1 Technologie programowania systemów internetowychPiotr Czapiewski Wydział Informatyki ZUT Technologie programowania systemów internetowych Wykład 1
2 Aplikacje internetoweSystemy internetowe Systemy internetowe Aplikacje internetowe Witryny internetowe Strony internetowe Ewolucja: Strony internetowe -> strony dynamiczne -> witryny, aplikacje internetowe Systemy informatyczne -> monolityczne -> klient/serwer -> wielowarstwowe, rozproszone -> systemy internetowe Strony internetowe: HTML, CSS, JavaScript, design, Flash Witryny internetowe: Witryna to coś więcej, niż zbiór stron. Architektura informacji, web usability, projektowanie nawigacji, organizacja treści, budowa portali. Aplikacje internetowe: Aplikacja klient/serwer używająca przeglądarki jako klienta. Przetwarzanie danych, dostęp do zasobów i usług. CGI, PHP, ASP, JSP System internetowy: Coś więcej niż aplikacja internetowa. Dodatkowo: usługi sieciowe, przetwarzanie rozproszone, integracja aplikacji. Może mieć GUI, ale nie musi. Może mieć klienta webowego albo stanowiskowego. System internetowy jako część systemu korporacyjnego. Web-services, SOA, JavaEE, .NET. - Tworzenie systemów internetowych: nie webmastering/projektowanie witryn/grafika/css/flash – bliżej: inżynieria oprogramowania, architektura systemów. Obszar zainteresowań: Metodologia projektowania aplikacji – NIE Projektowanie warstwy prezentacji, webmastering, design graficzny – NIE Projektowanie architektury, nawigacji, web usability - NIE Technologie programowania – TAK Usługi sieciowe, komunikacja – TAK Interesuje nas przede wszystkim programowanie; języki programowania, platformy, wzorce projektowe.
3 Architektura systemów internetowychArchitektura trójwarstwowa (3-tier) Interfejs użytkownika Prezentacja wyników Warstwa prezentacji Logika biznesowa Przetwarzanie danych Kontrola przepływu informacji Warstwa aplikacji Bazy danych Składowanie i pobieranie danych Warstwa danych
4 Architektura systemów internetowychArchitektura trójwarstwowa (3-tier) Przeglądarka WWW HTML, CSS, JavaScript, Flash Warstwa prezentacji Serwer WWW, serwer aplikacji PHP, Java Servlets, JSP, EJB Warstwa aplikacji Serwer bazy danych PostgreSQL, MySQL, Oracle JDBC, ODBC, JDO, ADO.NET Warstwa danych
5 Architektura systemów internetowychArchitektura wielowarstwowa (multi-tier, n-tier) Warstwa prezentacji JSP, Java Servlets Warstwa logiki prezentacji Enterprise Java Beans Warstwa logiki biznesowej Warstwa danych Web tier Business tier
6 Architektura systemów internetowychArchitektura SOA (Service-Oriented Architecture) Grupowanie funkcjonalności wokół procesów biznesowych Udostępnianie funkcjonalności w postaci usług
7 Serwery WWW i serwery aplikacjiSerwer WWW Obsługa żądań HTTP, udostępnianie dokumentów, komunikacja z przeglądarką WWW Uwierzytelnianie, kontrola dostępu Przykładowe serwery: Apache, IIS, lighttpd Serwer aplikacji Platforma uruchamiania warstwy aplikacji, logiki biznesowej, usług sieciowych Komunikacja z warstwą klienta i warstwą danych Przykładowe serwery: Tomcat, JBoss, Glassfish, .NET Framework, Zend Server, Zope
8 Technologie aplikacji internetowychSmarty, Zend, Symfony, Zoop, CodeIgniter… CGI, Perl, PHP, ColdFusion, ASP… JSP, JSF, Struts, Spring, Tapestry, GWT, Seam… Java, .NET, C#, VB, Ruby, RoR, Flex…
9 PHP PHP: Hypertext Preprocessor
10 PHP: Hypertext PreprocessorJęzyk skryptowy ogólnego przeznaczenia Główne zastosowanie: dynamiczne strony internetowe, server-side scripting Powstanie i rozwój Pierwsza wersja: 1995 r. Twórca: Rasmus Lerdorf Obecnie rozwijany przez PHP Group, Open source Zalety Dostępny dla większości platform Łatwy w użyciu Szybki w działaniu
11 Popularność PHP Źródło: Netcraft,
12 Historia PHP 1.0 – 4.4 5.0 – 5.6 6.0 7.0 5.0 – programowanie obiektowe5.1 – PDO 5.3 – przestrzenie nazw, PHAR 5.4 – wbudowany serwer WWW 6.0 Anulowane 7.0 Planowane Początki: 1994 r. Rasmus Lerdorf. Prywatny projekt, wsparcie swojej strony domowej. Proste programy CGI w C, zastąpiły skrypty w Perlu. Potem dodał obsługę formularzy i baz danych – PHP/FI. Obiektowość: w wersji 3, prawdziwa w 5. PHP Data Objects w 5.
