1 TEMAT 9: Sprzęt ochrony dróg oddechowychSZKOLENIE PODSTAWOWE STRAŻAKÓW RATOWNIKÓW OSP TEMAT 9: Sprzęt ochrony dróg oddechowych autor: Marcin Lewosiński

2 MATERIAŁ NAUCZANIA Cel i zakres stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych; Dokumentacja techniczna; Zapotrzebowanie i zużycie powietrza; Skutki niedotlenienia; Rodzaje i budowa aparatów powietrznych; Zasady pracy w aparatach powietrznych; Test w komorze dymowej. Czas: 2T

3 Definicja sprzętu ochrony dróg oddechowych:Skrót powszechnie stosowany - sprzęt ODO Sprzęt ODO jest to sprzęt chroniący układ oddechowy człowieka przed działaniem szkodliwych substancji zawartych w atmosferze

4 Cel i zakres stosowania sprzętu ODOKiedy i gdzie należy stosować sprzęt ODO? Podczas działań ratowniczo-gaśniczych prowadzonych wewnątrz obiektów oraz w każdym innym przypadku stwierdzenia lub podejrzenia obecności lotnych substancji toksycznych, a w szczególności tlenku węgla albo innych gazów, par, dymów, pyłów lub czynników i substancji o właściwościach trujących, duszących, parzących, rakotwórczych, drażniących itp., oraz tam, gdzie może występować niedobór tlenu w otaczającej atmosferze, Podczas pracy silnika spalinowego w pomieszczeniach zamkniętych nie wentylowanych

5 Cel i zakres stosowania sprzętu ODOFiltrujący sprzęt przeciwgazowo-dymowy (maski z pochłaniaczami) dopuszcza się do stosowania w terenie otwartym po stwierdzeniu, że stężenie tlenu wynosi minimum 17%, i nabyciu pewności o właściwym dobraniu pochłaniacza do występujących w atmosferze substancji. Ogólnie rzecz ujmując sprzęt ODO spełnia 2 funkcje - zabezpieczanie przed przedostaniem się szkodliwych substancji do układu oddechowego organizmu poprzez odizolowanie górnych dróg oddechowych od atmosfer bądź poprzez oczyszczenie powietrza ze skażeń. Druga funkcja to dostarczanie do układu oddechowego organizmu czystego powietrza poprzez dystrybucję własnego zapasu powietrza bądź poprzez dostarczenie powietrza oczyszczonego ze skażeń.

6 FIZJOLOGIA ODDYCHANIAOddychanie jest to zespół procesów, podczas których komórki pobierają tlen i wytwarzają dwutlenek węgla, a wydzieloną energię zmieniają w formę biologicznie użyteczną. Podaż tlenu i usuwanie dwutlenku węgla odbywa się za pośrednictwem dwóch ściśle współpracujących ze sobą układów - oddechowego i krążenia krwi.

7 FIZJOLOGIA ODDYCHANIAZadaniem układu oddechowego jest dostarczanie powietrza do płuc i realizowanie wymiany gazowej. Następuje to w procesie oddychania, w którym wyróżnia się zasadniczo 3 różne mechanizmy: wentylację - wdychanie świeżego i wydychanie zużytego powietrza z płuc, dyfuzję - wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych, krążenie płucne - obieg krwi doprowadzający tlen i odprowadzający CO2,

8 FIZJOLOGIA ODDYCHANIANOS JAMA NOSOWA USTA KRTAŃ TCHAWICA OSKRZELA PĘCHERZYKI PŁUCNE PŁUCA Około 300 milionów pęcherzyków płucnych o łącznej pow. wymiany gazowej od 70 do 100 m2

9 FIZJOLOGIA ODDYCHANIATLEN 21% 17% CO2 0,04% 4,04% AZOT 78 % INNE GAZY 0,96% WDECH WYDECH

10 Układ krążenia Zadaniem układu krążenia jest doprowadzenie tlenu do wszystkich tkanek organizmu oraz odprowadzenie dwutlenku węgla. W skład układu wchodzi serce, krew, naczynia krwionośne i limfatyczne. Obydwa układy pracują w sposób ściśle zsynchornizowany.

