1 Techniczne i organizacyjne przygotowanie produkcjiPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zarządzania Techniczne i organizacyjne przygotowanie produkcji Konstrukcyjne przygotowanie produkcji Dr inż. Piotr Chwastyk
2 Idea CIM TPP wyk. II/2
3 Celem konstruowania jest tworzenie nowych obiektów technicznych. Proces konstruowania Celem konstruowania jest tworzenie nowych obiektów technicznych. Konstrukcja jest to zapis techniczny, sporządzony w takiej formie, aby umożliwiła wytwarzanie wyrobów w danych warunkach procesu produkcyjnego. Konstrukcję uzyskuje się przez szereg kolejnych przybliżeń do koncepcji. Proces konstruowania jest procesem ciągłym, realizowanym etapami. Przy realizacji każdego następnego etapu trzeba liczyć się z tym, że będzie etap następny, należy też pamiętać, że były etapy poprzednie
4 Następnie należy określić możliwości realizacji. (Ograniczenia) Proces konstruowania Wstępnym etapem konstruowania jest konkretyzacja potrzeby lub potrzeb, które muszą być spełnione. (Cel) Następnie należy określić możliwości realizacji. (Ograniczenia) Są to czynniki kontrowersyjne. Taka sytuacja wymaga aby efekt konstruowania wynikał z kompromisu. W procesie konstruowania należy rozstrzygać problemy techniczne, ekonomiczne i społeczne, związane z formułowaniem, wyborem i realizacją potrzeb, a także z odpowiednim tworzeniem i podziałem środków stwarzających możliwości realizacji potrzeb.
5 Proces konstruowania Do sformułowania zadania konstrukcyjnego powinno doprowadzić badanie potrzeb i możliwości oraz analiza marketingowa. Realizując zadanie konstrukcyjne należy doprowadzić do pewnej jego idealizacji. Oznacza to stworzenie możliwie prostego, ale jeszcze dostatecznie wiernego opisu konstruowanej maszyny tzn. należy stworzyć pewien model maszyny. Do budowy tego modelu należy wykorzystać całą dostępną wiedzę, a także doświadczenia innych zawarte w zbudowanych już maszynach, czyli całą tradycję konstrukcyjną. Model ten następnie podlega badaniu.
6 Kryteria oceny konstrukcjiWarianty opracowanych konstrukcji ocenia się na podstawie różnych kryteriów. Do typowych kryteriów uznawanych za kryteria podstawowe zaliczamy: Kryterium bezpieczeństwa – opracowana konstrukcja nie może stwarzać zagrożenia. Maszyny, które uznawane są za niebezpieczne w wielu krajach są pod specjalną kontrolą państwowych dozorów technicznych opracowujących przepisy dotyczące bezpieczeństwa. Podobne zadania spełniają też instytucje ubezpieczeniowe.
7 Kryteria oceny konstrukcjiKryterium niezawodności – jest ściśle związane z kryterium bezpieczeństwa. Uszkodzenie maszyny powoduje straty związane z jej naprawą a także straty spowodowane z unieruchomieniem jej, co wiąże się z niewykonaniem zadania. Czasami skutkiem uszkodzenia maszyny jest zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Awaria jednej maszyny może pociągać za sobą unieruchomienie całego układu maszyn współpracujących z nią. Zawodność maszyn powoduje duże straty materialne, jest źle odbierana przez użytkownika co może doprowadzić do braku zaufania do sprzedawcy i producenta. Kryterium masy – w wielu maszynach o jakości w znacznym stopniu decyduje masa (np. samoloty). Zbyt duża masa to nadmierne zużycie energii, konieczność zastosowanie większych i mocniejszych silników, zmniejszenie parametrów eksploatacyjnych, duża materiałochłonność, itp..
