1 Szkolnictwo zawodowe wobec wyzwań rynku pracy … Trzy wersje wystąpienia !

2 Wersja 1:

3 Trendy i tendencje światowe zarządzanie wiedzą, zarządzanie wiedzą, krytyczne znaczenie innowacji, krytyczne znaczenie innowacji, organizacje uczące się, organizacje uczące się, rozwój systemów informacyjnych i informatycznych, rozwój systemów informacyjnych i informatycznych, (nie) „rzeczywistość” wirtualna (nie) „rzeczywistość” wirtualna

4 Trendy i tendencje W dotychczasowej praktyce edukacyjnej dominuje kształcenie formalne, czyli system kształcenia prowadzący od przedszkola do uniwersytetu. W dotychczasowej praktyce edukacyjnej dominuje kształcenie formalne, czyli system kształcenia prowadzący od przedszkola do uniwersytetu. Zmieniający się rynek pracy, nowe technologie, nowe zawody i specjalności powodują, iż stopniowo wzrasta znaczenie kształcenia nieformalnego. Zmieniający się rynek pracy, nowe technologie, nowe zawody i specjalności powodują, iż stopniowo wzrasta znaczenie kształcenia nieformalnego. Wzrost znaczenia kształcenia incydentalnego, będącego rezultatem codziennej aktywności człowieka, oddziaływania na niego środowiska i wszechobecnych mediów. Wzrost znaczenia kształcenia incydentalnego, będącego rezultatem codziennej aktywności człowieka, oddziaływania na niego środowiska i wszechobecnych mediów.

5 Zmiany kulturowe zmiany środowiska pracy i postaw pracowniczych: m.in..: intelektualizacja pracy, zmiany stylów kierowania, zmiany struktury i formy zatrudnienia, ryzyko utraty pracy, zmiany środowiska pracy i postaw pracowniczych: m.in..: intelektualizacja pracy, zmiany stylów kierowania, zmiany struktury i formy zatrudnienia, ryzyko utraty pracy, niepewność, nienadążanie za tempem zmian; zagubienie oraz marginalizacja jednostek i całych grup społecznych, niepewność, nienadążanie za tempem zmian; zagubienie oraz marginalizacja jednostek i całych grup społecznych, wzrost aspiracji edukacyjnych społeczeństwa, wzrost aspiracji edukacyjnych społeczeństwa, upowszechnianie się stylu życia ukierunkowanego na „wegetację lub przetrwanie”, upowszechnianie się stylu życia ukierunkowanego na „wegetację lub przetrwanie”, wzrost roli i konieczności samozatrudnienia, wzrost roli i konieczności samozatrudnienia, zmiany modelu konsumpcji, zmiany modelu konsumpcji, „globalizacja” kultury. „globalizacja” kultury.

6 Dylematy edukacji zawodowej wg. A. Aftańskiego 1. Cele edukacji zawodowej 2. Integracja kształcenia ogólnego i zawodowego? 3. Kształcenie szerokoprofilowe czy specjalistyczne? 4. Jaki model kształcenia?

7 Cele edukacji zawodowej 1. Przygotowanie aktywnego i mobilnego pracownika gospodarki rynkowej, który będzie otwarty i zdolny do ciągłego samokształcenia. 2. Przygotowanie j do twórczego uczestnictwa w kulturze i zdobyczach cywilizacji. Obejmować ma ono nie tylko świat techniki, ale w równej mierze świat wartości. 3. Doskonalenie człowieka do lepszego uczestnictwa w zmianach technologicznych.

8 Ranking cech „idealnego przedsiębiorcy” – oczekiwania się „rozmywają” Cechy Skala ważności dla przedsiębiorców Skala ważności dla środowiska akademickiego Umiejętność negocjacji Zdolność do innowacji i uczenia się Umiejętność pracy grupowej Umiejętność podejmowania decyzji Profesjonalna wiedza teoretyczna Posługiwanie się komputerem Zrozumienie norm etycznych w biznesie Ogólna wiedza o gospodarce Specyficzne umiejętności dostosowane do określonego typu pracy Szerokie wykształcenie ogólne 1234567891053641210978

9 Remedium - kształcenie ustawiczne? PRIORYTETY 1. Zwiększanie dostępności do kształcenia ustawicznego. 2. Podnoszenie jakości kształcenia ustawicznego. 3. Współdziałanie i partnerstwo. 4. Wzrost inwestycji w zasoby ludzkie. 5. Tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwój usług doradczych. 6. Uświadamianie roli i znaczenia kształcenia ustawicznego.

