1 Szkolenie z zakresu opracowania i pisania lokalnych strategii rozwoju na lata 2014 - 2020 r.pr. Paweł Rodak

2 Plan szkolenia 1.Kwestie organizacyjne. 2.Podstawowe informacje dotyczące nowej LSR (źródła prawa, zawartość, elementy konieczne do rozliczenia dofinansowania z PO RYBY 2007 – 2013, procedura konkursowa) 3.Szczegółowe omówienie zawartości LSR (rozdział po rozdziale). 4.Dobre rady i dyskusja.

3 Podstawowe informacje dotyczące LSR Dobra wiadomość… dla tych, którzy lubią złe wiadomości ….to jest konkurs

4 Podstawowe informacje dotyczące LSR Pisząc LSR na lata 2014 – 2020 mają Państwo 2 wartości do pogodzenia: 1. „Wygrać” konkurs pisząc strategię w konkretnych uwarunkowaniach ekonomicznych i terytorialnych 2. Przygotować dokument, który będzie się nadawał do wdrożenia (będzie „wygodny” dla LSR i realistyczny, nie trzeba go będzie zaraz po konkursie zmieniać)

5 Podstawowe informacje dotyczące LSR PRAWO UE 1.ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne…. Inaczej CPR albo WRS. 2. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 508/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego 3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych dotyczących celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1304/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1081/2006 5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1299/2013 z dnia 17 grudnia 2013 w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna” 6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1300/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1084/2006 7. Akty delegowane i wykonawcze

6 Podstawowe informacje dotyczące LSR PRAWO KRAJOWE 1.Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności (Ustawa o RLKS) 2.Ustawa o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego +…. WAŻNE DOKUMENTY 1.PROW na lata 2014 – 2020 2.PO RYBY na lata 2014 – 2020 3.Poradnik dla lokalnych grup działania 4.Kryteria wyboru LSR 5.Regulamin konkursu

7 Podstawowe informacje dotyczące LSR Hierarchia prawa (w praktyce) Ustawa o RLKS Ustawy dot. poszczególnych programów Rozporządzenia resortowe do poszczególnych ustaw Umowa partnerstwa Programy operacyjne wytyczne Prawo UE

8 Podstawowe informacje dotyczące LSR AKTY PRAWNE Nie trzeba czytać wszystkiego, wystarczy znać przydatny skrót klawiszowy I trzymać rękę na pulsie, bo prawo się zmienia

9 Podstawowe informacje dotyczące LSR Zawartość LSR - Rozporządzenie 1303/2013 Art. 2 pkt 19 – definicja strategii wspólna dla wszystkich funduszy „strategia rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność" oznacza spójną grupę operacji mających na celu osiągnięcie lokalnych celów i zaspokojenie lokalnych potrzeb, która przyczynia się do realizacji unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i jest zaprojektowana i realizowana przez lokalne grupy działania; Definicja ta jest niespójna z praktyką wdrażania LEADER oraz innymi dokumentami unijnymi, w których podkreśla się, że strategia to coś więcej niż grupa operacji. Operacje są wynikiem realizacji strategii.

10 Podstawowe informacje dotyczące LSR Zawartość LSR - Rozporządzenie 1303/2013 Art. 33 1. Strategia rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność zawiera przynajmniej następujące elementy: a) określenie obszaru i ludności objętych strategią; b) analizę potrzeb i potencjału obszaru w zakresie rozwoju, w tym analizę mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń; c) opis strategii i jej celów, opis zintegrowanego i innowacyjnego charakteru strategii oraz hierarchię celów, w tym wartości docelowe dotyczące produktów lub rezultatów. W odniesieniu do rezultatów wartości docelowe mogą być ujęte ilościowo lub jakościowo. Strategia jest spójna z odpowiednimi programami wszystkich właściwych zaangażowanych EFSI; d) opis procesu zaangażowania społeczności w opracowanie strategii; e) plan działania wskazujący, w jaki sposób cele przekładają się na działania; f) opis rozwiązań w zakresie zarządzania i monitorowania strategii wykazujący potencjał lokalnej grupy działania do realizacji strategii oraz opis szczegółowych rozwiązań dotyczących ewaluacji; g) plan finansowy strategii, w tym planowaną alokację każdego z właściwych EFSI. Niespójność z definicją z art. 2 Tym niemniej to bardzo ważny przepis – określa minimum elementów, które strategia musi zawierać (może zawierać więcej).

11 Podstawowe informacje dotyczące LSR Zawartość LSR –ustawa o RLKS Art. 5. 1. Wyboru LSR dokonuje się spośród LSR, które oprócz warunków określonych w regulaminie konkursu spełniają następujące warunki: 1) oprócz elementów określonych w art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1303/2013, LSR zawiera plan komunikacji z lokalną społecznością; Kompletna „zawartość” z LSR – uwzględniająca przepisy unijne i krajowe, została wskazana w „Poradniku dla Lokalnych Grup Działania…”. Tworząc LSR trzeba również uwzględnić kryteria wyboru (podpowiadają, co trzeba wpisać w poszczególnych rozdziałach). Akty o charakterze „miękkim” (Programy operacyjne, Umowa Partnerstwa, Poradnik itp.) – formalnie nie wiążą LGD, ALE… to jest konkurs i osoby oceniające będą przyznawać punkty w oparciu o te dokumenty. Są 3 podstawowe źródła wskazujące na to, co ma być w LSR: rozporządzenie 1303/2013, ustawa o RLKS i Regulamin Konkursowy.

12 Podstawowe informacje dotyczące LSR

13 Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 - 2013 Pomoc na przygotowanie LSR na lata 2014 – 2020 została przyznana LGR na podstawie dokonanej w dniu 3 czerwca 2015 r. nowelizacji rozporządzenia MRiRW z dnia 15 października w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 4…” Pomoc przyznana LGR na przygotowanie LSR dzięki ten nowelizacji to nie jest wsparcie przygotowawcze, o którym mowa w art. 35 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1303/2013 oraz w Art. 16 ust. 1 ustawy o RLKS niekoniecznie ten niuans dostrzegł legislator – por. par. 9 ust. 4 in fine: „LGR, która otrzymała pomoc (…) nie może uzyskać wsparcia przygotowawczego w rozumieniu art. 35 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1303/2013 z innych funduszy wymienionych w art. 32 ust. 1 rozporządzenia nr 1303/2013

14 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 - 2013 Do przyznania i rozliczania tej pomocy nie stosuje się ani przepisów ustawy o RLKS ani przepisów rozporządzenia 1303/2013, bo: (1) rozporządzenia te regulują pomoc przyznawaną ze środków EFSI a takim nie jest EFR (2) rozporządzenie MRiRW z dnia 15 października nie jest aktem wykonawczym do ustawy o RLKS Jakie są konsekwencje tego faktu?

15 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 – 2013 Warunkiem rozliczenia tej pomocy nie jest spełnienie wymagań z art. 16 ustawy o RLKS: 16.1. Wsparcie, o którym mowa w art. 35 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1303/2013, temu samemu podmiotowi lub na przygotowanie LSR obejmującej tę samą gminę może być udzielone tylko raz i tylko w ramach jednego programu. 2. Wsparcie, o którym mowa w art. 35 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1303/2013, jest udzielane, jeżeli są spełnione warunki jego udzielenia określone w przepisach regulujących zasady wsparcia z udziałem poszczególnych EFSI lub na podstawie tych przepisów oraz: 1) obszar planowany do objęcia LSR spełnia warunki określone w art. 5 ust. 1 pkt 2 (spójność terytorialna, wielkość obszaru) 2) wszystkie gminy, których obszar jest planowany do objęcia LSR, są członkami podmiotu ubiegającego się o to wsparcie lub zobowiązały się do współpracy z tym podmiotem i nie są członkami innego podmiotu ubiegającego się o to wsparcie, ani podmiotami, które zobowiązały się do współpracy z innym podmiotem ubiegającym się o to wsparcie; przepis art. 5 ust. 2 stosuje się odpowiednio”

16 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 – 2013 Skoro nie stosuje się rozporządzenia 1303/2013 i ustawy o RLKS, to co się stosuje? Przepisy dotyczące rozliczania pomocy w ramach PO RYBY 2007 – 2013 LGR powinna traktować pomoc przyznaną na tworzenie LSR jak inne dofinansowanie na funkcjonowanie – z uwzględnieniem nowelizacji z dnia 3 czerwca 2015 r. Nowa UoD czy aneks do UoD (praktyczne różnice: aneks – wydłużenie terminu realizacji całej operacji polegającej na funkcjonowaniu)?

17 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 – 2013 Skoro nie stosuje się rozporządzenia 1303/2013 i ustawy o RLKS, to co się stosuje? Warunki wskazane w nowelizacji rozporządzenia: 1)pomoc przeznaczona na przygotowanie strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność w rozumieniu art. 2 pkt 19 rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1303/2013 2)koszty kwalifikowane poniesione w celu przygotowania LSR - do wysokości limitu wynikającego z UoD, nie mogą być wyższe niż 80 000 zł. 3)LGR, która otrzymała pomoc, nie może uzyskać wsparcia przygotowawczego w rozumieniu art. 35 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1303/2013 z innych funduszy wymienionych w art. 32 ust. 1 rozporządzenia nr 1303/2013 4)Wydatki nieinwestycyjne 5)Początkowy termin ponoszenia wydatków: 1 lipca 2015 r. – a końcowy? – zależy od umowy (rozporządzenia Rady (WE) 1198/2006 mówi o 31 grudnia 2015 r.) 6)Efekt końcowy – przygotowanie LSR na lata 2014 – 2020 (wątpliwości prawne dotyczące załącznika, który musi zostać dołączony do wniosku o płatność)

18 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 – 2013 Warunkiem rozliczenia jest złożenie „standardowego” WoP z dodatkowym załącznikiem Załącznik do WoP – praktyczne problemy „potwierdzenie złożenia wniosku o wybór LSR, spełniającego warunki, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności”. Wniosek ma spełniać warunki – tymczasem art. 5 ust. 1 ustawy o RLKS mówi nie o wniosku a: o zawartości LSR (plan komunikacyjny, elementy LSR wskazane w rozporządzeniu nr 1303/2013) – surowsze wymogi niż np. we wsparciu przygotowawczym ze środków PROW o obszarze objętym LSR o członkostwie gmin w LGD – okoliczność niezależne od LGD, co jeżeli wystąpią po konkursie? Do kiedy mają być członkami? Czy przez 5 lat od złożenia WoP?

19 Podstawowe informacje dotyczące LSR Co musi znaleźć się z LSR – na potrzeby rozliczenia tzw. „pomocy przygotowawczej” z PO RYBY 2007 – 2013 Załącznik do WoP – praktyczne problemy potwierdzenie złożenia wniosku o wybór LSR, spełniającego warunki, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. Literalnie czytając spełnienie tych warunków w praktyce powinno być weryfikowane nie przez osoby oceniające WoP ale przecież równolegle będzie to robiła komisja konkursowa,. Czy weryfikujący WoP mają sprawdzić przed komisją konkursową, czy wniosek spełnia warunki wyboru? Jeżeli mają poczekać na wyniki konkursu, to w przypadku niewybranych LGD istnieje ryzyko wystąpienia z nich gmin: zatem w momencie weryfikacji LGR już nie będzie spełniała warunków rozliczenia „wsparcia przygotowawczego” Konkluzja: LGR powinny podjąć działania w kierunku uzyskania korzystnej interpretacji MRiRW w tym zakresie, bo inaczej z rozliczeniem tej pomocy mogą być problemy (np. wystąpienie gmin po konkursie, ale przed rozliczeniem WoP).