8 Kryteria oceny konstrukcjiKryterium ekonomiki eksploatacji – wiąże się z kosztami zaopatrzenia maszyny w energię lub źródła energii (paliwa), z kosztami obsługi, konserwacji i naprawy, a wreszcie z kosztami jej przechowywania. Należy więc konstruować maszyny, aby koszty jej eksploatacji były jak najmniejsze. Kryterium technologiczności – maszyna powinna być możliwie łatwa do wykonania, a jej produkcja możliwie tania. Konstruktor musi przewidzieć proces produkcji poszczególnych elementów maszyny i sposób jej montażu. To wszystko zależy od możliwości produkcyjnych fabryki, od posiadanego parku maszynowego i kwalifikacji załogi. Kryterium to tym większe znaczenie, im w większej serii ma być produkowana maszyna. Drobne uproszczenie procesu technologicznego zastosowane w wielu egzemplarzach przynosi duże efekty ekonomiczne.
9 Kryteria oceny konstrukcjiKryterium ergonomii i estetyki – maszyny są konstruowane dla ludzi, dlatego ich konstrukcja powinna być dla nich przyjazna, łatwa i nie męcząca. Powinna być opracowana z uwzględnieniem możliwości fizycznych człowieka, zasięgu jego rąk, zdolności postrzegania i rejestrowania sygnałów. Obsługiwanie maszyny powinno wymagać jak najmniej ruchów, a wszystkie wskaźniki, łatwo zauważalne i rozróżnialne, powinne znajdować się w polu widzenia osoby obsługującej. Pozycja przy obsłudze powinna zapewniać odpowiednią wygodę a otoczenie powinno być estetyczne i ciche oraz wolne od drgań tak , aby ograniczyć niekorzystne oddziaływanie maszyny na człowieka. Kryterium ekologiczne – produkcja i eksploatacja maszyn wiąże się z zagrożeniami dla środowiska naturalnego. Konieczne jest takie konstruowanie maszyn, aby negatywne efekty ich eksploatacji minimalizować. Kryterium w dobie globalizacji staje się coraz bardziej istotne.
10 Kryteria oceny konstrukcjiTo nie są jedyne kryteria. Zwykle konstrukcję ocenia się z punktu widzenia wszystkich kryteriów, które mogą odgrywać mniejszą lub większą rolę. O wadze poszczególnych kryteriów decyduje konstruktor na podstawie np. badań marketingowych i w zależności od tej decyzji dokonuje wyboru optymalnego wariantu rozwiązania konstrukcyjnego. Wszystkie kryteria bezpośrednio lub pośrednio wiążą się z oceną ekonomiczną konstrukcji. Z jednej strony mamy koszty jej produkcji, eksploatacji, koszty napraw i remontów oraz ewentualnych wypadków. Z drugiej strony mamy zyski jakie osiągniemy z jej użytkowania lub jej sprzedaży. O ostatecznej ocenie konstrukcji decydują prawa rynku, chociaż nie wyłącznie.
11 Konstrukcyjne przygotowanie produkcjiZadaniem biura konstrukcyjnego jest techniczne przygotowanie produkcji. Konstrukcyjne opracowanie produktu jest pierwszym i istotnym ogniwem przygotowania produkcji. Konstrukcyjne opracowanie produktu to dokładne opisanie produkowanych wyrobów: określenie kształtu, wymiarów, materiału, tolerancji wykonawczych, warunków wykonania i montażu, funkcjonowania, odbioru i eksploatacji Fazy konstrukcji: faza koncepcji, faza projektowania, faza sporządzania dokumentacji,
12 Ogólny schemat procesu konstruowaniaTPP wyk. III/12
13 Schemat procesu konstruowania
14 Koncepcja wyrobu na ogół obejmuje:1. Założenia ideowe wyrobu, a więc: Podstawowe parametry użytkowo-eksploatacyjne, Cechy znamienne, jak: ciężar, gabaryty, kształt, forma wzornicza, Zgodność z normami krajowymi i zagranicznymi, Poziom jakości, Gwarancje, Podstawowe różnice pomiędzy wyrobami dotychczas wytwarzanymi i wyrobami konkurencyjnymi, Podstawowe zasady wytwarzania i konieczność zakupu nowego wyposażenia produkcyjnego, Skala produkcji i konieczność rozwoju zdolności produkcyjnych, Przewidywana cena, poziom sprzedaży, dochody ze sprzedaży, zyski, 2. Opakowanie wyrobu, zasady dystrybucji i sprzedaży, 3. Znak firmowy: indywidualny dla wyrobu, dla całej rodziny wyrobów, znak wytwórcy lub sprzedawcy
15 Do zakresu konstrukcyjnego przygotowania produkcji zalicza się: a) projektowanie wyrobu i wykonanie jego prototypu: opracowanie założeń technicznych (konstrukcyjnych) projektów wyrobów, opracowanie projektu wstępnego, opracowanie projektu technicznego, wykonanie rysunków roboczych (projektu roboczego), wykonanie i badania prototypu oraz serii informacyjnej lub próbnej b) doskonalenie konstrukcji już produkowanych wyrobów.