11 Oddychanie Człowiek oddycha około razy na minutę. Częstotliwość oddychania uzależniona jest od wysiłku jakiemu poddawany jest organizm. W czasie pracy zużycie tlenu przez mięśnie i inne tkanki może wzrosnąć nawet 4-5-cio krotnie. Regulowanie częstotliwości i głębokości oddechów następuje w specjalnej grupie komórek zwanych ośrodkiem oddechowym, które znajdują się w rdzeniu przedłużonym.

12 Oddychanie

13 Oddychanie Czynnikiem pobudzającym funkcję ośrodka oddechowego jest CO2. W czasie pracy fizycznej zwiększa się we krwi stężenie CO2, co wzmaga pobudliwość ośrodka oddechowego. Ten z kolei powoduje zwiększenie siły skurczu mięśni oddechowych i pogłębianie oddechu oraz zwiększenie liczby oddechów. Z chwilą gdy stężenie CO2 wróci do normalnego poziomu, co następuje po zaprzestaniu wysiłku, ośrodek przestaje być drażniony i ruchy oddechowe powracają do normy.

14 Pojemność oddechowa TLC - całkowita pojemność płuc średnio 6000 mlIRV- objętość zapasowa wdechowa VC - pojemność życiowa średnio 4500 ml IC- wdechowa pojemność płuc TV- objętość oddechowa Objętość powietrza w płucach ERV- objętość zapasowa wydechowa RV- objętość zalegająca około 1500 ml FRC- objętość zalegająca czynnościowa Czas

15 Oddychanie w sprzęcie ODO Skutki niedotlenieniaOddychanie w sprzęcie ODO stanowi dodatkowe obciążenie dla układu oddechowego ratownika, które pogłębia się wraz z upływem czasu pracy. Dotyczy to przede wszystkim aparatów podciśnieniowych. W aparatach nadciśnieniowych układ oddechowy nie męczy się przy wdechu, wykonuje jednak dodatkową pracę przy wydechu - pokonanie oporu otwarcia zaworu wydechowego. Opory te dodatkowo zwiększają się w przypadku pracy w CUG, które wyposażone są w zawory wydechowe. Nie jest to istotne utrudnienie w początkowym okresie pracy tylko w jej końcowym etapie, wtedy gdy ratownik odczuwa zmęczenie i każde dodatkowe obciążenie jest trudne do pokonania. Praca w aparatach zaliczona jest do średnio ciężkich. Skutkiem niedotlenienia jest- utrata świadomości na okres niedotlenienia, a przy niedotlenieniu długotrwałym nieodwracalne obumieranie komórek.

16 Sprzęt filtrujący powietrzePODZIAŁ SPRZĘTU ODO SPRZĘT ODO Sprzęt izolujący drogi oddechowe Sprzęt filtrujący powietrze filtry pochłaniacze filtro-pochłaniacze Sprzęt wężowy Sprzęt butlowy Aparaty powietrzne (z obiegiem otwartym) Aparaty tlenowe (z obiegiem zamkniętym) Aparaty powietrzne nadciśnieniowe

17 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychDräger PA - 80 Dräger PA - 90 Auer BD - 88 Faser APS/3NE – 1800 Air 5500 MONO/DUO FENZY

18 Rodzaje i budowa aparatów powietrznych1. Stelaż składa się z dopasowanej do ciała człowieka płyty wyposażonej w otwory nośne do wygodnego transportu aparatu, z pasa biodrowego umożliwiającego noszenie aparatu na biodrach, z naramienników gwarantujących dobre ułożenie i rozłożenie ciężaru aparatu, z zamocowania reduktora ciśnienia oraz podpórki pod butlę z wbudowaną prowadnicą węża oraz pasem zamocowania i sprzączką mocującą butlę.