20 Podstawowe informacje dotyczące LSR

21 Pisząc LSR należy zapoznać się z całą procedurą konkursową, by nie być zaskoczonym tym, co się w ciągu następnych miesiącach działo Jeżeli LGR tego nie zrobi będzie działać zgodnie z zasadą…

22 Podstawowe informacje dotyczące LSR

23 PROCEDURA KONKURSOWA – KROK PO KROKU Ogłoszenie konkursu (Zarząd Województwa) Złożenie wniosków (do właściwej jednostki SW) Ocena formalna (Zarząd Województwa, odpowiednia jednostka organizacyjna) Ocena merytoryczna (Komisja) Wybór LSR (Komisja) Zawarcie umowy ramowej (Zarząd Województwa) Nie spełnia warunków minimalnych – pozostawienie bez rozpatrzenia Lub Odrzucenie wniosku Kontrola sądowa (WSA, skarga na bezczynność, skarga na rozstrzygniecie) Kontrola sądowa (WSA) Ostateczny regulamin Spełnia warunki minimalne Ewentualne uzupełnienia 4 MIESIĄCE

24 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU I.Ogłoszenie Art. 6. Wyboru LSR dokonuje się na wniosek LGD w ramach konkursu ogłoszonego przez zarząd województwa. Art. 8. 1. Ogłoszenie o konkursie 2) jest podawane do publicznej wiadomości przez zarząd województwa, w szczególności na stronie internetowej województwa, co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia terminu składania wniosków o wybór LSR – śledzić stronę internetową „swojego UM”, teoretycznie w różnych województwach mogą być różne terminy ogłoszenia i składania wniosków 2. Termin składania wniosków o wybór LSR nie może być krótszy niż 14 dni i dłuższy niż 60 dni. – wszyscy biorą pod uwagę tylko ten maksymalny termin, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by termin był krótszy, np. 30 dni Termin ogłoszenia ustala UM, ale uzgadnia z MRiRW (art. 7 pkt 2 ustawy o RLKS)

25 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU II. Złożenie wniosku Art. 7. Wniosek o wybór LSR składa się do zarządu województwa: 1) na formularzu opracowanym przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi oraz ministra właściwego do spraw rybołówstwa i udostępnionym przez zarząd województwa; wniosek złożony to wniosek który został nadany? który faktycznie wpłynął? – nie stosuje się kpa, wiec nie wiadomo pamiętać o właściwej reprezentacji kwestia terminów (wyłączenie kpa w ustawie o RLKS).

26 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU III. Ocena formalna Art. 10. 1. W przypadku gdy: 1) wniosek o wybór LSR: a) nie został złożony w terminie lub b) nie zawiera nazwy LGD, lub c) nie zawiera adresu LGD i nie można ustalić tego adresu na podstawie posiadanych danych, lub 2) do wniosku o wybór LSR nie dołączono LSR –-zarząd województwa pozostawia wniosek bez rozpatrzenia kwestia obliczania terminów) sprawdzenie, czy jest sam dokument nazwany LSR, bez oceny tego, co jest w środku Trzeba się naprawdę „postarać”, by wniosek został pozostawiony bez rozpatrzenia Skarga do WSA na bezczynność

27 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU III. Ocena formalna Art. 10. 2. W razie stwierdzenia, że wniosek o wybór LSR zawiera braki inne niż określone w ust. 1 lub oczywiste omyłki, zarząd województwa wzywa LGD do usunięcia tych braków lub poprawienia oczywistych omyłek w terminie 7 dni, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia. 3. Usunięcie braków we wniosku o wybór LSR lub poprawienie w nim oczywistych omyłek nie może prowadzić do jego istotnej modyfikacji. Bardzo ograniczona możliwość poprawiania wniosku (tylko techniczne aspekty – niemożliwe dopisywanie do LSR czegoś, czego nie było w ostatnim dniu składania wniosków) Ewentualna możliwość zbadania poprawności działania SW w stosunku do innych LGD w trybie udostępnienia informacji publicznej (konsekwencja wyłączenia przepisów KPA) Bardzo ograniczona możliwość poprawiania wniosku

28 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU III. Ocena formalna Art. 10 ust. 4. Jeżeli nie są spełnione warunki wyboru LSR, zarząd województwa informuje LGD o odrzuceniu LSR z podaniem przyczyn odrzucenia LSR oraz pouczeniem o możliwości wniesienia skargi, o której mowa w ust. 5. skarga do WSA poprzedzona wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa w terminie 14 dni od doręczenia informacji o odrzuceniu Jakie to są „warunki wyboru LSR”? Wskazano je w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o RLKS Obszar LSR, niezawarcie w LSR wszystkich elementów przewidzianych w prawie krajowym i unijnym Forma prawna, struktura, organy LGD, siedziba, członkostwo gmin Czy również warunki wprowadzone w regulaminie konkursu? Kwestia bardzo wątpliwa, bo w ten sposób zamyka się drogę konkursową poprzez działania pozalegislacyjne.

29 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU IV. Ocena merytoryczna Art. 10 ust. 6. Jeżeli są spełnione warunki wyboru LSR, LSR podlega ocenie pod względem spełnienia kryteriów wyboru LSR dokonywanej przez komisję. Art. 11. 1. Wybór LSR jest dokonywany w drodze uchwały komisji. Jeżeli realizacja LSR ma być współfinansowana ze środków więcej niż jednego spośród EFSI, w uchwale o wyborze LSR wyznacza się spośród EFSI fundusz wiodący, o którym mowa w art. 32 ust. 4 rozporządzenia nr 1303/2013, biorąc pod uwagę wysokość wkładu poszczególnych EFSI w realizację LSR oraz dostępność środków w ramach poszczególnych programów. 2. Komisja przygotowuje i zamieszcza na stronie internetowej województwa listę ocenionych LSR zawierającą liczbę punktów otrzymanych przez poszczególne LSR oraz wskazanie LSR, które zostały wybrane. 3. Komisja informuje LGD o wyniku wyboru LSR, przesyłając uchwałę o wyborze LSR zawierającą informację o liczbie punktów otrzymanych w ramach oceny poszczególnych kryteriów wyboru LSR, uzasadnienie tej oceny i pouczenie o możliwości wniesienia skargi, o której mowa w ust. 6. UWAGA grupy wielofunduszowe. To Komisja wyznaczy Wam fundusz wiodący Ocena merytoryczna bez udziału LGD (wyjaśnień, uzupełnień itp.) w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa. Skarga poprzedzona wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa – w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji o wyniku

30 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU V. Zawarcie umowy ramowej Art. 14. 1. Niezwłocznie po dokonaniu wyboru LSR zarząd województwa zatwierdza LSR, zawierając z LGD, która będzie realizowała tę LSR, umowę ramową. (…) 3. W przypadku, o którym mowa w art. 11 ust. 4, umowa ramowa jest zawierana pod warunkiem wprowadzenia, w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia, zmian w LSR zapewniających otrzymanie w ramach oceny każdego kryterium wyboru co najmniej minimalnej liczby punktów określonej dla tych kryteriów w regulaminie konkursu na podstawie art. 9 ust. 3. tylko w tej sytuacji SW może warunkować zawarcie umowy z LGD od wprowadzenia zmian z LSR – nieuzyskanie za któreś kryterium ustalonego w konkursie minimum (ogólna ocena LSR wysoka, ale jakieś kryterium ocenione bardzo nisko)

31 Podstawowe informacje dotyczące LSR PROCEDURA WYBORU LSR – KROK PO KROKU Czy jest sens skarżyć rozstrzygnięcia w konkursie? I tak i nie… Postępowanie przed WSA to kilka miesięcy oczekiwania na wyrok a w tym czasie „wyczerpie” się pula środków. Zawarcie umowy ramowej pomimo korzystnego wyroku WSA (NSA) jest utrudnione, ale możliwe. Można złożyć skargę do WSA wraz z wnioskiem o zabezpieczenie swojej skargi w postaci zawieszenia postępowania konkursowego. LGD może ponadto walczyć o odszkodowanie, ale to jeszcze dłuższa droga.

32 Podstawowe informacje dotyczące LSR

33 Zapraszam na chwilę drzemki przerwy

34 Poszczególne elementy LSR MOTTO: „Panie: już czas. Tak długo lato trwało (…) Kto jeszcze nie ma domu, już go nie zbuduje”

35 Poszczególne elementy LSR NA POCZĄTEK… Najwyższy czas przystąpić do pisania strategii Przed pisaniem należy zapoznać się z dokumentami, które wskazują na zawartość LSR (rozporządzenie 1303/2013, ustawa o RLKS). Skutkiem pominięcia jakiegoś elementu LSR, który jest wymagany przepisami jest odrzucenie wniosku. Najlepszym dokumentem tłumaczącym, co ma być w LSR jest „Poradnik dla Lokalnych Grup Działania”, również ze względów typowo praktycznych - oceniający LSR też go czytają. Po ogłoszeniu konkursiu należy wykorzystać czas nie tylko na przygotowanie LSR ale także a, by zapytać SW/MRiRW o interpretację pewnych kryteriów i informacji, które należy wpisać do LSR. LGD musi pamiętać, że każda informacja umieszczona w LSR powinna zostać wpisana w jakimś celu – unikać pustosłowia, gadulstwa, deklaracji bez pokrycia i bez potrzeby, ogólników. Pisać „pod kryteria”, z Poradnikiem w ręku. „Wiązać” informacje ze sobą – np. grupy defaworyzowane odpowiednie kryteria. Opis obszaru i ludność –> strategia komunikacyjna. Spotkania na etapie przygotowania LSR –> ich wpływ na formułowanie celów

36 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Należy opisać najważniejsze informacje istotne dla oceny potencjału LGD 1) Forma prawna Stowarzyszenia – należy uchwalić niezbędne zmiany w Statucie (zmiany dot. np. zasad reprezentacji w radzie, podstawy prawne działania LGD, wpis do KRS nie ma charakteru konstytutywnego w tym wypadku) Kwestia „znacznej reprezentacji sektora rybackiego: - jednak nie więcej niż 49%, ale i tak warto być w tej materii bardziej restrykcyjnym. 2) Wskazanie obszaru objętego LSR liczba i nazwy gmin oraz ich powierzchni, liczba mieszkańców obszaru objętego LSR, z podziałem na poszczególne gminy Wielofunduszowe LGD wskazują na jakim obszarze wykorzystują każdy EFSI

37 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD 3) Potencjał LGD sposób powstania LGD i budowania potencjału – lista spotkań „formacyjnych”, wymienienie głównych inicjatorów utworzenia LGD („ojców założycieli”). NIE pisać w tym miejscu o spotkaniach w celu tworzenia nowej LSR cel powstania LGD – jakie był na samym początku, czy ewoluował? data rejestracji LGD w KRS – ewentualnie najważniejsze informacje dot. zmian w statucie i ich rejestracji informacja o realizacji LSROR –wszyscy obecni na szkoleniu to LGR z doświadczeniem. Jakie były kluczowe operacje, co udało się osiągnąć, czy osiągnięto wskaźniki i dlaczego nie, czy realizacja LSROR wpłynęła w jakiś sposób na obszar doświadczenie kadr niezbędne do zarządzania LGD – opisanie najważniejszych projektów, w których uczestniczyli pracownicy LGR w ramach LGR i poza nim (jeżeli dotyczyły realizacji strategii), wskazanie na wykształcenie, odbyte szkolenia, uprawnienia zawodowe itp. – wszystko co pokazuje merytoryczne przygotowanie pracowników – ale bez gadulstwa i laurek – kilka zdań. doświadczenie członków LGD w realizacji operacji w ramach LSR ze wskazaniem mierzalnych efektów realizacji tych operacji (najlepiej wybrać kilku „pokazowych” członków, po 1-2 z każdego sektora i pokazać różnego rodzaju operacje (a nie np. 5 łowisk).

