 8) inne jednostki ratownicze.

8 Ustawa o PSP Art. 8. Jednostkami organizacyjnymi Państwowej StrażyPożarnej są: 1) Komenda Główna; 2) komenda wojewódzka; 3) komenda powiatowa (miejska); 4) Szkoła Główna Służby Pożarniczej oraz pozostałe szkoły; 4a) powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna, 5) jednostki badawczo-rozwojowe; 6) Centralne Muzeum Pożarnictwa.

9 Ustawa o PSP 1a. W skład komendy wojewódzkiej mogą wchodzić ośrodki szkolenia. 2. W skład komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej wchodzą jednostki ratowniczo-gaśnicze. 2a. W ramach jednostek ratowniczo-gaśniczych, o których mowa w ust. 2, mogą być wyodrębnione czasowe posterunki Państwowej Straży Pożarnej. Pełnienie służby na czasowym posterunku jest równoznaczne z pełnieniem służby w miejscowości, w której znajduje się dana jednostka ratowniczo-gaśnicza.

10 Ochotnicze straże pożarne, złożone z ludzi dobrowolnie podejmujących społeczny obowiązek służenia w tej formacji, działają w oparciu o przepisy ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. Szczegółowe ich zadania i organizację określa statut OSP i ich związku. Jakkolwiek są to jednostki samorządne, to szereg poczynań z zakresu ochrony przeciwpożarowej musi być uzgadnianych z właściwym terenowo komendantem powiatowym (miejskim) PSP.

11 Finanse jednostek ochrony przeciwpożarowejKoszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej pokrywane są: z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, dochodów instytucji ubezpieczeniowych ze środków własnych.

12 Finanse jednostek ochrony przeciwpożarowejKoszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia (z wyjątkiem szkoleń prowadzonych nieodpłatnie przez PSP) i zapewnienia gotowości bojowej jednostek OSP ponosi gmina, która ma również obowiązek: bezpłatnego umundurowania członków OSP (ubrania ochronne), ubezpieczenia członków OSP i drużyn młodzieżowych, ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich. Budżet państwa uczestniczy w kosztach funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, jeżeli działają one w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

13 Sprawowanie nadzoru Nadzór nad funkcjonowaniem związku ochotniczych straży pożarnych, nad ochotniczymi strażami pożarnymi pozostającymi poza strukturami związku OSP, jak i nad formacjami ratowniczymi tworzonymi przez inne organa, instytucje, osoby prawne i fizyczne – sprawują wojewoda bądź starosta.

14 Udział strażaków-ochotników w działaniachBezpośredni udział w działaniach ratowniczych mogą brać członkowie ochotniczych straży pożarnych, którzy: ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 60 lat, posiadają zdolność fizyczną i psychiczną do pracy (działania) w tych jednostkach, ocenianą przez lekarza służby medycyny pracy.

15 Odszkodowania Strażakowi jednostki ochrony przeciwpożarowej, w tym członkowi ochotniczej straży pożarnej, który w związku z udziałem w działaniach ratowniczych lub ćwiczeniach doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł szkodę w mieniu przysługuje: jednorazowe odszkodowanie w razie doznania stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, odszkodowanie z tytułu szkody w mieniu. Odpowiednie rekompensaty przysługują też rodzinom poszkodowanych.

16 Ochrona prawna Strażacy jednostek ochrony przeciwpożarowej i członkowie ochotniczych straży pożarnych biorący udział w działaniu ratowniczym lub wykonujący inne zadania związane z ochroną przeciwpożarową (np. przeglądy przeprowadzane przez gminę), korzystają z ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych.

17 Kodeks karny – ochrona funkcjonariusza publicznegoArt. 222. §1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. §2. Jeżeli czyn określony w §1 wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

18 Kodeks karny – ochrona funkcjonariusza publicznegoArt. 223. §1. Kto, działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami lub używając broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega każe pozbawienia wolności od roku do lat 10.

19 Ekwiwalent pieniężny Członek OSP uczestniczący w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez PSP otrzymuje za każdą przepracowaną godzinę ekwiwalent pieniężny, wypłacany z budżetu gminy do wysokości 1/175 przeciętnego wynagrodzenia. Ekwiwalent ten nie przysługuje jeżeli strażak zachował wynagrodzenie za czas nieobecności w pracy.

20 Krajowy System Ratowniczo-GaśniczyKrajowy system ratowniczo-gaśniczy to integralna część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmująca szereg przedsięwzięć podejmowanych w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie i rozpoznawanie zagrożeń. System skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty (organizacje, instytucje, przedsiębiorstwa) które dobrowolnie w drodze umowy cywilno-prawnej zgodziły się współpracować w akcjach ratowniczych.

21 Krajowy System Ratowniczo-GaśniczyZa realizację polityki państwa w zakresie ochrony ppoż. i bezpieczeństwa powszechnego odpowiada minister do spraw wewnętrznych i administracji. Organem administracji rządowej w sprawach organizacji KSRG jest komendant główny PSP podległy ministrowi do spraw wewnętrznych i administracji. Komendant główny PSP, wojewoda, starosta na obszarze odpowiednio kraju, województwa i powiatu określają zadania KSRG, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie wynikających z tym zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, mienia lub środowiska kierują tym systemem.