19 Rodzaje i budowa aparatów powietrznych2. Reduktor ciśnienia z przyrządem ostrzegawczym, ciśnieniomierzem wraz z przewodem ciśnieniomierza oraz przewodem. Reduktor ciśnienia obniża ciśnienie powietrza z butli do około 7 bar. Zawór bezpieczeństwa jest ustawiony w taki sposób aby zadziałał przy ciśnieniu 11 bar. Urządzenie ostrzegawcze wydaje sygnał akustyczny przy spadku ciśnienia w butli do 55 bar. 3. Butla - występuje w pojemnościach 6; 6,8 litra może być napełniana do ciśnienia 200 lub 300 bar. Wykonana jest ze stali lub w postaci zespolonej lub z włókien węglowych. Waży po napełnieniu od 6-12 kg.

20 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychPA – 80A/ Dräger butla o poj. 1 x 6 l x 300 atm = l powietrza reduktor dwustopniowy o rozdzielonych stopniach redukcji – redukcja z 300 na 7 i na kilka mbar. czas pracy przy 40 l/min – 45 min sygnał akustyczny uruchamia się przy 50±5 atm. waga aparatu – maks. 15,0 kg

21 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychBD – 96 Auer

22 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychBD – 96 Auer - stelaż

23 BD – 96 aparat ewakuacyjnyRodzaje i budowa aparatów powietrznych BD – 96 aparat ewakuacyjny

24 Auer - aparat nowej konstrukcjiRodzaje i budowa aparatów powietrznych Auer - aparat nowej konstrukcji

25 Auer – automat płucny nowyRodzaje i budowa aparatów powietrznych Auer – automat płucny nowy

26 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychbutla o poj. 1 x 6,8 l x 300 atm = 2040 l powietrza 1 x 6 l x 300 atm = l powietrza reduktor dwustopniowy o rozdzielonych stopniach redukcji – redukcja z 300 na 6,2 i na kilka mbar. czas pracy przy 40 l/min – 40, 45 lub 51 min sygnał akustyczny uruchamia się przy 55±5 atm. waga aparatu – maks. 18 kg FENZY

27 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychSygnalizatory akustyczne sytuowane są w jednym z dwóch miejsc: Przy reduktorze Przy manometrze

28 Rodzaje i budowa aparatów powietrznych

29 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychDrager PSS 500

30 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychDrager PSS 500

31 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychBudowa maski Korpus maski Paski napinające (uprząż) Półmaska Szyba panoramiczna Zawór wdechowy Zawór wydechowy

32 Maska nadciśnieniowa Futura DragerRodzaje i budowa aparatów powietrznych Zawór wydechowy ze sprężynką o charakterystyce pozwalającej utrzymać właściwe nadciśnienie Maska nadciśnieniowa Futura Drager

33 Maska nadciśnieniowa z uprzężą i uchwytem do hełmuRodzaje i budowa aparatów powietrznych Maska nadciśnieniowa z uprzężą i uchwytem do hełmu

34 Rodzaje i budowa aparatów powietrznychAuer maska nowej konstrukcji Maska silikonowa Półmaska Membrana głosowa Zawór wydechowy

35 Rodzaje i budowa aparatów powietrznych

36 Zakładanie maski:

37 Zdejmowanie maski i aparatu:

38 Kompletacja aparatu Podczas kompletacji aparatu należy brać pod uwagę następujące czynniki: kompletacja może dotyczyć sprzętu jednego producenta wielkość i ciśnienie w butli należy dobrać do parametrów reduktora i cech stelaża automat płucny musi być kompatybilny w połączeniu z maską maska musi być kompatybilna z innym sprzętem np. z hełmem, ze sprzętem łączności radiowej

39 Auer BD 96 kompletacja 6 l/300 at 6,8 l/300 at

40 Kompletacja butli, reduktorów i stelaży

41 Kompletacja reduktorów i masek

42 Kompletacja reduktorów i masek

43 Kompletacja reduktorów i masekAuer BD 96

44 Czynności przed użyciem:EKSPLOATACJA SPRZĘTU OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH. Czynności przed użyciem: Odkręcić zawór butli do końca i pół obrotu wstecz - dokręcić Sprawdzić ciśnienie na manometrze – ogólna zasada ciśnienie butli minus 10% np. dla 300 atm min 270 Zakręcić zawór butli i sprawdzić szczelność wysokiego ciśnienia – ulot może być słyszalny lub zauważalny na manometrze – należy odczekać 1 minutę i sprawdzić czy ciśnienie nie spadnie więcej niż o 5 atm. Sprawdzić funkcjonowanie sygnału akustycznego 50 ± 5 atm Sprawdzenie i przygotowanie uprzęży Oględziny zewnętrzne aparatu