38 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD 3) Potencjał LGD Wskazanie, czy cele LGD się zmieniły w ciągu kilku lat Wskazanie, jakie najważniejsze zmiany zaszły w samym partnerstwie będącym podstawą LGD – jeżeli były kryzysy, które udało się przezwyciężyć – również można o tym napisać Wskazanie na to, jak LGD chce rozwijać swój potencjał jako organizacja (kadrowo, jako partnerstwo, wizerunkowo itp.) i jak zamierza go wykorzystać (np. aktywne gminy – LGD wykorzysta ich możliwości i infrastrukturę na etapie komunikacji z lokalną społecznością, aktywne organizacje ekologiczne – projekty innowacyjne).

39 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD 3) Potencjał LGD Reprezentatywność LGD – ilu jest obecnie członków LGD, czy partnerstwo tworzące LGD jest wielosektorowe? Które sektory są słabiej reprezentowane? Czy LGD ma pomysł jak włączyć inne podmioty do udziału w LGD? Jaki jest pomysł na zwiększenie zaangażowania przedsiębiorców? Jakie są grupy defaworyzowane na obszarze i czy one mają swoją reprezentacje w LGD? Jak LGD chce zachęcić takie grupy do przystąpienia do partnerstwa? Warto, by rybackie LGD pomyślały w tym miejscu o rybackich grupach defaworyzowanych i powiązały taką grupę z odpowiednio sformułowanymi kryteriami. „rozkład sił” w organie decyzyjnym (Rada albo Zarząd – jeżeli wybiera operacje), Rybackie LGD – sektor rybacki 30 – 49% głosów. Rozwiązania problemów zaznaczonych w Poradniku („dodatkowi, nielegitymowani” reprezentanci tego samego podmiotu w organie decyzyjnym, działania dotyczące bezstronności, szkolenia, zwiększanie kwalifikacji --> powiązać z zasadami oceny operacji oraz z ewaluacją w innych rozdziałach LSR,

40 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD 3) Potencjał LGD Zasady funkcjonowania LGD jako organizacji (sposoby uchwalania statutu, regulaminów – krótki opis np. w tabelce, grafy, schematy – powiązać z opisem oceny operacji w dalszej części LSR Ludzie w strukturach organizacyjnych LGD (w szczególności tam gdzie się płaci)– wymagane kwalifikacje, sposoby ich rozwijania, czy jest to formalnie uregulowane – powiązać z rozdziałem o ewaluacji. Wskazywać realistyczne wymagania.

41 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Kryteria oceny LSR związane z tą częścią: A. 2. Reprezentatywność składu organu decyzyjnego LGD - max. 10 pkt sektor publiczny stanowi mniej niż 30% - 3 pkt W składzie organu decyzyjnego co najmniej 1 przedsiębiorca ORAZ 1 rybak – 1 pkt min. 30 % rybaków w organie decyzyjnym łatwe punkty do zdobycia

42 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Kryteria oceny LSR związane z tą częścią: B.3. Wiedza i doświadczenie osób zaangażowanych w opracowanie i realizację LSR oraz standardy wiedzy i kompetencji określone dla LGD – max. 16 pkt 1) Pierwsze 8 punktów. Opisy/procedury określają szczegółowo podział zadań pracowników biura ORAZ wymagania adekwatne do obowiązków ORAZ (1) wyznaczono zadania w zakresie animacji lokalnej i współpracy i (2) przewidziano metody ich pomiaru ORAZ Określono plan szkoleń dla (1) członków organu decyzyjnego i (2) pracowników biura ORAZ Określono sposób pomiaru jakości udzielanego doradztwa przez pracowników LGD, którzy są za to odpowiedzialni 8 pkt Które trzeba zdobyć (minimum, inaczej LSR do poprawki) Bardzo łatwo stracić na tym elemencie punkty – bardzo dużo wymogów, dlatego trzeba zadbać, żeby spełnienie każdego było przez LGD należycie uwypuklone w treści LSR. Jeżeli nie spełni się tych pierwszych 5 (a właściwie 7 wymogów), to straci się 16 punktów!

43 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Kryteria oceny LSR związane z tą częścią: B.3. Wiedza i doświadczenie osób zaangażowanych w opracowanie i realizację LSR oraz standardy wiedzy i kompetencji określone dla LGD – max. 16 pkt 2) - drugie 8 punktów możliwe do przyznania dopiero gdy spełnione zostaną wcześniejsze warunki z opisu wynika, że co najmniej 50% pracowników biura LGD posiada wiedzę do wdrażania i aktualizacji strategii Szczegółowo opisano metodę oceny efektywności świadczonego doradztwa Dla strategii rybnych dodatkowe warunki: (1) w biurze LGD 1 ichtiolog, (2) w zarządzie 1 przedstawiciel sektora rybackiego Paradoksalnie, te drugie 8 punktów łatwiej zdobyć niż pierwsze 8. Dlatego tym większa groźba dużej rozpiętości (LGD zdobywać będą albo 0 albo 16 punktów) 8 pkt a nie z załączników, co wydaje się być ułatwieniem, ale i polem do nadużyć

44 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Kryteria oceny LSR związane z tą częścią: C.6. Doświadczenie LGD lub podmiotu wchodzącego w skład LGD, a będącego odrębnym LGD lub LGR w okresie 2007-2013 – maksymalnie 15 pkt stopień wykorzystania budżetu – budżet przez wnioski wybrane do dofinansowania przez LGD i dla których została wypłacona pomoc finansowa – max 4 pkt wartość projektów/przedsięwzięć zrealizowanych przez LGD, a finansowanych z innych źródeł niż oś 4 PROW 2007-2013 lub oś 4 PO Ryby 2007-2013 – max 5 pkt Liczba i rodzaj Projekty współpracy - max 6 pkt Bardzo nieprecyzyjnie sformułowane kryterium – już powyższe słowa są niejednoznaczne. Niektórych PROW- owskich LGD być może rozważą założenie nowego podmiotu i niewykazywanie swojej przeszłości, skoro można tutaj stracić punkty ) Z jakiej daty? Jeżeli LGR zmieniała w wyniku ewaluacji budżet, to która kwota się liczy?) Znowu bardzo nieprecyzyjne – czy „inne” źródła to również środki własne? Terminologia niedostosowane do osi 4 PO RYBY 2007 - 2013 – dodatkowe punkty otrzymuje „grupa koordynująca

45 Poszczególne elementy LSR 1. CHARAKTERYSTYKA LGD Najczęstsze błędy dotyczące tej części (w oparciu o doświadczenie z oceny LSROR): 1)Gadulstwo i niepotrzebne informacje 2)Deklarowanie nierealistycznych wymagań co do samodoskonalenia 3)Brak rozwiązań dla zasygnalizowanych w kryteriach problemów („podwójne” członkostwo sektora publicznego) 4)Rozwiązania statutowe i regulaminowe niedostosowane do realiów wdrażania LSR 5)Rozwiązania statutowe niezgodne z prawem 6)Przyjęte w dokumentach statutowych rozwiązania paraliżują funkcjonowanie LGD, uniemożliwiają dokonanie zmian

46 Poszczególne elementy LSR 2. PARTYCYPACYJNY CHARAKTER LSR opis metod, jakich użyto dla zagwarantowania udziału społeczności w procesie tworzenia strategii i jej realizacji, uzasadnienie zastosowania takich a nie innych metod, wraz z dokumentami potwierdzającymi ich zastosowanie: ankiety, ogłoszenia itp. opis metod, jakich LGD będzie używać w przyszłości, by zaangażować społeczność lokalną w proces ewaluacji, monitoringu, aktualizacji i zmiany LSR. Wybrane przez LGD metody nie powinny ograniczać się tylko do spotkań i ankiet – punktowana jest oryginalność i różnorodność metod – warto poszukać, np. w Internecie, w literaturze fachowej – nowych (i niedrogich) metod angażowania społeczności lokalnej Wskazać jak LGD angażowało grupy defaworyzowane, bo to, że je wcześniej wskazało, powinno rodzić konsekwencje również i w tym zakresie Wskazać, że LGD zadbała, by wszystkie ważniejsze grupy społeczne miały szansę zaangażować się w proces tworzenia LSR Wnioski, pomysły, następstwa procesu angażowania społeczności w tworzenie LSR - wyniki tego procesu powinny znaleźć swoje odbicie praktycznie we wszystkich rozdziałach LSR (przede wszystkim: cele, kryteria, przedsięwzięcia, strategia komunikacyjna, ewaluacja, innowacyjność) Poradnik w tym miejscu podaje sprzeczne informacje, czy działania na przyszłość mają być wpisane w tym rozdziale, czy tylko w strategii komunikacyjnej A limit znaków i stron?

47 Poszczególne elementy LSR 2. PARTYCYPACYJNY CHARAKTER LSR Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR A. 4.1. Jakość planu komunikacyjnego, w tym podejście do grup docelowych określonych w LSR – maksymalnie 10 pkt. Działania komunikacyjne i środki przekazu są różnorodne i adekwatne do celów i wskaźników działań komunikacyjnych oraz dopasowane do potrzeb. Określono plan komunikacji ze wskazaniem grupy docelowej - maksymalnie 5 pkt Zdefiniowano grupę/y docelowe, w tym grupę/y defaworyzowaną/e, określono plan komunikacji z tą/tymi grupą/ami. Wskazano docelowe efekty działań komunikacyjnych i określono sposób dotarcia do grupy. W przypadku EFMR kryterium uznaje się za wysoko spełnione jeżeli dodatkowo określono plan komunikacji z osobami z sektora rybackiego (rybakami, ich rodzinami, osobami, które utraciły pracę na statku rybackim, osobami dotkniętymi niepełnosprawnością z powodu pracy na statku rybackim etc) – kolejne 5 pkt. osobny plan, sub-plan należy zauważyć, że nieokreślenie planu komunikacyjnego w LSR, zgodnie z przepisami ustawy o RLKS to nie tylko 0 punktów, ale i odrzucenie wniosku o wybór LSR

48 Poszczególne elementy LSR 2. PARTYCYPACYJNY CHARAKTER LSR Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR B. 10. Opracowanie LSR z udziałem społeczności i zasady jej udziału w realizacji – maksymalnie 20 pkt Pierwsze 10 pkt Do opracowania LSR wykorzystano dane z konsultacji społecznych, w przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR również ze społecznością rybacką Wykorzystano 3 partycypacyjne metody konsultacji na każdym kluczowym etapie prac nad opracowaniem LSR, Dokonano analizy przyjęcia bądź odrzucenia wniosków z konsultacji. Przewidziano konsultacje LSR ze społecznością lokalną a w przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR również ze społecznością rybacką przy jej aktualizacji. 10 pkt Co to znaczy? Jak są kluczowe etapy tworzenia LSR? Czy trzeba robić 5 ankiet?

