1 TEMAT 33: Zjawisko powodzi autor: Piotr Woliński SZKOLENIE PODSTAWOWE STRAŻAKÓW RATOWNIKÓW OSP

2 MATERIAŁ NAUCZANIA str. 2 Zjawisko podtopienia, wezbrania i powodzi; Rodzaje wezbrań; Charakterystyka fali powodziowej; Fazy powodzi. Czas: 1T

3 Zjawisko podtopienia, wezbrania i powodzi Podtopienia – zalania terenów z innych przyczyn niż powódź. Przyczynami podtopień mogą być np.: wypełnienie retencji gruntowej zlewni, duże opady deszczu oraz przesiąki wody przez wały przeciwpowodziowe. str. 3 Zdjęcie 1 Podtopienie ul. Nowowiejska Elbląg 07.2011

4 Wezbranie – znaczny wzrost stanów wody w ciekach i jeziorach, wywołany zwiększonym zasilaniem (opady, topnienie śniegu) lub zahamowaniem odpływu (zatory lodowe lub śryżowe, wiatr wiejący przeciwnie do kierunku przepływu wody). str. 4 Zdjęcie 1 Wezbranie rzeka Elbląg 28.12.2015 Zjawisko podtopienia, wezbrania i powodzi

5 Powódź – czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. str. 5 Zdjęcie 1 Zjawisko podtopienia, wezbrania i powodzi

6 Klasyfikacja i rodzaje powodzi Powodzie dzieli się według kryteriów:  zasięgu  wielkości  genezy str. 6 Zdjęcie 1

7 Klasyfikacja i rodzaje powodzi Ze względu na zasięg:  lokalne - obejmujące swym zasięgiem małe zlewnie, są one spowodowane opadami nawalnymi o dużym natężeniu, określanymi potocznie „oberwaniem chmury”  regionalne – obejmują na ogół jeden region hydrograficzny  krajowe - obejmujące kilka regionów hydrograficznych. Ich przyczyną są zwykle długotrwałe deszcze obejmujące swym zasięgiem duże obszary str. 7 Zdjęcie 1

8 Klasyfikacja i rodzaje powodzi Ze względu na wielkość:  zwyczajne  wielkie  katastrofalne str. 8 Zdjęcie 1

9 Rodzaje powodzi Powodzie ze względu na ich proces powstawania możemy podzielić na:  opadowe  roztopowe  zimowe  sztormowe str. 9 Zdjęcie 1

10 Powodzie opadowe (O) Powodzie te najczęściej występują w maju, czerwcu, lipcu, sierpniu i wrześniu. Jak wskazuje nazwa są one związane z występowaniem silnych nawalnych lub rozległych opadów. Ich zasięg i gwałtowność przebiegu zależą od charakteru deszczu, czasu jego trwania, stopnia uwilgotnienia zlewni w momencie wystąpienia. str. 10 Zdjęcie 1

11 Powodzie opadowe (O) - podział Z uwagi na charakter deszczu powodzie te można podzielić na wywołane deszczami:  nawalnymi (On) – gwałtowne, lecz z reguły krótkotrwałe i mające niewielki zasięg terytorialny (lokalne), ale mogące powodować dotkliwe straty ze względu na bardzo szybki i trudny do przewidzenia przybór wody (na terenach nizinnych opad rzędu 60-80 mm). str. 11 Zdjęcie 1

12 Powodzie opadowe (O) - podział  frontalnymi (Of) – posiadaj podobny przebieg do nawalnych lecz znacznie większy zasięg terytorialny.  rozlewnymi (Or) – wywołane długotrwałymi opadami. Zasięg tych powodzi jest największy i może obejmować nawet całe dorzecze. Z analiz wielkości opadów wynika, że wielkość spadającego deszczu w ciągu 2-4 dni może znacznie przekroczyć normę miesięczną. str. 12 Zdjęcie 1

13 Powodzie opadowe (O) Powódź opadowa – Elbląg 13.10.2009 r. obrona budynku przy ul. Panieńskiej str. 13 Zdjęcie 1

14 Powodzie roztopowe (R) str. 14 Zdjęcie 1 Powodzie te są związane z gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej. Najczęściej występują w drugiej połowie lutego, w marcu oraz w pierwszej dekadzie kwietnia. Warunkami sprzyjającymi ich występowaniu są, gwałtowne ocieplenia z jednoczesnym wystąpieniem deszczu przy jeszcze zamarzniętym podłożu – co powoduje gwałtowny odpływ powierzchniowy wód. Zasięg terytorialny powodzi roztopowych jest bardzo duży.

15 Powodzie roztopowe (R) str. 15 Zdjęcie 1 Powódź roztopowa – m. Stegny 05.02.2011 r. gm. Pasłęk

16 Powodzie sztormowe (Sz) str. 16 Zdjęcie 1 Powodzie tego typu wywołane są silnymi wiatrami wiejącymi od morza w kierunku lądu i sytuacją baryczną. Wody morskie pod wpływem wiatru w zalewach i ujściach rzek utrudniają odpływ wód rzecznych, co powoduje ich piętrzenie i zalewanie terenów przyległych.

17 Powodzie sztormowe (Sz) str. 17 Zdjęcie 1 Mogą również powstać w wyniku przelewania się wody przez wały lub inne zabezpieczenia przeciwpowodziowe terenów depresyjnych, których nie brakuje w powiecie elbląskim. Występują one głównie w grudniu, lutym i styczniu, ale nie jest to regułą i mogą wystąpić również w miesiącach letnich.