45 EKSPLOATACJA SPRZĘTU OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH.Czynności po użyciu: Odkręcić i wymienić butlę, sprawdzając stan uszczelnień Sprawdzić funkcjonowanie aparatu na urządzeniach do testowania aparatów Sprawdzenie i przygotowanie uprzęży Oględziny zewnętrzne aparatu

46 Zasady pracy w aparatach powietrznychStosując izolacyjny sprzęt ochrony dróg oddechowych, należy: zachować szczególną karność, spokój i opanowanie, używać sprzęt tylko na wyraźny rozkaz dowódcy, zakładać i zdejmować maski wyłącznie na zewnątrz pomieszczeń, w atmosferze nie zanieczyszczonej substancjami szkodliwymi, a jednocześnie w miejscach położonych jak najbliżej obszaru, na którym prowadzona jest akcja ratownicza. Przed założeniem maski osoby posiadające ruchome protezy zębowe obowiązane są je wyjąć z jamy ustnej.

47 Zasady pracy w aparatach powietrznychOsoby noszące brody i bokobrody oraz długie włosy i wąsy, a także nie przestrzegające bieżącego golenia zarostu twarzy nie mogą brać udziału w działaniach ratowniczych prowadzonych wewnątrz obiektów oraz w przypadkach stwierdzenia lub podejrzenia obecności lotnych substancji toksycznych. Gdy sytuacja nie pozwala na zwłokę ze względu na konieczność ratowania ludzi, a stężenie dymów jest nieznaczne, dopuszcza się wprowadzanie do pomieszczeń zadymionych osób nie zabezpieczonych izolacyjnym sprzętem ochrony dróg oddechowych, wykonując to w następujący sposób: jak najszybciej oddymić i przewietrzyć pomieszczenia, posuwać się w pozycji schylonej ku podłodze (posadzce), jeżeli dym unosi się ku górze.

48 Zasady pracy w aparatach powietrznychWłaściwy przełożony ma obowiązek: po założeniu masek przez podwładnych sprawdzić funkcjonowanie izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych, a zwłaszcza otwarcie dopływu tlenu lub powietrza z butli, szczelność przylegania maski, szczelność połączeń i złącz oraz wskazania przyrządów określających ciśnienie tlenu lub powietrza w butlach, zwracać uwagę, aby linki oraz inny sprzęt ubezpieczający, jak również uzbrojenie osobiste oraz wyposażenie nie powodowało lub nie mogło spowodować unieruchomienie izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych,

49 Zasady pracy w aparatach powietrznychprzestrzegać ściśle zasady nie przekraczania dopuszczalnego czasu pracy ustalanego dla danego typu aparatu oddechowego z jednoczesnym zachowaniem niezbędnej rezerwy czasu działania ochronnego; w przypadku bardzo długiego dojścia obowiązuje zasada pozostawienia minimum takiego zapasu powietrza jaki zużyty był na dojście do miejsca pożaru tzn. że po dojściu należy odczytać na manometrze wielkość spadku ciśnienia. w przypadkach trudnych warunków pracy zmniejszyć w odpowiednim stopniu dopuszczalny czas przebywania osób w obszarze zagrożonym

50 Zasady pracy w aparatach powietrznychposługiwać się wcześniej ustalonymi umownymi znakami sygnalizacyjnymi. Każda osoba pracująca w pomieszczeniach zadymionych powinna być wyposażona w sprawnie działający sprzęt oświetleniowy i inny odpowiedni do warunków akcji. Osoby wprowadzane do pomieszczeń zadymionych, piwnic, kanałów, studni, zbiorników i innych o skomplikowanym układzie lub do miejsc trudno dostępnych należy zabezpieczyć tak, aby w razie konieczności