49 Poszczególne elementy LSR 2. PARTYCYPACYJNY CHARAKTER LSR Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR B. 10. Opracowanie LSR z udziałem społeczności i zasady jej udziału w realizacji – maksymalnie 20 pkt Drugie 10 pkt, przyznawane, jeżeli spełnione poprzednie warunki Wykorzystano co najmniej 4 partycypacyjne metody konsultacji na każdym kluczowym etapie prac nad opracowaniem LSR, Uwzględniono wyniki badań własnych i ewaluacji Strategia nie została przygotowana przez podmiot zewnętrzny (nie dotyczy ekspertyz i analiz służących przygotowaniu strategii) 10 pkt co to oznacza? dlaczego to jako warunek na 20, a nie 10 pkt Słuszne przesłanki, ale warunek łatwy do obejścia

50 Poszczególne elementy LSR 2. PARTYCYPACYJNY CHARAKTER LSR Najczęstsze błędy w analogicznej części LSROR: Deklaracje nierealne, bez pokrycia Wskazywanie bardzo drogich i niekoniecznie skutecznych form komunikacji Brak pomysłu na komunikację Komunikacja jednostronna Brak wyodrębnienia osobnych form komunikacji i spotkań z rybakami Brak związku pomiędzy tym, co działo się w trakcie konsultacji a analizą SWOT, celami LSR i kryteriami wyboru operacji

51 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI W poprzedniej perspektywie najbardziej „przegadany” rozdział LSROR, zwłaszcza dane dotyczące geografii i historii– w obecnej należy go drastycznie skrócić należy szczegółowo opisać jedynie te jej elementy, które następnie wykorzystane zostały do formułowania celów LSR Ten rozdział LSR wiąże się ponadto z rozdziałem o analizie SWOT oraz z wskaźnikami

52 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Diagnoza powinna definiować stan faktyczny w poszczególnych obszarach funkcjonowania społeczności lokalnej, zmiany w czasie, działania podjęte w ostatnich latach w celu zmiany odwrócenia negatywnych zjawisk W tym rozdziale kilka słów na temat spójności – nie tylko geograficznej Informacje o trendach dotyczących zjawisk interesujących w kontekście wdrażania LSR Informacje na temat grup docelowych, defaworyzowanych (dane statystyczne potwierdzjące zasadność dokonanego w LSR wyboru)

53 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Wskazanie liczby ludności, jej struktury, gęstości zaludnienia Rynek pracy: poziom zatrudnienia, stopa bezrobocia, sektory zatrudnienia, główni pracodawcy, trendy, zatrudnienie w rybactwie, ostatnie istotne wydarzenia dotyczące rynku pracy Dane dotyczące sektora rybackiego na obszarze (wielkość i rodzaj produkcji, powierzchnia, zatrudnienie, charakterystyka gospodarstw/firm, głowne problemy i wyzwania, rynki zbytu) Dane obrazujące główne problemy/kierunki strategii: jeżeli strategia w kierunku turystyki  wskaźnik Schneidera, wskaźniki obrazujące sezonowość ruchu turystycznego, jeżeli w kierunku zwiększenia popytu na produkty rybne  dane wskazujące na sezonowość popytu, na popularne produkty, preferencje konsumentów itp. Poradnik dla Lokalnych Grup Działania nakazuje w tym rozdziale opisać wyniki konsultacji społecznych – co nie wydaje się najlepszym miejscem

54 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Dane w tym rozdziale powinny zostać oparte o weryfikowalne źródło, należy unikać podawania cech bez poparcia ich liczbami Skąd wziąć dane? W tym miejscu okazuje się w praktyce jak działa partnerstwo będące podstawą LGD: źródła danych są różne: część wynika z publicznych rejestrów prowadzonych przez gminę lub powiat albo inne organy administracji. Część danych może zostać oparta o prywatne badania, opublikowane np. w pracach naukowych, monografiach o obszarze itp. – istotne, by wówczas w przypisie wskazać źródło (autor, tytuł, strona, strona internetowa itp.) Tam, gdzie się da należy wskazać na dane wieloletnie, gdy zaś ich nie ma – podaje się wartości na koniec 2013 r. (problem, że nie wszystkie badania są przeprowadzane według stanu na koniec roku)

55 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR A.1. Sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze objętym LSR oraz wielkość obszaru objętego LSR– maksymalnie 20 pkt Liczba bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym na obszarze LSR (obliczona jako średnia arytmetyczna z gmin) przekracza średnią liczbę bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym w województwie, w którym LSR ubiega się o wybór) – 7 pkt; Dochód podatkowy gminy na 1 mieszkańca na obszarze LSR (obliczony jako średnia z gmin tworzących obszar LSR) jest niższy niż średni obliczony dla województwa, w którym LSR ubiega się o wybór –7 pkt; Obszar realizacji LSR obejmuje liczbę mieszkańców większą niż średnia liczba mieszkańców objętych LSR/LSROR w latach 2007-2013 w województwie, w którym LSR ubiega się o wybór – 6 pkt. Kryteria w zasadzie niezależne od wysiłków samej LGD. (w zasadzie kryteria nie wskazują, że te elementy muszą znaleźć się w LSR, ale dobrze o nich pamiętać w rozdziale charakteryzującym LSR)

56 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR Pośrednio z Diagnozą związane także kryteria 8.1. i 8.2. (adekwatność kryteriów i celów do diagnoz) oraz 12 (innowacyjność).

57 Poszczególne elementy LSR 3.DIAGNOZA - OPIS OBSZARU I LUDNOŚCI Najczęstsze błędy w analogicznej części w LSROR Gadulstwo, brak konkretów, Szereg danych historycznych bez wpływu na cele LSROR i dalszą treść tego dokumentu Pomijanie danych dotyczących rybactwa na obszarze, albo dane nieistotne w kontekście rybackich celów LSROR Niespójność z dalszymi częściami LSR (cele, kryteria)

58 Poszczególne elementy LSR SWOT? SO WHAT?

59 Poszczególne elementy LSR 4. ANALIZA SWOT Bazuje na Diagnozie obszaru i społeczności Służy uporządkowaniu informacji Jest wiele metod przygotowania LSR, ale nie ma co silić się na oryginalność, skoro Poradnik dla Lokalnych Grup Działania przyjął swoją metodologię – zapewne oceniający LSR właśnie Poradnikiem będą się posiłkować Zalecam tworzyć analizę SWOT zgodnie z koncepcją w Poradnika, gdzie - silne i słabe strony, - cechy wewnętrzne obszaru, zależne od mieszkańców/LGD, na które można wpływać i je zmieniać - szanse i zagrożenia - opisują otoczenie zewnętrzne, na które mieszkańcy/LGD nie mają wpływu,

60 Poszczególne elementy LSR 4. ANALIZA SWOT Analizę umieszcza się w diagramie W przygotowanie analizy SWOT należy włączyć społeczność lokalną i poczynić o tym wzmiankę w rozdziale o Partycypacyjnym charakterze Analiza SWOT powinna uwypuklać problemy obszaru i jego potrzeby – czyli być uzasadnieniem dlaczego obszar potrzebuje pieniędzy Analiza SWOT jest sporządzana „raz na zawsze”, po konkursie nie powinno się jej zmieniać, dlatego błędy na tym etapie przygotowania LSR będą mogły zostać naprawione i będą wywoływały problemy w kolejnych latach (np. będą źle określone cele)

61 Poszczególne elementy LSR 4. ANALIZA SWOT Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR A.7. Jakość i spójność wewnętrzna diagnozy oraz analizy SWOT – maksymalnie 8 pkt –Pierwsze 4 punkty Diagnoza opisuje najważniejsze obszary, na które może mieć wpływ LGD ORAZ, Diagnoza wskazuje najważniejsze problemy, potrzeby, zasoby, potencjał ORAZ, właściwie uzasadniono wybór kluczowych grup docelowych i obszarów interwencji ORAZ Diagnoza ukazuje wewnętrzną spójność obszaru LSR, w przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR ww. elementy powinny odnosić się także do sektora rybackiego ORAZ Analiza SWOT jest powiązana z diagnozą obszaru 4 pkt Wartość, którą trzeba uzyskać – inaczej LSR do poprawki ścisły związek analizy z diagnozą, w zasadzie nie ocenia się samodzielnie analizy SWOT

62 Poszczególne elementy LSR 4. ANALIZA SWOT Kryteria oceny LSR związane z tą częścią LSR A.7. Jakość i spójność wewnętrzna diagnozy oraz analizy SWOT – maksymalnie 8 pkt – Kolejne 4 punkty LGD przedstawiła tabelaryczną matrycę logiczną powiązań diagnozy obszaru i ludności, analizy SWOT oraz celów i wskaźników. Kolejne kryterium, w którym grupy będą dostawać albo 0 albo maksymalną liczbę punktów. Sporządzenie matrycy logicznej nie jest dużym wyzwaniem

63 Poszczególne elementy LSR 4. ANALIZA SWOT Najczęstsze błędy w analogicznym rozdziale LSROR Niepoprawność metodologiczna Brak związku lub sprzeczność z danymi zawartymi w Diagnozie Zbyt rozbudowana analiza Niezachowanie równowagi – (np. obszar praktycznie nie ma słabych stron, brak szans, za to same zagrożenia) Wewnętrzna sprzeczność analizy (te same lub podobne elementy jako szanse i silne strony, jako słabe strony i szanse itp.)

64 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Logika prac nad LSR wg Poradnika dla Lokalnych Grup Działania Najistotniejszy element LSR (jak tu jest popsute, to wszystko jest popsute), zarówno na etapie konkursu, jak i później – na etapie wdrażania LSR „Jeśli nie wiesz gdzie idziesz, nigdzie nie dojdziesz...”