10 Zagrożenia 1. Brak spójnych programów rozwoju – m.in. z uwagi na błędy metodologiczne w ich tworzeniu; 2. Niewłaściwy system finansowania programów kształcenia ustawicznego – tylko środki „państwowe”; 3. Niedokończenie reformy systemu edukacji; 4. Brak reformy finansów publicznych – „sztywny budżet” 5. Brak odpowiednich kadr nauczycielskich; 6. Dość słabo rozwinięty rynek usług szkoleniowych – nie wolny od zachowań patologicznych; 7. Spadek „zaufania” do kursów i szkoleń; 8. Słaba aktywność partnerów społecznych 9. Brakuje zróżnicowania form i metod kształcenia; 10. Trudności w dostosowaniu treści do potrzeb w zakresie uczenia się różnych grup uczestników; 11. Braki w zakresie infrastruktury w dziedzinie publicznego kształcenia ustawicznego ;

11 Problem w tym, że to były fragmenty mojego wystąpienia w dniu 23.11. 2003 r., na konferencji poświęconej kształceniu zawodowemu. Organizator: Urząd Wojewódzki w Opolu

12 Kogo kształcą polskie szkoły? Analiza kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych, PARP 2012, ….Porównanie aktualnych badań pracodawców z badaniami sprzed kilku lat wskazuje na trwałe, niezmienne zapotrzebowanie pracodawców na kompetencje społeczne pracowników, m.in. skuteczne komunikowanie się, umiejętność pracy zespołowej czy samokształcenia ….. ….Porównanie aktualnych badań pracodawców z badaniami sprzed kilku lat wskazuje na trwałe, niezmienne zapotrzebowanie pracodawców na kompetencje społeczne pracowników, m.in. skuteczne komunikowanie się, umiejętność pracy zespołowej czy samokształcenia ….. Istotnym problemem, wpływającym na atrakcyjność i efektywność ponadgimnazjalnego szkolnictwa zawodowego, jest zdiagnozowana przewaga nauczycieli w zaawansowanym wieku oraz trudności z rekrutacją i utrzymaniem dobrze wyszkolonej kadry; Istotnym problemem, wpływającym na atrakcyjność i efektywność ponadgimnazjalnego szkolnictwa zawodowego, jest zdiagnozowana przewaga nauczycieli w zaawansowanym wieku oraz trudności z rekrutacją i utrzymaniem dobrze wyszkolonej kadry; Preferencje w zakresie kierunków kształcenia ponadgimnazjalnego są w dużej mierze kształtowane poza szkołą – przez rodzinę, znajomych, rówieśników. Słabo funkcjonuje doradztwo zawodowe w ramach placówek szkolnych. W efekcie dokonywane indywidualnie wybory mogą w sposób niezamierzony skumulować się w postaci sytuacji dla większości niekorzystnej i nieoptymalnej z punktu widzenia potrzeb rynku pracy. Preferencje w zakresie kierunków kształcenia ponadgimnazjalnego są w dużej mierze kształtowane poza szkołą – przez rodzinę, znajomych, rówieśników. Słabo funkcjonuje doradztwo zawodowe w ramach placówek szkolnych. W efekcie dokonywane indywidualnie wybory mogą w sposób niezamierzony skumulować się w postaci sytuacji dla większości niekorzystnej i nieoptymalnej z punktu widzenia potrzeb rynku pracy.

13 Kogo kształcą polskie szkoły? Analiza kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych, PARP 2012,  „ Eksperci wypowiadający się na temat ponadgimnazjalnego szkolnictwa zawodowego, w tym przedsiębiorcy, w krytyczny sposób odnoszą się do formuły egzaminów zawodowych, szczególnie w technikach. Wskazują m.in., że są one oderwane od praktycznych problemów (…)  Ta sama grupa wskazuje na problem z klasyfikacją zawodów i stosowaną nomenklaturą. W wielu przypadkach nazwy zawodów nie komunikują w jasny sposób kwalifikacji stojących za danym zawodem, a ponadto niektóre brzmią nieatrakcyjnie, wręcz odstraszająco (np. rzeźnik–wędliniarz), utrudniając promocję …”