51 Zasady pracy w aparatach powietrznychmożna było niezwłocznie udzielić im pomocy. Asekuracja - 1 do 1; 2 ratowników przygotowanych do wejścia w strefę zadymioną, trzymających linki ratownicze, do których podpięci są ratownicy pracujący w strefie zadymionej; linka przeznaczona jest w razie konieczności do zapewnienia szybkiego i łatwego dojścia ratowników asekurujących do ratowników prowadzących działania lub też dojścia ratowników do wyjścia ze strefy zadymionej, W pomieszczeniach zadymionych lub o słabej widoczności należy posuwać się rzędem, poruszać się wzdłuż ścian, tak aby nie stracić orientacji;

52 Zasady pracy w aparatach powietrznychjeśli szukamy miejsca pożaru wówczas zewnętrzną częścią gołej dłoni dotykamy ścian i sprawdzamy ich temperaturę - jeśli nie dysponujemy sprzętem do pomiaru temperatury, jeśli mamy pirometr używamy sprzętu. dowódca powinien badać przed sobą drogę, obecność przeszkód i miejsc niebezpiecznych, sygnalizować oraz ostrzegać o niebezpieczeństwach.

53 Zasady pracy w aparatach powietrznychPrzerwanie pracy i wyjście roty ze strefy zagazowanej, zadymionej, poza rozkazem właściwego dowódcy, może nastąpić w szczególności w razie: wystąpienia złego samopoczucia u uczestników akcji, stwierdzenia uszkodzeń izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych, stwierdzenia naruszenia rezerwy tlenu lub powietrza niezbędnego na czas powrotu, zaistnienia niebezpieczeństwa zagrażającego życiu lub zdrowiu ratowników.

54 Zasady pracy w aparatach powietrznychPrzed wejściem do strefy zadymionej ustala się umowne sygnały przekazywane przy pomocy linki ratowniczej, załącza się sygnalizator bezruchu, sprawdza się łączność radiową, W przypadku wykonywania trudnego lub niebezpiecznego zadania, dla ratowników wchodzących do strefy zadymionej należy wydzielić kanał pracy łączności radiowej, aby na bieżąco relacjonowane były czynności wykonywane przez ratowników; decyzję w tej kwestii podejmuje dowódca akcji, Zabronione jest stosowanie kryterium czasowego przy ćwiczeniach w sprzęcie ODO,

55 Zagrożenia mogące wystąpić podczas stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych:Nieszczelności w sprzęcie izolującym, Stosowanie sprzętu filtrującego w atmosferze, która nie może być oczyszczona przy jego użyciu, Nieprawidłowe działanie reduktora ciśnienia lub innych elementów aparatu oddechowego, Stosowanie sprzętu ODO w zbyt wysokich temperaturach Niewłaściwa konserwacja sprzętu ODO powodująca nieprawidłowe jego funkcjonowanie.

56 Test w komorze dymowej

57 Test w komorze dymowej

58 Test w komorze dymowej Rozmieszczenie komór dymowych w województwie warmińsko-mazurskim

59 Bibliografia: Ubrania ochrony przeciwchemicznej - Piotr Guzewski, Roman Pawłowski, Jerzy Ranecki - SAP PSP Poznań 1997 rok ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 17 listopada 1997 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakresu ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu. Materiały firmy Drager, Interspiro, Auer, Faser Wyposażenie techniczne straży pożarnych - Z. Guzy SGSP

60 Bibliografia: Instrukcja obsługi aparatu Auer BD-88 Instrukcja obsługi aparatu Faser APS/3NE-1800 Instrukcja obsługi aparatu PA-90 Dräger Instrukcja obsługi aparatu Fenzy Instrukcja obsługi maski Auer, Dräger, Faser, Fenzy Zdjęcia wykorzystano z instrukcji obsługi aparatów: Auer, Dräger, Faser, Fenzy