65 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Logika interwencji W tym rozdziale należy opisać logikę interwencji – czyli sposób, w jaki będzie działać LGD w ramach realizacji LSR – wszystkie czynności w sposób ogólny (a nie szczegółowe procedury) schemat pokazujący ciąg przyczynowo– skutkowy realizowanych w ramach strategii celów, przedsięwzięć i wskaźników chodzi o to, by na schemacie i krótkim opisie pokazać skąd się w strategii wzięły poszczególne cele, przedsięwzięcia itp.. i jak strategia będzie „pracować” (instrukcja obsługi), skąd LGD będzie wiedzieć, czy LSR „działa” albo „nie działa”. Istotne, w kontekście opracowania Logiki interwencji, jest osiąganie wskaźników, mierzonych na różnych „poziomach” wdrażania strategii (produkt – operacje i przedsięwzięcia, rezultat – cel szczegółowy, oddziaływania – cel ogólny). Wielofunduszowe LSR – 1 przedsięwzięcie/operacja – 1 fundusz ALE 1 cel szczegółowy – 1 lub wiele funduszy 1 cel ogólny – 1 lub wiele funduszy

66 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Logika interwencji Cel ogólny 1 – oddziaływanie (Wzrost dochodów gospodarstw rybackich – procentowy wzrost zysków gospodarstwa w odniesieniu do roku bazowego) Cel szczegółowy 2 – rezultat Zmniejszenie zjawiska sezonowości dochodów – zmniejszenie różnicy pomiędzy najbardziej a najmniej dochodowym miesiącem Przedsięwzięcie 1 – produkt Współpraca z lokalnymi sprzedawcami- ryba zawsze dostępna w sklepie – liczba sklepów i stoisk oferujących rybę przez cały rok Przedsięwzięcie 2 – produkt Współpraca z restauracjami i punktami gastronomicznymi – stała obecność dań rybnych w menu – liczba restauracji, które przez cały rok oferują dania rybne Cel szczegółowy 1 - rezultat Rozwój działalności w celu oferowania ryb na nowe rynki – wzrost liczby nowych klientów gospodarstwa rybackiego

67 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć Najpierw należy ustalić, co rozumiemy przez poszczególne pojęcia. Cel ogólny - odwrócenie dalekosiężnych, negatywnych następstw problemów, które wynikają z diagnozy obszaru LSR zawartej w analizie SWOT. Cel ogólny jest osiągany dzięki realizacji celów szczegółowych, a precyzyjnie, dzięki rezultatom jakie osiąganym na skutek podjęcia działań w kierunku realizacji celów szczegółowych. Cel szczegółowy–odnosi się do precyzyjnie zdefiniowanych w obszarze LSR problemów. Jest to cel bezpośredni (bardziej konkretny, łatwiejszy do uchwycenia), który stanowi odzwierciedlenie problemu grupy docelowej. Cel szczegółowy jest osiągany dzięki realizacji przedsięwzięć (szeregu podobnych operacji), a dokładniej na skutek zwiększania się produktów, które powstały w trakcie realizacji operacji. Przedsięwzięcie - działanie złożone, wielopodmiotowe, pakiety komplementarnych operacji, stanowiące propozycję rozwiązania problemu.

68 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć, cz. 1 Zebranie danych statystycznych i innych, Konsultacje społeczne Analiza: Zestawienie danych statystycznych z wnioskami z konsultacji i z problemami w nich zaznaczonymi Próba skonstruowania analizy SWOT i podstawowych problemów obszaru Ustalenie problemów marginalnych, zestawienie wyników analizy z przepisami i możliwościami RLKS

69 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć, cz. 2 Drugie konsultacje społeczne – sprawdzenie, czy to, co ustalono i wynika z analizy nadal odpowiada społeczeństwu „przesianie” tego co zostało, wybranie problemów, którymi LGD się będzie chciała zająć, sformułowanie celów jako odpowiedzi na problemy, przedsięwzięć, które mogą być realizowane przez beneficjentów (można zacząć od obu końcó) wpisanie efektów prac do LSR

70 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć Należy pamiętać, aby cele nie były wzajemnie sprzeczne Należy pamiętać, by cele miały podobny poziom ogólności Należy pamiętać, że cele LSR muszą być zgodne z celami PO RYBY 2014 – 2020 oraz z celami, jakim służy RLKS Cele formułujemy tak, by było łatwo zmierzyć ich realizację, by były dostępne źródła danych pozwalające na zmierzenie stopnia osiągnięcia wskaźników – warto samo literalne brzmienie celu „podporządkować” wskaźnikom.

71 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć Cele muszą przejść test „SMART”

72 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces ustalania celów i formułowania przedsięwzięć Cele muszą przejść test „SMART” S(pecific) – konkretne, powinny stanowić rozwiązanie dla określonych w strategii problemów i wyzwań M(easurable) – mierzalne poprzez wskaźniki A(mbitious) – ambitne …. ALE jednocześnie R(ational) – cel powinien być możliwy do osiągnięcia w perspektywie realizacji LSR oraz biorąc pod uwagę możliwości LGD T(ime) – cele muszą mieć określoną perspektywę czasową. Cele w LSROR bardzo często „oblewały” test SMART.

73 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces formułowania wskaźników Teoretycznie cele poprzedzają wskaźniki, ale warto tak cele sformułować, by LGD mogła mierzyć postęp ich realizacji (dlatego czasem warto przeformułować cele, „nagiąć” ich brzmienie do dostępnych danych Każdy cel musi być mierzony (mieć swój wskaźnik lub swoje wskaźniki) Wskaźniki należy powiązać również kryteriami wyboru operacji (problem LGD, które wydały wszystkie środki, a nie osiągnęły wskaźników, bo kryteria im to uniemożliwiały, LGD wybierała „nie takie” operacje jak trzeba) Należy tak sformułować cel i wskaźnik, by wskaźnik mierzył tylko stopień realizacji celu (raczej bez sensu jest ustalić wskaźnik „poziom bezrobocia na obszarze”, bo realizacja LSR prawdopodobnie znacząco nie wpłynie na poziom zatrudnienia w społeczności kilkudziesięciotysięcznej, a ewentualny wpływ będzie zaburzony trendami niezależnymi od realizacji LSR – ewentualnie jako wskaźnik oddziaływania) Wskaźniki muszą być kwantyfikowalne (obiektywne, a nie subiektywne)– każdy oceniający ustali w danym momencie taką samą wartość Przy wskaźnikach należy podać wartość początkową i wartość docelową Poradnik zaleca, by wskaźniki były dezagregowalne (dawały się rozbijać na podsegmenty „np. kobiety-mężczyźni”, „młodzi – starzy”) – ale bardzo często to niemożliwe i nie jest dodatkowo punktowane Wskaźniki muszą być proste (a nie złożone, np. wskaźnik osiągnięty, przy spełnieniu dwóch warunków – np. jedna restauracja oferująca w menu dwa gatunki ryb) Wskaźnikiem nie powinna być np. liczba operacji, liczba beneficjentów, kwota wypłaconej pomocy – taki wskaźnik mówi tylko o tym, że trwa proces realizacji LSR, a nie o tym, czy realizacja LSR idzie w dobrym kierunku, czy cele są realizowane

74 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Proces formułowania wskaźników Wskaźniki należy sformułować odpowiednio dla każdego „poziomu” realizacji LSR, nie mogą się powielać te same wskaźniki na różnych poziomach Przedsięwzięcia – wskaźniki produktu (np. długość ścieżki rowerowej, ilość utworzonych miejsc pracy, liczba gospodarstw rybackich, które uzyskały dofinansowanie). Dane do ustalania postępu realizacji przedsięwzięć można uzyskać od SW (jeżeli nie będzie procedury, to w trybie udostępnienia informacji publicznej) lub od samych beneficjentów. Dobrze pozyskiwać dane w trakcie realizacji LSR – np. co roku. Cele szczegółowe – wskaźniki rezultatu (konkretna zmiana dotycząca grupy docelowej, ale wychodząca poza sam bezpośredni fakt realizacji operacji i otrzymania pomocy – np. wzrost liczby klientów) Dane można uzyskać przede wszystkim od beneficjentów, czasem od lokalnych urzędów Cele ogólne – wskaźniki oddziaływania. Dane makroekonomiczne (poziom bezrobocia, dochody określonego sektora, produkcja określonego sektora). Dane można uzyskać przede wszystkim od odpowiednich urzędów. Nie trzeba ich zbierać co roku – tutaj LGD powinna skupić się na stanie początkowym i końcowym.

75 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Kryteria związane z tą częścią LSR A.8.1 Adekwatność celów i przedsięwzięć do diagnozy i wniosków z konsultacji LSR – maksymalnie 16 pkt Cele i przedsięwzięcia są bezpośrednio powiązane z diagnozą, Wybór celów i przedsięwzięć jest uzasadniony w odniesieniu do diagnozy problemów, grup docelowych i obszarów interwencji Przy formułowaniu celów i przedsięwzięć LGD uwzględniła wnioski z konsultacji Związek celów i przedsięwzięć z diagnozą został szczegółowo opisany Pierwsze 8 pkt Kolejne 8 pkt, gdy spełnione pierwsze warunki W zasadzie te punkty trzeba uzyskać, by LSR nie musiała być poprawiona

76 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Kryteria związane z tą częścią LSR B. 11. Poprawność metodologiczna określenia wskaźników realizacji LSR– maksymalnie 8 pkt Wskaźniki są adekwatne do celów i przedsięwzięć, Wskaźniki są mierzalne, przejrzyste i do każdego wskaźnika są podane źródła danych i okresy pomiaru, wartość bazowa oraz termin osiągniecia wartości docelowych Wartości docelowe wskaźników, jakie mają zostać osiągnięte dzięki realizacji LSR zostały określone proporcjonalnie do planowanej wielkości zaangażowania środków programów, z których LSR ma być finansowana LGD określiła do każdego z celów szczegółowych wskaźniki rezultatu a dla każdego z przedsięwzięć – wskaźniki produktu. LGD wskazała, które ze wskaźników i w jakim stopniu osiągane będą za pomocą środków finansowych poszczególnych funduszy, w tym opisała bieżący sposób monitorowania realizacji wskaźników w podziale na poszczególne fundusze W LSR uwzględniono także wskaźniki pochodzące ze źródeł statystyki publicznej lub uwzględniono dodatkowe wskaźniki określające wpływ LSR na realizację strategii rozwoju regionu. Pierwsze 4 pkt Trudne do zdobycia Spełnienie tych warunków obligatoryjne – inaczej LSR do poprawy Kolejne 4 pkt, przyznawane gdy spełnione pierwsze warunki łatwiejsze do zdobycia

77 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Kryteria związane z tą częścią LSR Pośrednio: 8.2.Adekwatność kryteriów do diagnozy oraz stopień w jakim kryteria przyczyniają się do osiągnięcia celów i wskaźników LSR – maksymalnie 10 pkt 8.3 Adekwatność budżetu do celów i przedsięwzięć LSR oraz racjonalność planu działania – maksymalnie 10 pkt 9. Stopień zgodności LSR z celami określonymi w realizowanych programach - maksymalnie 14 pkt Cele i przedsięwzięcia LSR są zbieżne z wybranymi 3 celami z 5 celów przekrojowych, o których mowa w art. 63 ust. 1 rozporządzenia nr 508/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie EFMR. – podnoszenie wartości produktów, tworzenie miejsc pracy, zachęcanie młodych ludzi i propagowanie innowacji na wszystkich etapach łańcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury; – wspieranie różnicowania działalności w ramach rybołówstwa przemysłowego i poza nim, wspieranie uczenia się przez całe życie i tworzenia miejsc pracy na obszarach rybackich i obszarach akwakultury; – wspieranie i wykorzystywanie atutów środowiska na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym operacje na rzecz łagodzenia zmiany klimatu; – propagowanie dobrostanu społecznego i dziedzictwa kulturowego na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym dziedzictwa kulturowego rybołówstwa i akwakultury oraz morskiego dziedzictwa kulturowego; – powierzenie społecznościom rybackim ważniejszej roli w rozwoju lokalnym oraz zarządzaniu lokalnymi zasobami rybołówstwa i działalnością morską. Opisując każdy cel i przedsięwzięcie warto wskazać z którym celem przekrojowym rozporządzenia 508/2014 jest on zbieżny