14 Wersja 2: Wersja 2: Dane statystyczne ! (PARP. GUS, WUP, „PUP-y”, itp.)

15 Lp.kod zawodunazwa zawoduabsolwenciw tym kobiety absolwenci zarejestrowani w PUP na koniec 2013 roku % (6:4) 1234567 WYKSZTAŁCENIE ZAWODOWE 1 522301Sprzedawca346313234 68 2 723103Mechanik pojazdów samochodowych315070 22 3 514101Fryzjer274260110 40 4 51205Kucharz małej gastronomii21912265 30 5 343203Florysta169 0 0 6 71206Murarz147049 33 7 752205Stolarz125029 23 8 722204Ślusarz116029 25 9 741103Elektryk81020 25 10 71401Malarz-tapeciarz70026 37 11 741203 Elektromechanik pojazdów samochodowych67013 19 12 751201Cukiernik593422 37 13 613003Rolnik46131 2 14 71302 Monter instalacji i urządzeń sanitarnych3307 21 15 751204Piekarz33110 30 16 713201Lakiernik3004 13 Absolwenci kończący szkołę i absolwenci bezrobotni w 2013 roku

16

17 RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM W 2013 ROKU (część prognostyczna) WUP Opole sierpień 2014 „ ….po stronie systemu edukacji, dają się zaobserwować dwie odmienne tendencje: negatywna, polegająca na kumulowaniu się uczniów szkół zawodowych na tych kierunkach kształcenia, które od lat są nadwyżkowe (sprzedawcy, mechanicy pojazdów samochodowych, fryzjerzy, kucharze małej gastronomii, technicy ekonomiści, technicy mechanicy) oraz pozytywna, polegająca na relatywnie niskich odsetkach absolwentów pozostających w bezrobociu, zwłaszcza w przypadku absolwentów szkół wyższych oraz średnich zawodowych (ci ostatni z reguły z tytułu kontynuowania nauki) …”

18 Kogo kształcą polskie szkoły? Analiza kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych, PARP 2012 „W zasadniczych szkołach zawodowych 4 najpopularniejsze kierunki kształcenia skupiają ponad połowę uczniów. Są to: mechanik pojazdów samochodowych (17,7%), kucharz małej gastronomii (13,2%), fryzjer (11,3%) oraz sprzedawca (9,7%)”

19 Kogo kształcą polskie szkoły? Analiza kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych, PARP 2012, Ciekawostka - najmniej popularne kierunki kształcenia zawodowego w 2011 ! Wiertacz odwiertów eksploatacyjnych i geofizycznych 26, Technik sztukatorstwa i kamieniarstwa artystycznego 25, Operator urządzeń przemysłu chemicznego 23, Opiekun osoby starszej 21, Aktor cyrkowy 21, Renowator zabytków architektury 21, Bibliotekarz 19, Technik realizacji dźwięku 19, Obuwnik 17, Operator maszyn leśnych 17, Kominiarz 16, Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 16, Technik technologii wyrobów skórzanych 12, Technik automatyk sterowania ruchem kolejowym 11, Korektor i stroiciel instrumentów muzycznych 11, Monter systemów rurociągowych 10, Operator urządzeń przemysłu szklarskiego 9, Technik tyfloinformatyk 8, Technik urządzeń audiowizualnych 8, Monter instalacji gazowych 8,Technik dźwięku 7, Operator maszyn i urządzeń odlewniczych 6, Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 6, Optyk–mechanik 5, Zegarmistrz 5, Technik rybactwa śródlądowego 4, Technik informacji naukowej 4, Modelarz odlewniczy 4, Monter instrumentów muzycznych 4, Technik obuwnik 3, Zdun 3, Monter sieci komunalnych 2, Operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych 2;

20 ZAWODY CECHUJĄCE SIĘ NAJWYŻSZYM WSKAŹNIKIEM SZANSY UZYSKANIA OFERTY PRACY ( Badania WUP, kwiecień 2014 r.) 1. Operatorzy maszyn do prania 2. Lektorzy języków obcych 3. Pośrednicy pracy i zatrudnienia 4. Technicy sieci internetowych 5. Audiofonolodzy i logopedzi 6. Asystenci nauczycieli 7. Ankieterzy 8. Pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) 9. Sprzedawcy (konsultanci) w centrach sprzedaży telefonicznej / internetowej 10. Sprzedawcy uliczni żywności