18 Powodzie sztormowe (Sz) str. 18 Zdjęcie 1 Powódź sztormowa tzw. „cofka” – Elbląg 14.01.2012 r.

19 Powodzie zimowe (Z) str. 19 Zdjęcie 1 Powodzie zimowe dzielimy na:  śryżowe ( Z ś )  zatorowe ( Z z ) Różnią się przyczynami powstawania, przebiegiem, lokalizacją, zasięgiem, okresem występowania i towarzyszącymi im warunkami atmosferycznymi.

20 Powodzie śryżowe (Z ś ) str. 20 Zdjęcie 1 Mają miejsce w sytuacji, kiedy duże ilości tworzącego się śryżu i lodu dennego powodują „zatykanie” całego przekroju poprzecznego rzeki. Następuje wówczas spiętrzenie wody, które może spowodować lokalne przelanie się wody ponad koroną wału przeciwpowodziowego. Występują tylko w warunkach sprzyjających tworzeniu się śryżu, a więc przy gwałtownym spadku temperatury do ok. –10 o C, przeważnie nocą przy bezchmurnym niebie.

21 Powodzie zatorowe (Z z ) str. 21 Zdjęcie 1 Spowodowane są zatorami w czasie spływu lodów. Zator na rzece Kumiela. Elbląg 24.02.2012

22 Charakterystyka fali powodziowej str. 22 Zdjęcie 1 Przejściowe zjawisko hydrologiczne powstające w naturalnych ciekach wodnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu w wyniku nagłego spływu dużych mas wody opadowej, lub roztopowej, masa wodna tworzy wysoki stan poziomu wody w kształcie wału przesuwającego się wzdłuż cieku wodnego, stwarzając potencjalne zagrożenie powodziowe

23 Charakterystyka fali powodziowej str. 23 Zdjęcie 1 Fala ma wyraźny początek, fazę wznoszenia, punkt kulminacyjny i fazę opadania (rys.). W miarę przesuwania się jej z biegiem rzeki, czoło fali ulega skróceniu, a sama fala ulega wydłużeniu. W przypadku powstania w górnym odcinku rzeki kilku pojedynczych fal, mogą się one połączyć i utworzyć w środkowym i dolnym biegu jeden szczyt.

24 Charakterystyka fali powodziowej str. 24 Zdjęcie 1 Jest to związane z tym, że prędkość przemieszczania się fal w górnym biegu rzeki jest zawsze większa niż na odcinkach środkowym i dolnym.

25 Fala powodziowa str. 25 Zdjęcie 1 Fala powodziowa rz. Wisła 20.05.2010

26 Fazy powodzi str. 26 Zdjęcie 1 Fazy powodzi:  przybór wody  fala (fale) kulminacyjne  opadanie wody  powrót do stanu normalnego

27 Fazy działań powodziowych str. 27 Zdjęcie 1  alarmowanie i ostrzeganie ludności z terenów zagrożonych falą powodziową przy wykorzystaniu dostępnych urządzeń nagłaśniających oraz środków łączności  ratowanie i ewakuacja ludzi i zwierząt z terenów zalanych i zagrożonych zalaniem  zaopatrywanie ludności na odciętych terenach w żywność, lekarstwa, wodę do picia, itp.,

28 Fazy działań powodziowych str. 28 Zdjęcie 1  umacnianie i ochrona wałów oraz budowa doraźnych wałów p. powodziowych (uszczelnianie folią i workami z piaskiem przesiąkających wałów, likwidowanie wyrw w obwałowaniach),  ochrona mostów i obiektów strategicznych zagrożonych  współpraca w usuwaniu zatorów lodowych,  świadczenie usług transportowych mających na celu dostarczenie żywności, wody pitnej, lekarstw itp.,

29 Fazy działań powodziowych str. 29 Zdjęcie 1  dozorowanie stanu obwałowania i koryt rzek,  pomoc w nawiązywaniu łączności z innymi służbami,  oświetlanie terenu akcji posiadanym sprzętem,  udrażnianiu przepustów i usuwaniu zapór tworzonych przez spływające z wody krzewy i gałęzie,  wypompowywaniu wody z budynków mieszkalnych, gospodarczych i obiektów komunalnych,  pomoc w odkażaniu terenów,

30 Fazy działań powodziowych str. 30 Zdjęcie 1  zabezpieczenie przed pożarami terenów zdewastowanych,  inne prace zlecone przez sztaby kryzysowe,  przekazywanie meldunków do sztabów kryzysowych

31 Organizacja terenu akcji przeciwpowodziowej str. 31 Zdjęcie 1

32 BIBLIOGRAFIA str. 32 „ Szkolenie Strażaków Ratowników OSP z zakresu działań przeciwpowodziowych oraz ratownictwa na wodach ” Praca zbiorowa CNBOP 2009 Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, Bednarczyk S. i in., KZGW, Gdańsk 2006 Bednarczyk S., Mackiewicz St.: Powodzie na Bobrze oraz jego dopływach, Materiały Forum Naukowo- Technicznego, t.3, Ustroń k.Wisły, 1997. Ziobro J. : „Powódź – zjawisko powtarzalne”

33 INDEKS MATERIAŁÓW POBRANYCH Z INTERNETU str. 33 Zdjęcie 1: KM PSP Elbląg Zdjęcie 2 : Pobrano z dziennikelbląski.pl Zdjęcie 3: KM PSP Elbląg Zdjęcie 4: KM PSP Elbląg Zdjęcie 5: KM PSP Elbląg Zdjęcie 6: Witold Sadowski Zdjęcie 7: Bednarczyk S. i in., Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, KZGW, Gdańsk 2006 Zdjęcie 8: www.wiadomosci24.plwww.wiadomosci24.pl Zdjęcie 9: Szkolenie Strażaków Ratowników OSP z zakresu działań przeciwpowodziowych oraz ratownictwa na wodach Pobrano 18.02.20016 z www.os-psp.olsztyn.pl