16 Konstrukcja wyrobu jest to zapis techniczny, sporządzony w takiej formie, aby umożliwiła wytwarzanie wyrobów w danych warunkach procesu produkcyjnego jednostkowo, seryjnie lub masowo. Konstrukcję uzyskuje się przez szereg kolejnych przybliżeń do koncepcji, poprzez projekt wstępny, techniczny, aż do dokumentacji techniczno-produkcyjnej. Ważnym uzupełnieniem jest również dokumentacja techniczno-ruchowa (eksploatacyjna) zawierająca rysunek poglądowy oraz instrukcję eksploatacji.
17 Zakres opracowania podstawowego dotyczącego konstrukcji Etap opracowania Zakres opracowania Zakres opracowania podstawowego dotyczącego konstrukcji Zakres opracowania uzupełniającego dotyczącego jakości wyrobu techniki wytwarzania ekonomiki inżynierskiej Wymagania techniczno-eksploatacyjne (WTE) podstawowe parametry eksploatacyjne wykaz głównych urządzeń i zespołów składowych wykaz parametrów technicznych wymagania odnośnie jakości i nowoczesności wyrobu zapotrzebowanie rynkowe wymagany orientacyjny koszt własny produktu cena orientacyjna wyrobu Projekt wstępny (PW) założenia konstrukcji wyrobu ze wskazaniem odmian i typów pochodnych wykaz podzespołów, części oraz materiałów szkice konstrukcyjne całego urządzenia szkice ważniejszych fragmentów zespołów i wybranych części metody badań modeli i wyniki badań kryteria oceny jakości wyrobu wstępne parametry techniczne wyrobu wstępna propozycja techniki wytwarzania, strategia wytwarzania koncepcja uruchomienia produkcji wraz z zakupami wyposażenia zakres prac poszczególnych etapów przygotowania produkcji wstępna analiza techniczno-ekonomiczna górna granica kosztów własnych wyrobu Projekt techniczny konstrukcyjny (PTK) rysunki konstrukcyjne wyrobu rysunki i szkice wykonawcze dla prototypu warunki regulacji zespołów wchodzących w skład wyrobu programy badań prototypu i wyniki badań określenie jakości typu wyrobu analiza technologiczności konstrukcji projekty wstępne wykonania części i zespołów wg nowych procesów technologicznych analiza techniczno-ekonomiczna wyników dotychczasowych prac proponowana cena zbytu wyrobu Dokumentacja techniczno-konstrukcyjna (DTK) Dokumentacja produkcyjno-konstrukcyjna (DPK) analiza rysunków konstrukcyjnych normy materiałowe i inne normy dokumentacja typowych rozwiązań konstrukcyjnych arkusze czystości patentowej dokumentacja eksploatacji programy badania serii próbnej i informacyjnej i wyniki badań warunki techniczne wyrobu projekty techniki wytwarzania projekty procesu produkcyjnego koszty gwarancyjne koszty partii próbnej informacyjnej planowana cena zbytu
18 Użycie modeli produktu w całym cyklu życia produktu
19 Systemy CAD Składowe systemu CAD
20 Systemy CAD Urządzenia hardware’owe systemu CAD
21 Systemy CAD Architektura systemu CAD
22 Rozmiary elementów a ilość zawartych informacjiSystemy CAD Rozmiary elementów a ilość zawartych informacji
23 Elementy topologiczne w porównaniu z elementami geometrycznymiSystemy CAD V: liczba węzłów, E: liczba krawędzi, F: liczba ścianek, S: liczba zewnętrznych i wewnętrznych szkieletów, R: liczba pierścieni na powierzchni H: liczba otworów. Elementy topologiczne w porównaniu z elementami geometrycznymi