21 Wersja 3: Fundamentalna kwestia: samo-zatrudnienie !

22 Cztery główne bariery rozwoju przedsiębiorczości Brak wiedzy Brak wiedzy Brak umiejętności Brak umiejętności Brak środków Brak środków Brak koncepcji (strategii) Brak koncepcji (strategii)

23 Lub nieco inaczej….. Niedostateczne know-how – brak wiedzy Niedostateczne know-how – brak wiedzy Przeszkody administracyjne Przeszkody administracyjne Specyficzna polityka socjalna Specyficzna polityka socjalna Ograniczony dostęp do kapitału Ograniczony dostęp do kapitału

24 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – NAPRAWDĘ WARTO ! Najlepszą obroną przeciwko niepewnej przyszłości jest założenie firmy Najlepszą obroną przeciwko niepewnej przyszłości jest założenie firmy Przedsiębiorczość generuje różnorodność Przedsiębiorczość generuje różnorodność Przedsiębiorczość to samodzielność - ekonomiczna i prawna właściciela Przedsiębiorczość to samodzielność - ekonomiczna i prawna właściciela Przedsiębiorczość to nieustanne podnoszenie kwalifikacji Przedsiębiorczość to nieustanne podnoszenie kwalifikacji Przedsiębiorczość to wszechstronność Przedsiębiorczość to wszechstronność Wszyscy wielcy byli kiedyś mali Wszyscy wielcy byli kiedyś mali Aby osiągnąć sukces trzeba umieć marzyć Aby osiągnąć sukces trzeba umieć marzyć

25 Alternatywa przedsiębiorczośći !

26 Powróćmy do barier rozwoju przedsiębiorczości 1. Krytycznym elementem w rozwoju przedsiębiorczości jest umiejętność przetransponowania wiedzy w praktykę zarządzania 2. Wiele osób wie co, ale nie wie jak ? 3. Należy zdać sobie sprawę, że nie ma żadnych recept czy podstawowych rodzajów strategii, automatycznie zapewniających powodzenie przedsiębiorstwu. Nie może ich być, bo gdyby były, to powszechne ich stosowanie wyeliminowałoby wszelkie ewentualnie wynikające z nich przewagi konkurencyjne. Podstawy powodzenia danej firmy są właściwe tylko dla niej

27 Dawka filozofii, raz jeszcze ! Aby osiągnąć sukces, niezbędna jest umiejętność połączenia kreatywności i innowacyjności z odpowiednim zarządzaniem oraz dążenie do ciągłego rozwoju przedsiębiorstwa we wszystkich fazach jego funkcjonowania. Nieodzowne są tu ambicja i strategia (Green Paper, Enterpreneurship in Europe, European Commision, Brussels 2003) Nieodzowne są tu ambicja i strategia (Green Paper, Enterpreneurship in Europe, European Commision, Brussels 2003)

28 Strategie Strategie,..., są skuteczne nie dlatego, że są sprytne, lecz dlatego, że większość dostawców – towarów i usług, przedsiębiorstw i instytucji użyteczności publicznej – nie myśli. Strategie (zapewnienia klientowi odpowiedniej wartości)..., są skuteczne właśnie dlatego, że są tak oczywiste. ( P. F. Drucker)

29 Niemal jak przykazania ! Zarządzając, mimo wszystko operujemy w obszarze o znakomicie ograniczonej wiedzy na temat zachodzących procesów. Skuteczność w działaniu jest w tej sytuacji funkcją nie tyle czystej wiedzy, co intuicji (WYOBRAŹNI, FANTAZJI) popartej wiedzą. Najgorszy z możliwych poziomów ignorancji: brak wiedzy o własnej niewiedzy.

30 Nie wiadomo skąd wzięło się u nas przekonanie, że menedżer – a zwłaszcza ten należący do czołówki w swojej kategorii – powinien stanowić połączenie antycznego wodza, noblisty z dziedziny fizyki i telewizyjnego prezentera rozrywkowego. Kłopot polega na tym, że można sporządzić opis takiego idealnego modelu menedżera, co też czyni się dość często, nie można go jednak znaleźć w realnym świecie (F. Malik) O dobrych praktykach zarządzania …