78 Poszczególne elementy LSR 5. CELE I WSKAŹNIKI Najczęstsze błędy w analogicznej części LSROR: Cele nie zdają „testu SMART” nieprecyzyjne, nierealne, mało ambitne, niemierzalne. Cele niezwiązane z analizą SWOT i Diagnozą Niewłaściwie sformułowane cele (nawet, gdy pomysł był dobry), cele, które brzmią komicznie („czekając na katastrofę naturalną” ) Wskaźniki niedostosowane do celów, mierzące pewien aspekt realizacji celu, albo mierzące wartość, która może zostać osiągnięta ze względu na odrębne od realizacji LSR działania Wskaźniki niemierzalne Wskaźniki mierzące tylko liczbę operacji Te same wskaźniki dla różnych celów – jeżeli wskaźnik rośnie, to skąd LGD wie, który cel jest realizowany? Wskaźniki niezwiązane z kryteriami (LGD będzie wybierała operacje, które nie będą realizowały wskaźników)

79 Podstawowe informacje dotyczące LSR Zapraszam na chwilę drzemki przerwy

80 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Ta część LSR, podobnie jak rozdział poświęcony celom, jest niezwykle istotna, zarówno w kontekście konkursu jak i funkcjonowania LSR Jeżeli sposób wyboru i kryteria są złe, cała strategia jest zła LGD zyskała nowe obowiązki i system przyznawania pomocy nieco się zmienił, dlatego nie można przekopiować starych procedur na nowy okres LGD musza spojrzeć na procedury nie tylko ze swojego punktu widzenia, ale również z punktu widzenia wnioskodawcy Nie ma kwestii proceduralnych, których NIE DA się rozwiązać – czasem trzeba po prostu dłużej pomyśleć lub przebudować większą część układanki Żeby znaleźć dobry model wyboru operacji należy najpierw zorientować się w otoczeniu prawnym i zobaczyć, jak proces wyboru reguluje ustawa o RLKS

81 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Procedura „standardowa” cz. 1 Wystąpienie przez LGD do SW o uzgodnienie terminu naboru wniosków o udzielenie wsparcia 30 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia biegu terminu składania tych wniosków Ogłoszenie o naborze wniosków – LGD w uzgodnieniu z SW 14 – 30 dni przed pierwszym dniem składania wniosków Składanie wniosków do LGD LGD : - ocenia zgodności operacji z LSR, - wybiera operacje (zgodność z kryteriami i zakresem tematycznym) - ustala kwotę wsparcia 45 dni od ostatniego dnia składania wniosków Opublikowanie na stronie internetowej LGD i przekazanie przez LGD wnioskodawcy pisemnej informacji o wynikach naboru (zgodność z LSR, zgodność z kryteriami, liczba punktów, uzasadnienie, czy operacja mieści się w limicie, pouczenie o możliwości wniesienia protestu) 7 dni od zakończenia wyboru Pisemnej, czyli jakiej? Na piśmie, zgodnie z KC? Treść pouczenia: termin organ, do którego się wnosi protest wymogi formalne protestu (obowiązek sformułowania konkretnych zarzutów Protest do SW za pośrednictwem LGD 7 dni od dnia doręczenia informacji Ocena przez radę lub zarząd Odradzam mieszanie zarządu w procedurę oceny

82 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Procedura „standardowa” cz. 2 Opublikowanie na stronie internetowej wyników naboru Poinformowanie wnioskodawców Przekazanie do SW wniosków wraz z dokumentację 7 dni od zakończenia wyboru Gdy wątpliwości co do procedury wyboru albo dokumentacji - SW wzywa LGD do złożenia wyjaśnień/uzupełnień dokumentacji – gdy wątpliwości 7 dni od dnia otrzymania przez LGD wezwania Gdy wątpliwości dotyczą konkretnego wniosku (jego zawartości) – SW wzywa wnioskodawcę do usunięcia braków lub złożenia wyjaśnień 7 dni od dnia otrzymania przez LGD wezwania Tu kończy się „aktywność” LGD w procesie wyboru operacji

83 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Procedura „grantowa” LGD składa do SW wniosek o realizację projektu grantowego LGD jest beneficjentem projektu grantowego = LGD zawiera z SW umowę LGD ogłasza konkurs na rozdysponowanie grantów (nie musi jego terminu uzgadniać z SW) LGD wybiera grantobiorców w oparciu o swoje procedury. LGD zawiera z grantobiorcą umowę Obowiązkiem LGD jest: dokonywanie, w oparciu o określone kryteria, wyboru grantobiorców; zawieranie z grantobiorcami umów o powierzenie grantu; rozliczanie wydatków poniesionych przez grantobiorców; 6monitorowanie realizacji zadań przez grantobiorców; kontrola realizacji zadań przez grantobiorców; odzyskiwanie grantów w przypadku ich wykorzystania niezgodnie z celami projektu. Na te czynności LGD musi mieć osobne procedury LGD musi zbadać, czy grantobiorca nie jest podmiotem wykluczonym – osobna procedura

84 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU „Uchylenie” oceny LGD (wsparcie nie przysługuje beneficjentowi) 1) nie zastosowano określonych w LSR: a) procedury zapewniającej bezstronność członków rady lub b) kryteriów wyboru operacji, lub 2) nie zachowano: a) składu rady zgodnego z wymaganiami określonymi w art. 32 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 1303/2013, lub b) parytetu określonego w art. 34 ust. 3 lit. b rozporządzenia nr 1303/2013.

85 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU „Simple plans are always the best” Procedura wyboru musi być „niedyskryminująca” (posługujemy się ogólnymi określeniami) i „przejrzysta” (wyraźny podział odpowiedzialności, wiadomo kto za co odpowiada, możliwość odnalezienia „winnych”) oraz wyczerpująca (nie ma czynności nieuregulowanych) W LSR tylko ogólny opis procedur, wraz informacją, czy LGD planuje realizację Projektów grantowych i operacji własnych Jawność procesu wyboru przeprowadzanego przez LGD – wnioskodawca musi wiedzieć dlaczego jego operacja została tak oceniona, ponieważ w proteście musi wskazać, co kwestionuje i dlaczego Realność przyjętej procedury – określanie terminów, sposobu doręczenia – by zmieścić się w 45 dniach Parytety na etapie wyboru operacji –naruszenie powoduje niemożliwość przyznania wsparcia Szerokie podejście do problemu wyłączenia członków Rady/Zarządu – rejestr interesów punktowany

86 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Kryteria wyboru operacji obiektywne, niedyskryminujące, przejrzyste, powiązane z diagnozą obszaru, gwarantują wybór operacji, które przyczyniają się do osiągania określonych w LSR wskaźników mierzalne, a w przypadku kryteriów jakościowych zawierają szczegółowy opis podejścia do ich oceny (dodatkowo uzasadniane) kryteria powinny różnicować wnioskodawców (a nie tak, że wszyscy spełniają) ograniczona ilość kryteriów (gdy jest ich za dużo, rozmywają ocenę, trudniej wybrać operację, na której zależy LGD, łatwiej też LGD może się na nich „wyłożyć”) kryteria oparte o tworzenie miejsc pracy

87 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Kryteria oceny LSR 5.1. Jakość procesu oceny i wyboru operacji – maksymalnie 18 pkt (Pierwsze 9 punktów) Wskazano i opisano sposób udostępnienia procedur do wiadomości publicznej Szczegółowo określono zasady podejmowania decyzji w sprawie wyboru operacji (opisano: ocenę wniosków, dokumentowanie oceny, wzory dokumentów), Określono sposób organizacji naborów wniosków (opisano tryb ogłaszania, czas trwania naboru, miejsce składania wniosków) Przewidziano podawanie do publicznej wiadomości protokołów z posiedzeń dotyczących oceny i wyboru operacji zawierających informacje o wyłączeniach z procesu decyzyjnego, ze wskazaniem których wniosków wyłączenie dotyczy. Określono szczegółowy sposób informowania o wynikach oceny i możliwości odwołania się od decyzji Przyjęte procedury są: - zgodne z przepisami obowiązującymi dla RLKS - niedyskryminujące - przejrzyste - pozwalające uniknąć ryzyka konfliktu interesów tj. zawierają wzory deklaracji bezstronności - przewidują regulacje zapewniające zachowanie parytetu sektorowego - szczegółowo regulują sytuacje wyjątkowe (taka samej liczby punktów), - zapewniają stosowanie tych samych kryteriów w całym procesie wyboru w ramach danego naboru - określają tryb odwołania się wnioskodawców od rozstrzygnięć organu decyzyjnego w sposób zapewniający możliwość skutecznego złożenia odwołania. W przypadku wskazania w LSR realizacji projektów grantowych - procedury ich realizacji szczegółowo opisujące proces wyboru sposób rozliczania, monitoring i kontrolę. W przypadku wskazania w LSR realizacji operacji własnych opracowano procedury ich wyboru. Trzeba spełnić kilkanaście warunków, by dostać punkty trzeba je spełnić, inaczej wybór warunkowy i LSR do poprawy

88 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Kryteria oceny LSR A.5.1. Jakość procesu oceny i wyboru operacji – maksymalnie 18 pkt (Dodatkowe 9 punktów) LSR przewiduje prowadzenie rejestru interesów członków organu decyzyjnego, pozwalającego na identyfikację charakteru powiązań z wnioskodawcami/poszczególnymi projektami. przyjęte procedury przewidują przejrzysty sposób postępowania w sytuacji rozbieżnych ocen w ramach kryteriów, procedury uwzględniają ustanowienie osoby/komisji, której zadaniem będzie czuwanie nad prawidłowym przebiegiem procesu oceny i wyboru, poprawności dokumentacji, zgodności formalnej. W przypadku wskazania w LSR realizacji projektów grantowych opracowano przejrzyste i niedyskryminujące procedury ich realizacji szczegółowo opisujące proces wyboru grantów, sposób rozliczania, monitoring i kontrolę. W przypadku wskazania w LSR realizacji operacji własnych opracowano przejrzyste procedury ich wyboru. Dodatkowe warunki łatwiej spełnić niż podstawowe

89 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Kryteria oceny LSR B. 5.2. Poprawność metodologiczna kryteriów i zasady ustalania/zmiany kryteriów – maksymalnie 10 pkt Pierwsze 5 punktów. Kryteria są ustalone zgodnie z wymogami określonymi w programach/przepisach dla poszczególnych EFSI, Kryteria posiadają metodologię wyliczenia oraz są mierzalne albo zawierają szczegółowy opis wyjaśniający sposób oceny wskazujący wymagania konieczne, niebudzące wątpliwości interpretacyjnych, Kryteria posiadają dodatkowe opisy/definicje, sposób przyznawania wag nie budzi wątpliwości. Zasady ustalania lub zmiany kryteriów są przejrzyste Należy spełnić wszystkie warunki, inaczej warunkowy wybór, LSR do poprawy

90 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Kryteria oceny LSR B. 10.2. Poprawność metodologiczna kryteriów i zasady ustalania/zmiany kryteriów – maksymalnie 10 pkt Dodatkowe 5 punktów: zasady tworzenia i zmiany kryteriów jest konsultowana ze społecznością lokalną, w przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR również z przedstawicielami sektora rybackiego. w przypadku EFMR, kryterium uznaje się za wysoko spełnione jeżeli konstrukcja kryteriów wskazuje na preferowanie operacji mających pozytywny wpływ na sektor rybacki.