22 Organizacja KSRG Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy organizowany jest na trzech poziomach: powiatowym, wojewódzkim, krajowym. Na poziomie powiatowym wykonuje się wszystkie podstawowe zadania systemu, związane z obszarem powiatu. Poziom wojewódzki i krajowy spełniają rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza danego powiatu lub województwa.

23 Organizacja KSRG Na poziomie powiatowym system tworzą:komenda powiatowa (miejska) PSP, jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu włączone do systemu, powiatowy zespół reagowania kryzysowego, włączone do systemu inne służby, inspekcje, straże i instytucje, specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do systemu w drodze umowy cywilnoprawnej.

24 Przynależność jednostek OSP do KSRGWyznaczenie jednostki OSP do systemu następuje w drodze porozumienia pomiędzy właściwym komendantem powiatowym PSP, a podmiotem utrzymującym jednostkę oraz tą jednostką. Ilość jednostek wchodzących w skład systemu wynika z wojewódzkich planów ratowniczych. Decyzję o włączeniu danej jednostki do systemu wydaje Komendant Główny PSP, na wniosek komendanta wojewódzkiego.

25 Zadania KSRG Zadania KSRG zostały sprecyzowane w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, i zostały podzielone na poszczególne rodzaje ratownictw.

26 Zadania KSRG W zakresie walki z pożarami, są to w szczególności:rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń pożarowych, ocenę rozmiarów powstałego pożaru i prognozowanie jego rozwoju, ratowanie ludzi i zwierząt przed skutkami zagrożenia pożarowego, dostosowanie sprzętu oraz technik gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru, zlokalizowanie i ugaszenie pożaru.

27 Zadania KSRG Organizacja walki z innymi klęskami żywiołowymi obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i działań ratowniczych niezbędnych do ratowania życia, zdrowia i mienia lub środowiska, a także zagrożenia i jego eliminacji.

28 Organizacja ratownictwa technicznego obejmuje w szczególności:analizowanie awarii oraz katastrof technicznych, ocenę rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju, dostosowanie sprzętu oraz wdrożenie technik stosowanych do poszukiwania, uwalniania i ewakuacji poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwierząt w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia, ratowania ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną, oznakowanie i wydzielenie strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu oraz stref zagrożenia,

29 przewietrzanie lub wentylowanie stref zagrożenia oraz stref bezpośrednich działań ratowniczych,oświetlenie oraz zabezpieczenie miejsc zdarzenia przed dostępem osób postronnych, wykonywanie przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt, usuwanie przeszkód naturalnych i sztucznych utrudniających niesienie pomocy poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowanie środowiska, wypompowywanie, obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji stwarzającej zagrożenie.

30 Ratownictwo chemiczne i ekologiczne obejmuje w szczególności:rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska, analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych, ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną, identyfikację substancji stwarzającej zagrożenie podczas zdarzenia, prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocenę rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludzi,

31 dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie, przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do nowych lub zastępczych zbiorników, obwałowanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji niebezpiecznej, ograniczenie parowania substancji niebezpiecznej, zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych, stawianie kurtyn wodnych, neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami chemicznymi,

32 związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami,stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych, zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody lub gleby.

33 W zakresie organizacji ratownictwa medycznego:bieżące analizowanie rodzaju i liczby zagrożeń prowadzących do nagłego pogarszania się stanu zdrowia lub groźby utraty życia ludzkiego, ocenę groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia w wyniku zdarzenia i prognozowanie rozwoju zdarzenia, dostosowanie sprzętu oraz technik niezbędnych do ratowania życia i zdrowia ludzi w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia oraz liczby poszkodowanych i zagrożonych,

34 zapewnienie ciągłości procesu ratowania poszkodowanych i zagrożonych ludzi na miejscu zdarzenia oraz właściwych procedur przekazywania poszkodowanych kwalifikowanej po-mocy medycznej, wynikających z powiatowych i wojewódzkich planów ratowniczych, zapewnienie prowadzenia działań z zakresu ratownictwa medycznego przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

35 Ratownictwo medyczne w warunkach pozaszpitalnych w czasie działań ratowniczych prowadzą uprawnieni strażacy oraz ratownicy z innych podmiotów ratowniczych w sytuacjach: braku kwalifikowanej pomocy medycznej, gdy personel służby zdrowia nie dotarł na miejsce zdarzenia, braku możliwości wykorzystania personelu służby zdrowia na miejscu zdarzenia, gdy dostęp do poszkodowanych jest możliwy tylko dla strażaków- ratowników przy wykorzystaniu sprzętu specjalistycznego, gdy zdarzenie ma cechy nagłego zagrożenia z dużą liczbą poszkodowanych, którego skutki przekraczają możliwości ich opanowania w ramach rutynowej działalności właściwych terytorialnie służb medycznych.