31 Można skończyć kilka kursów MBA, otrzymać doktorat na Uniwersytecie Harvarda, należeć do MENS-Y i pobierać zasiłek dla bezrobotnych. Można też, nie ukończyć wyższych studiów, mieć problemy z komunikacją interpersonalną, być przeciętnym, niczym nie wyróżniającym się człowiekiem i osiągnąć sukces w biznesie. Ludzi skutecznych nie łączy żadna wspólna cecha – poza tą, że są skuteczni – klucz do osiągnięć leży w sposobie działania. O sukcesach tych osób zdecydowało nie to, kim one są, lecz sposób w jaki działają Maksyma No 1

32 I jak zwykle dekalog ( no prawie dekalog): ZASADY SKUTECZNEGO ZARZĄDZANIA luźne uwagi wokół koncepcji F. Malika, a i dodane od J. Naisbitta i jeszcze innej literatury 1. W zarządzaniu liczy się tylko rezultat 2. Chodzi o to, aby wnieść wkład do całości –– wymagam od siebie, mam prawo wymagać od innych, która jest przeciwieństwem jakże powszechnego podejścia – „ weźmy się i zróbcie to”,. 3. Chodzi o to, aby koncentrować się na czymś niewielkim, ale istotnym 4. Należy wykorzystać istniejące już mocne strony – jest takie popularne twierdzenie, bodajże J. Kaya – skuteczna strategia opiera się na tym w czym firma jest wyróżniająco dobra, a nie na tym w czym chciałaby być dobra. Mlecznej krowy nie przemienimy w owcę dająca wełnę. Dlatego wymagamy od krowy, aby dawała mleko, dobre i w dużej ilości, i nie potępiajmy jej za to, że nie daje wełny (F. Malik)

33 ZASADY SKUTECZNEGO ZARZĄDZANIA cd 5. Chodzi o to aby myśleć pozytywnie lub konstruktywnie – zarządzanie to m.in. rozwiązywanie problemów, a nie ich poszukiwanie. Myślenie, że niezależnie od tego co zrobię, zdarzy się katastrofa nie pomaga w przedsiębiorczości. 6. Opór przeciwko zmianie znika w momencie gdy ludzie dostrzegą korzyści z niej wynikające. 7. Wydarzenia których oczekujemy nadchodzą zawsze wolniej niż się spodziewamy. 8. Wyniki osiągamy nie wtedy gdy rozwiązujemy problemy, ale kiedy wykorzystujemy szanse.

34 „Dekalog przedsiębiorcy” – wersja po poprawkach 1. Szukaj innowacyjnych sposobów stworzenia i dostarczenia nowej wartości twoim konsumentom; myśl o ich potrzebach, a nie o ich portfelu; 1. Szukaj innowacyjnych sposobów stworzenia i dostarczenia nowej wartości twoim konsumentom; myśl o ich potrzebach, a nie o ich portfelu; 2. Wykazuj „empatię konsumencką”: staraj się zrozumieć duszę i psychikę współczesnego konsumenta oraz spojrzeć na ofertę twojej firmy jego oczami. 3. Nigdy nie pozwól, by zabrakło Ci płynności finansowej. 4. Nie trać czasu na próby zebrania pieniędzy, spędź go na poszukiwaniu nowych możliwości ich zarobienia.

35 Dekalog przedsiębiorcy – cd 5. Nie bierz kredytów, jeśli nie są konieczne - znajdź instytucje finansowe, które obok cyfr wierzą również w ludzi – rzadko kiedy instytucje finansowe są Twoim partnerem. 6. Naucz się mówić nie – również niektórym Twoim klientom. 7. Bądź w ofensywie – realizuj swoje plany i marzenia, ale mów o nich gdy je zrealizujesz. 9. Zakładaj, że rzeczywistość jest gorsza niż na to wygląda – bo jest. 10. Jeśli wszystko idzie dobrze, to znaczy, że coś nie jest w porządku, tylko ty o tym jeszcze nie wiesz. Uwierz w siebie. Nigdy. Nigdy nie poddawaj się. Uwierz w siebie. Nigdy. Nigdy nie poddawaj się.

36 Pamiętaj, że bankrutują przedsiębiorstwa, a nie przedsiębiorcy a nie przedsiębiorcy V. Askanas

37 I jeszcze jedno: Człowiek rozsądny dostosowuje się do świata, nierozsądny usiłuje dostosować świat do siebie. Dlatego wszelki postęp zawdzięczamy ludziom nierozsądnym (George Bernard Shaw)