91 Poszczególne elementy LSR 6. SPOSÓB WYBORU I OCENY OPERACJI SPOSÓB USTANAWIANIA KRYTERIÓW WYBORU Najczęstsze błędy na tym etapie tworzenia LSR: Procedury zagmatwane, skomplikowane Procedury sprzeczne z przepisami prawa Procedury nieprzyjazne dla wnioskodawców, utrudniony dostęp do akt, utrudnione złożenie odwołania, brak uzasadnienia oceny, „utajnianie” dokonanej oceny Procedury przekopiowane od innych LGD – z błędami Procedury niekompletne lub wzajemnie sprzeczne LGD narzuca sobie w procedurze nadmierne obowiązki, niewymagane przepisami Kryteria niemierzalne, nieostre, niezrozumiałe dla samej LGD Kryteria nieadekwatne do celów, niepozwalające na wybór takich operacji, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia wskaźników Procedura praktycznie uniemożliwia zmianę kryteriów Kryteria dyskryminujące

92 Poszczególne elementy LSR 7. PLAN DZIAŁANIA Ściśle powiązany z logiką realizacji LSR opisaną w rozdziale dotyczącym celów i wskaźników w LSR Plan działania powinien dotyczyć każdego celu ogólnego z osobna oraz (LSR wielofunduszowe) każdego funduszu z osobna W Planie działania należy przedstawić budżet celów szczegółowych w poszczególnych przedziałach czasowych (???) W Planie działania należy zawrzeć harmonogram osiągania wskaźników produktu w przedziałach czasowych dla określonych w strategii przedsięwzięć Poradnik LSR zawiera przykładową Tabelę obrazującą Plan działania Powiązane kryterium: 8.3. Adekwatność budżetu do celów i przedsięwzięć LSR oraz racjonalność planu działania – maksymalnie 10 pkt Potencjalne błędy (ze względu na brak analogicznej części): Nieuwzględnienie tzw. martwego okresu po wyborze LGD a przed zakończeniem pierwszych konkursów, gdy wskaźniki nie są realizowane Niepodzielenie planu działania na cele oraz na fundusze Nieuwzględnienie długości procesu przyznawania pomocy – od ogłoszenia konkursu do realizacji operacji Zbyt ambitne wskaźniki, zbyt skromne wskaźniki („za 500 tys. złotych utworzymy 2 miejsca pracy”) Plan działania niedostosowany do budżetu (wysokie kwoty, mały efekt

93 Poszczególne elementy LSR 8. BUDŻET W formie tabel finansowych Powiązany z Planem Działania (także w kontekście kryteriów) W przypadku LGD wielofunduszowych należy w tabeli rozbić całą kwotę na poszczególne Programy (przy czym możliwe jest finansowanie realizacji 1 celu ogólnego lub szczegółowego ze środków kilku funduszy) Poradnik podaje sprzeczne informacje co do tego, według jakich kryteriów „rozbić” kwotę przyznaną na realizację LSR– ostatecznie zależeć to będzie od załącznika do wniosku o wybór LGD Budżet musi zostać połączony z celami (ile pieniędzy na realizację danego celu) Kryteria wyboru LSR premiują te LGD, które przyjęły preferencję dla operacji, w których wkład własny wnioskodawcy przekracza intensywność pomocy określoną w poszczególnych programach - jeżeli LGD przyjęła takie kryterium, to musi również taką okoliczność uwzględnić formułując budżet

94 Poszczególne elementy LSR 8. BUDŻET Powiązane kryteria A.16. Zaangażowanie środków innych niż środki programu – maksymalnie 8 pkt LGD wyznaczyła zasady premiowania projektów, w których wkład własny wnioskodawcy przekracza intensywność pomocy określoną w poszczególnych programach – pierwsze 4 punkty LGD przewiduje w ramach projektów własnych LGD większy udział środków własnych niż wynikający z przepisów dotyczących poszczególnych programów – dodatkowe 8 pkt Pośrednio 8.3. Adekwatność budżetu do celów i przedsięwzięć LSR oraz racjonalność planu działania – maksymalnie 10 pkt (racjonalność budżetu, zgodność budżetu i planu działania) Oznacza to, że LGD, która chce uzyskać maksymalną liczbę punktów musi realizować projekty własne – w których sama jest beneficjentem

95 Poszczególne elementy LSR 9. PLAN KOMUNIKACYJNY „Nowość” w LSR i dodatek w krajowych przepisach(ustawa o RLKS) Kolejne narzędzie do realizacji LSR i osiągania celów (problem braku informacji o konkursach, zasadach przyznawania pomocy) Odpowiedź na problem „zbiurokratyzowania” realizacji LSR i wyłączenia kwestii zmian w LSR z orbity zainteresowania społeczności lokalnej (władze LGD prosiły o opinię społeczność na etapie tworzenia LSR, ale w trakcie realizacji strategii arbitralnie zmieniały jej treść) W dużej mierze w Planie komunikacyjnym można powtórzyć to, co do tej pory LGD robiła na etapie tworzenia LSR – podobne formy działania Komunikacja to proces dwustronny, LGD mówi i słucha („gadatliwa teściowa”, „zahukany uczeń”) Wymiana informacji dotyczących: - realizacji LSR, - potrzeby zmiany LSR, kryteriów, procedur, - podjęcia przez LGD dodatkowych działań

96 Poszczególne elementy LSR 9. PLAN KOMUNIKACYJNY Zawartość W Planie komunikacyjnym LGD powinna określić jaki cel chce osiągnąć dzięki procesowi (różne LGD mogą prowadzić komunikację w nieco innym celu, ale podstawowe cele są takie same) LGD musi opisać metody komunikacji - adekwatne do adresatów i celów. Należy pamiętać o dobraniu odpowiednich metod w stosunku do grup defaworyzowanych. Metody adekwatne do budżetu – realizacja Planu z Kosztów bieżących i aktywizacji, ew. ze środków własnych LGD. Należy wskazać adresatów, partnerów procesu komunikacyjnego, nie zapominając o grupach defaworyzowanych Należy ustalić wskaźniki dla procesu komunikacyjnego (ile będzie ankiet, w jakiej liczbie zostaną wypełnione, ile będzie spotkań, ilu uczestników itp.) Planowane efekty działań komunikacyjnych – do ilu osób zamierza dotrzeć LGD, co zamierza dzięki procesowi komunikacji uzyskać Opis w jaki sposób LGD dokona analizy efektywności podejmowanych działań (czy sam Plan komunikacyjny działa dobrze) Opis wykorzystania wyników procesu komunikacyjnego - kiedy i w jaki sposób wymieniane komunikaty przekują się na działania LGD (zmianę LSR, podjęcie przez LGD dodatkowej aktywności itp. Budżet – ile będzie kosztować proces komunikacji Poradnik dla LGD zawiera przydatną tabelkę – pomagającą usystematyzować informacje w LSR

97 Poszczególne elementy LSR 9. PLAN KOMUNIKACYJNY Kryteria oceny LSR związane z tym rozdziałem 4.1. Jakość planu komunikacyjnego, w tym podejście do grup docelowych określonych w LSR – maksymalnie 10 pkt Działania komunikacyjne i środki przekazu są różnorodne i adekwatne do celów i wskaźników działań komunikacyjnych oraz dopasowane do potrzeb. Określono plan komunikacji ze wskazaniem grupy docelowej Zdefiniowano grupę/y docelowe, w tym grupę/y defaworyzowaną/e, Określono plan komunikacji z tą/tymi grupą/ami. Wskazano docelowe efekty działań komunikacyjnych i określono sposób dotarcia do grupy. W przypadku EFMR kryterium uznaje się za wysoko spełnione jeżeli dodatkowo określono plan komunikacji z osobami z sektora rybackiego Pierwsze 5 pkt Dodatkowe 5 pkt

98 Poszczególne elementy LSR 9. PLAN KOMUNIKACYJNY Najczęstsze błędy stosowane w zasadach komunikacji wpisywanych do LSROR Drogie metody, niedostosowane do specyfiki adresatów Jednostronna komunikacja Brak wykorzystywania wyników komunikacji Niewskazanie grup docelowych komunikacji, grupy docelowe wybrane przypadkowo (np. niekomunikowanie się z rybakami)

99 Poszczególne elementy LSR 10. INNOWACYJNOŚĆ MOTTO: Miś: Powiedz mi po co jest ten miś? Hochwander: Właśnie, po co? Miś: Otóż to! Nikt nie wie po co, więc nie musisz się obawiać, że ktoś zapyta

100 Poszczególne elementy LSR 10. INNOWACYJNOŚĆ Chociaż nikt tego głośno nie przyzna, nie ma dobrego pomysłu na innowacyjność –nie tylko w LEADERze Nie ma dobrego pomysłu jak odróżnić to, co innowacyjne, od tego co nieinnowacyjne Dlatego tak ważne jest, by przekonać oceniających, że to co zapisano w LSR jest innowacyjne Poradnik dla LGD i kryteria przyjmują „łagodną” definicję innowacyjności – innowacyjność to nie jest główny cel podejścia oddolnego Jednak LGD w strategii powinna przedstawić jakiś cel szczegółowy lub przedsięwzięcie o charakterze innowacyjnym i wyjaśnić dlaczego za taki go uważa. Wyjaśnienie to musi być przekonywujące: należy wykazać, że zakładane rozwiązanie jest nowe na obszarze. Nowość” rozwiązania musi mieć charakter nieco szerszy niż po prostu „wcześniej u nas tego nie było”.