13 PHP: osadzanie w HTML
14 Proces generowania stronyDziała jak filtr. Na wejściu: tekst przeplatany PHP. Na wyjściu: strumień danych/tekstu. Na początku: interpreter. Obecnie: kompilator, bytecode, Zend Engine służy za VM.
15 Proces generowania stronyZasada działania Początkowo: kod interpretowany Obecnie: Zend Engine - kompilacja w locie, możliwe cache’owanie kodu pośredniego; planowane przejście na JIT Działa jak filtr. Na wejściu: tekst przeplatany PHP. Na wyjściu: strumień danych/tekstu. Na początku: interpreter. Obecnie: kompilator, bytecode, Zend Engine służy za VM.
16 Jak zacząć? Serwer WWW Moduł PHP Baza danychApache – Moduł PHP Baza danych MySQL – PostgreSQL – Paczuszka – wszystko w jednym XAMPP –
17 Jak zacząć? Środowisko programistyczne (IDE)Netbeans + PHP plugin – Eclipse + PDT plugin –
18 Programowanie w PHP
19 Składnia PHP Przeplatanie PHP i HTMLBlok kodu PHP może być ograniczony przez:
20 Przeplatanie PHP i HTML
21 Przeplatanie PHP i HTML
22 Komentarze Komentarze w stylu języka C Komentarze w stylu PerlaJednolinijkowe Blokowe Komentarze w stylu Perla
23 Zmienne Identyfikatory zmiennych Znak $ + nazwa zmiennej$x, $y, $username, $_A27 Rozróżniana wielkość liter $kartofel != $Kartofel != $KARTOFEL Dozwolone znaki: Litery, cyfry, znaki podkreślenia Nazwa zmiennej musi zaczynać się od litery lub podkreślenia
24 Przypisywanie zmiennychDomyślnie zmienne przypisywane są przez wartość: Przypisanie przez referencję:
25 Przypisywanie zmiennychUwaga na referencje:
26 Inicjalizacja zmiennychDeklaracja i inicjalizacja zmiennych nie jest konieczna Zmienne inicjowane są wartością domyślną danego typu boolean: false, integer: 0, string: "" Niebezpieczeństwo: Sprawdzenie czy zmienna została zainicjowana: Brak błędu Wynik: 7 Niebezpieczeństwa polegania na niezainicjowany zmiennych: Includowanie skryptów korzystających z tych samych zmiennych Zmienne przekazane przez hackera GETem lub cookie
27 Typy zmiennych Typów zmiennych w PHP nie trzeba deklarowaćTyp zmiennej określany jest na podstawie kontekstu, w jakim zmienna została użyta Automatyczna konwersja typów
28 Łańcuchy tekstowe Łańcuch może być ograniczony:Apostrofami – 'Ala ma kota' Cudzysłowem – "Ala ma kota”
29 Łańcuchy ograniczone apostrofamiWewnątrz możemy umieszczać cudzysłów Aby w środku łańcucha umieścić apostrof, poprzedzamy go znakiem backslash: \' Aby umieścić backslash na końcu łańcucha lub przed znakiem apostrofu, wpisujemy dwa znaki backslash: \\ Backslash umieszczony przed innym znakiem zostanie wyświetlony normalnie Zmienne wewnątrz łańcucha nie są rozwijane Łańcuch może zawierać znaki nowej linii
30 Łańcuchy ograniczone apostrofami
31 Łańcuchy ograniczone cudzysłowemWięcej sekwencji specjalnych, np. \n, \r, \t, \$, \" Zagnieżdżanie cudzysłowu i apostrofu
32 Łańcuchy ograniczone cudzysłowemRozwijanie zmiennych zawartych w łańcuchu
