1 TEMAT 1: Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego autor: Wojciech Żebrowski SZKOLENIE KIEROWCÓW-KONSERWATORÓW SPRZĘTU RATOWNICZEGO OSP

2 MATERIAŁ NAUCZANIA Postanowienia kodeksu drogowego w odniesieniu do samochodów uprzywilejowanych; Zasady jazdy w kolumnie; Uprawnienia kierowcy. Czas: 1T

3 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego str. 3 Pojazd uprzywilejowany Pojazd uprzywilejowany to pojazd wysyłający:  sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych,  sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie,  jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi. Powyższe warunki muszą być spełnione jednocześnie. Definicja ta obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie.

4 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego str. 4 Oznakowanie pojazdów samochodowych i sprzętu pływającego Numery umieszczone na nadwoziu pojazdu samochodowego oraz na sprzęcie pływającym zwane „numerami operacyjnymi”, mają za zadanie usprawnienie kierowania i prowadzenia działań ratowniczych, poprzez przekazanie uczestnikom tych działań istotnych informacji o przynależności pojazdu lub sprzętu pływającego do jednostki ochrony przeciwpożarowej, jego rodzaju oraz o kryptonimie radiowym.

5 5 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego Samochód pożarniczy prawidłowo oznakowany numerami operacyjnymi numer operacyjny na płaszczyźnie bocznej nadwozia

6 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 6 Samochód pożarniczy prawidłowo oznakowany numerami operacyjnymi numer operacyjny na płaszczyźnie bocznej nadwozia

7 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 7 Samochód pożarniczy prawidłowo oznakowany numerami operacyjnymi numer operacyjny umieszczony na dachu

8 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 8 Samochód pożarniczy prawidłowo oznakowany numerami operacyjnymi numer operacyjny umieszczony na tylnej płaszczyźnie nadwozia

9 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 9 Przyczepa gaśnicza prawidłowo oznakowana numerem operacyjnym numer operacyjny na płaszczyźnie bocznej przyczepy

10 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 10 Samochód operacyjny prawidłowo oznakowany numerami operacyjnymi

11 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 11 Kto może być kierowcą w OSP ? Uprawnienie do kierowania pojazdem uprzywilejowanym może otrzymać osoba która:  ukończyła 21 lat i nie przekroczyła 65 roku życia,  uzyskała wykształcenie co najmniej podstawowe (dotychczasowy system ośmioklasowy) lub gimnazjalne,  posiada prawo jazdy wymaganej kategorii C, C + E,  posiada zaświadczenie potwierdzające zatrudnienie bądź przydział do kierowania pojazdem OSP,

12 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 12 Kto może być kierowcą w OSP ? c.d.  spełnia odpowiednie warunki zdrowotne pozwalające na podjęcie społecznej służby ratowniczej,  przejdzie badania psychologiczne z wynikiem pomyślnym,  uzyska wymagane przeszkolenie pożarnicze.

13 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 13 Do podstawowych obowiązków kierowcy zaliczamy:  dbanie o powierzony jednostce sprzęt i wyposażenie techniczne,  sprawdzenie stanu technicznego powierzonego sprzętu, prowadzenie obsługi codziennej i okresowej sprzętu silnikowego, utrzymywanie go w stanie gotowości bojowej, a po użyciu (akcja, ćwiczenia) doprowadzenie do ponownej gotowości bojowej,  niezwłoczne przybycie na sygnał alarmu do wyznaczonego miejsca,

14 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 14 Podstawowe obowiązki kierowcy c.d.:  prowadzenie niezbędnej dokumentacji eksploatacji urządzeń,  prowadzenie pojazdu i obsługa urządzeń technicznych podczas akcji ratowniczych i ćwiczeń,  przestrzeganie zasad i przepisów bhp,  poddanie się okresowym badaniom lekarskim (do 55 lat – co 5 lat, powyżej 55 lat – co 2 lata),  poddanie się okresowym badaniami psychologicznym (co 5 lat lub doraźnie jeżeli występują ku temu przesłanki),  wykonywanie rozkazów i poleceń dowódców oraz przestrzeganie wymaganej dyscypliny.

15 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 15 Uprawnienia kierowcy OSP to:  zapewnienie badań lekarskich i psychologicznych dopuszczających do pełnienia społecznej służby strażackiej i prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych,  zapewnienie niezbędnych środków ochrony osobistej,  wypłacanie ustalonego ekwiwalentu pieniężnego za udział w akcjach i ćwiczeniach,  ochrona prawna w czasie wykonywania zadań i obowiązków ratownika OSP,  świadczenia odszkodowawcze z tytułu wypadku w czasie pełnienia obowiązków służbowych,  ubezpieczenie od wypadków zaistniałych w czasie wykonywania zadań statutowych.