24 Systemy CAD V-E+F= 8-12+6=2 2*(S-R)+H=2*(1-0)+0=2 V-E+F= 12-18+8=2V: liczba węzłów, S: liczba zewnętrznych i wewnętrznych szkieletów E: liczba krawędzi, R: liczba pierścieni na powierzchni F: liczba ścianek, H: liczba otworów. V-E+F= =2 2*(S-R)+H=2*(1-0)+0=2 V-E+F= =2 2*(S-R)+H=2*(1-0)+0=2 V-E+F= 8-(12+4)+(6+2)=0 2*(S-R)+H=2*(3-4)+2=0 V-E+F= 8-(12+2)+(6+1)=1 2*(S-R)+H=2*(2-2)+1=1
25 Systemy CAD Zapis rysunku w systemie CAD 2D jest to przedstawienie obiektu trójwymiarowego na dwuwymiarowej powierzchni Trójwymiarowe (3D) modele są konstruowane w przestrzeni 3D zwykle w prawoskrętnym układzie współrzędnych kartezjańskich
26 Systemy CAD
27 Systemy CAD Modele drutowe tworzone są za pomocą tzw. geometrii wire-frame. Jest to przedstawienie obiektu za pomocą krawędzi (linii i łuków) Właściwości modelu drutowego nie występuje powiązanie pomiędzy poszczególnymi elementami niejednoznaczne przedstawienie obiektu konieczność zaznaczania krawędzi niewidocznych w celu jednoznacznej interpretacji
28 Systemy CAD Obiekt tworzony jest z elementarnych powierzchni ograniczonych krawędziami Większość elementarnych powierzchni jest typu „płat” Do opisu powierzchni stosowane są równania matematyczne Powierzchnie te poddawane operacjom obrotu lub przesuwu mogą tworzyć różnego typu bryły
29 Systemy CAD Modele bryłoweModele CSG (Constructive Solid Geometry) tworzone z pełnych brył (tzw. solidów) Modele B-Rep (Boundary Representation) tworzone z powierzchni Model CSG (bryłowy) Jest tworzony przez łączenie prymitywów objętościowych (solidów) Do łączenia elementów stosuje się operacje Boole’a: suma, różnica, część wspólna
30 Systemy CAD Model B-RepPowierzchnie są utworzone z elementów geometrycznych (prymitywów) Występują powiązania związki pomiędzy elementami i powierzchniami Za pomocą modelu B-Rep można przedstawić każdy obiekt, również o charakterze powierzchni swobodnej
31 Systemy CAD Wewnętrzna struktura modelu B-Rep
32 Podstawowe prymitywy stosowane w modelowaniu CSGSystemy CAD Podstawowe prymitywy stosowane w modelowaniu CSG
33 Przykładowe operacje Bool’a na prymitywachSystemy CAD Przykładowe operacje Bool’a na prymitywach
34 Systemy CAD
35 Systemy CAD
36 Przykład definicji elementu ze zdefiniowanych obiektów typu feature’sSystemy CAD faza zewnętrzna lewa faza zewnętrzna prawa faza wewnętrzna lewa podcięcie zewnętrzne otwór Przykład definicji elementu ze zdefiniowanych obiektów typu feature’s
37 Systemy CAD
38 Systemy CAD
39 Systemy CAD
40 Systemy CAD Inne modele występujące w systemach CAD:modele kinematyczne – służą do przedstawienia zachowań konstrukcji podczas ruchu, modele mechaniczne – umożliwiają przedstawienie np. stanu naprężeń w konstrukcji, a także zmiany tych naprężeń podczas działania obciążeń zewnętrznych (metoda elementów skończonych MES lub metoda elementów brzegowych MEB, modele termiczne – pozwalają na ocenę zachowania się materiału pod wpływem działania źródła ciepła, modele materiałowe – umożliwiają tworzenie charakterystyk materiałowych ułatwiający dobór materiału w czasie konstruowania, modele technologiczne – służą do przygotowania danych technologicznych w celu zaplanowania procesu technologicznego (pasowania, tolerancji, sposobu obróbki), modele funkcyjne – służą właściwemu usytuowaniu elementów konstrukcji i stanowią podstawę do projektowania montażu.
41 Systemy CAD