101 Poszczególne elementy LSR 10. INNOWACYJNOŚĆ Nie jest innowacyjne przedsięwzięcie (LGD) lub operacja (wnioskodawca), które wprawdzie na obszarze LSR nie występują, ale są powszechnie i łatwo dostępne w sąsiednich okolicach i ta „innowacyjność” nie jest „zaletą” o szerszym oddziaływaniu LGD musi również w kryteriach oceny operacji premiować innowacyjność – dobrze wyjaśniając jakie cechy świadczą o innowacyjności, tak by zarówno wnioskodawca jak i oceniający wiedział, czym się kierować podczas oceny Ciężar udowodnienia, że operacja jest innowacyjna należy przerzucić na wnioskodawcę – nie zadowalać się gołosłowną deklaracją Przy kryterium innowacyjności należy postawić na zdrowy rozsądek (kanalizacja nie jest innowacyjna tylko dlatego, że jej w jakiejś gminie jeszcze nie ma) Poradnik zaleca rozszerzyć innowacyjność na sam proces tworzenia LSR, ale… kryteria nie przyznają za taką innowacyjność dodatkowych punktów

102 Poszczególne elementy LSR 10. INNOWACYJNOŚĆ Kryteria oceny LSR związane z tym rozdziałem LSR 12. Innowacyjny sposób realizacji LSR – maksymalnie 10 pkt LGD uszczegółowiła definicję innowacyjności na poziomie przynajmniej jednego przedsięwzięcia i uwzględniła w kryteriach wyboru premiowanie projektów innowacyjnych „Przez innowacyjność rozumie się wdrożenie nowego na danym obszarze lub znacząco udoskonalonego produktu, usługi, procesu, organizacji lub nowego sposobu wykorzystania lub zmobilizowania istniejących lokalnych zasobów przyrodniczych, historycznych, kulturowych czy społecznych”

103 Poszczególne elementy LSR 10. INNOWACYJNOŚĆ Najczęstsze błędy w LSROR Idem per idem – definicje innowacyjności, które nic nie tłumaczą Kryteria, które pozwalają uznać każdy projekt za innowacyjny Zbyt daleko idące wymogi dotyczące innowacyjności Za innowacyjne uznawano projekty powszechnie znane, nie występujące na obszarze tylko dlatego, że ma zupełnie inną specyfikę, niż obszary, na których dana technologia/działalność/rozwiązanie występuje Innowacyjność jako pomysł na „łatanie” dziur w infrastrukturze

104 Poszczególne elementy LSR 11. Zintegrowanie Poradnik w tym rozdziale porusza dwie kwestie dotyczące integracji: 1) na poziomie samej strategii – integracja różnych grup interesu oraz różnych pomysłów 2) zintegrowanie LSR z innymi dokumentami planistycznymi W tym rozdziale LGD musi wykazać, że zaproponowane cele i przedsięwzięcia tworzą pewną całość, stanowią jeden pomysł, a nie worek, do którego różne grupy interesu wrzuciły swoje oczekiwania Chodzi o wykazanie, że LGD dokonała „obróbki” oczekiwań społecznych, kieruje nimi w taki sposób, by godzić różne grupy interesu oraz pokazanie, jak realizacja LSR będzie integrowała obszar i grupy interesu Zintegrowanie to również wykazanie, że LSR bez określonego przedsięwzięcia/celu szczegółowego nie byłaby już tym samym dokumentem Realizacja LSR powinna integrować różne grupy interesu LGD powinna pokazać swój pomysł na to, jak realizacja operacji adresowanych do jednej grupy interesu wyzwala pozytywne efekty dla innej grupy interesu Cele i przedsięwzięcia powinny się razem „spinać” w jakiś spójny pomysł – tak by różne cele LSR nie ciągnęły obszaru w różnych kierunkach Zintegrowanie poziome i pionowe (poziomie – producenci rybaccy, pionowe – producenci i przetwórcy, rybacy i restauratorzy itp.) W przypadku LSR wielofunduszowych problem zintegrowania jeszcze trudniejszy: LGD powinna wykazać dlaczego wybrała akurat te fundusze, jak one będą się wzajemnie wspierać (a nie nakładać), jak korzystanie z kilku funduszy będzie przekładało się na realizację założonych celów oraz integrację podstawowych adresatów obu funduszy

105 Poszczególne elementy LSR 11. Zintegrowanie LGD musi wskazać powiązania z innymi dokumentami planistycznymi na obszarze LGD powinna opisać w jaki sposób LSR będzie uzupełniała inne działania na obszarze oraz w jaki sposób te działania będą uzupełniały projekty realizowane w ramach LSR Jakie dokumenty? Katalog nie ma charakteru sztywnego, ale LGD musi zwrócić uwagę na: Istotna będzie zestawienie LSR z dokumentami istotnymi z punktu widzenia konkretnej LSR (np. jeżeli LSR nie stawia na turystykę, nie ma co brać pod uwagę regionalnej strategii turystyki) 1)strategie rozwoju gminy, plany zagospodarowania przestrzennego, plany rozwoju lokalnego, wieloletnie plany inwestycyjne, 2)strategie rozwoju województwa,, regionalne strategie tematyczne dotyczące wybranych branż np. turystyki, bezrobocia, infrastruktury, edukacji (jeżeli takie są cele LSR) 3)Regionalne Programy Operacyjne w szczególności strategie zintegrowanych inwestycji terytorialnych oraz priorytety inwestycyjne 9vi (ESF) oraz 9d (EFRR), które dotyczą rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, 4)programy zwalczania bezrobocia

106 Poszczególne elementy LSR 11. Zintegrowanie Kryteria wyboru LSR: A. 13. Zintegrowany charakter LSR – max 10 pkt LSR planuje jeden cel szczegółowy w ramach którego realizowane przedsięwzięcia w sposób spójny i kompleksowy, z użyciem różnych metod i zaangażowaniem różnych sektorów i partnerów, adresują zidentyfikowaną w analizie SWOT potrzebę/zagrożenie, zapewniając odpowiednią sekwencję interwencji planowanych do przeprowadzenia w ramach realizacji LSR. - ufffff…. LSR integruje przynajmniej 3 branże działalności gospodarczej w tym w przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR jedna z tych branż jest związana z działalnością sektora rybackiego B. 14. Stopień zgodności i komplementarności LSR z innymi dokumentami planistycznymi opracowanymi dla obszaru objętego LSR – max 12 pkt W LSR określono powiązania i wykazano spójność planowanych do realizacji przedsięwzięć z celami dokumentów planistycznych, innych niż strategia rozwoju województwa/województw. W przypadku LSR planowanej do finansowania ze środków EFMR jeden z tych celów dotyczy sektora rybackiego

107 Poszczególne elementy LSR 12. MONITORING I EWALUACJA Problemy z monitoringiem to powszechne zjawisko wśród LGD (ale nie tylko) „Wszystko szło dobrze, aż do całkowitej katastrofy” W tym rozdziale LGD musi opisać zasady i procedury dokonywania ewaluacji oraz monitorowania – badanie, czy stowarzyszenie dobrze realizuje LSR Monitoring i ewaluacja to proces Aby ewaluować, trzeba monitorować (trzeba mieć dane, by oceniać i porównywać) Zbieranie danych Analizowanie danych Wyciąganie wniosków działania

108 Poszczególne elementy LSR 12. MONITORING I EWALUACJA Proces monitoringu powinien obejmować: a) monitorowanie realizacji LSR - od strony efektów: analiza stopnia osiągania wskaźników wykonania celów strategii, monitorowanie tego, co się dzieje w terenie: problemy, pomysły, reakcje wnioskodawców i beneficjentów, b) monitorowanie wydatkowania środków na poszczególne operacje i działania własne LGD – czy pieniądze przekuwają się w efekty W monitoringu LGD powinna wykorzystywać zarówno dane statystyczne „liczby”, jak i opinie społeczności lokalnej (beneficjentów, wnioskodawców, wnioskodawców odrzuconych). Proces monitoringu powinien być połączony z Planem komunikacyjnym – by angażował odpowiednie grupy społeczne (adresatów LSR, grupy defaworyzowane) Istotne jest, by monitoring i ewaluacja były prowadzone odpowiednio wcześnie (ale nie za wcześnie, gdyż przez kilkanaście pierwszych miesięcy efekty realizacji LSR będą żadne), by dać szansę na podjęcie działań korygujących LSR, kryteria, procedury Monitoring to nie jest zbieranie danych dla samej przyjemności gromadzenia informacji - istotne, by mieć procedurę dotyczącą reakcji na niepokojące wyniki

109 Poszczególne elementy LSR 12. MONITORING I EWALUACJA W tym rozdziale LSR należy opisać jakie elementy LGD podda ocenie (np.: kryteria, procedury, stopień realizacji wskaźników, zmiany na obszarze w wyniku realizacji LSR, stopień wykorzystania budżetu (umowy, płatności), funkcjonowanie biura, skuteczność Planu komunikacyjnego kryteria, według których będzie sporządzana ocena. czas i okres przeprowadzenia oceny. sposób pomiaru (ankiety, statystyki, wywiady, dane z UM) wykorzystanie danych uzyskanych dzięki realizacji Planu komunikacji w jaki sposób i kiedy wyniki ewaluacji przemienią się w konkretne działania LGD (np. zmiana kryteriów, jeżeli…) Poradnik zawiera Tabelę pomocną przy sporządzaniu planu monitoringu i ewaluacji Wielofunduszowe LSR powinny monitorować osobno realizację środków z każdego funduszu Wdrażając projekty grantowe LGD musi pamiętać o ustanowieniu systemu monitorowania realizacji każdego osobnego projektu grantowego

110 Poszczególne elementy LSR 12. MONITORING I EWALUACJA Kryteria związane z tym elementem LSR 15. Monitoring i ewaluacja – maksymalnie 10 pkt (trzeba uzyskać 5 pkt) opisano elementy podlegające ewaluacji określono czas, w jakim zostanie przeprowadzona ewaluacja określono sposób i okres pomiaru wskazano elementy podlegające monitorowaniu opisano sposób pozyskiwania danych, czas i okres pomiaru LGD opisała sposób wykorzystania wyników z ewaluacji i analizy danych monitoringowych oraz wskazała planowane do zastosowania kryteria ewaluacyjne Dodatkowe 5 pkt Pierwsze 5 pkt, które LGD musi uzyskać. Podstawowe elementy każdego systemu ewaluacji

111 Poszczególne elementy LSR 12. MONITORING I EWALUACJA Najczęstsze błędy w LSROR Monitorowanie danych niezwiązanych z realizacją LSR i osiąganiem wskaźników Brak spójnego systemu ewaluacji – LGR zbierała dużo danych, ale zupełnie przypadkowych i nie porafi ich przeanalizować Brak informacji kiedy i jak LGR wykorzysta dane z monitoringu Deklarowanie zbyt rozbudowanego, drogiego systemu monitoringu ewaluacji Ewaluacja przeprowadzona zbyt późno – brak czasu na reakcję i zmodyfikowanie kryteriów, procedur (nie ma już pieniędzy na nowe konkursy, które mogłyby „podciągnąć” statystyki)

112 Poszczególne elementy LSR Na koniec: dobre rady Polecić się opiece św. Judy Tadeusza LGD musi wiedzieć, co wpisała w LSR (zlecanie tworzenia LSR osobom trzecim bez udziału LGD nie jest dobrym pomysłem) LSR musi być przed konkursem dokumentem przeczytanym przez wiele osób, także niezwiązanych bezpośrednio z LGD (zewnętrzne oko) Unikać gadulstwa, pustosłowia i deklaracji, których nikt nie oczekuje Krótkie zdania, prosty język Jeżeli podajemy dane – wskazujemy na źródło LSR trzeba mieć gotową na tydzień – dwa przed złożeniem wniosków – żeby był jeszcze czas na poprawki Należy podkreślać istotne informacje w treści LSR, za które LGD może uzyskać punkty – by nie zostały przegapione przez oceniającego Należy w treści LSR uwypuklać związki pomiędzy poszczególnymi fragmentami (rozdziałami) strategii, by wykazać, że LSR to spójna całość Checklista – na podstawie rozporządzenia 1303/2013, ustawy o RLKS i regulaminu konkursu – by przez drobne przeoczenie nie pożegnać się z konkursem już na starcie

113 Dziękuję za uwagę r.pr. Paweł Rodak [email protected] Tel. 696 044 091 … i polecam się na przyszłość