16 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 16 Ratownik, będący kierowcą samochodu pożarniczego lub uprawniony do prowadzenia innego środka transportu jest ponadto odpowiedzialny za:  sprawność powierzonego mu środka transportu,  zachowanie niezbędnej ostrożności w czasie jazdy do akcji oraz podczas innych wyjazdów,  obsługę w czasie akcji środka transportu i zainstalowanych w nim urządzeń w sposób zapewniający sprawne wykonanie zadania oraz bezpieczeństwo ratowników,  doprowadzenie środka transportu i jego urządzeń po powrocie do akcji do ponownej sprawności,

17 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 17 Ratownik, będący kierowcą samochodu pożarniczego lub uprawniony do prowadzenia innego środka transportu jest ponadto odpowiedzialny za c.d.:  utrzymanie powierzonego środka transportu w należytej sprawności i konserwacji,  zgłaszanie naczelnikowi OSP upływu terminu ważności dokumentów dopuszczających sprzęt do użytkowania.

18 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 18 Obowiązki kierowcy po ogłoszeniu alarmu:  przerwać wszelkie wykonywane czynności,  wyłączyć pracujące urządzenia i maszyny, jeżeli miałyby pozostać bez nadzoru,  najkrótszą drogą niezwłocznie udać się do strażnicy bądź wyznaczonego miejsca zbiórki. Odjazd następuje tylko na wyraźne polecenie dowódcy zastępu po podaniu miejsca docelowego, ewentualnie trasy przejazdu i hasła - Odjazd!

19 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 19 Czas alarmowego wyjazdu został określony wskaźnikami operacyjnymi i nie powinien on przekraczać:  dla jednostek gaśniczych kat. I – III do 5 minut,  dla jednostek operacyjno-technicznych kat. IV do 10 minut,  dla jednostek specjalnych złożonych z wolontariuszy czas określony w odrębnych regulaminach, co warunkowane jest często koniecznością zabrania dodatkowego niezbędnego dla danego rodzaju akcji oprzyrządowania.

20 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 20 Zasady poruszania się pojazdem uprzywilejowanym:  warunkiem uprzywilejowania jest posiadanie sprawnych dwóch sygnałów (akustycznego i świetlnego), które muszą być uruchomione,  podczas jazdy muszą być włączone także światła mijania lub drogowe,  poruszać musimy się z prędkością bezpieczną, a więc taką, która zapewnia panowanie nad pojazdem, w takich warunkach, w jakich ruch się odbywa,  dowódca zastępu nie może wymuszać jazdy szybszej, może natomiast nakazać jazdę wolniejszą i ostrożniejszą.

21 Zasady jazdy w kolumnie 21  liczba pojazdów w kolumnie nie może przekraczać 20, a jeżeli kolumna składa się wyłącznie z samochodów osobowych – 30 pojazdów,  w kolumnie tworzonej doraźnie z jednostek zdążających na miejsc zdarzenia szybkość jazdy reguluje pierwszy pojazd i nie wolno wyprzedzać się wzajemnie,  w każdym pojeździe wyznacza się dowódcę pojazdu, którym może też być jego kierowca,

22 Zasady jazdy w kolumnie 22  kierownik jednostki zarządzającej przejazd wyznacza dowódcę kolumny, a jeżeli kolumna składa się co najmniej z 10 pojazdów dodatkowo:  kierunkowego – poruszającego się w pierwszym pojeździe kolumny, odpowiedzialnego za utrzymanie wyznaczonej trasy oraz prędkości pojazdu,  zamykającego – poruszającego się w ostatnim pojeździe kolumny, odpowiedzialnego za utrzymanie dyscypliny w kolumnie, organizację środków bezpieczeństwa wymaganych w czasie postoju, informującego także o ewentualnych uszkodzeniach pojazdów i ich miejsc postoju,

23 Zasady jazdy w kolumnie 23  przyjmuje się zasadę, że odległość między pojazdami powinna wynosić w metrach proporcjonalnie tyle, jaka jest szybkość jazdy, prędkość 40 km/h ~ odległość 40m  ponieważ auta jadące na końcu kolumny muszą osiągać większe szybkości niż jadące na czele, wskazane jest takie sformowanie kolumny, by wolniejsze pojazdy znalazły się na jej początku,  jeżeli kolumna pojazdów pokonać musi dłuższą trasę konieczne jest zarządzanie 10 minutowych postojów co godzinę jazdy.

24 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 24 Specyficzne warunki jazdy podczas akcji ratowniczych:  jazda z przyczepą ze sprzętem specjalnym:  masa całkowita przyczepy ciągniętej przez samochód osobowy, ciężarowy o masie całkowitej nie przekraczającej 3,5t lub autobus – nie może przekraczać masy całkowitej pojazdu ciągnącego,  rzeczywista masa całkowita przyczepy ciągniętej przez samochód ciężarowy o masie całkowitej powyżej 3,5 tony – nie może przekraczać masy całkowitej tego pojazdu powiększonej o 40%,  przyczepa musi być prowadzona przez pojazd ciągnący na połączeniu sztywnym, w sposób wykluczający odczepienie się w czasie jazdy,