36 W działaniach z zakresu ratownictwa medycznego w warunkach pozaszpitalnych uczestniczy koordynator medycznych działań ratowniczych lub inny lekarz, który przybył pierwszy na wezwanie. Lekarz koordynujący powinien być oznakowany w sposób widoczny dla innych uczestników działań ratowniczych.

37 Odwody operacyjne Odwody operacyjne stanowią integralną część systemu logistycznego PSP. Powołane są do podejmowania długotrwałych i obejmujących znaczny obszar działań gaśniczych, gdy występuje potrzeba wzmocnienia sił lokalnych, siłami z zewnątrz, dysponującymi specjalistycznym sprzętem. Przeznaczone są do działań, których rozmiar przekracza interwencyjny poziom kierowania. W ramach KSRG został utworzony Centralny Odwód Operacyjny (COO) komendanta głównego PSP o strukturze kompanii i batalionów.

38 Pododdziały odwodów operacyjnych wyróżnia głównie:ustalony stały skład sekcji i plutonu, ustalona struktura dowodzenia, wraz z przydzielonymi pojazdami, mobilność podczas prowadzenia działań, wysoka dyscyplina i dobra współpraca wewnątrz pododdziałów, odpowiednio zorganizowana struktura i sieć łączności. Skuteczność użycia sił odwodowych polega na ich znacznie wyższym stopniu organizacji wewnętrznej w stosunku do sił doraźnie kierowanych w rejon zdarzenia.

39 Organizacja odwodów operacyjnychW skład każdego batalionu COO wchodzą kompanie – podstawowe ogniwo odwodu. W skład kompani wchodzą plutony.

40 Rodzaje kompanii: gaśnicze – przeznaczone do zdarzeń, gdy zachodzi konieczność użycia znacznych ilości zastępów gaśniczych lub znacznej ilości ratowników, specjalne – przeznaczone do zdarzeń o charakterze technicznym, konfigurowane w zależności od potrzeb jako kompanie: techniczne – do likwidowania skutków katastrof budowlanych, komunikacyjnych i infrastruktury technicznej, ekologiczne – do usuwania substancji niebezpiecznych, a w szczególności ropopochodnych, z powierzchni rzek i wód stojących, pompowania – do usuwania skutków powodzi i katastrofalnych opadów atmosferycznych,

41 powodziowe – przeznaczone do ratowania i ewakuowania osób oraz mienia na terenach objętych powodzią,logistyczne – zapewniające wsparcie kwatermistrzowskie sił ratowniczych oraz materiałowo-techniczne działań ratowniczych, szkolne – stanowiące pomocnicze formacje centralnego odwodu operacyjnego, konfigurowane w zależności od potrzeb jako kompanie: namiotowe lub sanitarne, specjalnego przeznaczenia włączane w skład brygad lub batalionów.

42 Ustalone czasy osiągania gotowości operacyjnej oddziałów w miejscach ich koncentracji wynoszą:180 minut dla batalionów COO, 90 minut dla kompanii COO, 45 minut dla kompanii WOO, 15 minut dla specjalistycznych grup ratowniczych. Rejony koncentracji oddziałów i pododdziałów ustalają właściwi terytorialnie komendanci wojewódzcy. Siły i środki COO kierowane do działań na terenie danego województwa przekazywane są do dyspozycji właściwego terenowo komendanta wojewódzkiego.

43 Odwody operacyjne muszą to być samowystarczalne związki taktyczne, zdolne do prowadzenia działań w określonym czasie (batalion COO przez 36 godzin, kompania WOO – 12 godzin). Wynika to z założenia, iż nie każde województwo jest przygotowane na przyjęcie sił i środków COO, czy też konieczności stworzenia pełnej samowystarczalności w przypadku działania poza granicami kraju.

44 Wykorzystano: Gołębowski Wojciech, Zarys prawa i administracji w ochronie przeciwpożarowej. SAPSP Poznań brw Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy. Ochrona przeciwpożarowa. Zbiór przepisów. Firex Warszawa 2000. Zasady postępowania ratowniczego Firex Warszawa 2001. Zespoły reagowania kryzysowego. Ochrona przeciwpożarowa. Zbiór przepisów. Firex, Warszawa 2004.

45 Wykorzystano: Ustawa z dn. 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 147 poz z późn. zm.) Ustawa z dn. 24 sierpnia 1991r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 96 poz. 667 z późn. zm.) Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U z 1997 r. Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gminnego zespołu reagowania kryzysowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania (Dz. U z 2002 r. Nr 215 poz. 1818; Dz. U. z 2003 r. Nr 210 poz. 2038).

46 Wykorzystano: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 1999 r. Nr 111 poz. 1311). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym. (Dz.U nr 82 poz. 895). Uchwała nr 182 / 31 / 2006 Prezydium Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2006 r. dotycząca „Wytycznych w sprawie wyposażenia jednostek operacyjno-technicznych OSP w sprzęt i środki niezbędne do działań ratowniczych”.

47 Wykorzystano: Uchwała nr 124 / 22 / 2005 Prezydium Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 czerwca 2005r w sprawie normatywnego wyposażenia ratowników ochotniczych straży pożarnych.

48 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