33 Operacje na łańcuchach tekstowychOperator konkatenacji – kropka Zmiana wielkości znaków
34 Operacje na łańcuchach tekstowychDostęp do pojedynczych znaków Długość łańcucha Wyszukanie i zamiana ciągów znaków
35 Operacje na łańcuchach tekstowychZamiana łańcucha na liczbę Automatyczna, typ zależny od kontekstu Jeśli łańcuch zawiera: kropkę, 'e' lub 'E' typ float W przeciwnym wypadku typ integer Zamieniana jest początkowa część łańcucha, tworząca liczbę Jeśli łańcuch nie zawiera liczby wartość zero
36 Instrukcje sterujące Instrukcja warunkowa if
37 Instrukcje sterujące Instrukcja warunkowa if
38 Instrukcje sterujące Pętle while i do-while
39 Instrukcje sterujące Pętle for i foreach
40 Instrukcje sterujące Instrukcja wyboru switch
41 Tablice Tablica w PHP jest w rzeczywistości uporządkowaną mapąprzechowuje pary klucz-wartość Tablicy można użyć jako: tablicy, listy, mapy, słownika, stosu, kolejki… Wielowymiarowe tablice tablice zawierające tablice
42 Tablice Tworzenie tablicy
43 Tablice Dopisywanie danych na końcu tablicy Usuwanie danych z tablicy1 2 3 8 13 18
44 Tablice Iterowanie po tablicy – pętla foreach
45 Funkcje Definicja i wywołanie funkcjiFunkcja może być zdefiniowana później, niż użyta Nazwa funkcji – reguły jak dla zmiennych Zawartość – dowolny kod, także inne funkcje i klasy Zwracanie wartości jest opcjonalne. Zwrócić można wszystko – także tablicę.
46 Funkcje warunkowe
47 Funkcje warunkowe
48 Argumenty funkcji Domyślnie argumenty przekazywane są przez wartośćPrzekazywanie przez referencję
49 Argumenty funkcji Argumenty z wartością domyślnąMaking a cup of cappuccino. Making a cup of . Making a cup of espresso.
50 Argumenty funkcji Argumenty z wartością domyślną – błędne użycie ŹLEDOBRZE
51 Aplikacje internetowe w PHP
52 rejestruj.php?imie=Jan&nazw=KowalskiObsługa formularzy rejestruj.php rejestruj.php?imie=Jan&nazw=Kowalski index.html
53 Obsługa formularzy Formularz HTML Tablice globalne: $_GET, $_POST
54 Obsługa formularzy Zabezpieczenie przed wstrzykiwaniem kodu HTML lub JavaScript Obsługa sesji Programowanie obiektowe Rozbudowany przykład
55 Obsługa sesji
56 Sesje Rozwiązanie problemu bezstanowości protokołu HTTPGenerowany przy pierwszym żądaniu Przesyłany w URL lub zapamiętywany jako cookie Identyfikator sesji Serwer zapamiętuje stan sesji (stan uwierzytelnienia, pozycje w koszyku, itp.) Zmienne kojarzone są z danym identyfikatorem Tablica sesji Jawne zniszczenie sesji Wygaśnięcie sesji po upływie określonego czasu Usuwanie stanu sesji
57 Obsługa sesji Rozpoczynanie sesji Zmienne sesyjneAutomatyczne – jeśli session.auto_start = 1 Ręczne – session_start(); Zmienne sesyjne $_SESSION['uzytkownik'] = 'Zdzichu'; Usunięcie zmiennej zapisanej w sesji unset($_SESSION['nazwa_zmiennej']) Usunięcie sesji session_destroy()
58 Logowanie za pomocą sesji
59 Logowanie za pomocą sesji