25 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 25  przyczepa musi być odpowiednio oświetlona,  szybkość pojazdu powinna zostać ograniczona do 60 km/h poza obszarem zabudowanym i 30km/h na obszarze zabudowanym,  zagrożenia podczas akcji przeciwpowodziowych:  wybieramy przeprawy przez tereny zagrożone, które nie stwarzałyby dodatkowego zagrożenia dla pojazdu ratowniczego i jego załogi,  przed wjazdem musi być sprawdzony stan techniczny (wytrzymałość i możliwość przejazdu) uszkodzonych mostów, wiaduktów, wałów, grobli itp.,  drogi dojazdowe muszą być tak wybrane, by nie nastąpiło nagłe odcięcie dróg odwrotu przez wzbierające wody lub ewentualne zniszczenia budowli,

26 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 26  w miejscach przeprawy o szczególnym zagrożeniu przejazd następnego pojazdu może nastąpić, gdy poprzednik osiągnął miejsce bezpieczne,  zamki drzwi nie mogą być zabezpieczone, szyby muszą być opuszczone, jeśli występują możliwości załoga powinna mieć założone kamizelki ratunkowe,  technika jazdy na miękkich drogach gruntowych: przed wjechaniem warto sprawdzić czy nie grozi nam ugrzęźnięcie i ewentualnie poszukać innej drogi, pojazd powinien być prowadzony płynnie, bez gwałtownych ruchów kierownicą, przyspieszania i hamowania, w przypadku ugrzęźnięcia, lub gdy koła obracają się w miejscu należy przerwać wszelkie manewry; załoga musi być przygotowana na konieczność udzielania pomocy przez podkładanie pod koła twardych materiałów,

27 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 27  jeśli zachodzi potrzeba skorzystać z pomocy innego pojazdu lub z wyciągarki nie wolno przebywać w polu zakreślonym promieniem odpowiadającym długości liny,  wyciągarki samochodowe powinny być uruchamiane płynnie, bez gwałtownej zmiany szybkości obrotów bębna,  technika jazdy w górach:  jazda powinna być płynna, bez gwałtownych manewrów,  zjeżdżając utrzymujemy tą samą prędkość z jaką wzniesienie pokonywaliśmy,  podczas jazdy z góry nie wolno wyłączać sprzęgła,  zjeżdżając z ze stromej i długiej góry hamujemy silnikiem, traktując hamulce tylko jako element pomocniczy,  zimą trzeba być przygotowanym na konieczność założenia na koła łańcuchów,

28 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 28  technika jazdy w zabudowie miejskiej:  w miastach dojazd do wielu obiektów może być utrudniony przez stojące wokół samochody czy też szykany blokujące wjazd w wydzieloną strefę (zwrócić musimy uwagę czy nie da się ich usunąć, niekiedy położyć),  być może skorzystać trzeba będzie z dróg alternatywnych takich jak chodniki, ścieżki rowerowe i promenady dla pieszych, czy też trawników,  zawsze rozpoznać musimy czy teren nie jest zbyt grząski (np. trawniki), czy nie ulegnie niepotrzebnemu zniszczeniu (być może jest inny w miarę dogodny dojazd),  korzystając ze wspomnianych dróg zawsze zwrócić musimy uwagę czy nie stwarzamy zagrożenia dla ich użytkowników; teren powinien zostać wówczas wyłączony z ruchu i oznakowany,

29 Prawa i obowiązki kierowcy samochodu pożarniczego 29  technika jazdy w zabudowie miejskiej cd.:  niebezpieczne może być manewrowanie pojazdem (np. zmiana miejsca pracy stanowisk bojowych), szczególnie w ciasnej przestrzeni i występującym zadymieniu; tył samochodu musi być kontrolowany, z chwilą włączenia biegu wstecznego powinno zapalić się światło i odezwać się sygnał dźwiękowy (wymagania dla samochodów o masie całkowitej powyżej 3,5 t); jako sygnał świetlny dopuszcza się światło cofania,  podczas manewrowania pojazdem kategorycznie nie wolno pozwolić ludziom na jazdę na stopniach lub dachu pojazdu,  specyficzną sytuacją jest podawanie środków gaśniczych z samochodu będącego w ruchu, gdy strażak musi zająć miejsce przy działku; jazda nie może być szybka, chociażby ze względów na konieczność operowania prądem gaśniczym i bezpieczeństwo strażaka.

30 BIBLIOGRAFIA 30  Ustawa z dnia 20 czerwca 1977r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 1997r. Nr 98, poz.602 z późn. zm.).  Kodeks drogowy 2006 z komentarzem Adama Jasińskiego, stan prawny na 1 stycznia 2006r., Gazeta Prawna, Warszawa 2006.  Polska Norma – PN-EN 1846-1:2000. Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie.  Zarządzenie Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 20 stycznia 2006r.w sprawie gospodarki transportowej w jednostkach organizacyjnych PSP. Dziennik Urzędowy Komendanta Głównego PSP 2006nr 1, poz.1.